Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh lớp 5

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:31

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm nghiên cứu, đề xuất áp dụng với mong muốn là được bổ sung, điều chỉnh về nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục hiện nay để phù hợp với quá trình đổi mới giáo dục phổ thông nói chung và phù hợp với thực tiễn giáo dục hiện nay của nhà trường; góp phần duy trì số lượng được giao luôn đạt 100%; từng bước nâng cao kĩ năng sống, kĩ năng học tập và lao động cho các em học sinh lớp 5.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh lớp 5

I. THÔNG TIN CHUNG 1. Tên sáng kiến Một số biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh lớp 5. 2. Đồng tác giả 2.1. Họ và tên: Ngô Mạnh Hùng, Năm sinh: 12/12/1979, Nơi thường trú: Khu 5B, thị trấn Than Uyên, Than Uyên, Lai Châu, Trình độ chuyên môn: Đại học Tiểu học, Chức vụ công tác: Phó Hiệu trưởng, Nơi làm việc: Trường Tiểu học xã Mường Mít, Điện thoại: 0358059012, Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến 40%. 2.2. Họ và tên: Trịnh Thị Oanh, Năm sinh: 02/9/1990, Nơi thường trú: Khu 5B, thị trấn Than Uyên – Than Uyên Lai Châu, Trình độ chuyên môn: Cao đăng Ti ̉ ểu học, Chức vụ công tác: Giáo viên, tổ khối trưởng khối 4+5, Nơi làm việc: Trường Tiểu học xã Mường Mít, Điện thoại: 0985705486, Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến 30%. 2.3. Họ và tên: Đỗ Huy Thông, Năm sinh: 24/4/1977 Nơi thường trú: bản Giao Thông, Mường Cang – Than Uyên Lai Châu, Trình độ chuyên môn: Đại học Tiểu học, Chức vụ công tác: Giáo viên, Nơi làm việc: Trường Tiểu học xã Mường Mít, Điện thoại: 0987595114,
Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến 30%. 3. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến Hoạt động trải nghiệm. 4. Thời gian áp dụng sáng kiến Từ ngày 12 tháng 9 năm 2019 đến ngày 15 tháng 06 năm 2020 5. Đơn vị áp dụng sáng kiến Tên đơn vị: Trường Tiểu học xã Mường Mít, Địa chỉ: xã Mường Mít, huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu. Điện thoại: II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN 1. Sự cần thiết, mục đích của việc thực hiện sáng kiến 1.1. Sự cần thiết của việc thực hiện sáng kiến Năm học 2019 2020, trường Tiểu học xã Mường Mít có 17 lớp/359 học sinh, riêng lớp 5 có 3 lớp/79 học sinh. Đội ngũ nhà trường có 39 đồng chí, trong đó giáo viên 32 đồng chí. Trong năm học này có 23 đồng chí đạt giáo viên dạy giỏi cấp trường. Giáo viên giảng dạy lớp 5 có kiến thức, trình độ chuyên môn tốt. Cơ sở vật chất khang trang, trang thiết bị tối thi ểu đảm bảo phục vụ tốt cho việc dạy và học. Nhà trường đã đạt chuẩn Quốc gia mức độ I tháng 12/2018. Để đạt được các tiêu chuẩn của trường chuẩn, nhà trường đã nỗ lực phấn đấu trong tất cả các hoạt động. Và một trong những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm đó là đổi mới công tác quản lý, đổi mới công tác dạy – học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Cho nên các năm qua, chất lượng giáo dục của nhà trường đều hoàn thành và vượt chỉ tiêu đề ra, không có học sinh lưu ban. Bên cạnh những thành tích đã đạt được thì công tác giáo dục, giảng dạy và tổ chức các hoạt động học tập, hoạt động ngoài giờ... của nhà trường
trong những năm gần đây vẫn còn có những hạn chế đó là: chưa đẩy mạnh các hoạt động thực hành gắn với lý thuyết; chưa tổ chức được nhiều các hoạt động có tính trải nghiệm trong và ngoài tiết học; chưa tổ chức được nhiều tiết học, buổi học gắn với công việc thực tế, tình huống thực tế và gắn với thiên nhiên ở địa phương. Thống kê về chuyên môn cuối năm học 2018 2019 cho thấy tổ khối 5 đã thực hiện nội dung dạy học gắn với trải nghiệm ở trong và ngoài tiết học còn rất ít và hiệu quả thấp, chưa mang lại được nhiều kĩ năng sống cũng như các kĩ năng tự học, tự phục vụ cho bản thân các em. Ở các nội dung trải nghiệm trong giờ học, các em chưa có sự hứng thú trong học tập và chưa chủ động tham gia vào các hoạt động thực hành trải nghiệm đó. Kết quả cuối năm học 2018 2019: Hình thức tổ chức Số tiết Số học sinh Ghi chú trải nghiệm tham gia Trong tiết học 14 tiết 75 HS/3 lớp Ngoài tiết học 5 tiết 75 HS/2 lớp 5A3 không có tiết Trong các sự kiện, ngày lễ. 3 hoạt động 75 HS/3 lớp Từ những biện pháp, số liệu và kết quả nêu trên của năm học 2018 2019, nhóm tác giả chúng tôi nhận thấy cần phải thay đổi về nội dung giáo dục, phương pháp, hình thức tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh trong đó có trải nghiệm sáng tạo; lôi cuốn học sinh đến trường đảm bảo tỉ lệ chuyên cần; từng bước nâng cao chất lượng giáo dục; từng bước nâng cao các kĩ năng về đời sống, học tập và lao động cho các em. 1.2. Mục đích của việc thực hiện sáng kiến Các giải pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh lớp 5 mà nhóm tác giả nghiên cứu, đề xuất áp dụng với mong muốn là được bổ sung, điều chỉnh về nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục hiện nay để phù hợp với quá trình đổi mới giáo dục phổ thông nói chung và phù hợp với thực tiễn giáo dục hiện nay của nhà trường; góp phần duy trì số lượng được
