Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp rèn kỹ năng đọc trong phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 2 miền núi

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm giúp cho học sinh đọc đúng, đọc diễn cảm các bài tập đọc, bài văn, bài thơ và các em hiểu đúng nội dung của từng bài. Từ đó học sinh chiếm lĩnh được ngôn ngữ dùng trong giao tiếp và học tập. Học sinh đọc tốt sẽ giúp các em hiểu biết rộng hơn, sâu hơn, các em dễ dàng tiếp thu được văn minh của nhân loại, hướng tới các em lòng yêu cái thiện, yêu các đẹp, dạy cho các em biết suy nghĩ một các lôgic.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp rèn kỹ năng đọc trong phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 2 miền núi

““ Một số biện pháp rèn kỹ năng đọc trong phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 2 miền núi” I. ĐẶT VẤN ĐỀ A. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Tập đọc có một ý nghĩa rất to lớn trong chương trình ở tiểu học. Bởi vì ngay từ khi bắt đầu đến trường là các em phải học đọc, sau đó các em phải biết đọc để học. Khi biết đọc sẽ là công cụ, là chìa khóa, là phương tiện để giúp các em tiếp cận với những môn học khác. Không những chỉ có vậy, mà đọc còn giúp các em chiếm được một thứ ngôn ngữ dùng để giao tiếp. Đọc còn tạo ra hứng thú học tập, tạo điều kiện để các em có khả năng và tinh thần học tập cả đời đồng thời tiếp nhận nền văn minh của nhân loại. Vì lẽ đó, ở trường Tiểu học giáo viên có nhiệm vụ dạy cho học sinh một cách có hệ thống các phương pháp để hình thành và phát triển năng lực đọc cho học sinh . Tập đọc là một phân môn thực hành mang tính tổng hợp, nhiệm vụ quan trọng nhất là hình thành năng lực đọc cho học sinh. Qua bài tập đọc học sinh làm quen với ngôn ngữ văn học, các nhân vật trong các bài tập đọc, các thông điệp mà nội dung bài học cần thông báo... Tập đọc giúp các em phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, bồi dưỡng cho các em cảm nhận được vẻ đẹp của ngôn ngữ qua bài đọc, từ đó giáo dục cho các em những tình cảm trong sáng tốt đẹp . Đối với học sinh lớp 2, mục đích yêu cầu đặt ra đối với việc học đọc là hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ năng sử dụng Tiếng Việt ( đọc, nghe, nói, viết ) để học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Sau khi các em đã đọc tốt là sẽ trau dồi được vốn Tiếng Việt, vốn văn học, phát triển tư duy, mở rộng sự hiểu biết của các em về cuộc sống xung quanh. Làm giàu và tích cực hóa vốn từ, vốn diễn đạt cho các em. Bồi dưỡng vốn văn học ban đầu, mở rộng hiểu biết về cuộc sống, cung cấp mẫu hình để hình thành một số kĩ năng phục vụ cho đời sống và việc học tập của các em. Phát triển một số thao tác tư duy cơ bản qua vệc tìm hiểu nội dung bài. Qua đó bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm và tâm hồn lành mạnh, trong sáng, tình yêu cái đẹp, cái thiện và thái độ ứng xử đúng mức trong cuộc sống. Các em biết thể hiện sự kính trọng, biết ơn ông bà, cha mẹ, thầy cô của mình. Các em còn biết yêu trường; yêu lớp; đoàn kết giúp đỡ bạn bè; có lòng vị tha nhân hậu. Không những các em biết thể hiện tình cảm mà các em còn có ý thức và năng lực thể hiện những phép xã giao tối thiểu thông qua những mẩu chuyện, bài văn, bài thơ hấp dẫn trong chương trình tập đọc các em được học. Hơn nữa, sau khi đọc tốt các em sẽ có lòng ham muốn đọc sách, khả năng cảm thụ văn học, cảm thụ vẻ đẹp của Tiếng Việt và tình yêu Tiếng Việt. Năm học 2019 – 2020, tôi được làm công tác giảng dạy lớp 2A5. Lớp học có 38 học sinh, độ tuổi tương đối đồng đều nhưng lực học có nhiều khả năng khác nhau. Ngay tuần đầu năm học qua một số giờ học, tôi nhận thấy việc đọc của nhiều học sinh còn ngọng, đọc chưa trôi chảy, ngắt nghỉ hơi chưa hợp lý... Sẽ ảnh hưởng đến sự tiếp thu các môn học khác . Xuất phát từ những suy nghĩ về tầm quan trọng của việc dạy đọc, đồng thời nhận thức được yêu cầu, nhiệm vụ và vai trò của phân môn tập đọc lớp 2 đề ra, 1/18
