SKKN: Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện dành cho học sinh lớp 9

Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> I. PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. Lí do chọn đề tài.<br /> Tôi rất tâm đắc câu nói của Vijaya Lankshmi Pandit: “ Mục tiêu của giáo dục  <br /> không phải là dạy cách kiếm sống hay cung cấp công cụ  để  đạt được sự  giàu có,  <br /> mà đó phải là con đường dẫn lối tâm hồn con người vươn đến cái “ Chân” và thực  <br /> hành cái   “Thiện”. Đúng vậy! Môn Ngữ  văn có sứ  mệnh cao đẹp đó: hình thành  <br /> những con người có ý thức tự tu dưỡng, biết yêu thương, quí trọng gia đình, bè bạn, <br /> có lòng yêu nước, yêu chủ  nghĩa xã hội, biết hướng tới những tư  tưởng, tình cảm  <br /> cao đẹp như lòng nhân ái, tinh thần tôn trọng lẽ phải, lòng căn ghét cái xấu, cái ác. <br /> Đó là những con người biết rèn luyện để  có tính tự  lập, có tư  duy sáng tạo, bước  <br /> đầu có năng lực cảm thụ giá trị chân, thiện, mỹ trong nghệ thuật. Đó cũng là những <br /> con người biết ham muốn để  đem tài trí của mình cống hiến cho sự  nghiệp xây  <br /> dựng và bảo vệ Tổ quốc. <br /> Trên thực tế, việc giảng dạy môn Ngữ văn ở bậc THCS rất phong phú về đề <br /> tài và đa dạng về thể loại trong đó có thể loại nghị luận. Văn nghị luận chiếm vị trí  <br /> quan trọng trong nội dung chương trình giảng dạy môn Ngữ  văn lớp 7.8.9. Mặc dù <br /> việc dạy văn nghị  luận trong nhà trường đã được tiến hành từ  lâu, song phương <br /> pháp, hiệu quả  giảng dạy còn nhiều điều trăn trở  vì một số  giáo viên chưa chú <br /> trọng nhiều đến việc rèn các kĩ năng viết văn nghị luận cho học sinh. Bên cạnh đó, <br /> thực trạng học văn, viết văn nghị luận ở trường mà tôi đang công tác còn nhiều hạn  <br /> chế  trong cách thức trình bày, lập luận thiếu sự  thuyết phục và có hạn chế  trong  <br /> việc viết văn nghị luận về nhân vật trong tác phẩm truyện.…Vì vậy, tôi thiết nghĩ, <br /> mỗi giáo viên cần phải rèn cho học sinh kĩ năng viết văn nghị  luận. Trong đó, kĩ  <br /> năng viết văn nghị luận phải xuất phát từ kĩ năng viết đoạn văn nghị luận. <br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài<br /> Mục tiêu<br /> ­ Tìm ra được phương pháp rèn cho học sinh cách viết đoạn văn nghị luận về <br /> nhân vật trong tác phẩm truyện. <br /> ­ Đổi mới cách làm, phương pháp giảng dạy nghị  luận văn học nhất là nghị <br /> luận về nhân vật trong tác phẩm truyện (tức là phân tích, cảm nhận…về nhân vật)<br /> Nhiệm vụ<br /> ­ Nghiên cứu thực trạng về  dạy học ngữ  văn nói chung và dạy văn nghị  luận <br /> văn học nói riêng tại trường THCS Lương Thế Vinh.<br /> ­ Đề ra những giải pháp hiệu quả  và cụ  thể  để  giúp học sinh rèn kĩ năng viết <br /> đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  3. Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     1<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> ­ Phương pháp rèn kĩ năng viết văn nghị  luận về  nhân vật trong tác phẩm  <br /> truyện.<br /> 4. Giới hạn của đề tài<br /> ­ Đề  tài này được nghiên cứu và thử  nghiệm tại trường THCS Lương Thế <br /> Vinh ­ H.Krông Ana – T. Đăk Lăk<br /> ­ Nghiên cứu để tìm ra các giải pháp hay rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về <br /> một nhân vật trong tác phẩm truyện.<br /> Những vấn đề này đã được nhiều tác giả nghiên cứu trước đây, nhưng qua quá <br /> trình giảng dạy tôi đã đúc rút ra những kinh nghiệm của riêng mình. Có những nội <br /> dung cũ, có nội dung mới, nhưng tôi muốn chia sẻ những kinh nghiệm của mình đã  <br /> qua thử nghiệm và có kết quả khả quan.<br /> 5. Phương pháp nghiên cứu<br /> ­ Phương pháp nghiên cứu lý luận: Tìm hiểu các nghiên cứu về  dạy Ngữ <br /> văn, đặc biệt là nghị luận văn học<br /> ­ Phương pháp quan sát: Quan sát quá trình giảng dạy của giáo viên và quá <br /> trình lĩnh hội của học sinh.<br /> ­ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm:<br /> + Tham khảo những kinh nghiệm của đồng nghiệp đi trước.<br /> + Tham khảo kinh nghiệm của các trường bạn.<br /> ­ Phương pháp thử nghiệm: Thử áp dụng các giải pháp vào quá trình giảng <br /> dạy Ngữ văn ở lớp 9A1, 9A4 trường THCS Lương Thế Vinh.<br /> II. PHẦN NỘI DUNG<br /> 1. Cơ sở lí luận <br /> Từ  năm 1998, Bộ  giáo dục đã triển khai dự  án phát triển giáo dục THCS <br /> nhằm đổi mới toàn diện bậc học này.Môn Ngữ  văn là môn có vị  trí vô cùng quan <br /> trọng trong các môn học ở bậc học phổ thông và cũng là môn học có nhiều thay đổi <br /> nhất trong việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy học và đánh <br /> giá kết quả học tập. Nhiều vấn đề được đặt ra, trong đó đổi mới phương pháp dạy,  <br /> nâng cao chất lượng học được đặt lên hàng đầu.<br /> Để dạy tốt môn Ngữ văn 9, nhất là văn nghị luận, đòi hỏi giáo viên phải kết  <br /> hợp nhiều phương pháp, tích hợp nhiều phân môn. Tùy vào từng chủ đề của bài học <br /> mà giáo viên tích hợp cho thích hợp. Giáo dư Lê Trí Viễn đã từng nói: “Dạy văn lấy <br /> cảm làm đâu”. Giáo viên dạy văn, nhất là văn nghị  luận không thể  nghèo nàn về <br /> cảm xúc. Bởi hướng dẫn học sinh làm văn nghị luận nhất là nghị luận về nhân vật  <br /> phải có cảm xúc chân thật. Giáo viên giảng dạy môn Ngữ văn ngoài vốn kiến thức  <br /> về chuyên môn còn phải không ngừng trau dồi, học hỏi nâng cao trình độ, nâng cao  <br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     2<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> kiến thức xã hội; giáo viên còn có khả năng sử dụng và truyền đạt ngôn từ cho học <br /> sinh. <br /> Môn Ngữ văn là một môn rất quan trọng, có ý nghĩa trong việc hình thành, định <br /> hướng, phát triển nhân cách cho học sinh. Học văn là học làm người, học phép ứng <br /> nhân xử  thể  trong cuộc sống. Đây cũng là một môn học nghệ  thuật kích thích trí <br /> tưởng tượng bay bổng, sáng tạo của người học. Vì thế  để  dạy tốt môn Ngữ  văn, <br /> người dạy phải không ngừng trau dồi kiến thức chuyên môn, kiến thức về  cuộc <br /> sống, xã hội.