giao luôn đạt 100%; từng bước nâng cao kĩ năng sống, kĩ năng học tập và lao động cho các em học sinh lớp 5. Với việc quyết tâm nâng cao chất lượng toàn diện cho học sinh lớp 5 , nhóm tác giả chúng tôi đã quyết định chọn sáng kiến “Một số biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh lớp 5 ” để thực hiện trong năm học 2019 2020. 2. Phạm vi triển khai thực hiện Giáo viên dạy lớp 5; khối 5 = 3 lớp/79 học sinh, trường Tiểu học xã Mường Mít, năm học 2019 – 2020. 3. Mô tả sáng kiến a. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến Giải pháp 1: Tổ chức thực hành, trải nghiệm trong giờ học. * Ưu điểm Được thực hiện ở một số tiết dạy do giáo viên lựa chọn ở một số môn do giáo viên chủ nhiệm dạy như: Toán, Tiếng Việt, Khoa học, Hoạt động ngoài giờ lên lớp. Nên giáo viên dễ soạn bài, dễ tổ chức các hoạt động cho học sinh. Do giáo viên tổ chức trong giờ học với một không gian là lớp học, thời gian tổ chức trong mỗi tiết học nên giáo viên dễ kiểm soát học sinh học tập. Về biện pháp tổ chức, trong một số tiết học của một số môn học, giáo viên nghiên cứu trước về nội dung kiến thức mới cần cung cấp, bài tập nào đó, tình huống nào đó hoặc câu hỏi liên hệ thực tiễn cần cho học sinh thực hành. Tiến hành áp dụng một số hình thức trải nghiệm vào nội dung đó để học sinh được vận dụng thực hành, trải nghiệm nhằm cung cấp hoặc củng cố kiến thức, kĩ năng cho học sinh. Với phương pháp này, giáo viên giảng dạy sẽ đưa ra một khuôn mẫu có sẵn và chỉ đạo học sinh thực hiện theo những khuôn mẫu có sẵn đó. Học sinh
được thực hành, vận dụng và liên hệ thực tế ngay tại thời điểm học nội dung kiến thức đó theo khuôn mẫu của giáo viên đề ra. Như vậy, giáo viên nắm được những điểm mạnh, điểm yếu của từng học sinh hoặc nhóm học sinh một cách trực tiếp thông qua mỗi nội dung do giáo viên đưa ra. Giáo viên ít phải xử lý các tình huống phát sinh do học sinh đặt ra. * Ví dụ 1, trong giờ học môn Toán lớp 5 (bài tập 2/trang 14 tiết Luyện 4 2 tập), yêu cầu của bài là so sánh hai hỗn số 3 ... 3 . Giáo viên cho học sinh 10 5 được trải nghiệm bằng hình thức thảo luận nhóm đôi để nêu ra được tại sao hai hỗn số đó bằng nhau. Học sinh tiến hành thực hành, trải nghiệm bài tập đó bằng hình thức thảo luận nhóm, rồi đưa ra các kết luận về các vấn đề: tính toán theo các bước như thế nào, so sánh phần nào của hỗn số, rồi phân số nào lớn hơn.... Như vậy giáo viên sẽ kiểm soát được cách làm bài của học sinh theo ý mình định sẵn. * Ví dụ 2, trong môn Khoa học 5, bài Vệ sinh ở tuổi dậy thì trang 18. Giáo viên yêu cầu học sinh lập thành 2 nhóm nam và nữ riêng biệt. Cho học sinh thảo luận các câu hỏi về: cách ăn mặc, vệ sinh thân thể, thói quen của nam giới (hoặc nữ giới) trong đời sống. Sau thời gian thảo luận, các nhóm nam, nữ báo cáo kết quả trước lớp. Lúc đó, giáo viên kết luận và gợi ý một số biện pháp để giữ gìn sức khỏe của bạn nam (bạn nữ) như cách ăn uống, cách vệ sinh, ăn mặc, vui chơi... cho cả lớp biết. * Ví dụ 3, trong phân môn Tập làm văn (Tiếng Việt 5) bài Luyện tập tả cảnh/trang 14/TV5/tập 1. Bài tập 2 Lập dàn ý bài văn tả cảnh một buổi sáng ở sân trường em. Giáo viên tổ chức cho học sinh ra sân trường để trải nghiệm bằng hình thức tham quan trực tiếp sân trường và trả lời các câu hỏi có sẵn vào phiếu như: Em quan sát sân trường vào buổi nào? Em quan sát được những sự vật gì? Em quan sát bằng những giác quan nào? Hình ảnh nào em thấy ấn tượng nhất?... Cuối buổi trải nghiệm đó, học sinh sẽ báo cáo trực
