Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số giải pháp rèn cho học sinh lớp 5 kỹ năng tự đặt đề toán và giải toán tại Trường TH số 2 Kiến Giang

Chia sẻ: Mucnang999 Mucnang999 | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:19

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việc rèn kỹ năng tự đặt đề toán và giải cho học sinh khi giảng dạy môn Toán nói chung không phải là mới. Đã có nhiều nhà giáo dục quan tâm, tìm hiểu, nghiên cứu và đưa ra chính kiến của mình qua các đề tài nghiên cứu. Tuy nhiên các công trình đã có chủ yếu tập trung vào dạy học môn Toán nói chung, còn đối với cấp Tiểu học – cấp học nền tảng của nền giáo dục quốc dân thì ít ai đi sâu nghiên cứu. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số giải pháp rèn cho học sinh lớp 5 kỹ năng tự đặt đề toán và giải toán tại Trường TH số 2 Kiến Giang

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ GIẢI PHÁP RÈN CHO HỌC SINH LỚP 5 KỸ NĂNG TỰ ĐẶT ĐỀ TOÁN VÀ GIẢI TOÁN
Quảng Bình, tháng 2 năm 2019 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ GIẢI PHÁP RÈN CHO HỌC SINH LỚP 5 KỸ NĂNG TỰ ĐẶT ĐỀ TOÁN VÀ GIẢI TOÁN Họ và tên: Lê Thị Thùy Liên Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường TH số 2 Kiến Giang
Quảng Bình, tháng 2 năm 2019 I. PHẦN MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn đề tài: Đảng và Nhà Nước ta luôn luôn quan tâm đến sự nghiệp chăm sóc và phát huy yếu tố con người. Điều đó xuất phát từ nhận thức sâu sắc những giá trị lớn lao và ý nghĩa quyết định của yếu tố con người, chủ thể của tất cả những sáng tạo, những nguồn của cải vật chất và văn hóa, những nền văn minh của các quốc gia. Xây dựng và phát triển con người có trí tuệ cao, cường tráng về thể chất, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức là động lực đồng thời cũng là mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Để đạt được điều đó, giáo dục đào tạo có vai trò quyết định. Vì vậy, Đảng và Nhà nước ta đã giành nhiều sự quan tâm và đầu tư cho sự phát triển của giáo dục nước nhà với mục đích tạo ra nguồn nhân lực lao động mới có tri thức cao, có năng lực chuyên môn tốt lại năng động sáng tạo phục vụ cho nhu cầu xây dựng đất nước. Trong đó, bậc Tiểu học là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, chính vì thế nó có vai trò rất quan trọng trong việc đào tạo các thế hệ người Việt Nam mới với đầy đủ các tố chất nhằm thay đổi diện mạo đất nước như mong muốn của các nhà giáo dục cũng như của xã hội. Nhận thức được tầm quan trọng của bậc học này, nhiều nhà giáo dục đặc biệt là những giáo viên giảng dạy ở các trường Tiểu học luôn tâm huyết thương ̀ ̀ ương năng l xuyên bôi d ̃ ực chuyên môn, đôi m ̉ ơi ph ́ ương phap day hoc va hinh th ́ ̣ ̣ ̀ ̀ ưć