<br /> ̀ ̣<br /> La môt giao viên đang tr<br /> ́ ực tiếp giảng dạy môn Ngữ  văn, tôi rất mong muốn  <br /> tìm được những phương pháp dạy học tích cực mới để  giúp học sinh lĩnh hội kiến <br /> thức tốt hơn.<br /> 2. Thực trạng<br /> a. Thuận lợi<br />   ­Về phía nhà trường: Được sự chi đao, quan tâm sâu sat cua chi bô Đang, cua<br /> ̉ ̣ ́ ̉ ̣ ̉ ̉  <br /> ̣ ̀ ường, được sự giup đ<br /> Ban Giam Hiêu nha tr<br /> ́ ́ ỡ của các đồng chí trong tổ chuyên môn.<br /> ­ Về  phía giáo viên: Giao viên gi<br /> ́ ảng dạy nhiệt tình, luôn tìm tòi học hỏi để <br /> trau dồi kiến thức đồng thời tìm ra được những phương pháp học tập tích cực. Giáo  <br /> viên đã được trực tiếp giảng dạy nhiều năm, đặc biệt là dạy học sinh lớp 9; giáo  <br /> viên đã nhiều năm ôn thi tuyển sinh cho học sinh cuối cấp và ôn thi học sinh giỏi các  <br /> cấp. Tôi nhận thấy rằng  khối lớp này đề cập tới chủ yếu là kiểu văn nghị luận. Và <br /> tôi đã thấy được những điểm yếu của học sinh, trong đó có kĩ năng viết đoạn văn <br /> nghị  luận về  nhân vật trong tác phẩm truyện còn hạn chế  nên trăn trở. Tôi đã rèn  <br /> cho học sinh về vấn đề này và đã thu được kết quả khả quan.<br />      ­ Về  phía học sinh:  Ở  những lớp dưới, các em đã có hiểu biết căn bản cách  <br /> trình bày đoạn văn như đoạn văn tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh. Ít nhất, học  <br /> sinh có thể  hình dung thế  nào là một đoạn văn. Tuy mỗi đoạn văn trên đều mang  <br /> đặc trưng riêng biệt của nó nhưng các em đã có thể  biết tập hợp các câu văn phù <br /> hợp về vấn đề để tạo thành một đoạn văn..<br /> Học sinh đã được học văn nghị luận ở lớp 7 và 8, đặc biệt là học sinh lớp 8 đã <br /> được học cách xây dựng đoạn văn và liên kết đoạn văn trong văn bản.<br /> b. Khó khăn<br /> * Những vấn đề còn tồn tại và hạn chế của chương trình SGK.<br /> Mặc dù các em đã được học về văn nghị luận ở lớp 7 (tiết 79, 83, 84, 87, 88,  <br /> 91, 92, 98, 99, 100, 103, 104, 112, 116 và học về  cách xây dựng đoạn văn   ở  lớp 8 <br /> ( tiết 12, 17, 99,100 ) nhưng chương trình Ngữ  văn lớp 9 không có tiết ôn tập văn  <br /> nghị  luận nên học sinh có thể  quên những lí thuyết cơ  bản về  văn nghị  luận cũng <br /> như đoạn văn nghị luận.<br /> <br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     3<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> Riêng đối với nghị luận về một tư tưởng, đạo lí, học sinh lớp 9 chỉ được học  <br /> trong 03 tiết cách thức làm một bài văn, trong khi đó khi thi học kì và thi tuyển sinh,  <br /> các em không làm thành bài mà viết đoạn văn độc lập với số  câu qui định. Quan <br /> trọng hơn là những năm gần đây, cấu trúc đề thi, kiểm tra thường xuyên, định kì, thi  <br /> h ọc sinh giỏi thường xuyên ra. Vì vậy, buộc giáo viên phải chú ý đặc biệt tới vấn  <br /> đề này.<br />    * Phương pháp giảng dạy của giáo viên.<br /> Một số giáo viên chưa quan tâm, chú ý rèn kĩ năng viết đoạn văn cho học sinh.  <br /> Việc chưa quan tâm này cũng do nhiều yếu tố. Phần nhiều bởi khung chương trình  <br /> của khối lớp, đặc biệt là lớp 8, giáo viên cố gắng dạy hết lượng kiến thức yêu cầu  <br /> theo Chuẩn kiến thức kĩ năng nên không còn thời gian để rèn kĩ năng viết đoạn văn <br /> cho học sinh. Nhưng lớp 9 văn nghị  luận là trọng tâm mà viết đoạn văn là chủ  yếu  <br /> vì các em phải vận dụng nó trong các bài kiểm tra định kì, các kì thi nên buộc giáo <br /> viên phải lồng ghép, kết hợp để rèn cho học sinh, do đó gặp không ít khó khăn.<br />          Giáo viên chưa chú ý đúng mức đến những giải pháp khắc phục những hạn  <br /> chế  của SGK về  rèn kĩ năng viết đoạn trong các giờ  trả  bài, hướng dẫn tự  học  ở <br /> nhà, tăng thêm đoạn văn mẫu, kiểm tra viết đoạn, tích hợp các văn bản.  Hơn nữa, <br /> trong chương trình không có tiết rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị  luận. Do đó, giáo <br /> viên chưa dành thời gian ra đề cho học sinh về nhà tự viết và kiểm tra, sửa bài. <br />      *Kỹ năng viết đoạn văn của học sinh.<br /> ­ Học sinh ít được thực hành viết đoạn văn nghị luận. Lớp 7, 8 tổng số tiết là <br /> 05 tiết. Lớp 9 tổng số tiết là 03 tiết.<br /> ­ Học sinh có những hiểu biết còn hạn chế  về  đoạn văn nói chung và đoạn  <br /> văn nghị  luận nói riêng và đặc biệt là đoạn văn nghị  luận văn học mà trong đó có <br /> đoạn văn về nhân vật trong tác phẩm truyện.<br /> Ví dụ: Trong phiếu thăm dò đầu năm vừa qua, tôi ra câu hỏi cho học sinh hai <br /> lớp mà tôi đang giảng dạy là lớp 9a1 (lớp mũi nhọn) và lớp 9a4 (đại trà) với đề bài:<br /> Đề  1: Hãy xây dựng một đoạn văn khoảng 6 đến 8 câu với luận điểm sau: “  <br /> Vũ Nương trong  Chuyện người con gái Nam Xương  là một người con dâu hiếu <br /> thảo, nghĩa tình”.<br /> Đề  2: Hãy xây dựng một đoạn văn khoảng 6 đến 8 câu với luận điểm sau: “  <br /> Vũ Nương trong “ Chuyện người con gái Nam Xương là một người phụ nữ hết lòng <br /> vì gia đình”.