Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số kinh nghiệm tổ chức trò chơi có hiệu quả ở môn toán lớp 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:41

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm là góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn toán ở Tiều học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, tăng cường hoạt động cá thể phối hợp với học tập giao lưu. Hình thành và rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Góp phần gây hứng thú học tập môn Toán cho học sinh, một môn học được coi là khô khan, hóc búa thì việc đưa ra các trò chơi Toán học nhằm mục đích để các em học mà chơi, chơi mà học. Trò chơi toán học không những chỉ giúp các em lĩnh hội được tri thức mà còn giúp các em củng cố và khắc sâu các tri thức đó.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số kinh nghiệm tổ chức trò chơi có hiệu quả ở môn toán lớp 2

PHẦN I ĐẶT vÊn ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài : Trong chương trình giáo dục tiểu học hiện nay, môn Toán cùng với các môn học khác trong nhà trường Tiểu học có những vai trò góp phần hết sức quan trọng đào tạo nên những con người phát triển toàn diện. Toán học là môn khoa học tự nhiên có tính lôgic và tính chính xác cao, nó là chìa khoá mở ra sự phát triển của các bộ môn khoa học khác. Muốn học sinh Tiểu học học tốt được môn Toán thì mỗi người giáo viên không phải chỉ truyền đạt, giảng giải theo các tài liệu đã có sẵn trong Sách giáo khoa, sách hướng dẫn và thiết kế bài giảng một cách dập khuôn, máy móc làm cho học sinh học tập một cách thụ động. Nếu chỉ dạy học như vậy thì việc học tập của học sinh sẽ diễn ra thật đơn điệu, tẻ nhạt và kết quả học tập sẽ không cao. Nó là một trong những nguyên nhân gây ra cản trở việc đào tạo các em thành những con người năng động, tự tin, sáng tạo sẵn sàng thích ứng với những đổi mới diễn ra hàng ngày. §èi víi môn toán ở bậc Tiểu học, yêu cầu của giáo dục hiện nay đòi hỏi phải đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Vì vậy người giáo viên phải gây được hứng thú học tập cho các em bằng cách lôi cuốn các em tham gia vào các hoạt động học tập. Hiểu rõ tâm lý của trẻ nhỏ rất hiếu động, tò mò, thích khám phá nên tôi cố gắng thiết kế những tiết dạy thật nhẹ nhàng, sinh động, gây hứng thú với các em. Sao cho “Học mà chơi, chơi mà học”. Vui chơi như thế nào để vẫn có ích cho việc học tập mà lại khắc sâu được bài hơn. V× thÕ Trò chơi học tập là một hoạt động mà các em hứng thú nhất. Các trò chơi có nội dung toán học lý thú và bổ ích phù hợp với việc nhận thức của các em. Thông qua các trò chơi các em sẽ lĩnh hội những tri thức toán học một cách dễ dàng, củng cố, khắc sâu kiến thức một cách vững chắc, tạo cho các em niềm say mê, hứng thú trong học tập, trong việc làm. Khi chúng ta đưa ra 1
được các trò chơi toán học một cách thường xuyên, khoa học thì chắc chắn chất lượng dạy học môn toán sẽ ngày một nâng cao. Chính vì những lý do nêu trên mà qua nhiều năm thực hiện chương trình, tôi rút ra được một vài kinh nghiệm mong được chia sẻ cùng với các bạn đồng nghiệp với đề tài : “ Một số kinh nghiệm tổ chức trò chơi có hiệu quả ở môn toán lớp 2”. 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài: Góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn toán ở Tiều học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, tăng cường hoạt động cá thể phối hợp với học tập giao lưu. Hình thành và rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Góp phần gây hứng thú học tập môn Toán cho học sinh, một môn học được coi là khô khan, hóc búa thì việc đưa ra các trò chơi Toán học nhằm mục đích để các em học mà chơi, chơi mà học. Trò chơi toán học không những chỉ giúp các em lĩnh hội được tri thức mà còn giúp các em củng cố và khắc sâu các tri thức đó. 3. