SKKN: Một số phương pháp toán cho phần điện học Vật lý 9

PHÒNG  GD&ĐT KRÔNG ANA<br /> TRƯỜNG THCS LƯƠNG THẾ VINH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM<br /> TÊN ĐỀ TÀI:<br />  MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP TOÁN CHO PHẦN ĐIỆN HỌC VẬT LÝ 9 <br /> <br /> <br /> Họ và tên tác giả: Đào Khả Sơn<br /> Đơn vị công tác: THCS Lương Thế Vinh<br /> Trình độ đào tạo: ĐHSP Vật Lý<br /> Môn đào tạo: Vật Lý<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1<br /> Mục lục<br /> I. Phần mở đầu. 3<br /> 1. Lý do chọn đề tài. 3<br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài. 3<br /> 3. Đối tượng nghiên cứu. 4<br /> 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu. 4<br /> 5. Phương pháp nghiên cứu. 4<br /> II. Phần nội dung.  5<br /> 1. Cơ sở lý luận. 5<br /> 2.Thực trạng. 8<br /> 3. Giải pháp, biện pháp. 13<br /> 4. Kết quả  thu được qua khảo nghiệm, giá trị  khoa học của vấn đề  17<br /> nghiên cứu.<br /> <br /> III. Phần kết luận, kiến nghị . 19<br /> 1. Kết luận. 19<br /> 2.Kiến nghị. 20<br /> Tài liệu tham khảo 21<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2<br /> I. Phần mở đầu.<br /> 1. Lí do chọn đề tài:<br /> Trong thực tế  dạy học  ở các trường trung học cơ sở, việc hướng dẫn HS <br /> giải bài tập Vật Lí chưa được quan tâm đúng mức, chưa phát huy được hết vai  <br /> trò của bài tập Vật Lí trong dạy học. Vật lý là một môn khoa học đòi hỏi chúng  <br /> ta phải nắm chắc bản chất của hiện tượng vật lý để  giải quyết vấn đề. Vận <br /> dụng tiến trình logic, suy luận toán học để  giải quyết các bài tập vật lý một <br /> cách căn bản và hiệu quả, hiểu theo nghĩa rộng thì mỗi vấn đề  xuất hiện do  <br /> nghiên cứu tài liệu giáo khoa cũng chính là một bài tập đối với học sinh. Sự tư <br /> duy một cách tích cực luôn luôn là việc vận dụng kiến thức đã học để  giải bài <br /> tập. Chính vì vậy các kiến thức về  bộ  môn toán hình và toán đại là rất quan  <br /> trọng trong quá trình giải bài tập vật lý, nhưng để vận dụng những kiến thức đó <br /> một cách phù hợp đối với các dạng bài tập vật lý còn quan trọng hơn, vì nó giúp <br /> bài toán được giải quyết một cách khoa học, logic và nhanh nhất.<br /> Các bài tập vật lý có tầm quan trọng đặc biệt, để  việc thực hiện tốt <br /> chương trình sách giáo khoa mới và dạy học theo phương pháp đổi mới có hiệu  <br /> quả thì việc hướng dẫn học sinh biết phân loại, nắm vững phương pháp và làm <br /> tốt các bài tập trong chương trình sách giáo khoa đã góp phần không nhỏ  trong  <br /> việc thực hiện thành công công tác dạy học theo phương pháp đổi mới.<br /> Quyết   định 404  của Thủ  tướng   Chính  phủ  phê  duyệt  Đề   án  đổi  mới <br /> chương trình – SGK giáo dục phổ  thông cũng nêu rõ, một trong những  định <br /> hướng xây dựng CT mới, SGK mới là: CT mới, SGK mới được xây dựng, biên  <br /> soạn theo hướng tích hợp ở các lớp học, cấp học dưới, thực hiện lồng ghép, kết  <br /> hợp các nội dung liên quan với nhau ở mức độ hợp lý để tạo thành các môn học <br /> <br /> <br /> <br /> 3<br /> tích hợp, thực hiện giảm hợp lý số  môn học, tránh chồng chéo nội dung và <br /> những kiến thức không hoặc chưa cần thiết đối với học sinh…<br /> Phần “Điện học” vật lý 9 là một trong những phần quan trọng của chương trình <br /> vật lý lớp 9. Để thực hiện tốt các bài tập vật lý phần