2 tôi đã quyết định lựa chọn đề tài“ Một số biện pháp rèn kỹ năng đọc trong phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 2 miền núi” để nghiên cứu. B. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Rèn đọc tốt giúp cho học sinh đọc đúng, đọc diễn cảm các bài tập đọc, bài văn, bài thơ và các em hiểu đúng nội dung của từng bài. Từ đó học sinh chiếm lĩnh được ngôn ngữ dùng trong giao tiếp và học tập. Học sinh đọc tốt sẽ giúp các em hiểu biết rộng hơn, sâu hơn, các em dễ dàng tiếp thu được văn minh của nhân loại, hướng tới các em lòng yêu cái thiện, yêu các đẹp, dạy cho các em biết suy nghĩ một các lôgic. Khi các em đọc đúng thì mới có thể học tốt các phân môn của Tiếng Việt ( Chính tả, tập làm văn, luyện từ và câu ), các môn học khác ở bậc Tiểu học nói chung và lớp 2 nói riêng một các chắc chắn. Từ đó học sinh mới hoàn thành được năng lực giao tiếp của chính mình . Khi nghiên cứu đề này, tôi mong muốn học sinh đọc đúng, có nhiều em đọc hay, đọc diễn cảm, đọc phân vai theo đúng nội dung và yêu cầu của bài. Thông qua đó đáp ứng được nhu cầu đổi mới hiện nay, đưa ra các phương pháp tối ưu nhất nhằm nâng cao hiệu quả dạy học phân môn tập đọc trong chương trình lớp 2. C. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu là thực trạng dạy đọc của lớp 2 ở trường tiểu học hiện nay nói chung và HS lớp 2A5 Trường Tiểu học Ba Trại B nói riêng - Thời gian: Đề tài được nghiên cứu và áp dụng trong năm học 2019 - 2020 - Phạm vi: Trong tất cả các tiết Tập đọc . D. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để thực hiện đề tài này tôi đã sử dụng những phương pháp sau : - Phương pháp thu nhận tài liệu. - Phương pháp điều tra khảo sát thực tế. - Phương pháp dạy thực nghiệm. - Phương pháp trao đổi, toạ đàm với đồng nghiệp, tổng kết kinh nghiệm. II. NỘI DUNG VÀ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN A. CƠ SỞ LÝ LUẬN Đọc là kĩ năng quan trọng hàng đầu của con người. Không biết đọc con người không tiếp thu được nền văn minh của nhân loại. Nhờ biết đọc con người mới tự học, tự rèn, mới thực hiện được: “Học, học nữa, học mãi”. Đọc thông thì viết thạo, đọc thạo thì viết mới đúng. Đó là vấn đề quan trọng cần suy nghĩ và cần tìm cách để dạy Tập đọc cho học sinh Tiểu học. Tập đọc với tư cách là một phân môn của bộ môn Tiếng Việt có nhiệm vụ vô cùng quan trọng đó là hình thành kỹ năng đọc cho học sinh. Việc rèn kỹ năng đọc và tìm hiểu nội dung bài là cơ sở giúp học sinh lĩnh hội và tiếp thu các kiến thức của các môn học khác trong chương trình. Có đọc đúng, đọc trôi chảy mới cảm thụ được bài văn và đọc đúng sẽ hiểu được tất cả các văn bản khác. Những năng lực này không phải tự nhiên mà có, nó được hình thành thông qua quá trình học tập lĩnh hội tri thức của học sinh trong nhà trường phổ thông và trường Tiểu học nhận nhiệm vụ đặt viên gạch đầu tiên. Tập đọc là một phân môn thực hành, 2
““ Một số biện pháp rèn kỹ năng đọc trong phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 2 miền núi” nhiệm vụ quan trọng nhất là hình thành năng lực đọc cho học sinh từ 4 yêu cầu về chất lượng đọc: Đọc đúng, đọc nhanh, đọc có ý thức và đọc diễn cảm : - Đọc đúng, đọc nhanh là đọc lưu loát trôi chảy . - Đọc có ý thức là đọc thông, hiểu được nội dung . - Đọc diễn cảm là ngắt, nghỉ hợp lý, giọng đọc phù hợp với từng nội dung, câu đọc, bài đọc, thể hiện nội tâm trong từng lời nói nhân vật hay nội tâm toàn bộ bài đọc Các kỹ năng đọc tác động tích cực qua lại lẫn nhau. Vì vậy trong dạy học không thể xem nhẹ yếu tố nào. Phân môn Tập đọc còn hình thành ở các em phương pháp và thói quen làm việc với văn bản, giúp các em thấy được ích lợi của việc đọc trong học tập và cuộc sống. Ngoài ra, phân môn Tập đọc còn có nhiệm vụ : - Làm giàu kiến thức về ngôn ngữ, đời sống và kiến thức văn học cho học sinh - Phát triển ngôn ngữ và tư duy cho học sinh . - Giáo dục tư tưởng, đạo đức, thị hiếu cho học sinh Trước yêu cầu về nội dung kiến thức và kỹ năng như vậy. Tôi luôn suy nghĩ phải làm sao cho các em thấy được rõ ràng những yêu cầu, nhiệm vụ quan trọng của môn Tập đọc đồng thời tạo cho các em hứng thú, niềm say mê đối với môn học này. B. CƠ SỞ THỰC TIỄN 1. Thuận lợi - Nhà trường luôn tao mọi điều kiện tốt nhất để giáo viên giảng dạy. Thư viện cung cấp đầy đủ sách giáo khoa, sách giáo viên, một số tranh ảnh cũng như tài liệu để giáo viên tham khảo phục vụ bài dạy. - Giáo viên có tinh thần trách nhiệm, thường xuyên trau dồi chuyên môn nghiệp vụ qua những tiết dự giờ của đồng nghiệp, những buổi sinh hoạt chuyên môn của nhà trường, của tổ khối - Học sinh chăm ngoan, có