<br />  Qua phần chấm bài, lớp đại trà (9a4), tổng số 28 hs mà có tới 15 học sinh viết câu  <br /> này thành bài văn hoặc có nhiều em viết thành 3­4 đoạn văn. Lớp 9a1 vẫn còn một  <br /> học sinh viết gạch đầu dòng và thành 04 đoạn văn. Điều đó có chứng tỏ  rằng các  <br /> em chưa hiểu một đoạn văn là gì? <br /> ­  Học sinh thiếu kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về nhân vật.<br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     4<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> Một số  học sinh chưa viết đúng hình thức của một đoạn văn: Viết thành bài  <br /> văn, viết nhiều đoạn, liệt kê các ý gạch đầu dòng. Học sinh không tìm được luận  <br /> điểm chính, không biết triển khai luận điểm, chưa biết sử dụng lí lẽ và dẫn chứng  <br /> để triển khai luận điểm.<br /> Ví dụ  1: Đề  2: Hãy xây dựng một đoạn văn khoảng 6 đến 8 câu với luận <br /> điểm sau: “ Vũ Nương trong “ Chuyện người con gái Nam Xương là một người phụ <br /> nữ hết lòng vì gia đình”. Có học sinh đã viết như sau:<br />   ­ Vũ Nương là người con gái thùy mị, nết na, tư  dung tốt đẹp. Vũ Nương <br /> được gả  vào gia đình Trương Sinh luôn giữ  gìn khuôn phép­> người con gái hoàn <br /> hảo, đẹp người, đẹp nết.<br /> ­ Vũ Nương chưa từng làm cho cha mẹ phải thất hòa.<br /> ­ Khi Trương Sinh đi lính, Vũ Nương đã rót chén rượu đầy để chào tạm biệt.  <br /> nói những lời yêu thương và mong muốn sớm được đoàn tụ.<br /> ­ Những dẫn chứng trên cho thấy Vũ Nương rất tốt.<br /> Đề bài yêu cầu là viết “một đoạn văn” thì các em lại viết thành “nhiều đoạn <br /> văn”. Các em   chưa xác định được câu trên đề  bài là luận điểm của đoạn văn mà <br /> cũng là câu chủ đề nên khi xây dựng thành đoạn văn, các em không biết đặt nó ở  vị <br /> trí nào trong đoạn. Có học sinh còn không sử  dụng luận điểm trên trong bài viết.  <br /> Ngoài những lỗi trên, trong bài làm này của học sinh còn mắc nhiều khuyết điểm <br /> nữa như: Sai lỗi viết chữ  đầu câu, đầu đoạn không viết hoa; diễn đạt lủng củng, <br /> lặp ý; chưa có dẫn chứng cụ thể, sai kiến thức, dùng kí hiệu “ ­>” trong bài làm… <br /> ­ Một số học sinh chưa biết viết câu mở đoạn hoặc mở đoạn dài dòng.<br /> Thống kê bài thăm dò lớp 9a4 có 28 học sinh thì có tới 15 em không biết viết <br /> câu mở đoạn. Qua thực tế giảng dạy, tôi nhận thấy đa số  học sinh nằm trong tình <br /> trạng này. <br /> Ví dụ: Hãy xây dựng một đoạn văn khoảng 6 đến 8 câu với luận điểm sau:  <br /> “Nhân vật Vũ Nương trong Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ  là <br /> một   người  con  dâu  hiếu   thảo,  nghĩa  tình”.  Có   học   sinh   đã  viết:   “Nhân   vật  Vũ  <br /> Nương trong truyện dù về  nhà chồng xảy ra nhiều xích mích nhưng nàng luôn làm  <br /> tốt trách nhiệm của một người vợ tốt”.  Nếu học sinh viết đoạn văn theo cách diễn <br /> dịch thì buộc câu mở  đoạn phải nêu luận điểm của cả  đoạn. Nếu là đoạn văn quy <br /> nạp thì câu đầu đoạn văn đó cũng phải giới thiệu được khái quát về nhân vật: nhật <br /> vật nào? Trong tác phẩm nào? Của ai? Em có ấn tượng chung với nhân vật như thế <br /> nào?. Ví dụ như “Nhân vật Vũ Nương trong Chuyện người con gái Nam Xương của <br /> Nguyễn Dữ là nhân vật đã để lại dấu ấn khó phai trong lòng bạn đọc”. Đề bài trên <br /> đã có luận điểm cho sẵn nhưng học sinh không biết đưa luận điểm đó vào bài làm <br /> của mình mà còn khai thác nghiêng về  “người vợ  tốt”, chưa rõ nhân vật này trong <br /> truyện gì? Của tác giả nào? Khiến cho câu văn chưa rõ ý, khó hiểu. Nguyên nhân là <br /> các em chưa hiểu luận điểm là gì và cách viết câu luận điểm.<br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     5<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> ­ Một số học sinh chưa biết chọn lọc, khái quát các ý chính phần thân đoạn.<br /> Trong văn nghị luận nói chung và đoạn văn nghị luận nói riêng, sau khi nêu ý <br /> khái quát ( câu mở đoạn) thì người viết phải trình bày luận cứ để làm sáng tỏ ý khái <br /> quát đó. Nhưng học sinh bị “vấp” nhiều nhất  ở phần này. Đó là tình trạng học sinh <br /> đi kể  chuyện, chưa biết chọn lọc dẫn chứng, viết lan man, dài dòng nên dễ  bị  lạc <br /> hướng, thiếu chính xác, trọng tâm. Kể cả giáo viên đôi lúc cũng cảm thấy lúng túng,  <br /> vụng về trong việc xác định nêu lí lẽ gì và viết dẫn chứng ra sao. Có khi còn không <br /> biết đưa dẫn chứng vào bài làm.<br /> Ví dụ: Đoạn văn cảm nhận về  nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “ Làng”  <br /> của kim Lân.<br /> Học sinh đã trình bày phần thân đoạn như sau: “Hôm ấy, giặc Pháp bắn súng <br /> vào làng, gia đình ông Hai phải đi tản cư. Một hôm từ  phòng thông tin về, ông đã  <br /> nghe được tin làng ông theo giặc từ hai người đàn bà tản cư. Ông về nhà, mặt buồn  <br /> rười rượi, cáu gắt vợ con. Sau đó ông trò chuyện với con nhỏ để vơi đi nỗi khổ tâm. <br /> Khi nghe được tin cải chính, ông mừng lắm”.<br /> Bài làm trên cho thấy rõ là học sinh kể chuyện về ông Hai, cũng theo trình tự <br /> nhưng chưa khái quát được luận điểm chính của văn bản là tình yêu làng, yêu nước  <br /> thiết tha, cháy bỏng của ông Hai. Học sinh không khái quát được những luận cứ để <br /> làm sáng tỏ luận điểm trên là nỗi nhớ  làng khi đi tản cư, nỗi đau khổ, tuyệt vọng, <br /> bế tắc khi nghe tin làng theo giặc và niềm vui sướng, hả hê khi nghe tin cải chính. <br /> Em chỉ kể liệt kê những điều mình nghĩ. Câu văn vừa lạc sang kể vừa thiếu tính liên <br /> kết, thiếu ý khái quát, chọn lọc. Vì vậy, không thể coi đây là đoạn văn nghị luận.<br /> ­ Học sinh chưa biết viết kết đoạn.