tiếp kết quả theo mẫu mà giáo viên đưa ra. Như vậy với biện pháp này, giáo viên sẽ đánh giá được em nào có kiến thức, kĩ năng viết được dàn ý, em nào chưa biết để có biện pháp hướng dẫn dạy lập dàn ý cho học sinh. Đồng thời nhờ có việc tham quan, học tập ngoài trời học sinh cũng thấy thoải mái, vui vẻ hơn. * Nhược điểm Xét về thời gian, thầy và trò chỉ làm việc trong thời gian của mỗi tiết học; về không gian, các hoạt động bị bó hẹp trong khuôn khổ không gian của một lớp học hoặc nhà trường. Dẫn đến giáo viên và học sinh chỉ được hoạt động thực hành trải nghiệm với một quy mô nhỏ và thời gian hạn chế. Về cách tổ chức, ở mỗi tiết học, giáo viên cần phải lựa chọn hình thức trải nghiệm phù hợp để tổ chức cho học sinh được học tập, vận dụng. Giáo viên phải chủ động xây dựng chi tiết kịch bản hoạt động; dự kiến trước các tình huống xảy ra; xây dựng khung kiến thức, kĩ năng cần đạt ở mỗi nội dung; tự đánh giá kết quả đạt được của học sinh sau hoạt động trải nghiệm... Về kết quả hoạt động, giáo viên sẽ mất nhiều thời gian, công sức để tổ chức hoạt động mà không huy động được sự góp sức của học sinh tham gia vào kế hoạch của giáo viên. Với học sinh, các em chỉ được tham gia vào các hoạt động trải nghiệm của giáo viên một cách máy móc theo mẫu của giáo viên mà không tự tư duy, sáng tạo theo cách của riêng mình. Dẫn đến việc học sinh tham gia trải nghiệm ít được tương tác với giáo viên, với bạn bè; giờ học sẽ nặng nề hơn; các em ít được rèn luyện kĩ năng, khó liên hệ thực tế cho bản thân. Về nhân lực tổ chức thực hiện, do giáo viên chủ nhiệm thực hiện. Giáo viên thực hiện nội dung gì, như thế nào... thì thầy cô tự lên phương án và tự tổ chức cho riêng lớp của mình để thực hiện. * Ví dụ 1, để xử lý một số tình huống thực tế liên quan đến toán học, các em thường vận dụng máy móc theo một công thức hay quy tắc nhất định
1 5 đã học. Chẳng hạn: Để so sánh hai số 1 với thì học sinh làm nhanh, làm 4 4 đúng. Nhưng đưa ra bài toán dạng “Hãy so sánh chiều cao của hai bạn. Biết 1 bạn Minh cao 1m 25cm, bạn Hòa cao 1 m”. Thì học sinh loay hoay không 4 biết tính thế nào... do giáo viên chưa áp dụng trải nghiệm bằng tình huống thực tế của 2 con người thật, chưa sử dụng dụng cụ đo để chứng minh, chưa hướng dẫn cách quy đổi giữa các đại lượng... * Ví dụ 2, cũng ở môn Khoa học bài Vệ sinh ở tuổi dậy thì trang 18. Giáo viên yêu cầu học sinh lập thành 2 nhóm nam và nữ riêng biệt thảo luận theo câu hỏi thì chưa phù hợp, mới chỉ có lý thuyết mà chưa có giáo viên nữ hướng dẫn riêng cho các bạn nữ, giáo viên nam hướng dẫn các bạn nam về cách hướng dẫn học sinh tự thực hành như: cách ăn uống, vui chơi, ăn mặc, cách vệ sinh cá nhân... cho nên với giải pháp này thì học sinh mới chỉ biết về lý thuyết và chưa được trải nghiệm thực tế để thầy (hoặc cô) giúp đỡ, tư vấn thêm. Giải pháp 2: Tổ chức hoạt động trải nghiệm ngoài giờ học. * Ưu điểm Các hoạt động thực hành, trải nghiệm có sự phối hợp của nhiều thầy cô, các tổ chức trong nhà trường và sự phối hợp của phụ huynh cùng tham gia. Về không gian tổ chức, giáo viên có nhiều lựa chọn về vị trí ở cả trong và ngoài phạm vi nhà trường để tổ chức trải nghiệm cho học sinh. Về thời gian tổ chức, do tổ chức ngoài giờ học nên giáo viên sẽ có nhiều thời gian hơn để các em thực hành, trải nghiệm nhiều nội dung khác nhau mà không sợ thiếu thời gian. Đồng thời giáo viên cũng dễ xử lý các tình huống phát sinh khác.
Về biện pháp, hình thức tổ chức, giáo viên có được sự tư vấn, giúp đỡ từ nhiều phía khác nhau như sự giúp đỡ của giáo viên cùng khối, của ban giám hiệu, của tổng phụ trách Đội, của Đoàn thanh niên... Kết quả hoạt động sẽ đa dạng phong phú hơn, đặc biệt là học sinh sẽ được tham gia nhiều hoạt động do chính các em thực hiện, các em sẽ gần gũi hiểu nhau hơn, vui vẻ hơn. * Ví dụ 1, Ở môn Khoa học, sau khi học xong bài 12 Phòng bệnh sốt rét, bài 13 Phòng bệnh sốt xuất huyết thì giáo viên tổ chức cho học sinh được trải nghiệm ngoài giờ học bằng hình thức điều tra, đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường xung quanh điểm trường Trung tâm ở bản Khoang rồi đề ra cách thực hiện để làm giảm nguy cơ ô nhiễm, phòng tránh bệnh sốt rét, sốt xuất huyết. Như vậy, giáo viên sẽ thực hiện như sau: + Xây dựng kế hoạch tổ chức, thảo luận với ban giám hiệu, giáo viên trong tổ hoặc điểm trường về nội dung, cách thức tổ chức và các điều kiện khác. + Giáo viên chia nhóm học sinh; phân công nhiệm vụ cho các nhóm theo yêu cầu riêng; các nhóm quan sát, thu thập các thông tin theo yêu cầu. + Cuối buổi, học sinh báo cáo lại kết quả, tranh luận, đưa ra các biện pháp cải thiện mức độ ô nhiễm từ cao xuống thấp để không còn chỗ cho các loại muỗi sinh sống. Từ đó giảm thiểu được nguy cơ mắc bệnh sốt rét, sốt xuất huyết. * Ví dụ 2, Mỗi dịp Tết cổ truyền đến, nhà trường lại tổ chức cho học sinh gói bánh chưng để đón Tết, trong đó có các em học sinh lớp 5 và đây cũng là nhóm học sinh chủ đạo của buổi trải nghiệm. + Về cách thức tổ chức, đây cũng là hình thức trải nghiệm ngoài giờ học giống như ở ví dụ 1 nêu trên. Song với nội dung trải nghiệm gói bánh chưng, các em lớp 5 vừa phải thực hành làm cho mình những chiếc bánh vừa phải hướng dẫn các em nhỏ lớp dưới cùng làm bánh chưng.