này đòi hỏi các em phải có <br /> nền tảng kiến thức vật lý – toán học vững vàng, một tư duy logic và biết vận <br /> dụng một cách linh hoạt các kiến thức đã học trong môn toán như: Nguyên lý Cô <br /> si, giải phương trình bậc hai một ẩn, giải HPT bằng phương pháp thế ­ cộng, <br /> đồ thị hàm số….vv..v để hoàn thành tốt các bài tập vật lý 9 phần điện học. <br /> Chính vì thế tôi đã chọn đề tài" MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP TOÁN CHO <br /> PHẦN ĐIỆN HỌC VẬT LÝ 9 " làm đề tài Sáng kiến Kinh Nghiệm để giúp <br /> các em học sinh có cái nhìn sâu, rộng hơn về bộ môn vật lý nói chung và phần <br /> điện học 9 nói riêng.<br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài:<br /> Phân tích một cách logic các kiến thức toán học áp dụng cho môn vật lý <br /> phần điện học, giúp học sinh liên kết các kiến thức giữa các môn để giải quyết  <br /> các bài toán điện học.<br />    3. Đối tượng nghiên cứu <br /> Khách thể  nghiên cứu của đề  tài: Hướng dẫn học sinh vận dụng logic, lý <br /> luận chạt chẽ để giải bài tập. Đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối 9  <br />   4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.<br /> Nội dung nghiên cứu : phương pháp toán cho vật lý 9 phần điện học. Địa <br /> bàn nghiên cứu: Trường THCS Lương thế vinh, thị trấn buôn trấp, huyện Krông <br /> ana, tỉnh Đắk Lắk.<br /> 5. Phương pháp nghiên cứu :<br />   Trong quá trình nghiên cứu tôi đã sử dụng một số phương pháp sau :<br /> ­ Phương pháp điều tra giáo dục.<br /> ­ Phương pháp quan sát sư phạm<br /> ­ Phương pháp thống kê, tổng hợp, so sánh.<br /> <br /> <br /> 4<br />  ­ Phương pháp vật lý.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> II .Phần Nội Dung<br /> 1 Cơ Sở Lý Luận<br />  Phương pháp dạy học là  một bộ phận hợp thành của quá trình sư phạm  <br /> nhằm đào tạo thế  hệ  trẻ  có tri thức khoa học, về  thế  giới quan và nhân sinh  <br /> quan, thói quen và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tế.<br /> Phương pháp dạy học có mối liên hệ biện chứng với các nhân tố khác của  <br /> quá trình dạy học. Những phương pháp dạy học phải thống nhất biện chứng  <br /> giữa việc giảng dạy của giáo viên với việc học tập của học sinh. Đồng thời góp  <br /> phần có hiệu quả  vào việc thực hiện tốt các khâu của quá trình dạy học. Xác <br /> định kế hoạch giáo dục, giáo dưỡng, phát triển bộ môn một cách nhịp nhàng, cụ <br /> thể  hoá nhiệm vụ  dạy học trên cơ  sở  đặc điểm của học sinh, điều chỉnh kế <br /> hoạch dạy học cho sát với diễn biến thực tế, tổ  chức và hướng dẫn học sinh  <br /> học tập ở trên lớp cũng như ở nhà phù hợp với dự định sư phạm.<br /> Đối với môn vật lý  ở  trường phổ  thông, bài tập vật lý đóng một vai trò <br /> hết sức quan trọng, việc hướng dẫn học sinh làm bài tập vật lý là một hoạt <br /> động dạy học, là một công việc khó khăn,  ở  đó bộc lộ  rõ nhất trình độ  của  <br /> người giáo viên vật lý trong việc hướng dẫn hoạt động trí tuệ  của học sinh, vì <br /> thế  đòi hỏi người giáo viên và cả  học sinh phải học tập và lao động không  <br /> ngừng. Bài tập vật lý sẽ  giúp học sinh hiểu sâu hơn những qui luật vật lý, <br /> những hiện tượng vật lý. Thông qua các bài tập ở các dạng khác nhau tạo điều  <br /> kiện cho học sinh vận dụng linh hoạt những kiến thức  để  tự  lực giải quyết <br /> <br /> <br /> <br /> 5<br /> thành công những tình huống cụ  thể khác nhau thì những kiến thức đó mới trở <br /> nên sâu sắc hoàn thiện và trở thành vốn riêng của học sinh. Trong quá trình giải <br /> quyết các vấn đề, tình huống cụ  thể  do bài tập đề  ra học sinh phải vận dụng <br /> các thao tác tư duy như so sánh phân tích, tổng hợp khái quát hoá....