cùng độ tuổi, có sức khỏe tốt. Đa số các em đã đọc được. - Gia đình các em quan tâm, trang bị đầy đủ cho các em sách giáo khoa và đồ dùng học tập. 2. Khó khăn Trong lớp có 11 em đọc chậm, 3 học sinh đọc ngọng, phát âm không chuẩn. Đa số các em còn nhút nhát, đọc bài nhỏ, chưa ngắt nghỉ đúng chỗ, trình độ nhận thức chênh lệch. Các em chưa biết đọc diễn cảm, giọng đọc còn đều đều, chưa biết thể hiện lên giọng, hạ giọng hay kéo dài giọng ở câu thơ, câu văn để người nghe cảm thụ được cái hay cái đẹp trong câu văn, câu thơ. Nếu các em không đọc thông viết thạo, thì việc học các môn khác cũng khó khăn. Như vậy các em học lên lớp trên sẽ bị hổng kiến thức. 3/18
4 C. KHẢO SÁT THỰC TẾ Qua khảo sát và điều tra tôi thấy trình độ học sinh không đồng đều, các em thụ động tiếp thu, không biết cách đọc, cách đọc thiên về ghi nhớ, không phát huy được năng lực sáng tạo, năng lực tư duy, không có điều kiện gắn bó hoạt động học tập với thực tế. Cụ thể ở lớp 2A5 tôi đang giảng dạy Đọc Đọc Tổng chưa Đọc chưa số đúng Đọc diễn cảm chậm diễn học phát cảm sinh âm sai SL TL SL TL SL TL SL TL 38 em 3 7,9% 11 29% 15 39,5% 9 23,6% D. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN Trước khi đưa ra những biện pháp thực hiện, người giáo viên cần nắm bắt và xác định rõ mục tiêu của mỗi bài tập đọc. Ở mỗi bài tập đọc có hai yêu cầu lớn là hướng dẫn tập đọc và tìm hiểu nội dung - ý nghĩa của văn bản. Nhưng trong hai yêu cầu đó thì yêu cầu hướng dẫn đọc là trọng tâm, bởi thời lượng dành cho rèn đọc, rèn kĩ năng đọc chiếm khá lớn trong mỗi tiết học đọc. Yêu cầu của mỗi tiết tập đọc ở lớp 2 bao gồm: Đọc đúng, đọc ngắt, nghỉ hơi đúng, đọc trôi chảy, hiểu nghĩa của từ khó trong bài và hiểu được nôi dung văn bản. Những kĩ năng này phải được giáo viên từng bước hình thành cho học sinh trong quá trình giảng dạy. Để rèn kỹ năng đọc cho học sinh đạt hiệu quả, tôi đã thực hiện theo các biện pháp sau: Biện pháp 1: Phân loại học sinh Ngay sau khi nhận lớp, qua tuần học đầu tiên tôi đã phân loại học sinh theo 3 đối tượng: * Đối với học sinh đọc nhỏ, ngọng, ngắt ngứ : Với đối tượng học sinh này tâm lý các em này rất ngại đọc nhất là các bài dài, vì thế không thể ép các em đọc nhiều. Tôi chỉ gọi các em đọc từng câu của mỗi bài sau đó năng dần lên đọc đoạn. Tôi kiên quyết sửa trên lớp bằng hình thức: cho các em luyện đọc cá nhân nhiều lần để các em làm quen với mặt chữ; luyện đọc tiếng khó, từ khó nhiều lần để học sinh đọc đúng. Có thể đọc nhiều lần ở yêu cầu bài tập, nội dung bài tập trong các phân môn khác( Toán, Tập làm văn, Luyện từ và câu …) Tôi còn sắp xếp chỗ ngồi cho học sinh: Một học sinh đọc khá hoặc đọc tốt ngồi cạnh một học sinh yếu hơn, xây dựng đội bạn cùng tiến, cùng giúp đỡ nhau trong học tập, trong giờ đọc nhóm. Nghĩa là khi đọc nhóm những em khá hơn có thể theo dõi, giúp đỡ, hỗ trợ những học sinh học yếu hơn. Chẳng hạn: phân đọc nhóm để em đọc tốt, đọc khá kèm cặp các em đọc yếu trong các tiết đọc sách thư 4
““ Một số biện pháp rèn kỹ năng đọc trong phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 2 miền núi” viện, trong các bài tập đọc khi đọc nhóm …Tôi còn gặp trực tiếp phụ huynh trao đổi về lực học của con mình để gia đình quan tâm hơn nữa về việc đọc ở nhà, có thể mua thêm các loại truyện thiếu nhi để tạo hứng thú cho các em thích đọc …. Tôi giao cho các em giúp đỡ nhau, nhưng hằng ngày tôi luôn nhắc nhở và động viên tuyên dương, khuyết khích sự tiến bộ của các em. * Đối với học sinh trung bình: Tâm lý các em ngại thể hiện, nên các em nghĩ biết đọc là được. Đối tượng này tôi khuyến khích như khen gợi để các em mạnh dạn hơn. Ngoài ra cho các em tham gia đóng vai nhân vật trong các giờ tập đọc hoặc kể chuyện để lôi cuốn các em thích đọc. * Đối với học sinh đọc tốt: Tâm lý các em thích bộc lộ tự tin, tôi đăt ra yêu các em ở mức độ cao hơn là đọc diễn cảm, đọc theo vai nhân vật, lấy các em làm nhân tố tích cực từ đó phát triển thêm các em khác. Biện pháp 2: Chuẩn bị cho việc đọc. a. Chuẩn bị của học sinh: Đối với học sinh tôi yêu cầu phải đọc trước bài ở nhà từ 3 đến 5 lần và tự suy nghĩ trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa. Đọc ngắt, nghỉ hơi và tự gạch chân từ cần nhấn giọng bằng bút chì. Học sinh chuẩn bị được như vậy đến lớp các em sẽ đọc bài tốt