Từ hai ví dụ trên cho thấy hình thức trải nghiệm ngoài giờ học mang lại nhiều hiệu quả thiết thực cho các em. * Nhược điểm Thứ nhất, để tổ chức được hoạt động thực hành trải nghiệm ngoài giờ học, đòi hỏi giáo viên phải có nội dung, cách tổ chức thật phù hợp với học sinh. Nếu nội dung, cách tổ chức không phù hợp thì hiệu quả nghiên cứu kiến thức và thực hành các kĩ năng cần thiết không được nhiều. Thứ hai, với học sinh, do các em có tính hiếu động, tổ chức kỉ luật không tốt dẫn đến nguy cơ xảy ra các tai nạn với các em. Thứ ba, Giáo viên khó nắm bắt được hiệu quả nghiên cứu, thực hành của mỗi cá nhân học sinh do các em chủ yếu hoạt động theo nhóm. Và khi báo cáo, cũng do nhóm trưởng báo cáo. Nên cũng sẽ có nhiều học sinh chăm làm việc và nhiều học sinh lười làm việc. * Ví dụ khi tổ chức gói bánh chưng, nếu giáo viên hoặc nhóm trưởng không giao nhiệm vụ cụ thể thì những em biết gói bánh thì sẽ tham gia nhiều công đoạn của quy trình gói; còn những em không biết gói thường tìm cách lẩn trốn việc... làm cho hiệu quả buổi trải nghiệm thấp. b. Mô tả giải pháp sau khi tạo ra sáng kiến * Điểm mới Những giải pháp mới áp dụng tại khối lớp 5 trong năm học này, giúp cho giáo viên nắm vững được các hình thức tổ chức trải nghiệm và hướng đến tổ chức trải nghiệm sáng tạo cho học sinh được tham gia ở cả trong những tiết học, ngoài tiết học và các hoạt động ngoài giờ khác. Là một hình thức tổ chức dạy học theo phương pháp mang tính đổi mới. Hình thành ở các em các năng lực, phẩm chất cơ bản của người học sinh mà chương trình giáo dục phổ thông 2018 đang hướng tới. Giáo viên được phép linh hoạt tổ chức hoạt động trải nghiệm có tính sáng tạo ở các bài dựa trên việc nghiên cứu bài học ở mỗi tiết.
Đồng thời đây là biện pháp giúp giáo viên đào tạo được các kĩ năng làm việc với học sinh. Để khi tổ chức các hoạt động ngoại khóa khác, các em là trợ thủ cho giáo viên trong các hoạt động. Học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm có tính sáng tạo cá nhân hơn, không bị ép buộc bởi một khuôn mẫu nào của giáo viên hay người tổ chức đề ra. * Sự khác biệt của giải pháp mới so với giải pháp cũ Giải pháp cũ Giải pháp mới Giải pháp 1: Tổ chức thực hành, Giải pháp 1. Dạy học trải nghiệm trải nghiệm trong giờ học. sáng tạo trong giờ học + Phạm vi áp dụng thực hành, trải + Phạm vi áp dụng thực hành, trải nghiệm: áp dụng ở một số tiết, một nghiệm: áp dụng ở đa số các tiết, các số môn theo kế hoạch đã xây dựng. môn do giáo viên tự nghiên cứu xây dựng dựa trên nghiên cứu bài học. + Cách tổ chức: giáo viên biên soạn + Cách tổ chức: giáo viên đưa ra kế hoạch, hướng dẫn học sinh thực vấn đề cần thực hành, trải nghiệm; hiện; học sinh thực hiện theo yêu học sinh đặt vấn đề trải nghiệm để cầu; học sinh báo cáo kết quả; giáo làm gì, làm như thế nào? Học sinh viên kết luận. báo cáo, so sánh, phân tích và chọn ra kết quả hợp lý nhất. + Kết quả thu được: học sinh nắm + Kết quả thu được: học sinh nắm được kiến thức, có được một số kĩ được kiến thức cơ bản, phát triển năng cơ bản theo định hướng của được các năng lực của cá nhân và giáo viên. năng lực hợp tác nhóm có tính sáng tạo. Giải pháp 2: Tổ chức hoạt động Giải pháp 2. Tổ chức trải nghiệm trải nghiệm ngoài giờ học. sáng tạo ở một số ngày lễ, sự + Phạm vi áp dụng: các buổi học kiện. ngoại khóa, lao động, dã ngoại bên + Phạm vi áp dụng: các buổi hoạt