̣ ̣ day hoc sao cho vi ệc dạy và học đạt hiệu quả tốt nhất. Đê cho môi môt hoc sinh ̉ ̃ ̣ ̣ đêu phat huy tôi đa năng l ̀ ́ ́ ực hoc tâp cua ban thân thi môi môt ng ̣ ̣ ̉ ̉ ̀ ̃ ̣ ười giao viên noi ́ ́ ̀ ̀ ưỡng, nâng cao nhu câu hoc tâp cho cac em, giup cac em co h chung cân bôi d ̀ ̣ ̣ ́ ́ ́ ́ ưng thu ́ ́ ̣ ̣ hoc tâp muôn kham pha kho tang tri th ́ ́ ́ ̀ ưc nhân loai. Trong nha tr ́ ̣ ̀ ương phô thông, ̀ ̉ ́ ̣ ̀ ̣ toan hoc la môt môn giữ vi tri rât quan trong, la nên tang đê hoc cac môn hoc khac va ̣ ́ ́ ̣ ̀ ̀ ̉ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ̀ ̀ ương tiên đê tiên hanh cac hoat đông trong th la ph ̣ ̉ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ực tiên. V ̃ ới chương trình môn Toán ở Tiểu học thi phân l ̀ ̀ ơn cac kiên th ́ ́ ́ ức cân truyên đat cho hoc sinh l ̀ ̀ ̣ ̣ ại mang tính hình tượng và khái quát cao. Đăc biêt khi day hoc v ̣ ̣ ̣ ̣ ề giải toán, đây được xem là ́ ức kho nên viêc ren luyên va phat triên t tuyên kiên th ́ ́ ̣ ̀ ̣ ̀ ́ ̉ ư duy cho hoc sinh đ ̣ ược xem là ̣ môt trong nh ưng muc ̃ ̣ tiêu hang đâu. ̀ ̀ Học sinh tiểu học có những nét tính cách rất riêng biệt, các em ham thích khám phá những điều mới mẻ. Thích thú khi được tiếp cận với những nội dung mới và luôn cố gắng tự mình giải quyết những vấn đề đó. Nét đặc biệt đó nếu được khuyến khích phát triển, rèn luyện đúng hướng sẽ đem lại những kết quả tích cực trong quá trình giáo dục tổng thể học sinh. Đặt ra những bài toán mới và giải quyết được chúng chính là một cách đặt các em vào vấn đề mới nhằm phát huy khả năng và sự sáng tạo của bản thân các em. Việc rèn kĩ năng tự đặt đề toán và giải sẽ tạo điều kiện cho học sinh học tập chủ động, sáng tạo, phát triển khả năng tư duy tự mình chiếm lĩnh tri thức, góp phần rèn luyện trí thông minh cho học sinh đồng thời tạo được bầu không khí sôi nổi trong tiết học, giúp học sinh thêm hứng thú và yêu thích học môn Toán. Bởi vì dạy học không chỉ làm phát triển nhận thức ở học sinh và cung cấp cho học sinh một khối lượng kiến thức nào đó mà phải làm cháy lên ở họ lòng khát khao học tập một cách nghiêm túc. Chính vì vậy, việc rèn kĩ năng tự đặt đề toán và giải trong day hoc toan đ ̣ ̣ ́ ược xem như là một trong những giải pháp hữu hiệu trong việc tìm ra một lối đi đúng đắn cho việc nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Toan ́ ở nhà trường Tiêu hoc. ̉ ̣
Trong thực tế dạy học Toán ở Tiểu học hiện nay, một số giáo viên chỉ chú ý đến việc cung cấp tri thức cho học sinh, giảng dạy theo các tài liệu có sẵn trong sách giáo khoa, sách hướng dẫn giảng dạy nên chưa hoặc ít quan tâm đến việc rèn kĩ năng sáng tác các đề toán mới cho các em giải quyết. Học sinh không biết cách đặt đề toán mới, như vậy giáo viên đã bỏ qua một thao tác khích lệ sự sáng tạo của học sinh. Một bộ phận giáo viên hiện nay vẫn chưa thoát khỏi lề lối cũ, vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học cứng nhắc theo công thức “thầy truyền đạt, trò tiếp nhận, ghi nhớ”. Do đó có thể thấy hiệu quả của cải cách giáo dục trong nhiều năm qua còn khá hạn chế. Việc rèn kĩ năng tự đặt đề toán và giải con khá m ̀ ới mẻ đối với giáo viên trong dạy học ở nhà trường Tiểu học. Vì những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài “Một số giải pháp rèn cho học sinh lớp 5 kỹ năng tự đặt đề toán và giải toán”. 