để giải quyết <br /> vấn đề, từ  đó sẽ  giúp giải quyết  giúp phát triển tư  duy và sáng tạo, óc tưởng  <br /> tượng, tính độc lập trong suy nghĩ, suy luận.... Nên bài tập vật lý gây hứng thú <br /> học tập cho học sinh.<br /> 2 Thực Trạng<br /> 2.1 Thuận lợi và khó khăn .<br /> Một số thuận lợi: <br /> ­ Đa phần học sinh trong trường là học sinh từ trung bình trở  lên, có nền  <br /> tảng kiến thức tốt, đặc biệt là các lớp chọn và cận chọn.<br /> ­ Các kiến thức toán đa phần học sinh đã được học từ lớp 6 đến lớp 9, các <br /> giáo viên phần đa đều có kinh nghiệm dạy học lâu năm. Truyền đạt những kiến <br /> thức trọng tâm về toán học để học sinh lĩnh hội dễ dàng và logic.<br /> ­ Đây  là dịp  phát huy  tư  duy trừu tượng, tính tích cực, tự lực cho HS rất <br /> có hiệu quả, nếu tận dụng được thời gian để cho HS làm các loại bài tập khác <br /> nhau.<br />  Một số khó khăn:  <br /> GV cần tìm ra qui trình giải bài toán và các cách định hướng giải các bài <br /> tập Điện học vì SGK không giới thiệu.<br />  Kiến thức của HS còn thiếu tính hệ thống.<br />  HS chưa phát triển được kỹ năng tư duy bậc cao, khả năng diễn đạt còn  <br /> yếu.<br />     2.2 Thành công – Hạn chế.<br /> <br /> <br /> <br /> 6<br />   Thành công.<br /> ­ Rèn luyện các kỹ năng cơ bản, cần thiết trong quá trình giải bài tập.<br /> ­  Phát  huy  tư  duy  trừu  tượng, tính tích cực, tự  lực  cho  HS  rất  có  hiệu <br /> quả, tận dụng được thời gian để cho HS làm các loại bài tập khác nhau.<br /> ­ Xây dựng mối quan hệ giữa toán học và vật lý, vận dụng các kiến thức  <br /> toán học cho vật lý, rèn luyện tư duy và tính logic khi làm bài.<br /> Hạn chế.<br /> ­ Cách giải bài tập giữa các giáo viên chưa có sự đồng bộ về phương pháp  <br /> nên các em học sinh khó khăn trong việc thích nghi.<br /> ­ HS gặp khó khăn khi giải các bài toán liên quan đến bất đẳng thức Cô si,  <br /> Kiến thức của HS còn thiếu tính hệ thống. HS chưa phát triển được kỹ năng tư <br /> duy bậc cao, khả năng diễn đạt còn yếu.<br /> 2.3 Mặt mạnh – Mặt yếu.<br />       Mặt mạnh.<br /> ­ GV đã biết cách kích thích khả năng tư duy và những liên quan mật thiết <br /> giữa hai môn học trong học sinh.<br /> ­ Đa phần các em học sinh đều chăm – ngoan trong học tập.<br /> ­ Phần đa các em học sinh có tư duy logic và am hiểu về  hiện tượng vật <br /> lý, vận dụng tốt các kỹ năng toán học khi giải bài tập.<br />       Mặt yếu.<br /> ­ Vẫn còn một số ít học sinh con lơ là trong học tập, chưa xác định được <br /> vai trò của kiến thức đối với cuộc sống.<br /> ­ Phạm vi áp dụng của đề tài còn hẹp, chưa kiểm chứng trên diện rộng ở <br /> các trường THCS trên địa bàn khác.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 7<br />  2. 4. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động của những khó khăn, sai lầm <br /> khi dạy cho HS vận dụng kiến thức Toán để  giải bài tập phần  “Điện Học” – <br /> Vật Lí 9  và phương hướng khắc phục.