SKKN: Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana – Tỉnh Đăk Lăk

Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết  <br /> ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –  <br /> Tỉnh Đăk Lăk<br /> I. PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Một trong những thành tố cơ bản và trọng yếu của đổi mới giáo dục là <br /> công tác đổi mới phương pháp dạy – học. Chỉ có đổi mới phương pháp dạy – <br /> học chúng ta mới có thể tạo được sự đổi mới thực sự trong giáo dục.<br /> Cốt  lõi  của  đổi  mới  phương  pháp  dạy –  học  là  hướ ng tới hoạt độ ng <br /> học   tập  chủ   độ ng,  ch ống  lại  thói  quen  học  t ập  th ụ   độ ng,  được  tổ  chức <br /> thông qua phương pháp dạy học tích cực mà đặc trưng của nó là:<br /> ­ Dạy – học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh.<br /> ­ Dạy – học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học.<br /> ­ Tăng cường học tập cá thể phối hợp với học tập hợp tác.<br /> Trong   dạy   –   học   môn   Toán,   việc   tổ   chức   tốt   tiết   dạy   –   học   ôn   tập  <br /> chương, hay ôn tập toàn chương trình môn học của một khối lớp là cực kỳ quan <br /> trọng. Tiết dạy – học ôn tập giúp học sinh hệ  thống lại kiến thức của từng  <br /> phần, từng chương từ  đó vận dụng vào giải quyết các vấn đề  toán học mới  <br /> được đặt ra. Tiết dạy – học ôn tập là một mô hình thể  hiện năng lực chuyên <br /> môn Toán học.<br /> Việc đổi mới phương pháp dạy ­ học, phương pháp đánh giá phù hợp với <br /> tình hình thực tế hiện nay, giáo viên gặp không ít khó khăn khi lựa chọn phương <br /> pháp, tình huống thích hợp để giải quyết vấn đề. Với việc giảng dạy môn Toán <br /> nói chung và việc dạy một tiết ôn tập nói riêng thì việc lựa chọn phương pháp, <br /> tình huống để giải quyết vấn đề mà một tiết ôn tập yêu cầu không phải là điều  <br /> đơn giản.<br /> Với thời đại hiện nay dạy học không còn là quá trình truyền thụ, chuyển <br /> giao kiến thức mà phải là một quá trình tổ  chức, định hướng giúp người học  <br /> từng bước có năng lực tư duy và năng lực hành động nhằm chiếm lĩnh các giá trị <br /> tinh thần, các hiểu biết, các kỹ  năng, các giá trị  văn hóa; trên cơ  sở  đó có khả <br /> năng giải quyết được các bài toán thực tế  trong toàn bộ  cuộc sống của mỗi <br /> người học. Đó chính là lí do và cũng là mục đích của quan điểm "Lấy người học <br /> làm trung tâm".<br /> Tư tưởng xem người học là trung tâm, là chủ thể của quá trình học tập đã <br /> được đề  xướng từ  lâu.  Ở  thế  kỉ  XVII A.Kômenski đã viết: "Giáo dục có mục  <br /> đích đánh thức năng lực nhạy cảm, phán đoán, phát triển nhân cách… hãy tìm ra <br /> phương pháp cho phép GV dạy ít hơn, HS học nhiều hơn". Cách đây khoảng 30 <br /> năm (1991), R.R.Singh cũng đã viết: "Làm thế nào cá thể hóa quá trình học tập <br /> <br /> Bùi Thị Ánh Tuyết ­ Trường THCS Lương Thế Vinh ­ Krông Ana ­ Đắk Lắk<br /> 1<br /> Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết  <br /> ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –  <br /> Tỉnh Đăk Lăk<br /> để  cho tiềm năng của mỗi cá nhân được phát triển đầy đủ  đang là một thách <br /> thức chủ yếu đối với giáo dục". Ở  nước ta, với khẩu hiệu "Biến quá trình đào  <br /> tạo thành quá trình tự đào tạo", học sinh là trung tâm đã được đặt ra trong ngành  <br /> giáo dục từ những năm 1960. Tuy nhiên, thuật ngữ "Dạy học lấy người học làm <br /> trung tâm" chỉ  mới xuất hiện và được sử  dụng phổ  biến trong những năm gần <br /> đây. Theo đó, bên cạnh xu hướng truyền thống thiết kế chương trình giảng dạy <br /> lấy logic nội  dung môn học làm trung tâm đã xuất hiện xu hướng thiết kế <br /> chương trình học tập lấy nhu cầu, lợi ích của người học làm trung tâm.<br /> Phát triển các phương pháp dạy học tích cực, học tập hợp tác có ý nghĩa  <br /> không chỉ trong quá trình học tập ở nhà trường mà còn chuẩn bị cho các em tâm <br /> thế tốt để chuẩn bị cho tiền đồ của chính các em và đóng góp vào sự nghiệp xây  <br /> dựng đất nước sau này.