1.2 Điểm mới của đề tài Việc rèn kỹ năng tự đặt đề toán và giải cho hoc sinh khi gi ̣ ảng dạy môn Toán noi chung không ph ́ ải là mới. Đã có nhiều nhà giáo dục quan tâm, tìm hiểu, nghiên cứu và đưa ra chính kiến của mình qua các đề tài nghiên cứu. Tuy nhiên cać ̃ ́ ̉ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̀ ́ ơi câp công trinh đa co chu yêu tâp trung vao day hoc môn Toan noi chung, con đôi v ̀ ́ ́ ́ ́ ̉ ̣ ́ ̣ ̀ ̉ ̉ ̀ ́ ̣ Tiêu hoc – câp hoc nên tang cua nên giao duc quôc dân thi it ai đi sâu nghiên c ́ ̀́ ứu. ̣ Bên canh đo cũng có m ́ ột số sáng kiến kinh nghiệm đề cập đến việc bồi dưỡng cho giáo viên kỹ năng tự đặt đề toán. Tuy nhiên vẫn chưa co ai đi sâu nghiên ́ cưu viêc rèn cho h ́ ̣ ọc sinh tiểu học kỹ năng tự đặt đề toán và giải đặc biệt là với học sinh lớp 5. Mặt khác việc rèn kỹ năng tự đặt đề toán và giải phu h ̀ ợp vơi đinh ́ ̣ hương đôi m ́ ̉ ơi giao duc n ́ ́ ̣ ươc ta nh ́ ưng vân còn khá m ̃ ới mẻ đối với môt sô bô phân ̣ ́ ̣ ̣ giáo viên nên chưa được vận dụng nhiều vào trong thực tiên day hoc ̃ ̣ ̣ ở cac tr ́ ương ̀ ̉ ̣ Tiêu hoc. Chính vì thế mà tôi chọn đề tài “Một số giải pháp rèn cho học sinh lớp 5 kỹ năng tự đặt đề toán và giải toán”. 1.3 Phạm vi áp dụng của đề tài
Đề tài áp dụng cho đối tượng là giáo viên khối 5 giảng dạy môn toán cho học sinh lớp 5. Tập trung vào nôi dung day hoc gi ̣ ̣ ̣ ải toán ở lớp 5 trong viêc rèn cho ̣ học sinh lớp 5 kỹ năng tự đặt đề toán và giải. II. PHẦN NỘI DUNG 2.1 Thực trạng của vấn đề Sau khi được phân công giảng dạy ở khối lớp 5, tôi đã tiến hành điều tra cụ thể về tình hình giáo viên, học sinh, về khả năng đặt đề toán và giải toán. Kết quả như sau: a. Thuận lợi: Đa số học sinh trong nhà trường đều có truyền thống hiếu học. Đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn nghiệp vụ, tâm huyết với nghề. Phụ huynh học sinh quan tâm đến việc học hành của con em. Ban lãnh đạo nhà trường luôn sâu sát chỉ đạo việc dạy học của GV HS b. Khó khăn: Học sinh chưa biết cách thực hiện đặt đề toán và giải toán do chưa được cung cấp quy trình thực hiện. Một số em hoàn cảnh gia đình khó khăn ảnh hưởng tới kết quả học tập. Một số giáo viên chưa coi trọng việc hình thành kỹ năng đặt đề toán và giải toán cho học sinh. c. Kết quả khảo sát ban đầu về khả năng đặt đề toán và giải toán của 80 học sinh khối 5: Kết quả khảo sát TT Kỹ năng Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành SL % SL % SL % 1 Đặt đề toán 15 18,75 39 48,75 26 32,5 2 Giải toán 13 16,25 43 53,75 24 30
Sở dĩ kết quả khảo sát ban đầu chưa thu được kết quả khả quan là do một số nguyên nhân sau: 1. Các em chưa hiểu mục tiêu của cách dạy học trên vì từ trước đến nay đều là do các thầy cô giáo ra đề và yêu cầu các em giải toán nên các em không biết mình đặt đề toán để làm gì? Thực hiện như vậy nhằm mục đích gì? 2. Các em chưa hiểu rõ quy trình và các bước thực hiện nên lúng túng không biết phải làm như thế nào. 3. Về phía giáo viên đưa ra chưa thú vị, chưa đủ hấp dẫn để lôi cuốn học sinh tham gia và mong muốn thực hiện. 4. Yêu cầu quá khó, các em không thể tham gia. 5. Giáo viên không chủ động về thời gian, về các tình huống xảy ra dẫn đến tình trạng yêu cầu bị bỏ dở hoặc kết thúc mà không thu hoạch được gì. Để khắc phục những nguyên nhân trên tôi đã nghiên cứu dần để tìm hướng giải quyết như sau: 2.2 Các giải pháp 2.2.1. Giáo viên cần lựa chọn nội dung yêu cầu phù hợp với nội dung bài học Không phải tiết học nào cũng cần rèn cho học