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu : 3.1. Nhiệm vụ : Tìm hiểu về các trò chơi học tập Toán 2 Tìm hiểu về thực trạng tài liệu trò chơi Toán học 2. 3.2. Phạm vi nghiên cứu : Đối tượng : Học sinh lớp 2A , trưêng TiÓu häc Cổ Đô - huyện Ba Vì – Thành phố Hà Nội. 2
Tài liệu : Sách giáo khoa toán, sách hướng dẫn giáo viên, sách trò chơi toán học nói chung. 4. Phương pháp nghiên cứu : Để thực hiện đề tài này, tôi đã sử dụng các phương pháp sau : a. Nghiên cứu tài liệu : Đọc các tài liệu sách, báo, tạp chí giáo dục .... có liên quan đến nội dung đề tài. Đọc SGK, sách giáo viên, các loại sách tham khảo : Toán tuổi thơ, giúp em vui học toán. b. Nghiên cứu thực tế : Dự giờ, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp về nội dung các trò chơi toán học. Tổng kết rút kinh nghiệm trong quá trình dạy học. Tổ chức và tiến hành thực nghiệm sư phạm (Soạn giáo án đã thông qua các tiết dạy) để kiểm tra tính khả thi của đề tài c. Phương pháp trực quan: Hướng dẫn học sinh hoạt động trực tiếp trên các hiện tượng, sự vật cụ thể, để dựa vào đó mà nắm bắt được kiến thức, kỹ năng của môn Toán. d. Phương pháp thực hành – luyện tập: Thực hành, luyện tập các kiến thức, kỹ năng của môn học. e. Phương pháp gợi mở vấn đáp: 3
Sử dụng một hệ thống các câu hỏi để hướng dẫn học sinh suy nghĩ và lần lượt trả lời từng câu hỏi, từng bước tiến dần đến kết luận cần thiết, giúp học sinh tự mình tìm ra kiến thức mới. g. Phương pháp giảng giải minh họa: Dùng lời nói để giải thích tài liệu toán, kết hợp với các phương tiện trực quan để hỗ trợ cho việc giải thích. 5. Kế hoạch thực hiện: a. Thời gian nghiên cứu: Qua nhiều năm giảng dạy và cụ thể là từ năm học: 2011 – 2012, 2012 – 2013. b. Kế hoạch nghiên cứu: - Th¸ng 9 - 2012: Nghiªn cøu, đ¨ng ký tªn s¸ng kiÕn kinh nghiÖm. - Tõ th¸ng 10 - 2012 ®Õn th¸ng 3 - 2013: X©y dùng ®Ò c¬ng - nghiªn cøu ®iÒu tra lµm thùc nghiÖm. - Th¸ng 4: ViÕt s¸ng kiÕn kinh nghiÖm. - Th¸ng 5: Hoµn thiÖn, nép s¸ng kiÕn kinh nghiÖm. 6. Khẳng định tính mới của đề tài: Việc tạo trò chơi trong dạy học môn toán ở lớp 2 cho học sinh không phải là đề tài mới, đã được rất nhiều người nghiên cứu nhưng làm thế nào để trò 4
chơi có hiệu quả nhất, học sinh làm toán được tốt nhất ? Đó chính là điều tôi muốn trình bày trong đề tài này. PHẦN II NỘI DUNG vµ gi¶i ph¸p Chương I: CƠ SỞ LÝ LUẬN : 1. Vị trí của môn toán trong trường Tiểu học : Trong trường phổ thông nói chung, trường tiểu học nói riêng, môn Toán góp phần quan trọng trong việc đặt nền móng cho việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh, nó có khả năng to lớn trong việc giúp học sinh phát triển các năng lực và phẩm chất, trí tuệ. Môn toán cũng như những môn học khác cung cấp những tri thức khoa học ban đầu, những nhận thức về thế giới xung quanh và bồi dưỡng tình cảm đạo đức tốt đẹp của con người. Thật vậy, do tính chất trừu tượng, khái quát cao, suy luận lôgic chặt chẽ, toán học có 5