<br /> ­ Về nội dung kiến thức: Nội dung bài tập phần điện học rất đa dạng và <br /> phong phú, thời gian giải bài tập trên lớp ít nên không đáp ứng đủ mục tiêu dạy <br /> học<br /> ­ Về phương pháp dạy học của GV: GV thường hay sử dụng phương pháp <br /> thuyết giảng truyền thống theo lối áp đặt đối với HS vẫn còn tôn t<br /> ̀ ại. Chưa thể <br /> hiện rõ mối quan hệ giữa kiến thức Toán và Vật lý cho HS dễ hiểu và vận dụng.<br /> ­ Về phương pháp học của HS: HS  quen  học  tập  thụ  động,  ghi  nhớ  máy <br /> móc,  ít  tự  lực  suy  nghĩ  tìm giải pháp để  giải quyết vấn đề nên không hiểu kĩ, <br /> chóng quên. HS chưa có phương pháp khoa học để  giải bài tập Vật Lý và chưa <br /> biết cách vận dụng kiến thức toán học vào vật lý. <br /> 2.5  Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trang mà đề tài đã đặt <br /> ra.<br />  Trong chương I : Điện học vật lý lớp 9 yêu cầu đối với học sinh về kiến  <br /> thức là : nắm vững định luật ôm, điện trở  của một dây dẫn hoàn toàn xác định  <br /> và được tính bằng thương số  giữa hiệu điện thế  đặt vào hai đầu dây dẫn và <br /> cường độ  dòng điện chạy qua nó. Đặc điểm của cường độ  dòng điện và hiệu  <br /> điện thế  đối với đoạn mạch mắc nối tiếp và đoạn mạch mắc song song, mối <br /> quan hệ  giữa điện trở  của dây dẫn với chiều dài tiết diện và vật liệu làm dây  <br /> dẫn. Biến trở  và điện trở  trong kỹ  thuật­ ý nghĩa của các con số  ghi trên các <br /> thiết bị tiêu thụ  điện. Viết công thức tính công suất điện và điện năng tiêu thụ <br /> điện của một đoạn mạch, xây dựng công thức Q = I2Rt ­ phát biểu định luật <br /> Junlenơ.<br /> <br /> <br /> <br /> 8<br />  Về   kỹ   năng   học   sinh   biết   tiến   hành   các   thí   nghiệm   kiểm   tra   hay   thí  <br /> nghiệm nghiên cứu để  rút ra kiến thức, vận dụng được các công thức để  giải <br /> bài tập. Giải thích được một số  hiện tượng về  đoản mạch và một số  hiện <br /> tượng có liên quan đến định luật Junlenxơ....<br /> Trong quá trình giảng dạy môn vật lý giáo viên thường sử  dụng phương  <br /> pháp chia nhóm để học sinh thảo luận và tìm ra kết quả cho câu hỏi và giáo viên  <br /> thường kết luận đúng, sai và không hướng dẫn gì thêm, việc giảng dạy vật lý  <br /> nhất là bài tập vật lý như  thế  sẽ  không đạt được kết quả  cao, vì trong lớp có <br /> các đối tượng học sinh giỏi, khá, trung bình, yếu, kém nên khả năng tư duy của <br /> các em rất khác nhau, đối với học sinh yếu, kém hay trung bình không thể tư duy  <br /> kịp và nhanh như học sinh khá, giỏi nên khi thảo luận các em chưa thể kịp hiểu  <br /> ra vấn đề. <br /> Đặc biệt sau khi hiểu về hiện tương vật lý, việc vận dụng các kiến thức <br /> toán để tiến hành giải các bài tập vật lý cũng rất khó khăn. Vì mỗi dạng bài tập  <br /> Vật lý lại sử dụng một kiến thức Toán để tìm ra kết quả nhanh nhất, đúng nhất  <br /> và hiệu quả  nhất đối với các em học sinh còn rất nhiều hạn chế.  Vì thế  nếu  <br /> giáo viên không chú trọng đến việc hướng dẫn học sinh vận dụng các kiến thức  <br /> Toán cho Vật lý khi giải các bài tập Điện Học Vật lý 9, thì các em học sinh rất  <br /> khó khăn trong việc giải bài tập, đối với các em học sinh khá, giỏi việc hiểu về <br /> bản chất vật lý đã là một sự  cố  gắng, chăm chỉ  vượt bậc. Vậy để  tìm ra kết <br /> quả thì các em cần có cái nhìn sâu, rộng và thật hiểu biết về môn Toán và môn  <br /> Vật lý.