sinh lớp 5 kỹ năng tự đặt đề toán và giải. Nếu như vậy thì giáo viên đã quá lạm dụng phương pháp này vì điều đó còn liên quan đến mục tiêu tiết học, thời lượng của tiết học. Vì thế, với mỗi tiết dạy, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu của bài học, lựa chọn phương pháp dạy học cho phù hợp với nội dung từng phần, áp dụng linh hoạt các phương pháp dạy học trong tiết dạy sao cho tiết học trở nên nhẹ nhàng, học sinh tiếp thu bài tích cực, chủ động hơn. Tuỳ từng bài mà giáo viên đưa vào cách rèn cho học sinh lớp 5 kỹ năng tự đặt đề toán và giải cho thích hợp. Khi đã lựa chọn được phương pháp
dạy học cho mỗi hoạt động, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu để xây dựng hình thức tổ chức cho hoạt động đó. 2.2.2. Giúp học sinh xác định rõ mục đích của yêu cầu tự đặt đề toán và giải Trước khi tổ chức cho học sinh thực hiện cách dạy trên, giáo viên cần giúp học sinh HS hiểu: Qua việc thực hiện yêu cầu trên , các em sẽ tìm được những kiến thức gì, cũng cố hay khắc sâu, hệ thống được những kiến thức gì? Phần lớn yêu cầu khi giáo viên giúp rèn cho học sinh kỹ năng tự đặt đề toán và giải chủ yếu ở 2 dạng kiến thức: thực hiện đặt đề toán và giải nhằm khám phá, hình thành kiến thức mới và chơi để củng cố, hệ thống hoá kiến thức đã học. 2.2.3 Đưa ra các bước giải bài toán và quy trình thiết kế giúp học sinh thực hiện a) Các bước giải bài toán Bước 1: Tìm hiểu nội dung bài toán Đọc kĩ đề bài Tóm tắt đề bài Bước 2: Lập kế hoạch giải bài toán (phân tích các bước giải) Có nhiều cách lập kế hoạch: Sử dụng câu hỏi Sử dụng câu gợi ý Hướng dẫn học sinh vẽ sơ đồ phân tích các bước giải Bước 3: Thực hiện giải bài toán Cho học sinh trình bày theo cách hiểu của mình. Bước 4: Nhìn lại và phát triển bài toán Thử lại
Nêu cách giải khác (nếu có) Phát triển, mở rộng bài toán b) Hướng dẫn học sinh quy trình thiết kế Quy trình thiết kế đề toán thực hiện theo các bước sau: Bước 1: Lựa chọn bài toán A Bước 2: Giải bài toán A Bước 3: Biến đổi bài toán A thành bài toán A1 Bước 4: Giải bài toán A1. Chỉnh sửa bài toán A1 (nếu có) Bước 5: Biến đổi bài toán A1 thành bài toán A2. Giải bài toán A2 và chỉnh sửa bài toán A2 (nếu có) Bước 6: Rút ra những kết luận cần thiết khi giải hệ thống bài toán. c) Tiêu chí đánh giá đề toán Nội dung của bài toán phải đáp ứng được mục tiêu yêu cầu đặt ra Bài toán phải có đủ dữ kiện (không thừa, không thiếu) Câu hỏi của bài toán phải rõ ràng, có đầy đủ ý nghĩa Bài toán có tính logic, không có mâu thuẫn Số liệu của bài toán phải phù hợp với thực tế Ngôn ngữ của bài toán phải ngắn gọn, mạch lạc 2.2.4 Rèn kỹ năng đặt đề toán và giải toán trong giờ dạy chính khóa a) Kỹ năng đặt bài toán mới tương tự bài toán đã giải Từ một bài toán trong sách giáo khoa, giáo viên trong quá trình dạy học yêu cầu học sinh đặt đề toán mới tương tự bài vừa làm, có thể nâng dần độ khó của bài tập. Điều này có tác dụng to lớn trong việc giúp học sinh củng cố kiến thức và phát triển tư duy cho học sinh, giúp trang bị cho các em một cách có hệ thống các kiến thức vừa học, giúp cho kiến thức của các em được gắn bó chặt chẽ, tránh sự đơn điệu rời rạc, giúp lôi cuốn các em vào giờ dạy.