<br /> Hứng thú và tự  giác là hai yếu tố tạo nên tính tích cực. Tính tích cực sản  <br /> sinh nếp tư  duy độc lập. Suy nghĩ độc lập là mầm mống của sáng tạo. Ngược <br /> lại, phong cách học tập tích cực độc lập sáng tạo sẽ phát triển tự giác, hứng thú,  <br /> bồi dưỡng động cơ học tập. Tính tích cực học tập biểu hiện  ở những dấu hiệu <br /> như: hăng hái trả lời các câu hỏi của giáo viên, bổ sung các câu trả lời của bạn,  <br /> thích phát biểu ý kiến của mình trước vấn đề nêu ra; hay nêu thắc mắc, đòi hỏi <br /> giải thích cặn kẽ  những vấn đề  chưa đủ  rõ; chủ  động vận dụng kiến thức, kĩ <br /> năng đã học để  nhận thức vấn đề  mới; tập trung chú ý vào vấn đề  đang học;  <br /> kiên trì hoàn thành các bài tập, không nản trước những tình huống khó khăn…<br /> Tính tích cực học tập thể hiện qua các cấp độ từ thấp lên cao như:<br /> + Bắt chước: gắng sức làm theo mẫu hành động của thầy, của bạn…<br /> +  Tìm tòi: độc lập giải quyết vấn đề  nêu ra, tìm kiếm cách giải quyết  <br /> khác nhau về một số vấn đề…<br /> + Sáng tạo: tìm ra cách giải quyết mới, độc đáo, hữu hiệu.<br /> Là giáo viên dạy toán  ở  trường THCS tôi nghĩ cần phải nghiên cứu làm <br /> thế nào để  học sinh ngày càng phát triển về  tư  duy logic, tự chủ  trong việc ôn  <br /> tập kiến thức, kích thích trí tò mò, tính tích cực học tập, óc sáng tạo thông qua <br /> các dạng bài tập, các câu hỏi trắc nghiệm mà học sinh được tiếp cận, được tìm <br /> tòi thông qua tiết ôn tập. <br /> Kiến thức trong các  tiết  ôn tập  thường dài và đa dạng nếu giáo viên và <br /> học  sinh không chuẩn bị  chu  đáo các   đơn vị  kiến thức cần nắm trong  một <br /> chương, trong một học kỳ  và các phương tiện dạy học phù hợp nhằm giúp tiết <br /> kiệm thời gian thì rất khó có thể hoàn thành được nội dung bài ôn tập một cách <br /> trọn vẹn.<br /> <br /> <br /> Bùi Thị Ánh Tuyết ­ Trường THCS Lương Thế Vinh ­ Krông Ana ­ Đắk Lắk<br /> 2<br /> Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết  <br /> ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –  <br /> Tỉnh Đăk Lăk<br /> Trong  các  tiết ôn tập giáo viên luôn đóng vai trò là người tổng hợp kiến <br /> thức đã học thông qua hình thức vấn đáp hoặc là giải bài tập, học sinh là người <br /> lãnh hội kiến thức và trả  lời các câu hỏi,  giải  các bài tập của giáo viên. Tuy <br /> nhiên nếu học sinh học tập theo hình thức thụ động thì sẽ gây cho học sinh tâm  <br /> lý nhàm chán, vậy làm thế  nào để  học sinh phát huy tích tích cực học tập của <br /> bản thân trong việc lĩnh hội kiến thức, nâng cao chất lượng học tập đối với tất <br /> cả các môn học. Từ thực tế dạy học  ở trường THCS Lương Thế Vinh tôi thấy  <br /> cần bổ sung thêm một số phương pháp dạy học sáng tạo hơn nữa của giáo viên  <br /> giúp học sinh tích cực học tập nâng cao vai trò tự học, thích thú học tập bộ môn. <br /> Vì vậy tôi mạnh dạn đề xuất “Một số kinh nghiệm nhằm phát huy tính tích cực  <br /> học tập của học sinh thông qua tiết ôn tập  môn Toán lớp 9 tại trường THCS  <br /> Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –Tỉnh  Đắk Lắk”.<br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài<br /> 2.1. Mục tiêu<br /> ­ Giúp học sinh có cái nhìn tổng quát hơn trong việc tổng hợp kiến thức  <br /> của từng bài, từng chương thông qua hình thức giao nhiệm vụ.<br /> ­ Rèn cho học sinh khả năng tư duy, khả năng tự học và tự mình kiểm tra  <br /> được mức độ  tiếp thu kiến thức thông qua việc trả  lời các câu hỏi, các bài tập <br /> do bản thân hoặc các học sinh khác đặt ra. Từ đó giáo viên và học sinh có những  <br /> điều chỉnh phù hợp trong việc truyền đạt và lĩnh hội kiến thức của môn học.