hơn, lưu loát hơn, học sinh tự tìm hiểu bài ở nhà coi như các em đã được vỡ trước kiến thức một lần. Hôm sau nghe cô giáo giảng bài các em sẽ có một chút kiến thức do chính các em khám phá, điều đó khiến các em hứng thú học hơn. Lúc này, ở lớp cô giáo là người đưa ra đáp án còn học sinh sẽ tự kiểm tra xem mình đúng hay sai. Học sinh cần được rèn thói quen cho tâm thế ngồi đọc, đứng đọc. Khi ngồi đọc các em cần ngồi ngay ngắn, khoảng cách từ mắt đến sách là từ 30cm - 35cm, cổ và đầu phải thẳng. Khi đọc thành tiếng học sinh phải hiểu rằng đọc không chỉ cho mình cô giáo nghe mà để cho cả lớp cùng nghe, nên cần đọc đủ lớn cho mọi người cùng nghe.Tư thế đứng đọc phải đàng hoàng, thoải mái, sách được mở rộng và được cầm bằng hai tay. b. Chuẩn bị của giáo viên: - Giáo viên cần nghiên cứu kỹ bài đọc, đọc trước bài để hiểu rõ nội dung, nghệ thuật của bài đọc và tìm hiểu kỹ tư tưởng, tình cảm mà tác giả gửi gắm trong bài. Tìm ra giọng đọc phù hợp nhất cho nội dung bài học. Từ đó đưa ra hệ thống câu hỏi logic, khoa học giúp học sinh tự trả lời tìm ra kiến thức nội dung bài đọc. - Chuẩn bị đồ dùng dạy học như: tranh ảnh, vật thật cụ thể cho từng bài để giúp học sinh quan sát, tìm nghĩa của từ, nội dung bài qua đó gây hứng thú học, đồng thời giúp học sinh dễ nhớ, dễ hiểu nội dung văn bản đọc. Vídụ : Khi dạy bài Bưu thiếp – Tiếng Việt 2 tập 1 trang 80. Giáo viên có thể chuẩn bị những tấm bưu thiếp : Thiếp chúc mừng năm mới, Thiếp chúc mừng sinh nhật, Thiếp chúc mừng Ngày nhà giáo Việt Nam…hoặc các bưu thiếp qua 5/18
6 tranh ảnh trong sách giáo khoa để học sinh dễ nhớ dễ hiểu nội dung của từng bưu thiếp…. Biện pháp 3: Luyện phát âm Muốn học sinh đọc đúng, đọc ngắt giọng, nhấn giọng dẫn đến đọc diễn cảm người giáo viên phải giúp các em phát âm chuẩn , đọc đúng loại câu, đúng ngữ điệu câu. Giúp các em tự hiểu nội dung bài, xác định đúng loại câu, ngữ điệu, giúp các em phải biết đặt mình vào vị trí của nhân vật, của tác giả. Ngoài ra còn phải biết cách tổ chức một giờ học nhẹ nhàng, sinh động. Xây dựng phong trào thi đua đọc đúng, đọc hay, ngoài ra kết hợp với việc rèn đọc trong tất cả các môn học khác giúp các em tích cực hoá việc học môn Tiếng Việt. Như chúng ta đã biết học sinh miền Bắc hay lẫn hai âm: l - n và phần lớn các em không ý thức được mình đang phát âm âm nào hoặc với những tiếng có phụ âm uốn lưỡi như s - x; r-d; ch - tr đều đọc cố nhấn để phát âm cho rõ nên làm mất cái hay, cái tự nhiên khi đọc. Điều này làm cho các em cảm thấy mất tự tin khi đọc, hạn chế việc đọc của các em mất đi sự hứng thú với môn học này. Mà quy trình dạy tập đọc theo hướng đổi mới của lớp 2 như chúng ta đều nắm được gồm các bước chính sau: + Luyện đọc đúng + Tìm hiểu nội dung + Luyện đọc nâng cao ( rèn đọc hay, dọc diễn cảm) Chính vì vậy khi dạy Tập đọc chúng ta phải chú ý quan tâm đến tất cả các đối tượng học sinh trong lớp mình và khi dạy học chúng ta phải phụ thuộc vào trình độ của học sinh, phải hướng dẫn cho các em đọc đúng, phát âm chuẩn. Nếu học sinh đọc chưa tốt, đọc còn ngọng, sai và ấp úng thì giáo viên phải dừng lại ở bước 1 là luyện đọc đúng. Nếu học sinh đọc đúng, đọc tốt rồi thì giáo viên dành cho luyện đọc nâng cao ( bước 3). Động viên các em và giao nhiệm vụ cho cả lớp cùng giúp bạn bằng cách không trêu ghẹo, đùa mà tạo cơ hội cho bạn sửa chữa. Qua tìm hiểu tôi thấy đại đa số các em đọc ngọng là do các nguyên nhân sau: + Do môi trường sống( nhiều hơn) + Do bộ máy phát âm( ít hơn) + Do phương ngữ Chính vì vậy để sửa cho các em đọc đúng người giáo viên phải kiên trì liên tục và có hệ thống. Thông thường các em rất ngại đọc vì sợ các bạn chê cười, chế nhạo cho nên người giáo viên phải giải toả tâm lí cho học sinh bằng lời lẽ của mình. Đồng thời phải giải thích cho học sinh cùng lớp để các em cùng giúp bạn sửa chữa. Cách sửa đọc ngọng cho học sinh Trước hết tôi phải nắm chắc được nghĩa của các từ có phụ âm hay đọc ngọng như l- n để định hình được lời nói và chữ viết. Tôi cần xem lại phương thức phát âm phụ âm đầu l- n và tự mỗi giáo viên phải luyện bằng thời gian dài và phải kiên trì. Để chữa lỗi cho học sinh ta phải hướng dẫn học sinh quan sát, 6