Được đặt ra một đề toán mới sẽ kích thích hứng thú, trí tò mò của học sinh. Học sinh sẽ được thích ứng với hoàn cảnh mới, giải bài toán mới trên nền cũ, không rập khuôn máy móc. Học sinh biết thay đổi điều chỉnh cách thức, phương pháp giải quyết vấn đề sao cho phù hợp với nội dung bài tập, điều kiện, hoàn cảnh thực tế, phát triển tính mềm dẻo của tư duy sáng tạo. Ví dụ bài toán gốc: Có 8 bao gạo cân nặng 243,2kg. Hỏi 12 bao gạo như thế cân nặng bao nhiêu kilôgam? Thay đổi đối tượng, số liệu đã cho Học sinh dựa vào bài toán gốc để thay đổi số liệu đã cho tạo thành bài toán mới và thực hiện giải tương tự như giải bài toán gốc. Từ đó giúp các em thực hành giải toán nhuần nhuyễn hơn, khắc sâu thêm kiến thức và kĩ năng khi chia một số thập phân cho một số tự nhiên. Chẳng hạn các em đặt các đề toán sau: Bài toán 1: Có 6 bao gạo cân nặng 243,2kg. Hỏi 13 bao gạo như thế cân nặng bao nhiêu kilôgam? Bài toán 2: Có 8 bao gạo cân nặng 196,7kg. Hỏi 12 bao gạo như thế cân nặng bao nhiêu kilôgam? Bài toán 3: Có 6 bao đựng khoai cân nặng 243,2kg. Hỏi 13 bao như thế cân nặng bao nhiêu kilôgam? 2 Ví dụ 2: Một lớp học có 28 học sinh, trong đó số em nam bằng số em nữ. 5 Hỏi lớp học đó có bao nhiêu em nữ, bao nhiêu em nam? Các em đặt thành bài toán sau: Câu lạc bộ thể dục của trường có 80 bạn, 1 1 trong đó số bạn nữ bằng số bạn nam. Tính số bạn nữ và bạn nam của câu lạc 2 3 bộ đó?
Các em đã đặt đề toán mới bằng cách thay đổi số liệu bài toán, phức tạp hóa 1 1 thêm quan hệ giữa số bạn nam và số bạn nữ ( số bạn nữ bằng số bạn nam) so 2 3 2 với bài toán 1 (số em nam bằng số em nữ), nhờ đó các em phải linh hoạt để phân 5 tích đề toán mới, biểu diễn mối quan hệ giữa các yếu tố đã cho rồi giải. b. Kỹ năng lật ngược đề bài (biến cái đã cho thành cái cần tìm) GV hướng dẫn học sinh dựa vào bài toán lập thành biểu bảng để đặt đề toán mới: Trong tình huống này, giáo viên sẽ đưa các số liệu của bài toán vào một bảng kẻ ô, đặt dấu hỏi ở một ô rồi di chuyển dấu hỏi từ ô này sang ô khác, yêu cầu học sinh đặt các đề toán phù hợp với số liệu và vị trí của dấu hỏi trong các ô. Yêu cầu: Đặt các đề toán dựa vào bảng tóm tắt sau rồi giải: Tỉ số % HSG so với HS cả Học sinh giỏi HS lớp 5A lớp 8 em 25% ? 8 em ? 32 em ? 25% 32 em Khi thực hiện yêu cầu trên, ngoài việc các em phải tiến hành các thao tác phân tích, tổng hợp để xác định các yếu tố của bài toán; so sánh với các dạng bài về tỉ số phần trăm, hoặc dạng toán về tìm giá trị của phân số. Tính linh hoạt, sáng tạo thể hiện ở chỗ các em sẽ đặt được nhiều bài toán mà vẫn không thay đổi bản chất bài toán. Chẳng hạn HS có thể đặt các đề toán như sau: 1. Lớp 5A có 8 HS giỏi, chiếm 25% số học sinh cả lớp. Lớp 5A có tất cả baonhiêu học sinh? 2. Lớp 5A có tất cả 32 học sinh, trong đó có 8 em học sinh giỏi. Hỏi số học sinh giỏi chiếm bao nhiêu phần trăm học sinh cả lớp? 3. Lớp 5A có tất cả cả 32 học sinh, trong đó số học sinh giỏi chiếm 25% số học sinh cả lớp. Hỏi lớp 5A có bao nhiêu học sinh giỏi?