<br /> Kết đoạn cũng giống như kết bài. Nó mang tính chất tổng hợp những vấn đề <br /> đã trình bày  ở  phần mở  và thân đoạn. Đoạn văn yêu cầu cảm nhận về  nhân vật  <br /> trong tác phẩm truyện nhưng các em đã tổng hợp luôn cả tác phẩm. Chưa biết viết  <br /> câu mở đoạn hoặc ôm đồm sang ý khác, lạc hướng:<br /> Ví dụ 1: Hãy xây dựng một đoạn văn khoảng 6 đến 8 câu với luận điểm sau:  <br /> “ Vũ Nương trong  Chuyện người con gái Nam Xương  là một người con dâu hiếu <br /> thảo, nghĩa tình”. Học sinh đã có những cách viết phần kết đoạn như sau:<br /> ­ Sao đó, Vũ Nương lo ma chay chu tất cho bà mẹ  chồng giống như  với cha  <br /> mẹ đẻ và chơ đợi chồng trở về cùng với con nhỏ.<br /> ­ Vào một buổi tối trước ánh đèn con bảo cái bóng là cha lúc đó chàng mới  <br /> biết nghĩ sai cho vợ như đã quá muộn.<br /> ­ Từ những việc làm trên ta thấy Vũ Nương người con hiếu thảo và luôn thủy  <br /> chung với chồng.<br /> ­ Sau khi đi lính trở về nhìn thấy con của mình.<br /> <br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     6<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> ­ Suy ra phẩm chất đạo đức, từ nét đẹp đến tính nết của người con gái thuần  <br /> khiết, đảm đang.<br /> ­ Nàng không dám đi lấy chồng vì tấm lòng thủy chung dành cho Trương Sinh  <br /> là vô bờ.<br /> 3. Nội dung và hình thức của giải pháp:<br /> a. Mục tiêu của giải pháp<br /> Từ  những thực trạng trên, tôi mong muốn có thể  nâng cao được chất lượng  <br /> học tập ở môn Ngữ văn của học sinh. Đồng thời tôi cũng muốn đưa ra một vài kinh  <br /> nghiệm của mình để có thể giúp đồng nghiệp tìm ra giải pháp hướng dẫn học sinh  <br /> cách viết đoạn văn nghị luận về  nhân vật trong tác phẩm truyện, từ  đó có phương <br /> pháp viết bài văn nghị luận văn học.<br /> b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp.<br /> Giải pháp 1: Cung cấp và ôn tập lại cho sinh những kiến thức cơ bản về <br /> văn nghị luận, nghị luận về tác phẩm truyện và đoạn văn.<br /> Về văn nghị luận, cần cho học sinh nắm được văn nghị luận là gì?Thế nào là  <br /> nghị luận về một tác phẩm truyện; khái niệm nhân vật văn học.<br /> Về  đoạn văn, cần ôn lại cho học sinh khái niệm, vai trò, hình thức trình bày, <br /> cấu trúc của một đoạn văn và đặc biệt giúp học sinh hiểu được sự  khác nhau giữa  <br /> đoạn văn trong văn bản và đoạn văn nghị  luận về  nhân vật trong tác phâm truyện;  <br /> cách trình bày nội dung đoạn văn nghị luận về nhân vật trong tác phâm truyện <br /> *Khái quát về nghị luận và nghị luận về tác phẩm truyện.<br /> ­ Khái niệm: <br /> Văn nghị  luận là loại văn viết ra để  phát biểu ý kiến, bày tỏ  nhận thức,  <br /> đánh giá thái độ đối với cuộc sống bằng những luận điểm, lí lẽ, dẫn chứng. Nếu <br /> tác phẩm văn học nghệ  thuật phát biểu ý kiến, bày tỏ  thái độ  cuộc sống bằng <br /> những hình tượng nghệ thuật gợi cảm thì văn nghị luận diễn đạt bằng mệnh đề,  <br /> phán đoán logic thuyết phục. Từ đó có thể nêu khái niệm chung về văn nghị luận <br /> như sau: Văn nghị luận là loại văn trong đó người viết ( người nói) đưa ra những <br /> lí lẽ, dẫn chứng về  một vấn đề  nào đó và thông qua cách thức bàn luận thuyết <br /> phục người nghe.<br /> Nghị luận một tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích) là trình bày những nhận <br /> xét, đánh giá của mình về nhân vật, sự kiện, chủ đề hoặc nghệ thuật của một tác  <br /> phẩm cụ thể.<br /> Nghị luận về nhân vật trong tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích) là trình bày <br /> những nhận xét, đánh giá của mình về nhân vật trong một tác phẩm cụ thể.<br /> Ví dụ:<br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     7<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> + Cảm nhận của em về nhân vật anh thanh niên trong “ Lặng lẽ Sa Pa” của  <br /> Nguyễn Thành Long.<br /> + Cảm nhận của em về số phận và vẻ đẹp của Vũ Nương trong “ Chuyện  <br /> người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ.<br /> ­ Đặc trưng của văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện:<br /> Nhân vật văn học là con người được nhà văn miêu tả trong tác phẩm bằng  <br /> phương tiện văn học. Nhân vật văn học có thể  là con người có tên như  ông Sáu,  <br /> bé Thu, Phương Định..có thể là người không có tên như viên quan, thằng bán tơ...  <br /> Nhân vật văn học được thể hiện bằng chất liệu ngôn từ. Vì vậy, người đọc phải <br /> tưởng tượng, xây dựng lại trong các mối quan hệ  của nó. Nhân vật văn học có <br /> chức năng khái quát những tính cách, hiện thực cuộc sống và thể hiện quan niệm  <br /> của nhà văn về cuộc đời. Xét từ góc độ  kết cấu, nhận vật trong tác phẩm có hai  <br /> loại: nhân vật chính (nhân vật giữ  vai trò thể  hiện chủ  đề  và tư  tưởng của tác <br /> phẩm, được nhắc đến từ đầu đến cuối truyện..), và nhân vật phụ ( nhân vật nói ít  <br /> đến hơn, giữ vị trí thứ yếu so với nhân vật chính, phụ trợ cho nhân vật chính thực  <br /> hiện hành đồng, bộc lộ tính cách). Nhân vật được xây dựng trên các phương diện <br /> ngoại hình, tài năng, cử chỉ, hành động để bộc lộ tính cách, phẩm chất, tâm hồn, <br /> tình cảm…. Do đó, những nhận xét, đánh giá…về nhân vật trong tác phẩm truyện <br /> phải xuất phát từ tính cách, hành động…và nghệ thuật trong tác phẩm.<br /> Yêu cầu về nội dung của đoạn văn nghị luận này là nhận xét đánh giá đúng <br /> đắn, sinh động thông qua giải thích, chứng minh. Về  hình thức đoạn văn có 3 <br /> phần: mở  đoạn, thân đoạn, kết đoạn; luận điểm, luận cứ  rõ ràng,lời văn chuẩn <br /> xác.