““ Một số biện pháp rèn kỹ năng đọc trong phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 2 miền núi” tự kiểm tra xem mình đang phát âm âm nào. /n/ là một âm mũi, khi phát âm, sờ tay vào mũi sẽ thấy rung. Còn khi phát âm /l/ mũi không rung. Sau đó luyện cho học sinh phát âm /l/ bằng cách bịt chặt mũi đọc: lo, lô, lơ, lu, lư. Khi bịt chặt mũi, học sinh không thể phát âm no, nô, nơ, nu, nư. Những tiếng có âm uốn lưỡi như s - x; r - d- gi; tr- ch thì hướng dẫn các em nói tự nhiên cho hay, ( không cố gắng đọc nhấn). Nhưng trong Tiếng Việt có phụ âm đầu là r ( là phụ âm uốn lưỡi) thì chúng ta đọc không rung. Ví dụ: Như từ: ra vào, rang lạc, rực rỡ, rung rinh Giáo viên đọc rung những tiếng là tiếng nước ngoài , ví dụ: Ra đi ô, Ngoài việc sửa chữa trong mỗi tiết Tập đọc và các môn học khác, thì cuối mỗi buổi học tôi còn giao những bài tập đọc nhỏ để học sinh tự luyện đọc ở nhà và về nhà đọc trước bài của ngày hôm sau. Hàng ngày kiểm tra về cách đọc của học sinh và nhận xét. Qúa trình này tôi thực hiện thường xuyên và luôn khuyến khích các em. Ví du: Đọc và viết tiếng từ sau: - long lanh, lấp ló, lung linh, … - nóng nảy, nồi cơm, cái nón, … Hoặc: Điền vào chỗ chẫm - …ên bảng, ấm …o, …o lắng,… - …ắp xếp, chim …âu, sáng …ủa, xôn …ao,…. Biện pháp 4: Luyện đọc ngắt giọng Qua điều tra thực tế tôi thấy ở học sinh lớp 2 nói chung chưa biết cách đọc ngắt giọng. Để học sinh biết ngắt giọng trong khi đọc, trước hết phải hướng dẫn các em đọc đúng. Từ việc đọc đúng đó sẽ hướng dẫn các em đọc đúng cách ngắt giọng. Muốn đạt được điều đó cần phải dựa vào nghĩa và quan hệ ngữ pháp giữa các tiếng, từ để ngắt hơi cho đúng. Khi đọc tuyệt đối không được tách từ ra làm hai, không tách từ chỉ loại với danh từ nó đi kèm theo. Không tách giới từ với danh từ đi sau nó, không tách quan hệ từ là với danh từ đi sau nó. Ví dụ: Không được đọc ngắt giọng tự do: Tự xa/ xưa thủa nào Trong rừng/ xanh sâu thẳm ( Gọi bạn- Tiếng Việt 2 tập 1 trang 28) Con ve cũng/ mệt vì hè nắng oi Mẹ là/ ngọn gió cảu con suốt đời. ( Mẹ- Tiếng Việt 2 tập 1 trang 101) Tôi đặc biệt lưu ý cho học sinh về cách ngắt giọng ở các thể thơ (tuỳ thuộc vào nội dung từng câu, từng bài để ngắt cho phù hợp) Ví dụ: “Gọi bạn- Tiếng Việt 2 tập 1 trang 28” thường ngắt theo giọng 3/2 hoặc 2/3. Tự xa xưa / thủa nào Trong rừng xanh / sâu thẳm Đôi bạn / sống bên nhau Bê Vàng / và Dê Trắng. 7/18
8 Với bài: “Mẹ- Tiếng Việt 2 tập 1 trang 101” - Ở các câu 6 chữ ngắt giọng theo nhịp 2 - 4 Ví dụ: Lặng rồi/ cả tiếng con ve... Lời ru/ có gió mùa thu - Riêng câu thơ thứ 7, 8 ngắt nhịp 3 – 3, 3 – 5 Ví dụ: Những ngôi sao / thức ngoài kia Chẳng bằng mẹ / đã thức vì chúng con - Các câu thơ 8 chữ ngắt nhịp 4 – 4 Ví dụ: Con ve cũng mệt / vì hè nắng oi… Mẹ là ngọn gió / của con suốt đời. Đối với thơ phản ánh hiện thực bằng phương pháp trữ tình, còn văn xuôi phản ánh hiện thực bằng phương pháp tự sự. Ngôn ngữ văn xuôi là ngôn ngữ tự sự, miêu tả: ngôn ngữ của nhân vật, ngôn ngữ của các tác giả - Ngôn ngữ tác giả thường là lời dẫn chuyện, kể, tả...khi đọc cần nhấn giọng vào các từ gợi cảm, gợi tả. Ngắt giọng ở các dấu câu, hạ giọng dưới câu kể - Ngôn ngữ nhân vật thường là ngôn ngữ đối thoại ( ngôn ngữ nói). Trải nghiệm qua thời gian đứng lớp và trong giao tiếp hàng ngày tôi nhận thấy học sinh, giáo viên và một số người thường ngắt giọng sai dẫn đến người đọc, người nghe hiểu sai về ý nghĩa, hoặc khó hiểu về nội dung. Vì vậy đọc đúng ngữ điệu nói chung và ngắt giọng nói riêng vừa là mục đích của dạy học thành tiếng, vừa là phương tiện giúp học sinh chiếm lĩnh nội dung bài đọc. Giáo viên cần nắm vững cơ sở ngữ nghĩa, ngữ pháp của chỗ ngắt giọng, dự tính những chỗ học sinh ngắt sai và xác định và xác định những chỗ cần luyện ngắt trong bài tập đọc cụ thể, từ đó dạy đọc đúng và hiểu đúng nội dung bài tập đọc. Thực tế cho thấy khi đọc văn xuôi học sinh hay ngắt sai ở những câu dài có cấu trúc phức tạp. Ví dụ: Môi cậu vừa chạm vào,/ một dòng sữa trắng/ trào ra,/ ngọt thơm / như sữa mẹ.// Vì vậy trước khi giảng một bài cụ thể giáo viên cần dự tính những chỗ học sinh hay ngắt giọng sai để xác định điểm cần luyện ngắt giọng và sửa cho học sinh nếu học sinh ngắt sai. Ví dụ: Môi cậu vừa chạm vào,/ một dòng sữa trắng trào ra,/ ngọt thơm như sữa mẹ.// Bên cạnh dạy học sinh ngắt giọng thể hiện đúng quan hệ ngữ nghĩa, ngữ pháp còn cần phải dạy ngắt giọng biểu cảm, nhằm gây ấn tượng về cảm xúc, nhằm tập trung sự chú ý của người nghe vào những từ ngữ mang trọng âm ngữ nghĩa. Ví dụ: Đó là chỗ ngừng lâu hơn trong các câu thơ cuối bài: Mẹ/ là ngọn gió của con suốt đời. Mẹ (Tiếng Việt 2 Tập 1 trang 101) Biện pháp 5: Luyện đọc nhấn giọng Qua việc giảng dạy và thức tế trên lớp để giúp học sinh đọc diễn cảm, đọc nhấn giọng người giáo viên cần phải thực hiện các nội dung sau: Chuẩn bị kĩ cho việc dạy nhấn giọng 8