1 4. Lớp 5A có 8 HS giỏi, chiếm số học sinh cả lớp. Lớp 5A có tất cả bao 4 nhiêu học sinh? 5. Lớp 5A có tất cả 32 học sinh, trong đó có 8 em học sinh giỏi. Tìm phân số chỉ số học sinh giỏi so với học sinh cả lớp, viết phân số đó dưới dạng tỉ số phần trăm? 1 6. Lớp 5A có tất cả cả 32 học sinh, trong đó số học sinh giỏi chiếm số học 4 sinh cả lớp. Hỏi lớp 5A có bao nhiêu học sinh giỏi? c) Kỹ năng mở rộng đề bài (bổ sung thêm dữ kiện) Ví dụ bài toán: Một thửa ruộng hình thang có độ dài hai đáy lần lượt là 156m và 120,5m. Người ta đo được chiều cao của hình thang là 96m. Tính diện tích thửa ruộng đó. Học sinh bổ thêm dữ kiện bài toán để tạo thành bài toán mới: Một thửa ruộng hình thang có độ dài hai đáy lần lượt là 156m và 120,5m. Chiều cao bằng trung bình cộng của hai đáy. Tính diện tích thửa ruộng đó. Qua bài tập trên giáo viên đã tác động tư duy của các em, giúp các em phát triển tư duy phân tích các yếu tố đã cho và tư duy tổng hợp để có lời giải trong một bài toán cụ thể. Giúp các em phát triển tư duy so sánh: so sánh giữa các đối tượng trong bài, so sánh điểm giống và khác nhau giữa các bài toán. Bên cạnh đó góp phần phát triển thao tác tư duy tương tự và giúp các em học tập linh hoạt hơn thể hiện qua việc nhận ra được sự thay đổi trong đề toán mới. 2.2.5 Rèn kỹ năng đặt đề toán và giải toán trong giờ dạy ngoại khóa a) Kỹ năng sáng tác đề toán dựa trên một sơ đồ cho trước: Đây là tình huống yêu cầu học sinh dựa vào tóm tắt hay sơ đồ đã cho để tự lập đề toán, nhằm mục tiêu rèn kĩ năng trình bày diễn đạt, rèn tính mềm dẻo, tính linh hoạt, tính sáng tạo của tư duy.
Khi đứng trước yêu cầu đặt đề toán theo sơ đồ tóm tắt và giải, học sinh phải phân tích tóm tắt, làm rõ yếu tố đã cho, yếu tố phải tìm, mối quan hệ giữa các yếu tố, kết hợp so sánh với tóm tắt của bài toán vừa giải để thấy được điểm giống nhau và những thay đổi trong tóm tắt mới. Tuy nhiên do đặc trưng của các tóm tắt là mang tính tổng hợp, tính khái quát cao nên học sinh phải tăng cường suy luận, lập luận, phân tích mới giải quyết được những yêu cầu đặt ra. Yêu cầu: Hãy đặt một đề toán theo sơ đồ đã cho dưới đây rồi giải: ? ................... ? ................... 100 ................... ? Chẳng hạn học sinh có thể đặt như sau: Một cửa hàng bán gạo, số gạo bán được trong ngày đầu gấp hai lần số gạo bán được trong ngày thứ hai, số 1 gạo bán được trong ngày thứ hai bằng số gạo bán được trong ngày thứ ba. Hỏi 3 cửa hàng đó bán được bao nhiêu kg gạo mỗi ngày biết rằng ngày thứ hai và ngày thứ ba bán được 100 yến gạo?