<br />    Thực tế về trình độ học tập của học sinh qua khảo sát đầu năm môn vật lý ở <br /> hai lớp 9A1,9A2 như sau:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 9<br />  Số  Trung <br /> Số  Giỏi Khá Yếu Kém<br /> bài  bình<br /> liệu<br /> kiểm <br /> Lớp SL % SL % SL % SL % SL %<br /> tra<br /> 9A1 39 5 13,1 13 33,3 17 43,5 3 7,6 1 2,5<br /> <br /> <br /> 9A2 39 2 5,4 10 25,6 18 46,1 6 15,3 3 7,6<br /> <br /> <br />  3. Giải pháp, biện pháp.<br /> 3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp.<br /> Trong SKKN này chúng tôi đã trình bày những kiến thức toán cần áp dụng <br /> cho vật lý mà học sinh ít gặp và vận dụng. Ở mỗi giải pháp thực hiện đều xây  <br /> dựng cách áp dụng giải theo trình tự logic, dễ hiểu giúp các em hiểu hơn về bài <br /> toán vật lý khi áp dụng các phương pháp đã được học ở bộ môn Toán. Xây dựng  <br /> hệ  thống học tập gồm 4 kiến thức Toán phổ  biến, trong mỗi kiến thức chúng <br /> tôi đã trình bày các bài tập định tính hoặc định lượng cùng các định hướng cho <br /> HS biết cách vận dụng các kiến thức đã học về  toán để  giải quyết các bài tập <br /> vật lý từ khó đến dễ.<br /> 3.2Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp.<br /> 3.2.1 Một số bài toán liên quan đến giải hệ phương trình.<br /> ­ Giả sử rằng ban đầu ta có hệ  phương trình với các hằng số  a,b,c,d,e,f và <br /> hai ẩn số cần tìm là x và y:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 10<br />  Ở  đây ta có hai phương pháp giải đặc trưng đó là phương pháp thế  và <br /> phương pháp cộng và dùng máy tính để giải quyết.<br /> <br /> VD: Giải hệ phương trình:<br /> <br /> a. PP thế:     <br /> <br />                                     <br /> <br /> b. PP Cộng :    <br /> <br /> <br />                                     <br /> <br /> c. PP sử dụng máy tính các loại fx 500ES hoặc fx750ES<br /> Ấn mode ­> chọn 5 ­> chọn 1 và điền các giá trị a 1=1, b1=3, c1=7, a2=2, <br /> b2=1, c2=4 và ấn dấu bằng ta sẽ có các nghiệm x= 1 và y= 2.<br />  Các phương pháp giải trên đều giải bài toán ra cùng một kết quả,  <br /> nhưng khi ứng dụng vào giải các bài toán về điện học ta thường sử <br /> dụng các phương pháp thế và phương pháp cộng.<br /> ­ Vận dụng giải bài tập điện học:<br /> VD: Mạch điện có điện trở  R1 nối tiếp R2 và mắc nối tiếp với ampe kế. <br /> Khi  mắc mạch điện vào hiệu điện thế không đổi U= 6V thì ampe kế chỉ <br /> 0,5A và biết rằng hiệu giữa hai điện trở  là 4Ω  . Xác định giá trị  R 1  và <br /> R2(R2 > R1).<br /> <br /> <br /> Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 11<br />  ­GV:   Quan   sát   hình   vẽ   và   xác   định <br /> điện trở tương đương là bao nhiêu?<br /> <br /> HS: R1 + R2=R    (1)<br /> <br /> HS: Vì R2 > R1 nên ta có R2 – R1= 4<br /> ­GV: Dựa vào  điều kiện đề  bài hãy <br />                                                      (2)<br /> xác định hiệu giữa hai điện trở là gì?<br /> <br /> Từ (1) và (2) ta có hệ phương trình<br /> ­GV: Rút ra HPT và lập luận giải theo  <br /> phương pháp cộng.<br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> Ta thấy R2=8Ω  > R1=4Ω  thỏa mãn <br /> <br /> ­GV: Rút ra kết luận. yêu cầu của đề bài.<br /> <br /> <br /> 3.2.2 Một số bài toán liên quan đến giải phương trình bậc hai.