ngoài không gian lớp học; các buổi động dưới cờ, hoạt động cuối tuần, hoạt động dưới cờ, hoạt động cuối hoạt động tập thể chào mừng các sự tuần; hoạt động tập thể chào mừng kiện, các ngày lễ, ngày Tết. các ngày lễ, ngày Tết. + Cách tổ chức: giáo viên chủ nhiệm nắm bắt nội dung, hình thức tổ chức + Cách tổ chức: với các buổi trải rồi hướng dẫn cụ thể cho học sinh nghiệm tập trung, sau khi nắm bắt của lớp thực hiện theo các yêu cầu các nội dung được nhà trường hoặc chung do giáo viên đề ra. Liên đội phân công, giáo viên bàn bạc với học sinh, học sinh bàn bạc với học sinh để thực hiện công việc + Kết quả thu được: giáo viên dễ có hiệu quả nhất. kiểm soát được học sinh; ít có sự cố + Kết quả thu được: giáo viên nhàn xảy ra; học sinh ít được tham gia vào hơn do đã giao cho học sinh; học sinh quá trình trải nghiệm; tính chủ động, được thoải mái tham gia vào nhiều sáng tạo của học sinh lại không có, các hoạt động tập thể; các em chủ phụ thuộc vào các gợi ý của giáo động, sáng tạo trong cách làm, tạo ra viên. các sản phẩm độc đáo. Giải pháp 3. Tổ chức trải nghiệm sáng tạo bên ngoài phạm vi lớp học. + Phạm vi áp dụng: các buổi quan sát, đánh giá; hoạt động ngoại khóa, dã ngoại; nghiên cứu, điều tra, đánh giá; sáng tác... + Cách tổ chức: với các buổi trải nghiệm ngoài giờ học ở trong hoặc ngoài phạm vi nhà trường, giáo viên bàn bạc với học sinh về nội dung
thực hiện, tổ chức kỉ luật; học sinh tự thảo luận, đề xuất trong các nhóm về cách thực hiện để thu được kết quả nhanh và phù hợp. + Kết quả thu được: học sinh sẽ hào hứng hơn so với học trong lớp; được tham gia vào nhiều các hoạt động tập thể; học sinh có tâm thế chủ động, sáng tạo theo cách của riêng mình mà không phụ thuộc vào giáo viên. * Các giải pháp mới đã thực hiện Giải pháp 1. Dạy học trải nghiệm sáng tạo trong giờ học * Điểm mới Dạy học trải nghiệm sáng tạo trong giờ học do giáo viên thực hiện dựa trên việc nghiên cứu bài học của từng tiết học, của từng môn. Để tiết học nào các em cũng được luyện tập, trải nghiệm và hướng đến trải nghiệm sáng tạo. Quá trình thực hiện, giáo viên luôn đặt ra các vấn đề mới để học sinh được thực hành, trải nghiệm. Học sinh luôn đặt câu hỏi trải nghiệm để làm gì, làm như thế nào, làm với ai, làm ở đâu... ? Qua các hoạt động đó, giáo viên sẽ nắm chắc được mức độ nhận thức của học sinh và đánh giá đúng năng lực, phẩm chất của các em. * Cách thực hiện Thứ nhất, nghiên cứu nội dung bài học. Trước khi dạy bất cứ bài học nào, giáo viên cần phải nắm được nội dung kiến thức, kĩ năng, thái độ cần đạt của bài đó; đáng giá khả năng học tập, tiếp thu của học sinh; chuẩn bị các phương án, hình thức dạy học;
phương tiện dạy học... qua đó để đưa ra phương pháp dạy học, hình thức tổ chức thực hành, trải nghiệm ở bài đó cho phù hợp với học sinh. Thứ hai, xây dựng phương án tổ chức thực hành, trải nghiệm ở mỗi bài học. Mỗi bài dạy, đều có các nội dung kiến thức bài học mới, thực hành và liên hệ mở rộng. Chính vì vậy, giáo viên nghiên cứu kĩ bài học, lựa chọn nội dung nào cần được thực hành, trải nghiệm trong bài để qua đó giúp các em chiếm lĩnh kiến thức, kĩ năng mới hoặc củng cố kiến thức, kĩ năng đã học. Mỗi bài, mỗi nội dung đều có các phương án thực hành, trải nghiệm khác nhau. Đòi hỏi giáo viên phải lựa chọn phương án phù hợp nhất để đạt hiệu quả cao. Ví dụ cùng trong cùng phân môn Tập làm văn với kiểu bài “Thuyết trình tranh luận” thì nhóm tác giả chọn hình thức thực hành, trải nghiệm theo nhóm với từng chủ đề khác nhau, mỗi nhóm một chủ đề riêng để các em thực hiện; còn nếu dạy kiểu bài văn “Miêu tả người” thì cho các em quan sát cùng một “mẫu chung” nhưng thực hành viết bài theo cá nhân. Như vậy với cách thực hành trải nghiệm theo nhóm thì các em sẽ được hợp tác với nhau để cùng giải quyết một vấn đề chung; còn với hình thức trải nghiệm cá nhân, các em sẽ có bài văn tả khác nhau, có tính sáng tạo của riêng mình. Thứ ba, tổ chức thực hành, trải nghiệm. Đây là bước quan trọng, then chốt để hình thành các kĩ năng, chiếm lĩnh tri thức và các bộc lộ thái độ làm việc của học sinh. Ở mỗi bài hay mỗi nội dung khác nhau, giáo viên dựa vào kế hoạch đã xây dựng (chuẩn bị ở giáo án), giáo viên tổ chức cho học sinh tiến hành thực hành, trải nghiệm như sau: + Giáo viên đưa ra tình huống có vấn đề; mục tiêu cần đạt. + Học sinh tự nghiên cứu cá nhân về giải pháp, kết quả đạt được; tranh luận về tình huống, giải pháp tối ưu để đạt được theo mục tiêu; nhóm thống nhất ý kiến, nêu cách thực hiện và kết quả trước lớp.