<br /> ­ Mặt khác khuyến khích học sinh phát huy tính tích cực học tập, tìm tòi <br /> các câu hỏi, các bài tập phù hợp cho từng đơn vị kiến thức vừa được lĩnh hội và <br /> các phương án trả lời khác nhau cho các bài tập hoặc cho các câu hỏi được đặt  <br /> ra để  tổng hợp được kiến thức cơ  bản, trọng tâm sau mỗi bài học hoặc mỗi  <br /> chương trong chương trình toán  lớp 9 cấp THCS.<br /> 2.2. Nhiệm vụ<br />  Đề  ra một số  giải pháp, biện pháp nhằm phát huy tính tích cực học tập <br /> của học sinh qua tiết ôn tập môn Toán.<br /> Tăng niềm yêu thích học tập bộ môn, kích thích trí tò mò óc sáng tạo của  <br /> học sinh thông qua các hình thức khuyến khích học sinh học tập khác nhau.<br /> Đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường theo định hướng lấy học  <br /> sinh làm trung tâm.<br /> Khơi dậy lòng say mê học tập, không ngừng phấn đấu vươn lên của học  <br /> sinh, để  chất lượng giáo dục đại trà cũng như  chất lượng giáo dục mũi nhọn <br /> được nâng lên một cách ổn định. <br /> <br /> <br /> Bùi Thị Ánh Tuyết ­ Trường THCS Lương Thế Vinh ­ Krông Ana ­ Đắk Lắk<br /> 3<br /> Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết  <br /> ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –  <br /> Tỉnh Đăk Lăk<br /> 3. Đối tượng nghiên cứu <br /> Hệ thống kiến thức khái quát qua các câu hỏi ôn tập chương, ôn tập học  <br /> kỳ của bộ môn Toán 9 cấp THCS.<br /> Một số phương pháp dạy học tích cực: phương pháp làm việc theo nhóm, <br /> phương pháp đặt và giải quyết vấn đề, phương pháp đóng vai, phương pháp <br /> động não....<br /> 4. Giới hạn của đề tài<br /> Học sinh lớp 9A1, 9A2 năm học 2016 ­2017 và học sinh lớp 9A1, 9A3,  <br /> 9A4  trường THCS Lương Thế Vinh học kỳ I năm học 2017­ 2018. <br /> 5. Phương pháp nghiên cứu<br /> ­ Phương pháp phân tích ­ tổng hợp tài liệu;<br /> ­ Phương pháp thuyết trình vấn đáp;<br /> ­ Phương pháp thực nghiệm;<br /> ­ Phương pháp điều tra;<br /> ­ Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động;<br /> ­ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bùi Thị Ánh Tuyết ­ Trường THCS Lương Thế Vinh ­ Krông Ana ­ Đắk Lắk<br /> 4<br /> Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết  <br /> ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –  <br /> Tỉnh Đăk Lăk<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> II. PHẦN NỘI DUNG<br /> 1. Cơ sở lý luận <br /> Theo hướng dẫn triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm học 2016 ­2017, 2017 <br /> ­2018 của PGD đào tạo Krông Ana:<br /> Triển khai có hiệu quả  phương pháp, hình thức và kĩ thuật dạy học tích <br /> cực; đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả  học tập và rèn luyện của học sinh  <br /> nhằm phát huy tính tích cực, chủ  động, sáng tạo của học sinh; tăng cường kỹ <br /> năng thực hành, vận dụng kiến thức, kỹ  năng vào giải quyết các vấn đề  thực <br /> tiễn góp phần hình thành và phát triển năng lực học sinh; đa dạng hóa các hình <br /> thức học tập.<br /> Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy và học nhằm phát huy tính tích cực,  <br /> chủ  động, sáng tạo, rèn luyện phương pháp tự  học và vận dụng kiến thức, kỹ <br /> năng   của   học   sinh   theo   tinh   thần   Công   văn   số   3535/BGDĐT­GDTrH   ngày <br /> 27/5/2013 của Bộ  GDĐT về  áp dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” và các  <br /> phương pháp dạy học tích cực khác.<br /> Đa dạng hóa các hình thức học tập, chú trọng tổ chức các hoạt động trải  <br /> nghiệm sáng tạo, sử dụng các hình thức dạy học trên cơ sở ứng dụng công nghệ <br /> thông tin và truyên thông (D<br /> ̀ ạy học trực tuyến, trường học kết nối...) Ngoài việc  <br /> tổ  chức cho học sinh thực hiện các nhiệm vụ  học tập trên lớp, cần coi trọng  <br /> giao nhiệm vụ và hướng dẫn học sinh học tập ở nhà. <br /> Kết hợp một cách hợp li gi ́ ữa hình thức tự  luận với trắc nghiệm khách  <br /> quan, giữa kiểm tra li thuy<br /> ́ ết và kiểm tra thực hành trong các bài kiểm tra; tiếp <br /> tục nâng cao yêu cầu vận dụng kiến thức liên môn vào thực