““ Một số biện pháp rèn kỹ năng đọc trong phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 2 miền núi” Tìm hiểu kĩ nội dung bài dạy để hiểu rõ và cảm thụ sâu sắc bài, giúp học sinh đọc có hiệu quả hơn. Bài đọc trong sách giáo khoa của giáo viên cần nghi vắn tắt cách đọc, cách ngắt nhịp, cách nhấn giọng, sắc thái tình cảm đọc. Ví dụ : Bài: “Quà của Bố” ( Tiếng Việt 2- Tập 1 trang 106) Đọc chậm rãi diễn tả hình ảnh về người bố, nhấn giọng ở các từ tả về món quà của người bố. - Mở thúng câu ra là cả một thế giới dưới nước:// cà cuống,/ niềng niễng đực,/ niềng niễng cái,/ bò nhộn nhạo.// Bài: Bông hoa niềm vui (Tiếng Viết 2- Tập 1) Em hái thêm hai bông nữa Chi ah!// Một bông cho em,/ vì trái tim nhân hậu của em.// Một bông cho mẹ, // vì cả bố và mẹ đã dạy dỗ em thành một cô bé hiếu thảo. Trong từng bài giáo viên sẽ dự tính những lỗi học sinh sẽ mắc, giọng đọc cả bài, đoạn cần nhấn mạnh, tốc độ đọc. Giáo viên cần chuẩn bị đồ dùng dạy học. Phương tiện trực quan chủ yếu trong giờ tập đọc là bài đọc và ngôn ngữ của giáo viên. Vì vậy, giáo viên cần sử dụng triệt để sách giáo khoa để học phân môn Tập đọc đạt kết quả tốt. Đồ dùng dạy học thông thường trong tiết Tập đọc là tranh mẫu và một số vật thực mô hình để giảng từ và ý. Ngoài ra giáo viên cần chuẩn bị bảng phụ để ghi nội dung bài, ý, câu thơ cần luyện đọc. Tuy nhiên khi lên lớp còn có nhiều tình huống mới mẻ cần xử lý. Xong theo tôi sự chuẩn bị của giáo viên càng chu đáo thì lên lớp sẽ chủ động và sáng tạo hơn rất nhiều, giờ dạy sẽ đạt kết quả hơn mong đợi. Ngoài ra việc hướng dẫn học sinh cảm thụ văn học, đọc và cảm thụ là hai khâu có quan hệ mật thiết với nhau . Cảm thụ tốt giúp cho việc đọc của học sinh tốt hơn. Tuy nhiên, đối với học sinh lớp 2 đọc đúng, đọc diễn cảm chưa cao nên việc đọc đúng của học sinh cần chú trọng hơn. Ở đây việc đọc ngắt giọng, nhấn giọng được chú ý vào những học sinh đã đọc tốt và yêu cầu đọc ở cuối kì I. Khi học sinh đã đọc chuẩn, nhanh thì trong mỗi tiết học tôi không cảm thụ thay học sinh, mà khêu gợi vốn hiểu biết sẵn có của học sinh phát huy tư tưởng của các em để tái hiện được bức tranh mà tác giả vẽ lên bằng ngôn ngữ sinh động. Ví dụ: Bài: Sáng kiến của bé Hà ( Tiếng Việt 2 tập 1 trang 78) Theo em bé Hà có những sáng kiến gì? Hà đã tặng ông món quà gì? Bé Hà trong truyện là một cô như thế nào? Với những câu hỏi trên cùng với những câu hỏi gợi ý nội dung bài học sinh sẽ tìm ra cách đọc thích hợp để diễn tả được cái không khí tưng bừng của cả gia đình bé Hà. Bên cạnh đó một trong những biện pháp để bồi dưỡng học sinh cảm thụ văn học là làm bài tập có hiệu quả. Để hướng tới đọc diễn cảm có sáng tạo, khi giảng bài trên lớp giáo viên cần hướng dẫn luyện đọc diễn cảm. Tuy nhiên chính nội dung này đã quy định ngữ điệu của nó, nên không thể áp đặt sẵn giọng đọc của bài. Ngược lại điều này phải kết hợp luôn tự nhiên của học sinh đưa ra 9/18
10 sau khi hiểu sâu sắc và biết diễn đạt dưới sự hướng dẫn của cô giáo. Để hình thành kĩ năng đọc diễn cảm học sinh cần phải: + Biết thở sâu chỗ ngừng nghỉ để lấy hơi đọc. + Rèn cường độ giọng đọc ( luyện đọc to) + Luyện đọc đúng + Đọc diễn cảm đúng. Trong khâu luyện đọc tôi tiến hành theo hai bước: Luyện đọc theo câu, đoạn: Khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu các câu, đoạn tôi tiến hành cho học sinh đọc ngay, điều này có tác dụng hình thành cách đọc diễn cảm sát với nội dung bài vừa đề cập. Với những câu đoạn khó, giáo viên cần gợi ý cho học sinh xác định đọc câu, đoạn văn đó và yêu cầu học sinh đọc diễn cảm . Dùng một gạch xiên ( / ) đánh dấu ngắt; hai gạch xiên ( // )đánh dấu chỗ nghỉ và gạch chân từ ngữ cần nhấn giọng ở đoạn văn sau: Ví dụ: Ngày xưa ở làng kia,/ có hai em bé ở với bà.// Ba bà cháu /rau cháo nuôi nhau,/ tuy vất vả /nhưng cảnh nhà lúc nào cũng đầm ấm.