+ Giáo viên dẫn dắt, để học sinh phát hiện và nêu ra được cách thực hiện hiệu quả nhất được cả lớp công nhận. Thứ tư, đánh giá sau thực hành, trải nghiệm. Sau quá trình trải nghiệm, giáo viên nêu lại nhiệm vụ, mục tiêu cần đạt của hoạt động; đánh giá kết quả hoạt động (các kiến thức, kĩ năng, thái độ làm việc của học sinh đạt được) so với yêu cầu, mục tiêu đề ra; tuyên dương nhóm, cá nhân thực hiện tốt; động viên, giúp đỡ các bạn còn hạn chế. * Ví dụ 1, tổ chức cho học sinh trải nghiệm môn Toán 5/trang 55, bài Nhân một số thập phân với một số tự nhiên; nhóm tác giả thực hiện như sau: + Lên kế hoạch tổ chức cho học sinh trải nghiệm ở ví dụ 1 “Hình tam giác ABC có ba cạnh dài bằng nhau, mỗi cạnh dài 1,2m. Hỏi chu vi của tam giác đó bằng bao nhiêu mét?” + Học sinh thực hiện nhiệm vụ cá nhân “tính chu vi của tam giác ABC”. + Học sinh trình bày kết quả, chia sẻ cách thực hiện tính chu vi tam giác trong nhóm 4; thảo luận về cách thực hiện tính chu vi nhanh nhất, có kết quả đúng nhất. + Giáo viên dẫn dắt, chủ trì để học sinh nêu ra được cách thực hiện phép tính nhân dạng 1,2m x 3. + Giáo viên hỏi: “Khi nhân một số thập phân với một số tự nhiên ta làm thế nào?”; đưa ra các ví dụ: 3,5 x 3 hoặc 12,8 x 3 để học sinh thực hành củng cố cách nhân một số thập phân với một số tự nhiên. * Ví dụ 2, tổ chức thực hành, trải nghiệm trong tiết Luyện từ và câu (Tiếng Việt 5/trang 87) theo chủ đề “Mở rộng vốn từ: Thiên nhiên”, nhóm tác giả thực hiện như sau: + Giáo viên thay thế yêu cầu Bài tập 3 từ nội dung câu hỏi là “Dựa theo cách dùng từ ngữ ở mẩu chuyện nêu trên, viết một đoạn văn khoảng 5 câu tả một cảnh đẹp của quê hương em hoặc nơi em ở” thành nội dung cần thực hành, trải nghiệm là “Thứ nhất, mỗi nhóm tìm các từ ngữ miêu tả về thiên
nhiên; thứ hai, từ các từ ngữ tìm được ở mỗi nhóm hãy viết một đoạn văn tả một cảnh đẹp về thiên nhiên mà em thích”. + Để hoàn thành yêu cầu, học sinh tiến hành thảo luận, tương tác theo nhóm 4. Mỗi nhóm tìm các từ ngữ miêu tả về thiên nhiên, không giới hạn số từ tìm được. Sau đó giữa các nhóm tương tác với nhau để kết luận những từ ngữ nào thuộc chủ đề thiên nhiên, những từ nào không thuộc chủ đề thiên nhiên. Bước tiếp theo là học sinh làm việc cá nhân viết đoạn văn tả một cảnh đẹp về thiên nhiên mà em thích. Sau khi học sinh viết xong, đại diện mỗi nhóm cử một em sẽ đọc trước lớp bài của mình để cả lớp cảm nhận và chia sẻ cách dùng từ ngữ đã thuộc chủ đề thiên nhiên hay chưa. + Giáo viên nêu lại yêu cầu từng nội dung và mục tiêu cần đạt để học sinh tự nhận xét mình và nhận xét chéo bạn về kết quả đạt được. Học sinh cùng tương tác với giáo viên và học sinh tương tác với học sinh trong hoạt động này. + Cuối cùng là giáo viên đánh giá kết quả đạt được, tuyên dương các nhóm, cá nhân hoàn thành tốt; giúp đỡ các cá nhân còn chậm khi tham gia các hoạt động. * Ví dụ 3, tổ chức trải nghiệm trong tiết đọc thư viện bằng hình thức sáng tác: sáng tác ra các tác phẩm văn học, tác phẩm mỹ thuật. Ở hoạt động này, nhóm tác giả tổ chức như sau: + Sau khi cho học sinh tham gia các hoạt động đọc; bước tiếp theo, giáo viên tổ chức cho học sinh tham gia sáng tác. Giáo viên nêu nội dung sáng tác, yêu cầu cần đạt ở mỗi nội dung. + Tổ chức trải nghiệm theo sở thích với hình thức nhóm hoặc cá nhân; có thể sáng tác câu chuyện ngắn, có thể vẽ một bức tranh thể hiện được nội dung chính câu chuyện vừa đọc. + Học sinh trưng bày và giới thiệu về tác phẩm. + Giáo viên tuyên dương, động viên để các em hứng thú hơn ở tiết sau.