tiễn; tăng cường ra  <br /> các câu hỏi mở, gắn với thời sự quê hương, đất nước đối với các môn khoa học <br /> xã hội và nhân văn để học sinh được bày tỏ chinh ki<br /> ́ ến của mình vê các v<br /> ̀ ấn đề <br /> kinh tế, chinh tri, xã h<br /> ́ ̣ ội. <br /> <br /> Bùi Thị Ánh Tuyết ­ Trường THCS Lương Thế Vinh ­ Krông Ana ­ Đắk Lắk<br /> 5<br /> Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết  <br /> ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –  <br /> Tỉnh Đăk Lăk<br /> Để  đáp  ứng được các nhiệm vụ  trọng tâm mà Phòng giáo dục đào tạo <br /> triển khai bản thân tôi thấy rằng t rong giảng dạy các tiết học ôn tập, kiến thức <br /> cơ bản đã được giáo viên truyền đạt cung cấp cho học sinh nhưng vấn đề đặt ra <br /> là: Chúng ta phải hệ thống kiến thức cơ bản của chương như thế nào một cách <br /> logic, khoa học và đáp  ứng được định hướng dạy học lấy người học làm trung <br /> tâm. Các kiến thức cơ bản của chương có mối liên hệ chặc chẽ  trong tổng thể <br /> hoàn chỉnh nhằm giúp học sinh dễ nắm bắt kiến thức, củng cố và khắc sâu kiến  <br /> thức   trong   chương.<br /> Từ đó ta có thể thấy công việc của hệ thống kiến thức là cần làm nổi bật được <br /> kiến thức trọng tâm của chương, mối liên hệ  chặt chẽ  giữa các đơn vị  kiến  <br /> thức xung quanh. Từ  đó giáo viên có thể  chọn phương pháp hệ  thống bằng sơ <br /> đồ, bằng hình vẽ, bằng kiến thức chọn lọc hoặc bằng sơ đồ tư duy.<br /> Trong quá trình hệ  thống kiến thức cơ  bản, chúng ta cần giúp học sinh <br /> nắm bắt phương pháp nắm kiến thức tức là phương pháp học theo đặc trưng bộ <br /> môn, nếu không chỉ  cho học sinh phương pháp nắm kiến thức thì học sinh sẽ <br /> lúng túng và kém hiệu quả.<br /> Do vậy việc hệ thống kiến thức một chương cần chuẩn b ị chu đáo: Giáo <br /> viên cần chọn lựa phương pháp hệ  thống và chuẩn bị  cho học sinh ôn lại kiến  <br /> thức của chương, hoàn thành một số  biểu bảng, chuẩn bị  nội dung trả lời một <br /> số  câu hỏi của các học sinh khác đặt ra và các dạng bài tập tổng hợp trong  <br /> chương trình.  <br /> 2. Thực trạng<br /> 2.1. Thực trạng và nguyên nhân<br /> a. Thực trạng<br /> Trong   quá   trình   giảng   dạy   bộ   môn  Toán  ở   các   lớp   tại   trường   THCS <br /> Lương Thế  Vinh huyện Krông Ana tỉnh Đắk Lắk tôi nhận thấy môn học đã  <br /> được: <br /> ­ Lãnh đạo nhà trường có sự  quan tâm thiết thực đến tất cả  các bộ  môn <br /> trong<br /> nhà trường. Đầu tư phương tiện dạy học cho giáo viên khá đầy đủ  nhằm phục  <br /> vụ tốt công tác giảng dạy. <br /> ­ Học sinh đa số  có sự  đam mê trong học tập, có ý thức tự  học khá tốt,  <br /> một số học sinh có năng khiếu, tố chất bộ môn rất tốt, lực học giỏi, có thể cùng  <br /> các học sinh ở nhiều bộ môn khác tạo nên chất lượng mũi nhọn của nhà trường. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bùi Thị Ánh Tuyết ­ Trường THCS Lương Thế Vinh ­ Krông Ana ­ Đắk Lắk<br /> 6<br /> Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết  <br /> ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –  <br /> Tỉnh Đăk Lăk<br /> ­ Sự phối hợp nhiệt tình của giáo viên chủ nhiệm, ban cán sự các lớp 9A1, <br /> 9A2, 9A5 năm học 2016 ­2017 và lớp 9A1, 9A3, 9A4 năm học 2017 ­ 2018 trong  <br /> việc thực hiện các nhiệm vụ được giao.<br /> ­ Kiến thức mà học sinh vận dụng để  tự  ra c ác câu hỏi và bài tập cho <br /> mình qua mỗi bài học thực ra là các kiến thức mà các em đã được lĩnh hội từ <br /> giáo viên, từ các bài tập tương tự sách giáo khoa và các em làm nhiệm vụ cụ thể <br /> hóa các kiến thức đó thông qua các câu hỏi tự đặt ra cho mình và phương án trả <br /> lời mà học sinh cần hướng tới là nội dung chính vừa được tiếp thu; tất cả kiến <br /> thức đều nằm trong chương trình học tập và giáo dục.<br /> ­ Đa số học sinh ngoan, có tinh thần học tập tốt nên dù việc tự đặt câu hỏi  <br /> cho bản thân là tương đối mới và bước đầu khó khăn nhưng các em đã chịu khó  <br /> tìm tòi qua sách vở, qua các trang thông tin và qua hướng dẫn của bạn bè, cô <br /> giáo.