khả năng hình thành ở người học óc trừu tượng, năng lực tư duy lôgic chính xác. Việc tìm kiếm cách chứng minh một định lí, tìm lời giải hay cho một bài toán...có tác dụng trong việc rèn luyện cho học sinh các phương pháp tư duy khoa học trong học tập, trong việc giải quyết các vấn đề, biết cách quan sát, phân tích, tổng hợp, so sánh, dự đoán, suy luận, chứng minh...Qua đó rèn luyện cho học sinh trí thông minh sáng tạo. Không những thế, môn Toán còn góp phần tích cực vào việc giáo dục cho các em những phẩm chất đáng quí trong học tập, lao động và cuộc sống, như: tính kỷ luật, tính kiên trì, tính chính xác, biết cảm thụ cái đẹp trong những ứng dụng phong phú của toán học, tìm ra cái đẹp của những lời giải hay,... Khi nhận ra điều này, học sinh ngày càng yêu thích, say mê môn Toán hơn, tích cực học tập, ứng dụng nó, từ đó mà chất lượng học toán ngày càng cao hơn. Môn toán ở trường Tiều học là một môn độc lập, chiếm phần lớn thời gian trong chương trình học của trẻ. Môn toán có tầm quan trọng to lớn. Nó là bộ môn khoa học nghiên cứu có hệ thống, phù hợp với hoạt động nhận thức tự nhiên của con người. Môn toán có khả năng giáo dục rất lớn trong việc rènluyện, thao tác tư duy cần thiết để con người phát triển toàn diện, hình thành nhân cách tốt đẹp cho con người lao động trong thời đại mới. 2. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học. ở lứa tuổi Tiểu học cơ thể của trẻ đang trong thời kỳ phát triển hay nói cụ thể là các hệ cơ quan còn chưa hoàn thiện vì thế sức dẻo dai của cơ thể còn thấp nên trẻ không thể làm lâu một cử động đơn điệu, dễ mệt nhất là khi hoạt động quá mạnh và ở môi trường thiếu dưỡng khí. Học sinh Tiểu học có trí thông minh khá nhạy bén sắc sảo, có óc tưởng tượng phong phú và nghe giảng rất dễ hiểu nhưng cũng sẽ quên ngay khi chúng không tập trung cao độ. Đó là tiền đề tốt cho việc phát triển tư duy toán học nhưng rất dễ bị phân tán, rối trí nếu bị áp đặt, căng thẳng, quá tải. Chính vì thế nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy, hình thức chuyển tải, 6
truyền đạt làm thế nào cho phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi là điều không thể xem nhẹ. Đặc biệt đối với học sinh lớp 2, lớp mà các em vừa mới vượt qua những mới mẻ ban đầu chuyển từ hoạt động vui chơi là chủ đạo sang hoạt động học tập là chủ đạo. Vì ở lứa tuổi mẫu giáo, các em được học theo cách vui chơi là chủ yếu còn yêu cầu về kỷ luật học tập và kết quả học tập không đặt ra nghiêm ngặt đối với mỗi em. Lên đến lớp 1 thì yêu cầu đó đặt ra là thường xuyên đối với các em ở tất cả các môn học. Như vậy nói về cách học, về yêu cầu học thì trẻ lớp 1 gặp phải một sự thay đổi đột ngột mà đến cuối năm lớp 1 và sang lớp 2 các em mới quen dần với cách học đó. Do vậy giờ học sẽ trở nên nặng nề, không duy trì được khả năng chú ý của các em nếu các em chỉ có nghe và làm theo. Muốn giờ học có hiệu quả thì đòi hỏi người giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học tức là kiểu dạy học “Lấy học sinh làm trung tâm” hướng tập trung vào học sinh, trên cơ sở hoạt động của các em. Kiểu dạy này người giáo viên là người định hướng, tổ chức ra những tình huống học tập nó kích thích óc tò mò và tư duy độc lập. Muốn các em học được thì trước hết giáo viên phải nắm chắc nội dung của mỗi bài và lựa chọn, vận dụng các phương pháp sao cho phù hợp, bài nào thì sử dụng các phương pháp trực quan, thuyết trình, trò chơi ... hoặc bài nào thì sử dụng phương pháp giảng giải, kiểm tra, thí nghiệm ... nhưng phải chú ý đến đặc điểm tâm sinh lý của học sinh Tiểu học. Học sinh Tiểu học không thể ngồi quá lâu trong giờ học cũng như làm một việc gì đó nhiều thời gian vì thế giáo viên có thể thay đổi hoạt động học của các em trong giờ học: cho các em thảo luận, làm bài tập hoặc thông qua trò chơi. Có như vậy mới gây được hứng thú học tập và khắc sâu được bài học.Vì vậy người giáo viên phải tạo ra hứng thú trong học tập và phải thường xuyên được luyện tập. Trẻ hiếu động, ham hiểu biết cái mới nên dễ gây cảm xúc mới song các em chóng chán. Do vậy trong dạy học giáo viên phải sử dụng nhiều đồ dùng 7