Qua các ví dụ trên ta thấy, khi dạy học giáo viên chú ý đến việc giúp các em tự đặt đề toán và giải sẽ giúp các em phát triển tư duy phân tích sơ đồ tóm tắt, tổng hợp viết thành đề toán, tổng hợp viết lời giải theo đề toán đã đặt. Phát triển ngôn ngữ diễn đạt, trình bày. Phát triển trí tưởng tượng tình huống phù hợp với thực tiễn và diễn đạt thành đề toán. Bên cạnh đó còn giúp các em phát triển trí sáng tạo đặt nhiều đề toán từ sơ đồ đã cho. b) Kỹ năng sáng tác bài toán từ một dãy tính gộp: Tình huống đưa ra ở đây là một dãy tính gộp, học sinh sẽ dựa vào dãy tính đó để đặt các đề toán. Ví dụ về một tình huống cụ thể: Em hãy sáng tác bài toán từ dãy tính sau: 3,5 9 11 : 2
Khi học sinh thực hiện nhiệm vụ trên, các thao tác tư duy phân tích được tiến hành trên dãy tính đã cho để tách dãy tính thành ba phép tính (9 +11= 20; 3,5 x 20 = 70 và 70 : 2 = 35); thao tác tổng hợp để gộp ba phép tính đó vào một bài toán; tưởng tượng để hình dung ra các tình huống thực tiễn; sáng tạo, linh hoạt trong việc đưa ra được nhiều bài toán phù hợp với yêu cầu. Chẳng hạn: Học sinh cũng đã đặt như sau:
Giáo viên trong quá trình dạy các tiết ngoại khóa có thể rèn kỹ năng tự đặt đề toán và giải cho học sinh bằng cách tổ chức cho các em thi đặt đề toán và giải xem đội nào đặt đúng, nhanh nhất là đội chiến thắng, hoặc cũng có thể tổ chức thành trò chơi học tập cho các em, giúp các em vừa học vừa chơi, kích thích hứng thú học và nâng cao niềm yêu thích toán học cho các em. 2.2.6 Một số lưu ý khi rèn cho học sinh kỹ năng đặt đề toán và giải Cần thường xuyên lưu ý đến việc tạo cơ hội cho các em tự đặt đề toán và giải, có thể xem đây như là một quy trình không thể thiếu trong dạy toán. Cần cho các em tắm mình trong các hoạt động toán học, tổ chức các buổi ngoại khóa, trò chơi học tập cho các em rèn luyện thêm về kỹ năng tự đặt đề toán và giải. Giáo viên cần dự đoán được những khó khăn của các em để có những tác động và hỗ trợ kịp thời Giáo viên không nên dẫn dắt quá sâu mà chỉ gợi mở để các em hiểu yêu cầu và sáng tạo ra những tình huống phù hợp với yêu cầu
Trong tiết học giáo viên cần chú ý đến tất cả các đối tượng học sinh: Giáo viên phải phân loại được đối tượng học sinh trong lớp, đặc biệt quan tâm đến học sinh yếu kém. Giáo viên phải nắm được khả năng của từng học sinh, từ đó giúp học sinh phát triển kỹ năng tự đặt đề toán và giải Sử dụng linh hoạt các hình thức, phương pháp dạy học: bởi vì không có phương pháp nào là “vạn năng”. Chỉ có sự tìm tòi sáng tạo, sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học mới đạt được thành công trong mỗi bài dạy, tạo hứng thú cho các em. Thường xuyên động viên, khích lệ, tuyên dương khi các em đặt được đề toán tốt và giải đúng. Tạo không khí lớp học thân thiện, sôi nổi, thi đua học tập giữa các em để các em học tập tiến bộ. III. PHẦN KẾT LUẬN 3.1. Ý nghĩa của đề tài Chúng ta có thể khẳng định chắc chắn rằng việc khuyến khích học sinh tự đặt đề toán là yêu cầu cần thiết, mang tính đặc thù của dạy học toán Tiểu học, nó có tầm quan trọng đặc biệt trong việc phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh, giúp các em học tập tích cực và hứng thú hơn góp phần nâng cao chất lượng dạy học toán ở Tiểu học. Để học sinh tự đặt được đề toán, các em phải huy động toàn bộ vốn kiến thức toán học mà các em đã có về nội dung đó để có thể đưa ra các dữ kiện, các mối quan hệ và đặt câu hỏi một cách hợp lý. Việc làm đó sẽ giúp các em nắm được ba yếu tố cơ bản của bài toán (cái đã cho, cái phải tìm, các mối quan hệ), nhờ đó mà các em nhận thức được cấu trúc toán học của bài toán. Hơn thế nữa, khi học sinh tự đặt đề toán là khi các em được đứng ở vị trí cao hơn. Ở vị trí này, các em có thể nhìn bài toán một cách tổng quát hơn, sâu sắc hơn. Để thực hiện việc này đòi