// (Bà cháu- Tiếng Việt 2- tập 1 trang 86) Với những câu có nhiều cách đọc, giáo viên nêu vấn đề cho nhiều em nêu ra cách đọc và giúp các em nhận ra cách đọc đúng, đọc diễn cảm ( đọc ngắt giọng, đọc nhấn giọng) Đọc toàn bài - đây là bước thực hiện sau khi học sinh đã đọc theo từng đoạn. Đọc toàn bài giúp học sinh cảm thụ một cách tổng thể sắc thái của nội dung tác phẩm. Ở bước này giáo viên cần động viên khuyến khích cách đọc biểu lộ tình cảm riêng, tích cực trong đổi mới phương pháp giáo dục dạy học. Ngoài những biện pháp trên người giáo viên có thể kết hợp nội dung luyện đọc lồng ghép với trò chơi như: Thả thơ, truyền điện, chạy tiếp sức Trên đây là những biện pháp mà tôi đã thực hiện và đã có kết quả. Tuy nhiên dù học sinh có tiến bộ ở mức độ nào đi nữa thì sự khen ngợi, động viên kịp thời của người thầy, của bạn bè, của gia đình là vô cùng quan trọng. Vì nó phù hợp với tâm lí đặc điểm của các em. Biện pháp 6: Luyện đọc diễn cảm Muốn rèn cho các em đọc đọc diễn cảm thì trước hết phải rèn cho các em đọc đúng, đọc ngắt giọng và nhấn giọng tốt. Đọc diễn cảm là đọc văn bản sao cho giọng điệu phù hợp với tình huống miêu tả trong văn bản, thể hiện được tình cảm, thái độ, đặc điểm của nhân vật hay tình cảm, thái độ của tác giả đối với nhân vật và nội dung miêu tả trong văn bản. Đọc diễn cảm có nhiều mức độ: - Biết nhấn mạnh các từ quan trọng trong câu. Ví dụ: Trong bài Cây dừa -Tiếng Việt 2 tập 2 trang 88 có câu Cây dừa xanh toả nhiều tàu Dang tay đón gió, gật đầu gọi trăng. Khi đọc giáo viên phải lưu ý học sinh đọc nhấn giọng ở các từ ngữ gợi tả, gợi cảm như: toả, dang tay, gật đầu. - Biết thể hiện ngữ điệu( Sự thay đổi cao độ, trường độ của giọng đọc) phù hợp với từng loại câu ( câu kể, câu hỏi, câu cảm, câu khiến). 10
““ Một số biện pháp rèn kỹ năng đọc trong phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 2 miền núi” - Biết đọc giọng phân biệt lời kể của tác giả và lời nhân vật. - Biết đọc phân biệt lời của của các nhân vật. Ví dụ : Trong bài Tập đọc “ Một trí khôn hơn trăm trí khôn” (Tiếng Việt 2 tập 2 trang 31). Đọc giọng Chồn lúc hợm hĩnh, hênh hoang, …Cậu có bao nhiêu trí khôn? Mình chỉ có một thôi. It thế sao? Mình thì có hàng trăm. Cuối truyện giọng Chồn lại rÊt chân thành. …Một trí khôn của câu còn hơn cả trăm trí khôn của mình. Còn giọng Gà Rừng lúc khiêm tốn, lúc bình tĩnh, tự tin. - Biết thể hiện ngữ điệu phù hợp với tình huống miêu tả trong đoạn văn hoặc văn bản. Biện pháp 7: Tổ chức trò chơi Tiếng Việt. Có nhiều hình thức trò chơi Tiếng Việt, tuỳ từng bài đọc để áp dụng trò chơi sao cho thích hợp. Trong khâu rèn kĩ năng đọc nói riêng và dạy bài tập đọc nói chung tôi thường áp dụng trò chơi Tiếng Việt như thi đọc đúng các từ, cụm từ có phụ âm hay mắc lỗi khi đọc . Tổ chức trò chơi thi đọc đúng ô chữ có thưởng Ví dụ lớp có học sinh đọc hay sai thanh hỏi / thanh ngã, tôi có thể tiến hành trò chơi (Chiếc nón kì diệu). Chuẩn bị các băng giấy, mỗi băng giấy 2 mặt đều chia thành số ô vuông bằng nhau, một mặt ô vuông trống. Một mặt ô vuông có chữ cái ở mỗi ô . Tiến hành chơi: Tôi để mặt ô vuông trống để học sinh đoán (đọc kết quả), gọi học sinh khác nhận xét . Lật ô chữ đúng để thống nhất các đọc đúng . Nội dung: Gợi ý Từ đúng Từ HS đọc hay sai Cái gì thường để đội đầu Cái nón Cái lón Quả gì nhỏ, dài, để xào nấu ăn ngon Đỗ đũa Đổ đũa Con gì kêu ủn à ủn ỉn? Con lợn Con nợn Khi tổ chức trò chơi tất cả học sinh trong lớp đều được tham gia chơi, tham gia nhận xét đánh giá. Bước này học sinh có hứng thú tập luyện đọc đạt kết quả. III.KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết quả Sau thời gian thực hiện nghiên cứu, áp dụng đề tài, với sự cố gắng không ngừng của bản thân, với sự học hỏi đồng nghiệp và với lòng đam mê nghề nghiệp, cuối cùng tôi đã thu được kết quả đáng phấn khởi. Đó là: Các em đã biết đọc đúng, đọc trôi chảy, mạch lạc và đọc diễn cảm. Phần đọc hiểu tăng lên dần qua mỗi giờ tập đọc. Không chỉ dừng lại ở như vậy mà học sinh của tôi còn học tốt hơn nữa trong các giờ chính tả, tập viết và đặc biệt hơn là đã biết cảm thụ văn bản tốt để vận dụng trong tiết tập làm văn. Chất lượng các môn học khác cũng được tăng lên rõ dệt Tổng Đọc Đọc Đọc Đọc diễn cảm 11/18