<br /> ­ Giả sử ta có bài toán phương trình bậc hai một ẩn “x” với các hằng số a,  <br /> b, c và phương trình bậc hai có dạng : ax2 + bx + c = 0 (a ≠ 0)<br /> Cách giải :<br /> a. Phương pháp giải bằng công thức<br /> <br /> ­ Tính biệt số : ? = b2 – 4ac<br /> ­ Nếu ?  0 thì phương trình (2) có 2 nghiệm phân biệt : <br /> b. Phương pháp sử dụng máy tính các loại fx 500ES hoặc fx750ES<br /> Ấn mode ­> chọn 5 ­> chọn 3 và điền các giá trị a, b, c và ấn dấu bằng ta  <br /> sẽ có các nghiệm x.<br /> ­ Vận dụng giải bài tập điện học:<br /> VD:  Cho hai điện trở  R1  và R2 mắc nối tiếp với ampe kế  và được mắc <br /> vào mạch điện có hiệu điện thế không đổi U= 9V. Nếu R1 nối tiếp R2 thì <br /> ampe kế  chỉ  1A, còn khi R1 song song R2 thì ampe kế  chỉ  4,5A. Xác định <br /> giá trị R1 và R2(R1 > R2).<br /> Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh<br /> <br /> <br /> ­GV:   Quan   sát   hình   vẽ   và   xác   định <br /> điện trở tương đương là bao nhiêu?<br /> <br /> HS: R1 + R2=R    (1)<br /> <br /> <br /> ­GV:   Quan   sát   hình   vẽ   và   xác   định <br /> điện trở tương đương là bao nhiêu?<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> HS:  =R      (2)<br /> <br /> <br /> ­GV: Rút ra HPT và lập luận giải theo <br /> ­HS:   Thay   (1)   vào   (2)   ta   có <br /> phương pháp thế.<br />      (3)<br /> <br /> <br /> 13<br />  Từ (1) và (3) ta có hệ phương trình<br /> <br /> <br /> <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> <br />     <br /> <br /> Phương trình   là <br /> phương trình bậc 2 một ẩn R2.<br /> => ? = b2 – 4ac= (­9)2­4.1.18= 9>0<br /> Vậy có hai nghiệm phân biệt   là: <br /> <br />   (5)<br /> <br /> Thay   các   giá   trị   của   (5)   vào   (4)ta <br /> GV:  Sử  dụng điều kiện đầu bài để <br /> rút ra kết quả: được hai nghiệm R1:   <br /> <br /> <br /> <br /> HS: Vì R1 > R2 nên ta chọ giá trị khi <br /> R1  =   6Ω   thì   R2=3Ω   thỏa   mãn   bài <br /> toán.<br /> <br /> <br /> 3.2.3  Một số bài toán liên quan đến bất đẳng thức Côsi(Cauchy).<br /> Với hai số thực không âm x và y ta luôn có:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 14<br />  Và dấu bằng xảy ra khi x = y =>   nghĩa là vế trái có giá trị <br /> <br /> nhỏ nhất khi vế trái bằng vế phải <br /> <br /> ­ Vận dụng giải bài tập điện học:<br /> VD:  Cho   mạch   điện   như <br /> hình vẽ, biết R = 4Ω, bong <br /> đèn Đ:6V – 3w và R2 là một <br /> biến trở  và hiệu  điện thế <br /> UMN = 10V không đổi. Xác <br /> định   R2  để   công   suất   tiêu <br /> thụ  trên R2 là cực đại, tính <br /> giá trị đó.<br /> Giải<br /> Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh<br /> ­GV: Xác định giá trị  điện trở  của  HS: Ta có điện trở của đèn Rđ=12Ω<br /> Đ HS: Mà R2//Rđ nên ta có:<br /> ­GV:   Xác   định   điện   trở   tương                    R =<br /> 2đ<br /> <br /> đương của mạch.<br /> Mặt khác ta lại có RntR2đ:<br /> <br />              RMN= R + R2đ= 4+ <br /> <br />                     = <br /> <br /> HS: Và áp dụng định luât Ohm ta có: <br /> ­GV:   Áp  dụng   định  luật   Ohm  để <br /> I= I2đ = <br /> tìm CĐDĐ ở hai đầu mạch:<br /> HS:  Vì   R2//Rđ  nên   ta   có   U2đ=   U2= <br /> I2đ.R2đ<br /> ­   GV:  HĐT   của   mạch   mắc   song <br /> <br /> <br /> 15<br /> song R2//Rđ có đặc điểm gì:             =  =<br /> <br /> Mà ta biết công thức tính công suất <br /> tiêu thụ trên R2 là: <br /> <br /> P2=<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ­ HS: Vậy để <br /> ­   GV:  Lập   luận   khi   phân   số   đạt <br /> [P2]max=>[ ]min<br /> cực đại(max) thì mẫu số  như  thế <br /> nào? Mà   [ ]min  khi   [<br /> <br /> <br /> ]min<br /> <br /> ­ HS: Áp dụng bất đẳng thức Cô si ta <br /> có:<br /> ­ GV:  Sử  dụng bất đẳng thức Cô <br /> Si để rút ra kết quả:<br /> <br /> <br /> Vậy khi [ ] đạt giá trị nhỏ <br /> <br /> nhất thì  = 2.48.16<br /> <br /> =>P2max=<br /> <br /> ­ HS: Mà để dấu = xảy ra tức là: <br /> <br /> = 2.48.16 khi và chỉ  khi <br /> ­ GV: Dấu = xảy ra khi nào?<br /> <br />  => R2= 3Ω<br /> <br /> <br /> 16<br />  3.2.4 Một số bài toán liên quan đến đồ thị hàm số.<br /> Đồ thị của hàm số y = ax + b (a ≠ 0) là một đường thẳng :<br /> Cắt trục tung tại điểm có tung độ là b, b gọi là tung độ góc.<br /> Song song đồ thị của hàm số y = ax.<br /> Ví dụ : vẽ đồ thị của hàm số  y = x + 2<br /> Giải.<br /> TXD : R<br /> Ta có  : a = 1 > 0 : hàm số đồng biến.<br /> Bảng giá trị :<br /> <br /> x 1 2<br /> y = x + 2 3 4<br /> đồ  thị  của hàm số  y = x + 2 là đường thẳng <br /> đi qua hai điểm A(1 ; 3) và B(2 ; 4).<br /> ­ Vận dụng giải bài tập điện học:<br /> Đó là những bài tập mà trong dữ kiện đã cho của đề bài và trong tiến trình <br /> giải có sử dụng về đồ thị. Loại bài tập này có tác dụng trước hết giúp học sinh  <br /> nắm được phương pháp quan trọng biểu diễn mối quan hệ  giữa số  và các đại <br /> lượng vật lý, tạo điều kiện làm sáng tỏ một cách sâu sắc bản chất vật lý.<br /> Trong chương I vật lý 9 bài tập đồ thị tuy không nhiều nhưng hướng dẫn  <br /> loại bài tập này giúp học sinh nắm được phương pháp đồ thị trong việc xác định  <br /> số liệu để trả lời các câu hỏi. Hình 4<br />   R 1 <br /> Ví dụ 9: Trên hình 4 vẽ đồ thị kiểu biểu diễn 5 <br /> <br /> sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào hiệu  4  R 2 <br /> <br /> điện thế của hai dây dẫn khác nhau. 3 <br /> <br /> a, Từ đồ thị hãy xác định giá trị cường độ dòng  2  R 3 <br /> <br /> <br /> điện chạy qua mỗi dây dẫn khi hiệu điện thế  1 <br /> <br /> 0 <br /> 1  2  3  4  5  6 <br /> 17<br /> đặt giừa hai đầu dây dẫn là 3V.<br /> b, Dây dẫn nào có điện trở lớn nhất? Nhỏ nhất?<br /> Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh<br /> ­GV: Quan sát đồ  thị  chỉ  ra trên đồ  thị  có  ­HS: 3 đường: R1,R2,R3<br /> mấy đường biểu diễn điện trở?<br /> ­GV: Xác định cường độ  dòng điện chạy  ­HS: Từ trục hành biểu diễn hiệu <br /> qua  điện thế  U tại vị  trí 3V ta gióng <br /> mỗi điện trở  khi hiệu  điện thế  hai đầu  đường   thẳng   song   song   với   trục <br /> dây là 3V tung biểu diễn I ta có:<br /> I1=5mA; I2=2mA; I3=1mA<br /> ­GV:   Điện   trở   nào   có   giá   trị   lớn   nhất?  U 3<br /> 600<br /> ­HS: R1=<br /> I1 0,005<br /> Nhỏ nhất?<br /> U2 3<br />         R2= I 1500<br /> 2 0,002<br /> <br /> U3 3<br />         R3= I 3000<br /> 3 0,001<br />         3.3 Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp.<br /> ­ Trường THCS Lương Thế Vinh là một trong những trường hàng năm có <br /> tỉ  lệ  học sinh khá, giỏi cao trong huyện. Học sinh có ý thức học tập tốt, nền  <br /> tảng kiến thức của các em vững vàng, đặc biệt là các lớp chọn và cận chọn, nên <br /> khi tiếp thu kiến thức về bộ môn Toán và Vật lý là tương đối tốt. chính vì thế <br /> khi hướng dẫn các em vận dụng các kiến thức toán cho vật lý, phần đa các em  <br /> tiếp thu nhanh, nhớ lâu, các em đã hiểu được bản chất của các hiện tượng vật  <br /> lý và biết vận dụng các công thức toán đại vào giải bài tập, tư duy logic để hoàn <br /> thành tốt các bài tập vật lý phần điện học 9 từ dễ đến khó.