hỏi người giáo viên phải có cách định hướng đúng đắn để học sinh tìm tòi, sáng tạo. 3.2. Bài học kinh nghiệm Trên đây là trao đổi của tôi về phương pháp dạy học môn toán nhằm rèn cho học sinh lớp 5 kỹ năng tự đặt đề toán và giải toán, tôi đã áp dụng những cách dạy đó nhằm nâng cao chất lượng học toán cho lớp mà tôi phụ trách. Trong thời gia qua, tôi đã cố gắng tìm các biện pháp để khắc phục những khó khăn mà học sinh và giáo viên còn mắc phải trong khi áp dụng những biện pháp nhằm rèn cho học sinh lớp 5 kỹ năng tự đặt đề toán và giải toán như sau: Thứ nhất: Giáo viên cần lựa chọn nội dung yêu cầu phù hợp với nội dung bài học Thứ hai: Giáo viên cần giúp học sinh xác định rõ mục đích của yêu cầu tự đặt đề toán và giải Thứ ba: Đưa ra các bước giải bài toán và quy trình thiết kế giúp học sinh thực hiện. Thứ tư: Chú trọng rèn kỹ năng đặt đề toán và giải trong giờ dạy chính khóa Thứ năm: Tổ chức các buổi ngoại khóa như một trò chơi học tập nhằm củng cố kỹ năng đặt đề toán và giải toán cho học sinh Áp dụng những biện pháp mới đó vào việc giảng dạy cho HS lớp 5, tôi thấy các em đã có nhiều tiến bộ trong khi tham gia học tập ở lớp. Bước đầu các em đã thực sự phấn khởi, tự tin khi học toán, nhiều em đã thể hiện rõ sự sáng tạo của mình khi thực hành ra đề và giải toán. Đối với tôi, phương pháp dạy học trên đã góp phần không nhỏ vào việc dạy học và giáo dục các em những mầm non tương lai của đất nước. Kết quả sau khi thực hiện đề tài như sau: Kết quả khảo sát TT Kỹ năng Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành SL % SL % SL %
1 Đặt đề toán 29 36,25 50 62,5 1 1,25 2 Giải toán 27 33,75 51 63,75 2 2,5 So sánh với kết quả trước khi áp dụng đề tài, tôi thấy rất vui, khi học sinh của mình có tiến bộ, không những về kiến thức mà các em còn trở nên vui vẻ, nhanh nhẹn, cởi mở, khéo léo… trong hoạt động và trong giao tiếp, đáp ứng đúng mục tiêu: Giáo dục toàn diện cho học sinh ngay từ bậc học đầu tiên mà Bộ GDĐT đã đề ra. 3.3. Một vài đề xuất Bản thân tôi cũng như các giáo viên trong khối mong muốn BGH nhà trường, Phòng GDĐT Huyện giúp đỡ: Trang bị đầy đủ hơn các đồ dùng dạy học phục vụ cho môn Toán Tổ chức những buổi chuyên đề dạy học nhằm mục đích rèn cho học sinh lớp 5 kỹ năng tự đặt đề toán và giải để chúng tôi được học hỏi kinh nghiệm. Tổ chức hội thảo trình bày những sáng kiến kinh nghiệm hay và có hiệu quả cho giáo viên học hỏi rút kinh nghiệm. Trên đây là một vài biện pháp có thể coi là kinh nghiệm của bản thân tôi trong thời gian qua, đó cũng là những gì tôi rút ra từ thực tế giảng dạy. Tôi cũng mạnh dạn đưa ra, mong muốn nhận sự góp ý, bổ sung của Hội đồng khoa học giúp tôi có nhiều biện pháp tốt hơn để thực hiện tốt việc dạy học toán ở trường tiểu học cụ thể là ở lớp 5 áp dụng trong thời gian tới, đáp ứng mục tiêu mà Bộ GDĐT đã đề ra. Tuy đã có rất nhiều cố gắng, nhưng do năng lực của bản thân còn hạn chế, thực hiện đề tài trong quỹ thời gian hạn hẹp nên đề tài không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự góp ý chân thành của Hội đồng khoa học để nội dung nghiên cứu của đề tài được hoàn chỉnh hơn. Xin chân thành cám ơn!