* Ví dụ 4, tổ chức thực hành, trải nghiệm trong tiết Khoa học lớp 5, bài Phòng tránh bị xâm hại/trang 38, nhóm tác giả thực hiện như sau: + Tổ chức hoạt động trải nghiệm đóng kịch theo nội dung ứng phó với các tình huống xâm hại có thể sảy ra như: gây gổ đánh nhau, xâm hại tình dục, dụ dỗ bắt cóc... + Lớp tự phân công nhóm đóng tiểu phẩm; nhóm tiểu phẩm có nhân vật chính, các nhân vật phụ diễn lại nội dung các tình huống do giáo viên đưa ra. + Các bạn học sinh bên dưới thảo luận, đưa ra các tình huống phòng tránh xâm hại, cách xử lý khi bị xâm hại. Các em liệt kê các tình huống, cách xử lý phù hợp nhất và liên hệ với bản thân khi ở nhà, ở trường và ngoài xã hội. + Giáo viên kết luận những tình huống chưa phù hợp, tình huống xử lý phù hợp và nhắc nhở học sinh cần cẩn thận để tránh bị xâm hại. + Giáo viên tuyên dương, nhận xét kĩ năng diễn xuất, các phương án xử lý của học sinh. Giải pháp 2. Tổ chức trải nghiệm sáng tạo ở một số ngày lễ, sự kiện. * Điểm mới Các hoạt động trải nghiệm có tính sáng tạo của cá nhân cao, được tổ chức ở các dịp sự kiện lớn như khai giảng, ngày Nhà giáo Việt Nam; các dịp lễ, tết; các buổi hoạt động dưới cờ, hoạt động cuối tuần... Ở các buổi trải nghiệm, học sinh được thoải mái tham gia vào nhiều các hoạt động tập thể; các em chủ động, sáng tạo trong cách làm, tạo ra các sản phẩm độc đáo. * Cách thực hiện Thứ nhất, giáo viên xây dựng kế hoạch hoạt động phù hợp trong cả năm học có sự phối hợp với Tổng phụ trách Đội, các giáo viên trong cùng khối lớp hoặc cùng điểm trường và có sự nhất trí của ban giám hiệu.
Thứ hai, Xây dựng kế hoạch chi tiết cho từng buổi trải nghiệm. Mỗi buổi trải nghiệm tập trung này, nhóm tác giả đã xây dựng kế hoạch như sau: + Dự kiến các nội dung, hình thức tổ chức. + Dự kiến thời gian, không gian tổ chức. + Dự kiến các thành phần tham gia, cách xử lý tình huống. + Dự kiến kết quả thu được. + Dự kiến phần thưởng, cách tuyên dương. Thứ ba, tiến hành tổ chức theo kế hoạch đã xây dựng. Sau khi đã có kế hoạch tổ chức chi tiết, giáo viên phối hợp với Tổng phụ trách Đội và các bộ phận liên quan tổ chức trải nghiệm cho các em theo sự phân công trong kế hoạch. * Ví dụ 1, tổ chức trải nghiệm sáng tạo chúc mừng ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, cùng với các lớp khác, lớp 5A2 tiến hành trải nghiệm các nội dung: + Nhóm I, làm thiệp chúc mừng thầy cô. + Nhóm II, làm các đồ dùng, đồ chơi từ phế thải nhựa, ni lông, vỏ cây... Sau một thời gian thực hiện xong sản phẩm, đại diện các lớp sẽ tham gia diễn đàn với chủ đề “Tôn sư trọng đạo, Bảo vệ môi trường”. Trong đó, mỗi lớp sẽ cử đại diện để giới thiệu sơ lược về lớp của mình, trình bày ý tưởng, cách làm, ý nghĩa và hiệu quả sử dụng của mỗi một sản phẩm do lớp mình làm ra. Ban tổ chức sẽ có những đánh giá, tuyên dương các ý tưởng sáng tạo của các em và phát động các phong trào học tập tốt, ngoan ngoãn để tỏ lòng biết ơn thầy cô; phát động các phong trào làm sạch môi trường bằng cách nhét ni lông vào chai nhựa để tạo ra các sản phẩm phục vụ con người, làm đẹp cảnh quan. * Ví dụ 2, tổ chức trải nghiệm trong buổi sinh hoạt dưới cờ b ằng hình thức chơi trò chơi với nội dung phòng tránh tai nạn và phòng tránh bệnh học đường cho học sinh. Nhóm tác giả tổ chức như sau:
+ Kết hợp với Tổng phụ trách Đội lập kế hoạch chi tiết cho các nội dung hoạt động buổi sinh hoạt dưới cờ tập trung trong đó có hoạt động chơi trò chơi Rung chuông vàng; và hoạt động xử lý tình huống với nội dung phòng tránh tai nạn và phòng tránh bệnh học đường cho học sinh lớp 5. + Xây dựng bộ câu hỏi rung chuông vàng, câu hỏi tình huống về việc phòng và xử lý tình huống liên quan đến tai nạn, bệnh học đường. + Phân công nhóm học sinh tham gia ban tổ chức, điều hành các bạn học sinh tham gia chơi và xử lý tình huống; giáo viên tham gia với tư cách là cố vấn cho ban tổ chức để xử lý các tình huống khó. + Ban tổ chức công bố kết quả; nêu lại một số biện pháp phòng tránh tai nạn, phòng tránh bệnh học đường và một số kĩ năng xử lý tình huống. + Giáo viên khen ngợi, tuyên dương và nhắc nhở để học sinh được an toàn trong học tập, vui chơi cũng như trong cuộc sống. Thứ tư, đánh giá, rút kinh nghiệm sau khi tổ chức trải nghiệm. Sau khi tổ chức xong, giáo viên cùng học sinh rút kinh nghiệm: những nội dung, công việc đã làm tốt thì cần phải phát huy cho các em; hướng khắc phục những tồn tại để các buổi hoạt động trải nghiệm sau có hiệu quả hơn. Giải pháp 3. Tổ chức trải nghiệm sáng tạo bên ngoài phạm vi lớp học. * Điểm mới Với giải pháp này, học sinh được tham gia các hoạt động bên ngoài phạm vi lớp học như sân trường, vườn trường, trạm y tế, ngoài đồng ruộng, rừng cây, bờ suối... tạo cho học sinh không khí học tập vui vẻ, gần gũi, tự tin và sáng tạo hơn các giải pháp 1 và 2 đã nêu trên. Quy mô và phạm vi tổ chức rộng hơn cả về nội dung, không gian và thời gian. Kết quả hoạt động trải nghiệm bằng hình thức này mang tính tập thể. * Cách thực hiện