<br /> ­ Trước khi thực hiện đề  tài này tôi và hầu hết giáo viên đều tiến hành <br /> dạy tiết ôn tập thường theo một định hướng đó là :<br /> 1. Yêu cầu học sinh làm việc  ở  nhà: trả  lời các "câu hỏi tự  kiểm tra" và  <br /> chuẩn bị các bài tập. <br /> 2.  Mục "Tóm tắt những kiến thức cần nhớ" trong SGK nhằm mục đích <br /> để  cho học sinh tra cứu nếu cần thiết,   ít khi  giảng lại cho học sinh trong giờ <br /> học ôn tập. <br /> 3. Tiết ôn tập không phải là để  giáo viên nhắc lại các kiến thức đã học,  <br /> mà là để  giúp học sinh nhớ  lại, làm lại và tìm ra mạch kiến thức cơ  bản của <br /> một nội dung được học. <br /> 4. Thường có các bảng hệ  thống kiến thức thể  hiện mối liên quan giữa  <br /> các kiến thức trong chương. <br /> 5. Trong tiết ôn tập trên lớp, giáo viên chọn một vài bài tập có nội dung <br /> tổng hợp liên quan đến nhiều kiến thức cần ôn tập và cùng làm việc với học  <br /> sinh, qua đó nhắc lại, khắc sâu, hệ thống và nâng cao các kiến thức cần nhớ và  <br /> phương pháp giải. Không nên đi sâu vào những tính toán cụ thể <br /> 6. Luôn luôn thay đổi hình thức ôn tập sao cho phong phú, đa dạng và hiệu <br /> quả cho mỗi hình thức. Trong bất kì hình thức nào học sinh cũng phải được chủ <br /> động tham gia vào quá trình ôn tập kiến thức. <br /> Tuy nhiên nếu tiến hành tiết ôn tập rập khuôn theo cách trên thì học sinh <br /> sẽ rất nhàm chán và việc định hướng cho học sinh tiếp cận với các dạng câu hỏi <br /> trắc nghiệm khách quan là rất khó vì nội dung được ôn tập mang tính chung  <br /> chung và khó khăn hơn nữa là các đối tượng học sinh có lực học yếu sẽ không <br /> <br /> Bùi Thị Ánh Tuyết ­ Trường THCS Lương Thế Vinh ­ Krông Ana ­ Đắk Lắk<br /> 7<br /> Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết  <br /> ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –  <br /> Tỉnh Đăk Lăk<br /> xác định được nội dung cơ  bản cần lưu ý để  hoàn thành tốt bài kiểm tra  đánh <br /> giá sau mỗi chương, mỗi học kỳ và không thể hình dung được cấu trúc đề kiểm <br /> tra mà giáo viên sẽ ra trong bài kiểm tra sắp tới.  Dẫn đến kết quả kiểm tra đánh <br /> giá không đạt mục tiêu đề ra.          <br />    Do thời gian dành cho các câu trắc nghiệm là ít nên các học sinh thường <br /> vội vàng suy nghĩ chưa kỹ đã vội khoanh vào đáp án sai nên dẫn đến chất lượng  <br /> bài kiểm tra không cao.<br /> Vậy làm thế  nào để  cả  giáo viên và học sinh đều có những phương pháp <br /> giảng dạy và học tập bộ môn tốt nhất? Dựa trên thực trạng nghiên cứu của đề <br /> tài kinh nghiệm năm học 2016­2017 của bản thân về  việc sử  dụng một số <br /> phương pháp giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết ôn tập  <br /> môn Toán cấp THCS tôi rút ra được một số nhận định cụ thể như sau:<br /> Thứ  nhất, không có một biện pháp nào là tối  ưu trong dạy học để  nâng <br /> cao chất lượng bộ  môn. Mặt khác, người giáo viên trong giai đoạn hiện tại là  <br /> người đóng vai trò hướng dẫn học sinh học tập, còn các em mới chính là trung <br /> tâm của quá trình dạy học, là người trực tiếp phải học, phải lĩnh hội kiến thức <br /> tốt nhất. Do đó, điều này phụ  thuộc phần lớn vào học sinh chứ  không phải là  <br /> giáo viên trên lớp. Từ  đó có thể  khẳng định khó khăn lớn nhất đòi hỏi người  <br /> giáo viên muốn nâng cao chất lượng bộ môn phải luôn tự  học, tự rèn, nâng cao  <br /> kiến thức, kinh nghiệm từ học hỏi đồng nghiệp, luôn có ý thức phấn đấu không <br /> tự bằng lòng với cái mình đã đạt được, luôn rút kinh nghiệm, sáng tạo hơn trong <br /> dạy học và dần dần đúc kết lại để  trang bị  cho mình những bài học cần thiết  <br /> trong giảng dạy.