<br /> * Khái quát về đoạn văn.<br /> ­ Đoạn văn là gì?<br /> Đoạn văn là một phần của văn bản được tính từ chữ cái viết hoa (lùi vào 1  <br /> đến 2 ô) và kết thúc bằng dấu chấm xuống dòng và thường biểu đạt một ý tương <br /> đối hoàn chỉnh.<br /> ­ Số lượng câu trong đoạn văn không qua trọng, có thể chiếm nhiều câu, có  <br /> thể  gồm vài ba câu, có khi chỉ   gồm một câu. (như  trong văn tự  sự  và văn biểu <br /> cảm), nhưng phải bảo đảm phát triển đầy đủ ý của chủ đề đoạn văn.<br /> ­Ý nghĩa, tác dụng của đoạn văn trong văn bản.<br /> Văn bản là tập hợp một hoặc nhiều đoạn văn. Vì vậy, đoạn văn trong văn <br /> bản có tác dụng tạo sự  liên kết giữa các đoạn văn với đoạn văn trong một văn <br /> bản. Nó góp phần làm cho văn bản có tính thống nhất về nội dung, mạch lạc, rõ <br /> ràng, khoa học về hình thức.<br /> ­ Cách trình bày nội dung đoạn văn thông thường.<br /> <br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     8<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> Trong thực tế tạo lập văn bản, người ta thường sử dụng những cách sau để <br /> trình bày nội dung đoạn văn:<br /> + Trình bày nội dung theo cách diễn dịch: Là trình bày nội dung đi từ  khái <br /> quát đến cụ  thể. Câu chủ  đề  đứng  ở  đầu đoạn, các câu sau triển khai, làm rõ ý <br /> của câu chủ đề.<br /> + Trình bày nội dung theo cách quy nạp: Là cách trình bày đi từ  ý cụ  thể <br /> đến ý khái quát. Câu chủ  đề  đứng  ở  cuối đoạn. Trước câu chủ  đề  có thể  dùng <br /> những từ  chuyển tiếp có ý nghĩa tổng kết, khái quát như: Tóm lại, có thể  nói <br /> rằng…<br />   + Trình bày nội dung theo cách song hành: Là cách trình bày nội dung không <br /> sử  dụng câu chủ  đề. Các câu trong đoạn bình đẳng với nhau về  ý nghĩa, không  <br /> câu nào phụ thuộc hay bao hàm ý của câu nào.<br /> ­ Trình bày đoạn văn theo cách Tổng – Phân – Hợp:  là sự phối hợp diễn dịch  <br /> với quy nạp. Câu mở  đoạn nêu ý khái quát bậc một, các câu tiếp theo khai triển ý  <br /> khái quát, câu kết đoạn là ý khái quát bậc hai mang tính chất nâng cao, mở  rộng. <br /> Những câu khai triển được thực hiện bằng thao tác giải thích, chứng minh, phân <br /> tích, bình luận, nhận xét hoặc nêu cảm tưởng, để từ  đó đề  xuất nhận định đối với  <br /> chủ đề, tổng hợp lại, khẳng định thêm giá trị của vấn đề.<br /> Đó là những kiến thức cơ bản học sinh đã học từ lớp 8. Tôi đã củng cố ngay <br /> cho   học   sinh   sau   khi   vào   đầu   năm   học   lớp   9   qua   các   buổi   học   phụ   đạo   buổi  <br /> chiều.Ngoài ra, tôi cũng mở rộng hơn một số cách trình bày đoạn khác cho học sinh <br /> khá giỏi qua các giờ  bồi dưỡng học sinh giỏi như   cách suy luận nhân quả,  tương  <br /> đồng, tương phản, đòn bẩy...<br /> <br /> ­ Sự khác nhau giữa đoạn văn trong văn bản và đoạn văn nghị luận về <br /> nhân vật trong tác phẩm truyện.<br /> Trong một văn bản, mỗi đoạn văn là một phần của văn bản, có nhiệm vụ <br /> triển khai một vấn đề  của văn bản, quan hệ  mật thiết với các đoạn văn khác <br /> trong văn bản. Đoạn văn nghị  luận về  một nhân vật trong tác phẩm truyện có <br /> nhiệm vụ “thu nhỏ” tất cả những vấn đề của nhân vật trong một văn bản. Thực <br /> chất, nó là một văn bản nhỏ  đầy đủ  ý nghĩa, nội dung của một văn bản hoàn <br /> chỉnh. Nó chỉ khác một văn bản ở  hình thức và độ  dài.Vì vậy, không những luận <br /> điểm đúng đắn, sáng tỏ; lời văn chính xác, sinh động mà ngôn ngữ phải cô đọng, <br /> khái quát, có tính bao hàm cao. Viết một đoạn văn nghị luận về nhân vật trong tác  <br /> phẩm truyện là viết đầy đủ nội dung những trình bày ngắn gọn, hàm súc, có tính <br /> khái quát cao về một nhân vật trong tác phẩm văn học.<br /> <br /> <br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     9<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> ­ Cách trình bày nội dung đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác  <br /> phẩm truyện :<br /> Phần 1: Mở đoạn. Giới thiệu nhân vật phải cảm nhận được nêu ở đề bài<br /> Phần 2: Thân đoạn: Dùng luận cứ khái quát, chọn lọc để làm sáng tỏ câu mở <br /> đoạn.<br /> ­ Dùng lí lẽ và dẫn chứng ( luận cứ) để phân tích, làm rõ vấn đề đã nêu ở mở <br /> đoạn. <br /> Phần 3: Kết đoạn: Đánh giá về  nhân vật… trong tác phẩm vừa nêu  ở  mở <br /> đoạn và thân đoạn. <br /> Giải pháp 2: Hướng dẫn cho học sinh biết nhận diện các dạng đề khác  <br /> nhau. <br /> * Định hướng các dạng đề nghị luận về nhân vật trong tác phẩm truyện<br /> ­ Đề chỉ nêu chung chung, chưa có luận điểm, chỉ có nêu tên nhân vật.(Ví dụ:  <br /> Cảm nhận về nhân vật Xi­mông).<br /> ­ Đề  đã nêu luận điểm nhưng chưa nêu rõ mà phải khái quát thành câu luận  <br /> điểm ( ví dụ như: Cảm nhận về số phận và vẻ đẹp của Vũ Nương). Đề  có 2 luận <br /> điểm “ số  phận” và “ vẻ  đẹp” mà chưa khái quát cụ  thể  số  phận như thế  nào hay  <br /> vẻ đẹp gì. Buộc giáo viên phải hướng dẫn học sinh hình thành hai luận điểm mấu  <br /> chốt đó.<br /> ­ Đề cho sẵn luận điểm rõ ràng ( ví dụ: Ông Sáu là một người cha thương con  <br /> vô bờ bến).<br /> Nhìn chung đề  ra rất phong phú, đa dạng nhưng có thể  thu gọn về  hai dạng  <br /> đoạn văn: Đoạn văn khái quát về  nhân vật và đoạn văn triển khai cụ  thể  một đặc <br /> điểm nổi bật về nhân vật.<br /> * Hướng dẫn học sinh kĩ năng làm đoạn văn khái quát về nhân vật<br /> Đoạn văn khái quát về  nhân vật nghĩa là đề  ra chỉ  nêu chung chung, chưa có  <br /> luận điểm, chỉ nêu tên nhân vật.