12 chưa chưa số đúng chậm diễn học phát cảm sinh âm sai SL TL SL TL SL TL SL TL 38 em 3 7,9% 11 29% 15 39,5% 9 23,6% Đọc Đọc Tổng chưa Đọc chưa số đúng Đọc diễn cảm chậm diễn học phát cảm sinh âm sai SL TL SL TL SL TL SL TL 38em 1 2,6% 2 5,3% 16 42,1% 19 50% Tập đọc là một phân môn thực hành tiếng việt. Để học sinh có kĩ năng trong môn tập đọc, trước hết giáo viên cần quan tâm việc rèn kĩ năng cho học sinh, cần coi việc rèn kĩ năng đọc là nhiệm vụ trọng tâm của bài. Để học sinh đọc đúng đọc hay, bước đầu cảm thụ được cái hay, cái đẹp trong bài văn, bài thơ thì khâu luyện đọc - rèn đọc đúng có vai trò rất quan trọng. Học sinh có đọc đúng mới hiểu đúng nội dung, mới diễn tả được cảm xúc của mình. Để làm tốt việc rèn đọc cho học sinh lớp 2 trong phân môn Tập đọc người giáo viên phải làm tốt những việc sau: - Mỗi giáo viên phải mẫu mực trong lời nói, việc làm, say sưa yêu nghề, mến trẻ, luôn bám trường, bám lớp. - Phải luôn nghiên cứu tìm hiểu về nội dung kiến thức, phương pháp bộ môn, nắm chắc hệ thống chương trình. Người giáo viên phải thường xuyên tự bồi dưỡng nâng cao trình độ, luôn cập nhật những thông tin, những đổi mới về phương pháp giảng dạy. - Giáo viên phải nhận thức đúng vai trò chức năng ở phân môn Tập đọc. Trước hết giáo viên phải rèn cho mình đọc đúng, đọc hay, đọc diễn cảm mọi bài Tập đọc trong cấp học nói chung, các bài tập đọc lớp 3 nói riêng. Phải đầu tư thời gian cho khâu chuẩn bị bài, xây dựng tổ chức các hoạt động cho học sinh trên lớp học . Trong khi luyện đọc giáo viên lựa chọn các phương pháp hay nhất để hướng dẫn các em . Giáo viên tìm hiểu kỹ từng đối tượng học sinh ( kể cả hoàn cảnh gia đình ) Có kế hoạch kèm cặp thích hợp - Giáo viên phải kiên trì, thường xuyên rèn cho học sinh theo các bước: + Luyện cho học sinh phát âm đúng các phụ âm khó đọc hay lẫn lộn. + Luyện đọc đúng các cụm từ, ngắt nghỉ đúng câu. + Ngắt nghỉ đúng ở các câu văn, khổ thơ. + Luyện đọc mức độ từ thấp đến cao với học sinh yếu. 12
““ Một số biện pháp rèn kỹ năng đọc trong phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 2 miền núi” + Luyện cho học sinh biết lên giọng, hạ giọng, nhấn giọng ở câu văn, thể hiện tính cách nhân vật hoặc giọng vui, buồn trong các văn bản với giọng đọc, ngữ điệu, tốc độ đọc, âm sắc, nhằm diễn tả đúng nội dung bài. + Đối với những học sinh đọc sai, rèn dứt điểm ở tiết đọc và tiết luyện đọc ở buổi chiều. + Các thao tác tổ chức rèn đọc cho học sinh còn chậm. Cần tổ chức nhiều hình thức rèn đọc cho học sinh phù hợp với thực tế. Chú ý đến các từ ngữ địa phương. - Luôn động viên khích lệ gây hứng thú học tập, đọc đối với học sinh yếu kém, phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh. - Vận dụng phương pháp giảng dạy phù hợp với đối tượng học sinh lớp mình. Cử chỉ giáo viên, lời nói ngắn gọn dễ hiểu hướng học sinh thao tác tư duy chủ động. - Học sinh phải chuẩn bị bài thật tốt ở nhà, đọc nhiều lần đối với học sinh yếu kém trước khi đến lớp. - Phối hợp nhịp nhàng về chương trình môn Tập đọc với các phân môn học khác như: Tập làm văn, kể chuyện... - Thường xuyên thăm lớp, dự giờ đồng nghiệp để học tập, trao đổi rút kinh nghiệm. - Hội thảo trao đổi những kinh nghiệm cho đồng nghiệp học tập ở cấp tổ, trường. - Phối hợp chặt chẽ ba môi trường giáo dục "gia ®×nh nhµ trưêng x∙ héi " Nhằm tạo ra môi trường lành mạnh góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục cho học sinh . Trên đây là một vài kinh nghiệm mà tôi đã đúc rút được qua thời gian giảng dạy môn Tập đọc ở khối lớp 2. Tuy nhiên, trong quá trình viết đề tài này, chắc chắn còn nhiều thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong hội đồng đánh giá các cấp và bạn bạn bè đồng nghiệp bổ sung và góp ý cho tôi để đề tài của tôi được hoàn thiện. 2 Khuyến nghị: Tôi mong các cấp lãnh đưa cuội thi đọc truyện, kể chuyện giao lưu cuối tuần cho học sinh lớp 2 vào những giờ hoạt động chính khóa để các em phat triển năng lực đọc đúng, đọc hay, đọc diễn cảm làm nền móng cho những năm tiếp theo. Trên đây là một kinh nghiệm giảng dạy của bản thân tôi chắc chắn sẽ còn nhiều hạn chế. Tôi rất mong được sự góp ý của cấp trên và các bạn đồng nghiệp để đề tài hoàn thiện hơn. LỜI CAM KẾT Tôi xin cam đoan sáng kiến kinh nghiệm trên đây là do tôi viết, không sao chép nội dung của người khác./. Ba Trại, ngày .....tháng.....năm 2020 13/18
14 Tác giả Trần Thị Hạnh 14