Thứ nhất, giáo viên xây dựng kế hoạch; kế hoạch có sự phê duyệt của ban giám hiệu; có sự nhất trí của các bên liên quan. Trước khi tổ chức hoạt động trải nghiệm cần thông báo trước cho học sinh, phụ huynh và các bên liên quan được biết. Để có sự nhất trí và hỗ trợ cần thiết từ các bên liên quan. Ví dụ để tổ chức trải nghiệm ở trạm y tế xã cần có sự đồng ý của người quản lý trạm. Hoặc muốn cho học sinh cắm trại ở bờ suối cần có sự nhất trí và hỗ trợ của phụ huynh... Thứ hai, tiến hành tổ chức các hoạt động trải nghiệm tuân thủ các quy tắc an toàn và các quy định khác. Ví dụ trải nghiệm trong rừng thì không được mang lửa vào rừng; khi di chuyển không đùa nghịch, xô đẩy nhau; bảo vệ môi trường... Thứ ba, thực hiện trải nghiệm phù hợp với nội dung đã lên kế hoạch như: điều tra, khám phá, sáng tác, nghiên cứu, cắm trại vui chơi... Thứ tư, rút kinh nghiệm, đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm; giáo viên tuyên dương các em đã chấp hành các quy định, có kết quả tốt. * Ví dụ 1: sau khi học xong chủ điểm Con người với thiên nhiên của môn Tiếng Việt lớp 5 ở học kì I, giáo viên tổ chức cho học sinh được dã ngoại, nghiên cứu, tìm hiểu về rừng ở địa phương. Nhóm tác giả tiến hành như sau: + Xây dựng kế hoạch, phương án trải nghiệm cụ thể; xin ý kiến ban giám hiệu, trưởng bản Khoang, ý kiến phụ huynh về thời gian, địa điểm thực hiện và một số yêu cầu cần giúp đỡ khác. + Phân công nhiệm vụ cho học sinh chuẩn bị các dụng cụ, đồ dùng, thực phẩm, nước uống. + Giáo viên gợi ý các vấn đề cần nghiên cứu, tìm hiểu về môi trường rừng cho học sinh được biết. + Học sinh tiến hành dã ngoại, trải nghiệm tìm hiểu, nghiên cứu về môi trường rừng bằng các hình thức khác nhau như ghi chép, vẽ tên loài cây, loài hoa, con vật quan sát được...; sưu tầm mẫu vật như các loại lá, quả, hoa
của cây trong rừng; trao đổi, thảo luận với các bạn trong nhóm về những gì mình quan sát, thu thập được; trao đổi biện pháp phòng chống cháy rừng, phủ xanh, đề phòng côn trùng, động vật cắn... + Giáo viên yêu cầu học sinh báo cáo những gì đã thu thập được qua buổi trải nghiệm, những đề xuất của các em về bảo vệ môi trường rừng. Cho học sinh liên hệ những gì các em thấy với các nội dung đã học thuộc chủ đề thiên nhiên trong chương trình tiểu học để các em đánh giá đúng thực trạng về thiên nhiên về môi trường rừng. + Giáo viên tuyên dương các nhóm, cá nhân thực hiện tốt; nhắc nhở với các nhóm, cá nhân chưa nghiêm túc trong các hoạt động. * Ví dụ 2, tổ chức cho học sinh trải nghiệm tham gia sự kiện và kinh doanh hàng hóa tại sự kiện Ngày hội bóng đá vui tại trung tâm huyện Than Uyên. Với hoạt động này, nhóm tác giả thực hiện như sau: + Phối hợp với Tổng phụ trách đội, ban giám hiệu xây dựng kế hoạch tổ chức cho học sinh tham gia sự kiện Ngày hội bóng đá vui tại huyện. Nhóm tác giả thông báo tới ban phụ huynh để được hỗ trợ kinh phí. + Phân công học sinh tham gia các hoạt động theo nhóm sở trường: nhóm giao lưu bóng đá, nhóm kinh doanh hàng hóa. Mỗi nhóm chuẩn bị dụng cụ, đồ dùng, sản phẩm kinh doanh để tham gia ngày hội. + Giáo viên trong quá trình tham gia chỉ là người dẫn dắt, hỗ trợ các em. + Học sinh tham gia hoạt động theo nhóm. Nhóm giao lưu bóng đá chuẩn bị ăn mặc bảo hộ phù hợp; khởi động cơ thể tránh trấn thương; tham gia các trò chơi với trái bóng do ban tổ chức điều hành. Nhóm kinh doanh ghi chép các sản phẩm kinh doanh; trưng bày sản phẩm hàng hóa; tính toán số tiền gốc bỏ ra, số tiền bán thu về, tính toán số tiền kinh doanh lỗ hay lãi; kĩ năng giao tiếp, ứng xử khi mua bán; những kĩ năng cần biết để bán hàng. + Giáo viên tổ chức cho học sinh rút ra bài học kinh nghiệm khi tham gia các sự kiện lớn bên ngoài nhà trường. Tuyên dương các em đã tham gia