dạy học, đưa học sinh đi tham quan, đi thực tế, tăng cường thực hành, tổ chức các trò chơi xen kẽ ... để củng cố khắc sâu kiến thức. Chương II : C¬ së thùc tiÔn THỰC TRẠNG viÖc tæ chøc trß ch¬i trong d¹y häcTo¸n líp 2 §Ó n¾m ®îc viÖc d¹y to¸n líp 2, trêng TiÓu häc Cổ Đô ta kh«ng thÓ chØ ®¸nh gi¸ trªn c¬ së giê d¹y mµ cßn 8
ph¶i xem xÐt t×m hiÓu thªm mét sè vÊn ®Ò cã liªn quan ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn. Do ®ã viÖc ®i s©u vµo ®iÒu tra thùc tr¹ng d¹y cßn ph¶i quan s¸t, ®iÒu tra mét sè vÊn ®Ò: ViÖc chuÈn bÞ bµi cña gi¸o viªn, thùc tr¹ng n¾m kiÕn thøc cña häc sinh vµ thùc tr¹ng nhËn thøc cña ®éi ngò gi¸o viªn vµ häc sinh vÒ tæ chøc trß ch¬i m«n To¸n ®Ó thu thËp thªm sè liÖu cÇn thiÕt tõ ®ã ph©n tÝch xö lý sè liÖu t×m ra nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn thùc tr¹ng d¹y to¸n líp 2 ë trêng TiÓu häc Cổ Đô - Ba Vì Hà Nội . Năm học 2011 – 2012 tôi được phân công dạy lớp 2D tr ưêng TiÓu häc Cổ Đô và năm học 2012 – 2013 tôi được phân công dạy lớp 2A trưêng TiÓu häc Cổ Đô - huyện Ba Vì – Thành phố Hà Nội. Căn cứ vào tình hình đó tôi thấy các lớp tôi chủ nhiệm có một số thuận lợi và khó khăn như sau: 1. Thuận lợi : Trường Tiểu Học Cổ Đô là trường có cơ sở vật chất tương đối đầy đủ. Các phòng học có đầy đủ đèn, quạt ánh sáng cho học sinh. Bàn ghế vừa tầm vóc, đồ dùng cho việc giảng dạy của giáo viên tương đối đầy đủ. Nhiều em thích học toán và có ý thức học tập tốt. Phụ huynh học sinh quan tâm nên học sinh có đầy đủ sách vở dùng để học tập. Ban giám hiệu và tổ bộ môn luôn quan tâm giúp đỡ tạo điều kiện cho tôi phát triển chuyên môn. Trong quá trình giảng dạy, tôi luôn tự nghiên cứu các tài liệu, sách báo, học tập đồng nghiệp, vận dụng phương pháp dạy học sao cho đạt hiệu quả cao nhất. 9
2. Khó khăn: - Trêng TiÓu häc Cổ Đô lµ mét trêng xa trung t©m cña huyện Ba Vì, ®a sè häc sinh lµ con em n«ng d©n lao ®éng thuÇn tuý nªn Ýt cã ®iÒu kiÖn giao lu, tiÕp xóc víi cuéc sèng ån µo tÊp nËp n¬i thÞ thµnh mµ cuéc sèng xung quanh c¸c em chØ lµ lµng quª víi ruéng ®ång vµ nh÷ng con ngêi lao ®éng hiÒn lµnh, cho nªn tÊt c¶ mäi ®iÒu kiÖn nh: nhËn thøc cña phô huynh vµ häc sinh ®Òu h¹n chÕ. V× vËy nã cã ¶nh hëng kh«ng Ýt ®Õn phong trµo häc tËp cña häc sinh. Do ®ã c¸c em rÊt nhót nh¸t rôt rÌ khi giao lu tiÕp xóc víi mäi ngêi kh«ng m¹nh d¹n, tù tin nh nh÷ng häc sinh ë c¸c vïng gÇn thÞ x·, thị trấn. - Lớp t«i chủ nhiệm cã nhiều học sinh nam, các em hiÕu đéng, một số học sinh chưa chăm học, học còn yếu môn toán nên tự ti, chưa mạnh dạn tham gia vào các hoạt động học tập. Trong nhiều năm qua, mặc dù đã đổi mới phương pháp dạy học Toán nhưng một số giáo viên vẫn còn nặng tâm lý đây là môn học chính nên trong quá trình giảng dạy luôn chú trọng việc truyền thụ kiến thức với mục đích giúp học sinh học tốt môn này. Việc sử dụng trò chơi học tập đối với một số giáo viên còn là hình thức hoặc có sử dụng trò chơi thì cũng ở mức gượng ép, miễn cưỡng, còn nếu có thì cũng rất ít. Mặt khác, còn một số giáo viên khi sử dụng các trò chơi học tập thì chưa chọn lọc kỹ, chưa có tác dụng thiết thực phục vụ mục tiêu của bài học nên việc tổ chức trò chơi chưa đạt hiệu quả. Trß ch¬i trong giê häc To¸n t¹o høng thó cho c¸c em, gióp c¸c em yªu thÝch, say mª m«n häc nhng nÕu kh«ng ®îc sö dông thÝch hîp, thêng xuyªn th× thao t¸c cña c¸c em bì ngì, lóng tóng. 10