(Ví dụ: Cảm nhận về nhân vật Xi­mông). Yêu cầu <br /> đạt được về nội dung của đonạ  văn này là học sinh giới thiệu được nhân vật, khái  <br /> quát được những đặc điểm nổi bật về nhân vật và đánh giá chung về nhân vật cũng <br /> như các vấn đề có liên quan.<br /> ­ Mở đoạn: Giới thiệu nhân vật nêu ra ở đề bài (Câu 1 của đoạn văn): <br /> Nói tới nhân vật là nói tới tác phẩm, tác giả. Qua thực tế cho thấy, học sinh  <br /> thường lúng túng trong việc viết câu mở  đoạn bắt nguồn từ  nguyên nhân các em <br /> không đọc kĩ đề bài và không biết phân tích đề  và không biết khái quát luận điểm. <br /> Muốn học sinh làm được, giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh thao tác đầu tiên là <br /> đọc kĩ đề, sau đó đặt câu hỏi gợi ý cho học sinh: “Đề  bài yêu cầu cảm nhận về  <br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     10<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> nhận vật nào? Của ai? Trong tác phẩm nào?Đề bài  đã cho sẵn luận điểm về nhân  <br /> vật chưa? Đó là luận điểm gì? Nếu chưa thì em sẽ nêu ấn tượng chung về nhân vật  <br /> như  thế  nào?  Sau khi đặt câu hỏi xong, giáo viên hướng dẫn học sinh sắp xếp  <br /> những câu hỏi trên sao cho thành một câu hoàn chỉnh thì đó là câu mở  đoạn .Với  <br /> dạng đề  này, mở  đoạn chỉ  cần giới thiệu được nhận vật, tác giả, tác phẩm và  ấn <br /> tượng ban đầu đối với nhân vật.<br /> Ví dụ1: Nhân vật Phương Định trong “ Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh  <br /> Khuê là một trong những nhân vật đã để lại bao tình cảm yêu quí trong lòng độc giả.<br /> Ví dụ1: Nhân vật Vũ Nương trong “ Chuyện người con gái Nam Xương” của  <br /> Nguyễn Dữ là nhân vật để để lại những ám ảnh khó quên trong lòng người đọc.<br /> ­Thân đoạn: ( câu 2.3.4…8.9):<br /> Phần thân đoạn, giáo viên cần tập trung hướng dẫn cho học sinh dựa vào tác  <br /> phẩm để khái quát những đặc điểm nổi bật về nhân vật qua các khía cạnh như  số <br /> phận, vẻ đẹp, tài năng, phẩm chất, tình cảm…của nhân vật. Thực trạng chung của  <br /> học sinh hiện nay là các em chưa biết khái quát. Mỗi đặc điểm nổi bật mà các em <br /> tìm được dưới sự  gợi mở  của giáo viên đó là những luận điểm mà khi xây dựng <br /> thành bài văn thì ta sẽ lấy đó là những câu chủ đề của các đoạn văn trong phần thân <br /> bài. Vì vậy, giáo viên cần tỉ  mỉ, chỉnh sửa, hướng dẫn các em đi tìm các đặc điểm <br /> nổi bật đó thật hiệu quả. Nếu các em kể về nhân vật thì thầy cô sẽ nói với các em  <br /> là “ Em nói như thế thì đi kể chuyện rồi? Từ những sự việc em vừa kể em khái quát  <br /> lên nhận xét đó là người như  thế  nào?...”Tùy từng tác phẩm truyện mà thầy cô có <br /> cách đặt câu hỏi khác nhau. Nếu các em bị lạc hướng hoặc nói không đúng với ý đồ <br /> của giáo viên thì thầy cô buộc phải gợi mở, lái đúng vào “ quĩ đạo” của mình.<br /> VD: Để  nêu cảm nhận về nhân vật Vũ Nương, em sẽ  phải đề  cập đến khía  <br /> cạnh nào của nhân vật? ( số phận và vẻ đẹp), Em thấy Vũ nương có số  phận như  <br /> thế nào, hãy viết thành một câu cho cô được không? (Như bao người phụ nữ trong <br /> xã hội lúc bấy giờ, nàng có số phận thật đau khổ, bất hạnh, oan khuất, bi kịch).  Vũ <br /> Nương có những vẻ  đẹp nào?  Mỗi vẻ  đẹp đó em tách thành một câu cho cô xem <br /> sao?( Vũ Nương là người phụ nữ hết lòng với gia đình; Nàng là một người con dâu  <br /> hiếu thảo, nghĩa tình; Vũ Nương còn là một người mẹ chu đáo, tân tình và rất mực <br /> yêu thương con; Nàng còn là một người vợ  thủy chung với chồng; Không những <br /> thế, nàng còn rất bao dung, vị tha, nặng lòng với gia đình).<br /> ­ Kết đoạn: (câu cuối)<br /> Phần kết đoạn, thầy cô hướng dẫn các em tổng kết lại vấn đề  vừa nêu và  <br /> nêu suy nghĩ của mình bằng một đến hai câu ( thường là một câu). Có nhiều cách kế <br /> đoạn khác nhau.<br /> ­ Tổng kết và nêu cảm xúc của người viết. ( ví dụ: Tóm lại, số  phận của  <br /> nàng Vũ Thị Thiết thật ngang trái nhưng sáng ngời lên những vẻ đẹp thật đáng quí, <br /> trân trọng biết bao).<br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     11<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> ­ Tổng kết và năng cao. (Vẻ  đẹp của Vũ Nương là đẹp truyền thống của <br /> người phụ nữ Việt Nam). <br /> * Hướng dẫn học sinh kĩ năng làm đoạn có sẵn luận điểm<br /> Thực tế  có những dạng đề  có luận điểm cho trước thì giáo viên cần giảng <br /> cho học sinh rằng luận điểm trên đề  bài đó chính là câu chủ  đề  của đoạn văn. Vì <br /> vậy, ta phải sử  dụng nó và đặt  ở  đầu hoặc cuối đoạn văn, tùy theo ý đồ  của giáo  <br /> viên hoặc học sinh viết theo cách diễn dịch hay qui nạp hoặc do chính yêu cầu của <br /> đề  bài. Bản thân tôi khi dạy điều này cho học sinh, tôi rèn cho các em cả  hai cách  <br /> nhưng tôi vẫn hướng nhiều đến diễn dịch vì học sinh dễ viết hơn. Với dạng đề này  <br /> thì giáo viên cần rèn cho học sinh xây dựng luận cứ. Đây là phần mà học sinh khúc <br /> mắc nhiều nhất bởi thay vì tìm những lí lẽ và dẫn chứng trong tác phẩm thì các em  <br /> thường đi kể chuyện nhiều, ít sử dụng dẫn chứng và chưa biết chọn lựa dẫn chứng  <br /> tiêu biểu cho lí lẽ mình đưa ra.<br /> ­ Câu mở đoạn (Câu 1)<br /> Giống như  chức năng, vai trò của mở  bài, mở  đoạn, chúng ta cần giới thiệu  <br /> được nhân vật, tác giả, tác phẩm và luận điểm đã cho. Học sinh sắp xếp những ý <br /> trên thành một câu hoàn chỉnh.<br /> Ví dụ: Đề  bài: Viết một đoạn văn( 8 – 10 câu) với luận điểm sau: Anh Sáu  <br /> trong “ Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng là một người lính sẵn sàng hi  <br /> sinh tình cảm riêng tư để chiến đấu và hi sinh cho Tổ quốc.