<br /> Thứ hai, mặc dù giáo viên tâm huyết với nghề, nhiệt tình trong giảng dạy <br /> song hiệu quả  chất lượng lại không như  mong muốn. Bởi lẽ, theo lối mòn cũ,  <br /> học sinh chỉ  biết tiếp thu trên lớp mà không có thói quen học bài cũ trước khi  <br /> đến lớp, học qua loa, đại khái không khắc sâu kiến thức , học đối phó để  lấy <br /> điểm kiểm tra. <br /> Mặt bằng chất lượng bộ môn phụ thuộc nhiều vào các em nên càng thấy <br /> nếu học sinh tích cực học tập góp phần rất quan trọng chất lượng bộ môn. Do <br /> đó, phải làm sao cho các em thích học, học chủ động, sáng tạo, học tự nguyện,  <br /> học để nâng cao kiến thức cho bản thân chứ không phải học vì điểm, vì để đối <br /> phó với thầy cô, cha mẹ, mà học vì em muốn được học, được khẳng định  ưu  <br /> thế của mình trong nhận thức bộ môn. <br /> Trong quá trình học tập nâng cao trình độ  chuyên môn, tập huấn, trải  <br /> nghiệm thêm các phương pháp trong dạy học và xuất phát từ  thực tế  dạy học <br /> tại trường THCS Lương Thế Vinh, bản thân tôi thấy cần bổ sung thêm một số <br /> <br /> <br /> Bùi Thị Ánh Tuyết ­ Trường THCS Lương Thế Vinh ­ Krông Ana ­ Đắk Lắk<br /> 8<br /> Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết  <br /> ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –  <br /> Tỉnh Đăk Lăk<br /> kinh nghiệm hướng dẫn của giáo viên giúp các em có thêm một số phương pháp  <br /> tự học phát huy tính tích cực học. Chính điều này làm cơ sở cho tôi tiếp tục mở <br /> rộng thêm nội dung đề tài trước đó.<br /> b. Nguyên nhân<br /> Có nhiều nguyên nhân từ  thực trạng nói trên nhưng có thể  chia thành hai  <br /> nhóm chính đó là nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan.<br /> Nguyên nhân khách quan là do  Toán học là một môn học khó, đòi hỏi <br /> người học phải có kiến thức xuyên suốt từ  lớp dưới lên lớp trên thì mới đáp  <br /> ứng được những đòi hỏi cần đạt về kiến thức của bộ môn. Hoàn cảnh gia đình <br /> của một số  em học sinh còn tương đối khó khăn, bố  mẹ  đi làm xa nên việc  <br /> giành thời gian quan tâm nhắc nhở  học sinh học tâp nghiên cứu, tìm tòi kiến <br /> thức chưa được quan tâm đúng mức.<br /> Do thời gian dành cho các câu trắc nghiệm là ít nên các học sinh thường  <br /> vội vàng suy nghĩ chưa kỹ đã vội khoanh vào đáp án sai nên dẫn đến chất lượng  <br /> bài kiểm tra không cao.<br />  Nguyên nhân chủ quan là còn một số ít giáo viên tính sáng tạo trong dạy <br /> học chưa nhiều, dạy học còn theo lối mòn cũ, kiểm tra đánh giá còn dễ dãi, chưa <br /> chú ý hướng dẫn cho học sinh thói quen tự  học và cách học đối với từng dạng  <br /> bài, từng kiểu bài lên lớp nên phần nào ảnh hưởng đến chất lượng bộ môn . Học <br /> sinh chưa xác định được vai trò của bộ  môn trong học tập cũng như  chưa chủ <br /> động trong việc lĩnh hội kiến thức còn học theo lối mòn, học thụ  động, dựa  <br /> dẫm, ỷ lại và xem nhẹ bộ môn.<br />  Do học sinh chưa quen với cách tự ra đề kiểm tra cho bản thân và vốn từ <br /> của học sinh về  bộ  môn chưa nhiều nên tính chính xác khoa học trong bài thu  <br /> hoạch ôn tập chương thực sự chưa cao, vẫn có những sai sót. <br />  Tư  duy logic của học sinh còn hạn chế  nên nhiều khi các em chưa biết  <br /> vận dụng những kiến thức đã biết để  ra các câu hỏi vận dụng vào những bài <br /> tập tương tự.<br />  Kiến thức của một số học sinh về hình học nói riêng và về  Toán học nói <br /> chung còn hạn chế nên việc tự ra các câu hỏi kiểm tra và các bài tập vận dụng <br /> của một số học sinh còn nhờ vào sự trợ giúp của các tài liệu  tham khảo sẵn có <br /> trên thị trường.<br />  Thời gian dành cho các tiết ôn tập chỉ là hai tiết học nên việc sửa chữa các  <br /> sai lầm của học sinh đôi lúc chưa được triệt để.<br /> 2.2. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra.<br /> <br /> <br /> Bùi Thị Ánh Tuyết ­ Trường THCS Lương Thế Vinh ­ Krông Ana ­ Đắk Lắk<br /> 9<br /> Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết  <br /> ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –  <br /> Tỉnh Đăk Lăk<br /> Bất cứ  đề  tài nghiên cứu khoa học nào đều gặp những thuận lợi và khó  <br /> khăn nhất định. Với đề tài này, tôi cũng gặp một số khó khăn khi nghiên cứu, tuy  <br /> nhiên những khó khăn này có thể khắc phục dần theo thời gian bằng nhiều cách <br /> thức khác nhau:<br /> Với những học sinh có lực học yếu, học sinh dân tộc thiểu số  ta chỉ  cần  <br /> yêu cầu các em nắm bắt được những kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa rồi  <br /> tự đặt cho mình các câu hỏi vừa với lực học của bản thân và mở  rộng hơn nữa  <br /> là những bài tập có vận dụng kiến thức lý thuyết cơ bản của chương.<br /> Với những học sinh có lực học khá trở lên thì yêu cầu các em từ kiến thức <br /> cơ  bản sách giáo khoa phải tư duy để  khái quát hóa trở  thành bài tập tổng quát  <br /> từ dễ đến khó và khi vận dụng cần nhận biết được đây là dạng bài tập nào để <br /> vận dụng sơ  bản vào làm bài tập một cách nhanh chóng, phát triển được trí  <br /> thông minh, khả năng vận dụng kiến thức, óc sáng tạo của học sinh. Đối với các <br /> câu hỏi trắc nghiệm ngoài yêu cầu các học sinh này về  độ  chính xác khoa học  <br /> cần khuyến khích các em xây dựng các câu hỏi mang tính khái quát, vận dụng <br /> kiến thức từ cấp độ thấp đến cao.<br /> Và để khuyến khích học sinh học tập giáo viên có thể chấm điểm các bài <br /> thu hoạch ôn tập chương vào điểm 15 phút hay điểm miệng.<br /> 3. Nội dung và hình thức của giải pháp, biện pháp<br /> a. Mục tiêu của giải pháp<br /> Phát triển năng lực tự học, phát huy tính tích cực học tập của học sinh.<br /> Phát triển kỹ  năng ra đề  trắc nghiệm khách quan phục vụ  cho việc tổng  <br /> hợp, khắc sâu kiến thức và xây dựng cho mình  một cấu trúc đề  kiểm tra  đáp <br /> ứng yêu cầu cần đạt của giáo viên.<br /> Giáo dục cho học sinh tinh thần đoàn kết, giúp đỡ nhau trong học tập.<br /> Việc yêu cầu các học sinh hoàn thành bài thu hoạch và đánh giá bài thu  <br /> hoạch vào điểm kiểm tra thường xuyên nhằm kích thích học sinh tìm tòi, sưu  <br /> tầm các câu hỏi phù hợp với trình độ của cá nhân, ngoài ra các học sinh còn phải <br /> suy nghĩ vận dụng kiến thức để đưa ra các phương án trả lời phù hợp.<br /> Hình thức trao đổi giữa các học sinh hoặc nhóm học sinh tạo cho học sinh  <br /> lòng tự tin trình bày bài làm của mình và rút ra được các bài học còn thiếu trong  <br /> quá trình tiếp thu kiến thức.<br /> Với nội dung bài thu hoạch được chuẩn bị  sẵn học sinh thấy thích thú <br /> hơn trong tiết ôn tập, phát huy được năng lực tự học của cá nhân.<br /> <br /> <br /> <br /> Bùi Thị Ánh Tuyết ­ Trường THCS Lương Thế Vinh ­ Krông Ana ­ Đắk Lắk<br /> 10<br /> Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết  <br /> ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –  <br /> Tỉnh Đăk Lăk<br /> Qua bài thu hoạch của học sinh giáo viên định hướng được mức độ  tiếp <br /> thu kiến thức của các học sinh để  từ  đó có phương án ra đề  kiểm tra cuối  <br /> chương, cuối học kỳ một cách hợp lý phân loại được đối tượng học sinh.<br /> b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp<br /> Đề  tài nghiên cứu của tôi tiếp tục hướng cho học sinh phát huy tính tích <br /> cực học tập, nâng cao được sự  tự  giác, phát huy vai trò tự  học môn, nâng cao  <br /> vốn kiến thức đã học, hiểu biết thêm về giá trị môn học trong chương trình cũng  <br /> như trong cuộc sống.<br /> Thứ nhất, xác định được tâm lý đối tượng học sinh. Ở độ tuổi cấp THCS  <br /> từ  11 ­ 14 các em có nhiều thay đổi về tâm sinh lý. Chính vì vậy, việc xác định  <br /> tâm lý thoải mái, ổn định trong học tập là điều rất cần thiết. Từ đây, các em dễ <br /> dàng tiếp thu kiến thức, yêu thích môn học hơn, học tập có hiệu quả  hơn.  <br /> Người giáo viên phải là người truyền cảm hứng cho học sinh, khơi dậy cho các <br /> em niềm đam mê, yêu thích bộ môn.<br /> Thứ  hai, người giáo viên cần phải định hướng cho các em hiểu và xác  <br /> định đúng đắn động cơ  học tập các môn học trong chương trình giáo dục.