3. §iÒu tra viÖc d¹y m«n to¸n líp 2. §iÒu tra c«ng t¸c chuÈn bÞ cña gi¸o viªn d¹y häc m«n to¸n líp 2. YÕu tè ®Çu tiªn gãp phÇn vµo thµnh c«ng cña mçi tiÕt d¹y ®ã lµ sù chuÈn bÞ chu ®¸o bµi d¹y cña mçi gi¸o viªn tríc khi lªn líp. B»ng viÖc ®iÒu tra, quan s¸t c«ng t¸c chuÈn bÞ cho mét tiÕt d¹y to¸n cô thÓ cña hai gi¸o viªn trong tổ. T«i nhËn thÊy: Tríc khi lªn líp c¸c gi¸o viªn ®Òu cã sù chuÈn bÞ gi¸o ¸n. Chøng tá gi¸o viªn ®· cã sù ®Çu t nhÊt ®Þnh trong bµi d¹y cña m×nh. HÇu hÕt c¸c gi¸o viªn ®Òu ®äc c¸c tµi liÖu tham kh¶o nhng chñ yÕu chØ lµ s¸ch gi¸o viªn. ViÖc thiÕt kÕ trß ch¬i trong d¹y häc to¸n cßn rÊt h¹n chÕ. 4. KÕt qu¶ cña thùc tr¹ng viÖc tæ chøc trß ch¬i trong d¹y häc to¸n . Trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o chuyªn m«n ë trêng t«i thêng xuyªn dù giê th¨m líp. Do khu«n khæ cña ®Ò tµi cã h¹n t«i kh«ng tr×nh bµy ®îc diÔn biÕn c¸c tiÕt häc. Qua dù giê các đồng chí trong tổ, t«i nhËn xÐt nh sau: - Nh×n chung gi¸o viªn ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ môc tiªu cña bµi häc, kÕt hîp võa rÌn kü n¨ng võa cung cÊp kiÕn thøc. Giê d¹y thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c bíc, x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ kiÕn thøc träng t©m ®Ó truyÒn ®¹t cho häc sinh, ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. VÒ ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc d¹y häc ®· cã hiÖu qu¶, häc sinh n¾m kiÕn thøc của bài học.Song 11
bªn c¹nh cßn béc lé h¹n chÕ lµ giáo viên phô thuéc nhiÒu vµo híng dÉn thiÕu s¸ng t¹o, linh ®éng. - C¸c h×nh thøc tæ chøc ho¹t ®éng häc tËp trong giê häc To¸n cßn ®¬n ®iÖu, nghÌo nµn. ViÖc sö dông h×nh thøc trß ch¬i trong d¹y häc To¸n cha thùc sù ®îc chó träng. Së dÜ cã t×nh tr¹ng trªn lµ do b¶n th©n mçi ®ång chÝ gi¸o viªn cha thÊy hÕt ý nghÜa t¸c dông cña trß ch¬i trong giê häc To¸n. - Tµi liÖu nãi vÒ h×nh thøc tæ chøc trß ch¬i häc tËp hiÕm cã, mét sè tµi liÖu giáo ¸n cã ®a ra c¸c h×nh thøc trß ch¬i phong phó song cha s¸t thùc, kh«ng mang tÝnh kh¶ thi. Bªn c¹nh ®ã gi¸o viªn kh«ng ®îc tËp huÊn vÒ thiÕt kÕ trß ch¬i trong khi tr×nh ®é gi¸o viªn TiÓu häc l¹i kh«ng ®ång ®Òu. Còng cã nh÷ng gi¸o viªn d¹y líp 2 cã s¸ng kiÕn kinh nghiÖm hay song cha ®îc tæ chøc ®¸nh gi¸ tæng kÕt mµ chØ viÕt råi göi ®i dù thi ë trêng, ë Phßng hoÆc Së gi¸o dôc cha tæ chøc héi th¶o, cha ®îc x©y dùng thµnh quy tr×nh, cha ®îc nh©n réng r·i ®Ó ¸p dông. - Mét bé phËn gi¸o viªn khi d¹y to¸n líp 2 cha linh ho¹t lùa chän c¸c h×nh thøc d¹y häc phï hîp víi néi dung bµi mµ chØ thiªn vÒ viÖc häc sinh ghi nhí tri thøc, n¾m ph¬ng ph¸p gi¶i quyÕt råi t¸i hiÖn l¹i ®Ó gi¶i quyÕt bµi tËp t¬ng tù mét c¸ch cøng nh¾c, kh«ng g¾n liÒn ho¹t ®éng d¹y häc víi øng dông thùc tiÔn, kh«ng t¹o ra vµ duy tr× sù høng thó, tÝch cùc häc tËp cña häc sinh. - Mét sè gi¸o viªn ®· b¾t ®Çu ®Ó ý ®Õn viÖc thiÕt kÕ trß ch¬i trong d¹y häc To¸n nhng cha sö dông thêng xuyªn liªn tôc mµ chØ sö dông nhiÒu trong nh÷ng giê thao gi¶ng. + Kết quả khảo sát chất lượng m«n To¸n của học sinh lớp 2D, Năm hoc ̣ 2011 – 2012, trước khi thực hiện đề tài như sau : Sĩ số lớp : 28 em 12