<br /> Phần mở  đoạn, ta viết như  sau: Nhân vật Anh Sáu trong “ Chiếc lược ngà” <br /> của Nguyễn Quang Sáng là một người lính sẵn sàng hi sinh tình cảm riêng tư  để <br /> chiến đấu và hi sinh cho Tổ quốc.<br /> ­ Thân đoạn (Câu 2.3.4…)<br /> Sau khi giới thiệu và nêu luận điểm  ở  mở  đoạn, giáo viên hướng dẫn học  <br /> sinh xây dựng luận cứ  theo nhiều hướng khác nhau: Có thể  theo trình tự  sự  việc <br /> ( Ông Hai khi đi tản cư, khi nghe tin dữ, khi nghi tin cải chính; Ông Sáu khi nghe tin <br /> được về thăm nhà, trong ba ngày phép, phút chia tay, ở căn cứ), có thể dựa vào hoàn <br /> cảnh, suy nghĩ, việc làm ( anh thanh niên trong “ Lặng lẽ Sa Pa”)….Giáo viên cần <br /> bám sát vào luận điểm để đặt câu hỏi để học sinh tìm luận cứ như:  luận điểm ở đề  <br /> bài có mấy nội dung? Là những nội dung nào? Em sẽ  chọn dẫn chứng nào trong  <br /> truyện để sáng tỏ mỗi nội dung đó? Vì sao em chọn dẫn chứng ấy mà không phải là  <br /> dẫn chứng khác?.. Trong quá trình xây dựng luận cứ, mỗi học sinh sẽ  có nhiều ý  <br /> kiến khác khau, giáo viên ghi nhận hết các ý kiến đó của các em và ghi lên bảng.  <br /> Sau đó cùng học sinh thêm, bớt, lặp ghép thành từng ý, từng câu. Giáo viên chỉnh sửa  <br /> câu chữ, cách diễn đạt theo ý đồ của mình rồi đi đến kết luận cuối cùng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     12<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> Ví dụ: Đề  bài: Viết một đoạn văn (8 – 10 câu) với luận điểm sau: Anh Sáu  <br /> trong “ Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng là một người lính sẵn sàng hi  <br /> sinh tình cảm riêng tư để chiến đấu và hi sinh cho Tổ quốc.<br /> Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm luận cứ như sau:<br /> ­  Biểu hiện chung của người lí yêu nước thiết tha là gì?  (Tám năm trời ca <br /> cách không được gặp con, đó là sự  hi sinh thầm lặng…bao yêu thương, nhung nhớ <br /> đong đầy nhưng anh vẫn chấp nhận để phục vụ cho Cách mạng, Tổ quốc).<br /> ­ Theo em, sự  hi sinh thầm lặng của anh Sáu được thể  hiện cảm động nhất  <br /> trong ba ngày phép, đó là giây phút nào?Vì sao?  (Yêu thương con đến trào nước <br /> mắt, bật khóc vì tám năm trời anh Sáu mới được sống những giây phút cực kì ngắn <br /> ngủi của tình phụ tử, thế mà anh vẫn dứt áo ra đi. Người lính phải chịu những mất  <br /> mát hi sinh thầm lặng về tinh thần và tình cảm.)<br /> ­ Chi tiết nào trong truyện còn chứng tỏ lòng yêu nước của anh Sáu trong khi  <br /> làm nhiệm vụ? Chi tiết đó gợi cho có hình dung gì? (Chi tiết vết thẹo trên mặt anh <br /> Sau còn cho thấy anh phải chịu đựng cuộc sống gian khổ, khốc liệt của chiến tranh  <br /> như  bao người lính khác. Vết thẹo  ấy là tội ác của chiến tranh ghi dấu trên gương <br /> mặt anh).<br /> ­ Nếu để nói về sự hi sinh của người lính ấy, em sẽ phải nói tới chi tiết nào  <br /> nữa trong truyện? Em sẽ cảm nhận chi tiết đó như  thế nào?  (Anh Sáu đã hi sinh ở <br /> giữa rừng chỉ  có người bạn là anh Ba bên cạnh, toát lên vẻ  đẹp dũng cảm, can  <br /> trường, sẵn sàng hi sinh thân mình cho Cách mạng, cho kháng chiến, cho Tổ quốc).<br /> Khi giáo viên cho học sinh tìm luận cứ, có thể các em sẽ kể sự việc, Giáo viên <br /> cần “ tỉnh” để  chỉnh sửa dần cho học sinh bằng cách đặt câu hỏi gợi ý: Em nêu chi <br /> tiết đó giống như đang kể chuyện quá. Em hãy diễn đạt lại chi tiết đó theo hướng  <br /> đánh giá, nêu suy nghĩ của em xem sao? Chi tiết của em diễn đạt hơi dài, em sắp  <br /> xếp lại cho ngắn gọn hơn đi?Cô thấy chi tiết này chưa chọn lọc, em tìm chi tiết nào  <br /> tiêu biểu hơn, giá trị hơn xem nào?...Giáo viên đặt câu hỏi và chỉnh sửa dần đến khi  <br /> nào cảm thấy đặt yêu cầu rồi thì ghi lần lượt trên bảng. Có thể các em sẽ nêu các ý  <br /> lẫn lộn, hoặc các câu rời rạc với nhau. Không sao, miễn là đúng, chúng ta cứ  tiến <br /> hành hướng dẫn các em giải quyết từng luận cứ một rồi sau đó yêu cầu các em sắp  <br /> xếp theo trình tự  và thêm từ  ngữ  để  tạo liên kết là được. Chẳng hạn như  có thể <br /> thêm ở phía trước mỗi luận cứ, mỗi câu các từ ngữ: bên cạnh đó, không những thế,  <br /> hoặc câu ghép có cặp từ  hô  ứng “ không những…mà còn”…  . Yêu cầu phải ngắn <br /> gọn, chính xác, dễ hiểu.<br /> ­ Kết đoạn: Khẳng định lại vấn đề (câu cuối)<br /> Giống như vai trò của phần kết bài của một văn bản, phần kết đoạn cũng làm <br /> nhiệm vụ tổng kết lại vấn đề đã nêu hai ở phần trên. Nó được hình thành bằng một <br /> câu trọn vẹn khái quát lại nội dung chính của đề tài  nhưng nâng cao thành chủ đề.  <br /> Trước câu kết đoạn có thể  dùng một số  từ  ngữ  chuyển tiếp có ý nghĩa tổng kết <br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     13<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> như:  vì vậy, có thể  nói rằng, tóm lại…Phần kết đoạn, người viết thường nêu ra <br /> cách đánh giá, suy nghĩ của mình về vấn đề nghị luận. Một số hướng kết đoạn như <br /> sau:<br /> ­ Đánh giá về nhân vật. ( Nhân vật anh Sáu trong “ chiếc lược ngà” tiêu biểu <br /> cho tầng lớp những người lính, người chiến sĩ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ  ­  <br /> những con người nặng tình yêu thương nhưng vô cùng quả cảm, kiên cường.<br /> ­ Đánh giá tác giả. ( Qua việc xây dựng thành công nhân vật, từ đó cho ta hiểu  <br /> thêm về hiện thực cuộc kháng chiến chống Mĩ và vẻ đẹp của con người trong chiến  <br /> đấu, đã hi sinh cho đất nước, cho dân tộc để ta càng yêu quí hơn cuộc sống này.<br /> ­ Đánh giá nâng cao. (Vẻ  đẹp của anh Sáu trong truyện cũng là vẻ  đẹp của  <br /> dân tộc Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ.<br />  Giải pháp 3: Rèn các thao tác xây dựng một đoạn văn.<br /> “Viết một đoạn văn…khoảng 10 câu…”  là một dạng câu hỏi khá thử  thách <br /> với học sinh vì nó đòi hỏi nhiều kĩ năng: Viết câu ngắn gọn, diễn đạt lưu loát, <br /> nhưng lại phải đầy đủ  ý như  một bài văn. Chính vì vậy, khi dạy học sinh, tôi vẫn  <br /> thường nói hài hước với các em rằng: “ Nếu như bài văn là một cái ti vi 43 Inch thì  <br /> đoạn văn các em phải làm là một cái ti vi 17 Inch”. Nói như  vậy có nghĩa là đoạn  <br /> văn nghị luận về nhân vật trong truyện  không khác gì một bài văn, chỉ thu ngắn lại <br /> mà thôi. Do đó, không biết khái quát, diễn đạt thì đoạn văn sẽ  không có hiệu quả <br /> cao. Tôi tiến hành rèn cho các em sẽ lần lượt thực hiện các thao tác sau đây: (Bước  <br /> 1.2.3 viết ra tờ giấy nháp).<br /> Bước 1: <br /> Đọc kĩ đề, gạch chân từ  ngữ  quan trọng và xác định vấn đề  nghị  luận  ở  đề <br /> bài để chuẩn bị viết phần dàn ý chi tiết.<br /> Bước 2: <br /> Tìm ý và lập dàn ý chi tiết. Viết ra nháp lần lượt 3 phần: mở đoạn, thân đoạn,  <br /> kết đoạn theo trình tự  bằng các gạch đầu dòng. Chú ý đánh dấu số  câu theo thứ tự <br /> từ  trên xuống cho đến hết ­ đánh dấu bằng chữ  số  (1), (2)…tương  ứng với mỗi  <br /> gạch đầu dòng đó.<br /> Bước 3: <br /> Đọc lại “bước 2” để  kiểm tra sai sót trong diễn đạt, viết câu, và đặc biệt là  <br /> đếm số  câu xem đã đúng với số  câu qui định  ở  để  bài. Nếu thiếu, em có thể  tách  <br /> một hay vài câu nào đó trong phần thân đoạn thành những câu nhỏ hơn( tùy theo số <br /> câu thiếu để tách nhiều hay ít câu). Nếu thừa, em có thể  gộp những ý ở  thân đoạn  <br /> thành một câu và dùng dấu phẩy hoặc dấu chấm phẩy (câu ghép nhiều vế). Đề cho <br /> phép học sinh viết phải đủ số  câu mà không được thiếu. Có thể  sẽ  thừa nhưng chỉ <br /> chấp nhận thừa một đến hai câu. Nhưng tốt nhất “đủ mới là đúng”.<br /> <br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     14<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> Bước 4: <br /> Tiến hành viết đoạn văn vào bài thi (kiểm tra). Viết đúng theo yêu cầu của  <br /> một đoạn văn. Hình thức: Viết hoa chữ  cái đầu, lùi vào 2 ô và kết thúc bằng dấu <br /> chấm xuống dòng. Nội dung đoạn văn lấy từ phần đã làm và chỉnh sửa ở giấy nháp.<br /> Ví dụ: <br /> Phần 1: Mở đoạn. <br /> (1) <br /> Phần 2: Thân đoạn: <br /> (2) ­ <br /> (3) <br /> (4) ­<br /> …<br /> Phần 3: Kết đoạn (n)<br /> Sau khi làm được các bước trên, các em chỉ vần viết lại theo thứ tự từ (1) đến <br /> (n) thành một đoạn và chú ý thêm một số từ ngữ ở đầu câu (nếu cần) để tạo sự liên  <br /> kết giữa các câu trong đoạn văn.<br /> Giải pháp 4: Bổ sung một số đoạn văn mẫu cho học sinh .<br /> Yêu cầu về các đoạn văn mẫu bổ sung: Đoạn văn phải chuẩn về nội dung và  <br /> hình thức, dễ  hiểu, đề  tài gẫn gũi, sát với chương trình, phù hợp với năng lực của <br /> học sinh từng vùng miền…<br /> Nguồn: Gv có thể  chọn lựa  ở  các sách tham khảo, đoạn văn do giáo viên tự <br /> soạn hoặc của ngay chính bài làm tốt của học sinh.<br /> Phương pháp: Bổ  sung đoạn văn mẫu cho học sinh trong giờ  trả  bài, giờ  ôn <br /> tập, giờ học phụ đạo…<br /> *Một số đoạn văn mẫu tham khảo.<br /> Bài 1:Vũ Nương là một người mẹ  chu đáo, tận tình và yêu thương con <br /> rất mực: (đoạn văn 5, 6 câu ­ dàn ý)<br /> ­ Chồng đi xa, nàng sinh con trai đặt tên là “ Đản”­ cái tên có ý nghĩa vui  <br /> mừng, tốt đẹp. Nàng coi đứa con là niềm vui, là nguồn hạnh phúc để nàng vượt qua  <br /> khó khăn, trụ vững trong những ngày đơn chiếc.<br /> ­Thương con, yêu con vô bờ, nàng không chỉ bươn chải để nuôi con lớn lên về <br /> thể chất mà người mẹ ấy vẫn dành thời gian để vui đùa cùng con.<br /> ­Trò đùa về cái bóng hàng đêm mà Vũ Nương chỉ cái bóng của mình trên vách <br /> bảo đó là “cha Đản”.<br /> <br /> Trần Thị Lệ ­ GV trường THCS Lương Thế Vinh­ Krông Ana                     15<br />  Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện<br />  dành cho học sinh lớp 9<br /> <br /> <br /> ­ Bằng cái bóng của mình, nàng muốn bù đắp cho con sự thiếu vắng tình cảm  <br /> của người cha, tạo nên sợi dây gắn kết giữa đứa con và người cha chưa biết mặt  <br /> nơi chiến trận xa xôi.<br /> ­ Tấm lòng của người mẹ thật sâu nặng biết nhường nào.<br /> Giải pháp 6: Kết hợp rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị  luận về  nhân vật  <br /> văn học trong các tiết kiểm tra định kì (theo tiết phân phối chương trình), các <br /> tiết trả bài, tiết học phụ đạo…<br /> ­ Rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận trong tiết kiểm tra định kì:<br /> Cấu trúc đề  kiểm tra định kì, đề  thi học kì, đặc biệt là các kì thi của lớp 9  <br /> hiện nay chú trọng câu viết đoạn văn nghị  luận. Đó cũng là cách để chúng ta rèn kĩ <br /> năng viết đoạn văn nghị luận cho học sinh. <br /> ­ Rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận trong giờ trả bài:<br /> Sau khi đưa ra đáp án của đề kiểm tra, giáo viên phải nhận xét chi tiết, cụ thể <br /> những ưu điểm và hạn chế trong bài làm của học sinh. Trong phần nhận xét đó, giáo <br /> viên cần chỉ  ra cụ  thể  những lỗi viết đoạn văn chưa đúng, chưa hay  ở  điểm nào <br /> bằng nhiều cách.<br /> Ví dụ: Giáo viên dùng bảng phụ  (hoặc phiếu