Để <br /> tiếp thu được kiến thức bộ môn học sinh cần phải có thời gian nghiên cứu, học <br /> tập. Toán học không chỉ là học thuộc lòng, là ghi nhớ máy móc mà là hiểu được  <br /> nội dung kiến thức một cách đúng đắn, vận dụng kiến thức vào giải quyết các <br /> bài tập cụ thể. <br /> Thứ ba, người giáo viên phải phân loại đối tượng học sinh để hướng các  <br /> em đến các cách tự  học phù hợp, hiệu quả. Bởi lẽ, một học sinh khá giỏi sẽ <br /> không phải mất nhiều thời gian để học như học sinh trung bình và học sinh yếu. <br /> Để phân loại được đối tượng học sinh chúng ta phải quan sát, thăm dò qua giáo  <br /> viên chủ  nhiệm, qua kết quả  học tập của năm học trước cũng như  kết quả <br /> kiểm tra thường xuyên trên lớp để định hướng cho các em cách tự học phù hợp. <br /> Trên cơ  sở  này, học sinh sẽ  biết lựa chọn cho bản thân cách tự  học hiệu quả <br /> nhất.<br /> Sau khi đã nắm được tâm lý và phân loại được đối tượng học sinh, giáo <br /> viên có thể hướng dẫn cho các em một số  cách thức  phát huy tính tích cực học <br /> tập tùy theo đối tượng học sinh.<br /> Để  đạt được hiệu quả  cao trong tiết ôn tập và giải quyết các khó khăn  <br /> trên tôi đã tiến hành các biện pháp và giải pháp sau:<br /> Giải pháp 1: Giáo viên hướng dẫn cách thức ra một câu hỏi trắc <br /> nghiệm.<br /> <br /> <br /> <br /> Bùi Thị Ánh Tuyết ­ Trường THCS Lương Thế Vinh ­ Krông Ana ­ Đắk Lắk<br /> 11<br /> Một số kinh nghiệm giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập thông qua tiết  <br /> ôn tập môn Toán lớp 9 tại trường THCS Lương Thế Vinh – Huyện Krông Ana –  <br /> Tỉnh Đăk Lăk<br /> Do có nhiều đối tượng học sinh tham gia học tập khác nhau nên trong giải <br /> pháp này tôi tiến hành hai bước.<br /> Bước 1: Giáo viên định hướng cách học tập cho tất cả các đối tượng học  <br /> sinh.<br /> Để giúp mọi đối tượng học sinh đều có thể thực hiện tốt nhiệm vụ giáo <br /> viên giao phó thì trong quá trình dạy học giáo viên cần làm mẫu một vài dạng  <br /> câu trắc nghiệm thường gặp khi học xong một đơn vị  kiến thức. Làm được <br /> điều này giáo viên cần xây dựng giáo án dạy học phù hợp, có lồng ghép các nội <br /> dung cơ bản cần cung cấp đến học sinh. <br /> Định hướng chung cách học tập cho mọi đối tượng học sinh để  đạt hiệu <br /> quả cao trong việc phát huy tính tích cực học tập:<br /> + Đọc, hiểu nội dung bài học trong sách giáo khoa trước khi soạn bài.<br /> + Soạn bài theo các câu hỏi ở từng mục trong sách giáo khoa.<br /> + Xác định và ghi nhớ  những kiến thức chính trong từng mục, mục trọng <br /> tâm của toàn bài.<br /> + Vẽ sơ đồ tư duy cho từng lượng kiến thức cả bài.<br /> + Ghi chép những  kiến thức cơ  bản, các công thức  quan trọng trong sổ <br /> tay.<br /> +Dựa vào các kiến thức cơ bản thu thập được từ đó xây dựng nên câu hỏi  <br /> khắc sâu kiến thức bài học<br /> Sau khi định hướng được cho học sinh học tập tôi tiến hành làm mẫu một  <br /> vài câu trắc nghiệm thông qua các bài học cụ  thể. Trong phân môn đại số  để <br /> hướng dẫn học sinh, trước hết tôi chuẩn bị giáo án: trong phần củng cố ­ luyện <br /> tập   của   tiết   2­   đại   số   9:  CĂN   THỨC   BẬC   HAI   VÀ   HẰNG   ĐẲNG   THỨC <br /> A 2 = A . Giáo viên có thể chuẩn bị thêm nội dung cung cấp cho học sinh câu <br /> hỏi trắc nghiệm để khắc sâu kiến thức và hướng học sinh học tập theo phương <br /> pháp dạy học tích cực: <br /> Câu 1:  −7a  có nghĩa khi <br /> A. a ≥  0                 B. a ≤  0                    C. a >   0       D. a  0           D. a  0 hay A  2 và x  3 hoặc x ≤   ­ <br /> 2<br /> Câu 2:  (2 + x)( x − 3)  có nghĩa khi: <br /> A. x ≥  ­2        B. x ≤  3               C. x > 2 và x  2 và x  2 và x  2           D. x ≥  3<br /> Hoặc  2x  có nghĩa khi: <br /> A. x ≥  0         B. x ≤  0               C. x > 0           D. x ≥  2<br /> Tôi đặt ra cho học sinh