Học lực Đầu năm môn Giỏi 8 em = 28,5 % Khá 9em = 32,1 % Trung bình 6 em = 21,4 % Yếu 5em = 18 % + Kết quả khảo sát chất lượng m«n To¸n của học sinh lớp 2A Năm hoc ̣ 2012 – 2013, trước khi thực hiện đề tài như sau : Sĩ số lớp : 29 em Học lực Đầu năm môn Giỏi 10em = 34,5 % Khá 8 em = 27,5 % Trung bình 7em = 24,1 % Yếu 4em = 13,9 % Tõ nhu cÇu thùc tÕ ®Æt ra t«i nhËn thÊy viÖc thiÕt kÕ trß ch¬i gãp phÇn ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc, n©ng cao chÊt lîng d¹y häc m«n To¸n nãi chung vµ To¸n 2 nãi riªng lµ rÊt cÇn thiÕt. Chương III : Néi dung vµ gi¶i ph¸p 1. Mục đích, ý nghĩa và tác dụng của trò chơi đối với học sinh : Chơi là một nhu cầu cần thiết đối với học sinh Tiểu học, có thể nói nó quan trọng như ăn, ngủ, học tập trong đời sống các em. Chính vì vậy các em luôn tìm mọi cách và tranh thủ thời gian trong mọi điều kiện để chơi. Được chơi các em sẽ tham gia hết sức tự giác và chủ động. Khi chơi các em biểu lộ tình cảm rất rõ ràng như niềm vui khi thắng lợi và buồn bã khi thất bại. Vui mừng khi thấy đồng đội hoàn thành nhiệm vụ, bản thân các em thấy có lỗi khi không làm tốt được nhiệm vụ của mình. Vì tập thể mà các em khắc phục khó 13
khăn, phấn đấu hết khả năng để mang lại thắng lợi cho tổ, nhóm trong đó có mình. Đây chính là đặc tính thi đua rất cao của các trò chơi. Vì vậy khi đã tham gia trò chơi, học sinh thường vận dụng hết khả năng về sức lực, tập trung sự chú ý, trí thông minh và sự sáng tạo của mình. Trò chơi học tập là trò chơi mà luật của nó bao gồm các quy tắc gắn với kiến thức kỹ năng có được trong hoạt động học tập, gắn với nội dung bài học, giúp học sinh khai thác vốn kinh nghiệm của bản thân để chơi, thông qua chơi học sinh được vận dụng các kiến thức kỹ năng đã học vào các tình huống của trò chơi và do đó học sinh được thực hành luyện tập củng cố mở rộng kiến thức kỹ năng đã học. Mỗi trò chơi có tác dụng chủ đạo nhưng nhìn chung qua trò chơi sẽ làm cho tập thể các em có bầu không khí mới. Những tràng vỗ tay, tiếng reo hò, khuôn mặt rạng rỡ, tiếng cười, giúp các em hiểu biết và quý mến nhau hơn. Được tổ chức và hướng dẫn có hệ thống khoa học giúp các em phát triển trí tuệ, sự nhanh nhẹn, trung thực, nâng cao ý thức kỷ luật, biết vận dụng và củng cố những kiến thức đã học trong nhà trường vào cuộc sống thực tiễn. “Chơi mà học, học mà chơi” là quan điểm đúng đắn. Hiệu quả giáo dục trò chơi là nhờ tính hấp dẫn, sự thu hút, lôi cuốn của nó. Điều đó luôn tạo cho các em sự say mê, sự phấn khởi. Là giáo viên khi tổ chức trò chơi không nên dùng ở mức độ giải trí đơn thuần mà phải xem trò chơi thực sự là phương tiện giáo dục có hiệu quả nhanh, dễ tiếp thu mà các em rất thích. Tóm lại, sử dụng trò chơi trong toán học là củng cố và rèn luyện kỹ năng tính toán, tính nhẩm, phát triển óc tư duy linh hoạt, sáng tạo, gây hứng thú học tập và yêu thích bộ môn. Trò chơi thường được tiến hành sau giờ học hoặc một phần thời gian còn lại của tiết học. Do đó, làm cho học sinh nhanh chóng giải tỏa tâm lý căng thẳng. Thông qua trò chơi toán học còn giúp các em tinh thần đoàn kết, hợp tác trong học tập. Trò chơi toán học còn là sân chơi lành mạnh bổ ích. 14
Cuối cùng trò chơi toán học góp phần cải tiến phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng dạy học theo phương pháp dạy học mới, dạy học phát huy tính tích cực của học sinh. 2. Thiết kế nội dung trò chơi: 2.1. Nội dung : Như đã xác định mục đích, ý nghĩa của trò chơi, chúng ta nên tổ chức trò chơi vào phần củng cố bài là hợp lý nhất. Vì vậy, nội dung trò chơi phải nhằm củng cố, khắc sâu trọng tâm của bài dạy. Xây dựng nội dung của trò chơi phải đảm bảo những yêu cầu sau: Đảm bảo yêu cầu phổ cập: nghĩa là đa phần các bài tập trong trò chơi phải có mức độ vừa phải, đủ để học sinh bình thường có thể giải quyết được trong thời gian ngắn. Đồng thời, có nhiều bài tập để nhiều học sinh tham gia. Có yếu tố sáng tạo: trong trò chơi nên có 01 bài tập (hoặc 01 ý) trở lên có nội dung sáng tạo. Để giải quyết những bài tập này học sinh phải vận dụng những kiến thức một cách có hệ thống hơn, linh hoạt hơn, sáng tạo hơn. Nội dung trò chơi phải được phân cách thành những yêu cầu những đơn vị kiến thức, mỗi bài tập đó với từng cá nhân học sinh. Nội dung trò chơi nên thể hiện trong nhiều dạng bài tập, nhiều hình thức thể hiện khác nhau (tùy theo mỗi dạng bài dạy, mỗi tiết dạy, mỗi khối lớp). Ví dụ điền vào chỗ trống, ô trống, dùng vạch nối tương ứng để tạo thành cặp liên kết đúng, điền trắc nghiệm đúng sai, điền kết quả v.v… * Lưu ý : Ngôn ngữ diễn đạt trong trò chơi phải đầy đủ, ngắn gọn, mạch lạc, dễ hiểu, tránh hiểu lầm. Vì vậy, khi thiết kế nội dung một trò chơi ta có thể lấy nội dung bài học hoặc một bài tập thuộc trọng tâm bài trong sách giáo khoa. Sau đó, bằng sự “chế biến” của mình chúng ta sẽ có nhiều đơn vị kiến thức, nhiều bài tập tương tự ở mức độ phổ cập. 2.2. Thiết kế đồ dùng, thiết bị phục vụ trò chơi: 15
Tiện dụng (dễ sử dụng). Dễ làm (ai cũng có thể làm được). Rõ ràng, đẹp mắt, nổi bật nội dung trò chơi. Có phần thể hiện điểm đạt của từng nội dung yêu cầu (đúng, nhanh, đẹp) và tổng điểm. Tiết kiệm (sử dụng được nhiều lần, làm bằng những vật liệu dễ kiếm, rẻ tiền). 2.3. Chọn trò chơi : Đây là một yếu tố quan trọng đối với người tổ chức trò chơi. Nếu chọn không đúng, không phù hợp với trò chơi sẽ là một dịp “giết thời gian”, vô bổ tính giáo dục. Khi chọn trò chơi chúng ta cần phải chú ý đến : + Chỗ chơi : Trong phòng hay ngoài trời. Trong phòng học có bàn ghế thì học sinh ngồi thế nào ? Theo dãy ngang, dọc, hay vòng tròn ? Ngoài sân thì đất gồ ghề hay bằng phẳng. + Thời tiết : Nóng hay lạnh, trời nóng hay mát. + Dụng cụ cần phải có của trò chơi. + Thời gian : Dài hay ngắn ? Trong tiết học hay ngoài tiết học ? + Sức chơi : Có nhiều trò chơi cần vận dụng trí thông minh, tự chủ, nên không phải em nào cũng chơi được. Cần chọn những trò chơi để các em có thể thích chơi chứ không nên chọn những trò chơi quá dễ hoặc quá khó. Điều quan trọng là mục đích của chúng ta là sự giáo dục. chúng ta cần chọn cho các em những trò chơi đa dạng, em thì luyện tập ý chí, em thì luyện tập trí tuệ, em thì luyện tính vui tươi, em thì luyện tính nhân ái… Ta cần luôn nhớ mỗi trẻ em cần một số “thành công” để năng khiếu phát triển điều hòa. Có những dịp “thành công” ấy sẽ giúp ích cho trẻ rất nhiều. Thông thường những trẻ em ích kỷ là những trẻ em đã “thành công” quá ít hoặc quá nhiều, thắng thường tạo ra tính kiêu ngạo, bại thường trở nên mất tự tin, rồi trở nên gian xảo. vậy trong trò chơi nên tạo cho em này hay em kia thắng cuộc (tùy 16
theo khả năng của em ấy) và những trò chơi để sửa chữa những khiếm khuyết của các em. Cũng còn nhiều yếu tố khác cần phải lưu ý đến : Thay đổi trò chơi để khỏi chán. Đừng bắt đầu ngày học hoặc kết thúc ngày học bằng một trò chơi mệt nhọc. Sau một trò chơi nào mệt nhọc nên cho một trò chơi nhẹ nhàng. Đừng chọn trò chơi có thể trở thành cuộc ganh đua, có ý chế nhạo hay trò chơi mang tính may rủi. 2.4: Cách tổ chức trò chơi Thời gian tiến hành : thường từ 5 7 phút Thông thường khi tổ chức một trò chơi chúng ta thường thực hiện các bước sau : * Bước 1: Chuẩn bị Chia nhóm : đặt tên cho nhóm và ấn định số lượng thành viên tham gia cho mỗi nhóm (để nhanh giáo viên có thể chia nhóm theo dãy bàn). Mỗi nhóm cử số thành viên tham gia theo yêu cầu của giáo viên. * Bước 2 : Nêu tên trò chơi Nêu tên trò chơi và giải thích qua ý nghĩa của trò chơi. * Bước 3: Phổ biến luật chơi Nêu rõ cách chơi: Hiệu lệnh, phần việc và cách thức làm việc (điền, viết, nói, đọc) của mỗi thành viên tham gia trò chơi. Nêu rõ cách cho điểm, đánh giá (thường theo 3 yêu cầu : Đúng – Nhanh – Đẹp (đối với viết) và Đúng – Nhanh – Hay (đối với đọc)). Cần lưu ý các trường hợp phạm luật: Công bố trọng tài (có thể là giáo viên cùng học sinh còn lại trong lớp) * Bước 4: Tiến hành trò chơi Hô hiệu lệnh dứt khoát cho các nhóm đồng loạt tiến hành. 17
Trọng tài chú ý quan sát, điều chỉnh, giúp đỡ các thành viên cách chơi. (thường thường không nên cho tất cả học sinh cùng làm một lúc mà cho lần lượt các em tiến hành dưới dạng “tiếp sức”. Chơi thử và qua đó nhấn mạnh luật chơi. Chơi thật. * Bước 5 : Tổng kết trò chơi Trọng tài kiểm tra kết quả để đánh giá cho điểm. Nêu chỗ sai để sửa sai. Nếu là lỗi đa số học sinh giáo viên cần nhấn mạnh cách chữa. Nên cho điểm theo từng yêu cầu : Đúng – Nhanh – Đẹp. Có thể đặt thêm câu hỏi phụ để rút ra một kết luận nào đó từ hệ thống các bài tập trò chơi đã thực hiện. Tính tổng điểm của từng nhóm và công bố kết quả. Tuyên dương học sinh hoặc nhóm thắng cuộc. Trao phần thưởng (nếu có). Lưu ý : Không chê học sinh trong khi tiến hành tổ chức trò chơi. Tổ chức trò chơi là cả một nghệ thuật nên chúng ta cần phải chú ý đến việc giáo dục kỹ năng sống cho các em. 18
3. Giới thiệu một số trò chơi toán học lớp 2 : Sau đây tôi xin giới thiệu một số trò chơi tiêu biểu mà tôi đã áp dụng có hiệu quả trong quá trình dạy toán cho học sinh lớp 2. 3.1. Trò chơi trong lớp: * Trò chơi 1: “Học toán tiếp sức” Mục đích : Luyện cho học sinh lớp 2 tính nhanh các phép tính cộng, trừ, nhân, chia với số tự nhiên. Từ bảng nhân 2 đến bảng nhân 5 và từ bảng chia 2 đến bảng chia 5. Địa điểm : Lớp học Số lượng tham gia: Cả lớp. Cách chơi : Học sinh ngồi thẳng hàng theo hàng dọc lập thành 1 đội. Mỗi đội có số học sinh đều nhau (mỗi học sinh 1 hoặc 2 phép tính). Giáo viên cho mỗi học sinh ngồi đầu hàng dọc một tờ giấy. giáo viên ra lệnh : Bắt đầu, học sinh thứ nhất làm xong phép tính của mình chuyển giấy cho học sinh thứ hai ngồi sau cùng làm tiếp và cứ thế cho đến em cuối cùng. Học sinh cuối cùng làm xong nộp cho giáo viên kiểm tra kết quả. Đội nộp trước và làm đúng sẽ là đội thắng cuộc – Tuyên dương. * Trò chơi 2 : Ong đi tìm nhụy (Trò chơi có thể áp dụng vào các bài liên quan đến bảng cộng, trừ, nhân, chia) . Cụ thể Tiết 57 : 13 trừ đi một số : 13 5) Mục đích : 19
+ Củng cố kỹ năng tính nhẩm dạng trừ có nhớ : 13 5 + Rèn tính tập thể Chuẩn bị : + 2 bông hoa 5 cánh, mỗi bông một màu, trên mỗi cánh hoa ghi các số như sau, mặt sau gắn nam châm. 5 7 8 9 6 + 10 chú Ong trên mình ghi các phép tính, mặt sau có gắn nam châm 13 10 13 6 13 5 13 8 13 7 + Phấn màu Cách chơi : + Chọn 2 đội, mỗi đội 4 em + Giáo viên chia bảng làm 2, gắn mỗi bên bảng một bông hoa và 5 chú Ong, ở bên dưới không theo trật tự, đồng thời giới thiệu trò chơi. Cô có 2 bông hoa trên những cánh hoa là các kết quả của phép tính, còn những chú Ong thì chở các phép tính đi tìm kết quả của mình. Nhưng các chú Ong không biết phải tìm như thế nào, các chú muốn nhờ các con giúp, các con có giúp được không? 2 đội xếp thành hàng. Khi nghe hiệu lệnh “bắt đầu” thì lần lượt từng bạn lên nối các phép tính với số thích hợp. Bạn thứ nhất nối xong phép tính 20