<br /> 3.4 Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp.<br /> <br /> <br /> <br /> 18<br />  ­ Các cách giải và công thức toán vận dụng để giải quyết bài tập vật lý 9 <br /> phần điên học đều có mối quan hệ  chặt chẽ  đối với từng đối tượng học sinh  <br /> Giỏi, Khá, Trung bình, Yếu, kém. Với mục tiêu xây dựng mối liên kết chặt chẽ <br /> giữa Toán và Vật Lý. Vì khi giải quyết các dạng bài tập vật lý đòi hỏi các em <br /> phải hiểu hiện tượng vật lý và bản chất vật lý, sau đó biết lựa chọn, vận dụng  <br /> các kiến thức Toán đã học để giải quyết vấn đề đặt ra.<br /> 3.5 Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu.<br /> ­ Kết quả khảo sát chất lượng môn vật lý 9 đầu năm:<br /> Số  Trung <br /> Số  Giỏi Khá Yếu Kém<br /> bài  bình<br /> liệu<br /> kiểm <br /> Lớp SL % SL % SL % SL % SL %<br /> tra<br /> 9A1 39 5 13,1 13 33,3 17 43,5 3 7,6 1 2,5<br /> <br /> <br /> 9A2 39 2 5,4 10 25,6 18 46,1 6 15,3 3 7,6<br /> ­ Sau khi tiến hành nghiên cứu trên lớp 9A1 còn lớp 9A2 để đối chứng, khi kiểm <br /> tra kết thúc chương I tôi đã thu được kết quả sau:<br /> Số  Số  Trung <br /> Giỏi Khá Yếu Kém<br /> liệu bài  bình<br /> Lớp kiểm <br /> SL % SL % SL % SL % SL %<br /> tra<br /> 9A1 39 6 15,5 17 43,5 16 41 0 0 0 0<br /> 9A2 39 4 10,4 14 35,8 19 48,7 2 5,1 0 0<br /> 4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị  khoa học của vấn đề <br /> nghiên cứu.<br /> <br /> <br /> <br /> 19<br />  Sau khi kết thúc chương I tôi đã thu được kết quả với tỉ lệ học sinh hiểu <br /> bài và biết vận dụng công thức Toán học để giải quyết các bài tập Vật lý từ dễ <br /> đến khó tăng lên tương đối cao so lúc đầu.<br /> Số  Số  Trung <br /> Giỏi Khá Yếu Kém<br /> liệu bài  bình<br /> Lớp kiểm <br /> SL % SL % SL % SL % SL %<br /> tra<br /> 9A1 39 6 15,5 17 43,5 16 41 0 0 0 0<br /> 9A2 39 4 10,4 14 35,8 19 48,7 2 5,1 0 0<br /> Thông qua tiến hành nghiên cứu trên lớp 9A1, 9A2 với đề  tài "PHƯƠNG <br /> PHÁP TOÁN CHO VẬT LÝ 9 PHẦN ĐIỆN HỌC", tôi đã thu được một số <br /> kết quả  đó là học sinh nắm vững kiến thức cơ bản của chương, biết cách làm  <br /> các bài tập khi vận dụng các công thức Toán để tìm ra kết quả.<br /> <br /> <br /> III. Phần kết luận, kiến nghị.<br /> 1 Kết luận.<br />  Đối với giáo viên đề tài này giúp cho việc phân loại một số dạng bài tập <br /> trong chương I: “ Điện học” của chương trình vật lý 9 được dễ dàng và hướng <br /> dẫn học sinh giải bài tập đạt kết quả cao, nhằm nâng cao chất lượng dạy­ học <br /> môn vật lý theo phương pháp đổi mới. Giúp học sinh nắm vững các dạng bài  <br /> tập, biết cách suy luận logic, tự tin vào bản thân khi đứng trước một bài tập hay <br /> một hiện tượng vật lý, có cách suy nghĩ để giải thích một cách đúng đắn nhất.<br /> Từ kết quả nghiên cứu trên tôi đã rút ra những bàu học kinh nghiệm sau:  <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 20<br />  Việc phân loại các dạng bài tập và hướng dẫn học sinh làm tốt các dạng  <br /> bài tập đã giúp cho giáo viên nắm vững mục tiêu, chương trình từ  đó nâng cao  <br /> chất lượng giảng dạy môn vật lý.<br /> Giúp giáo viên không ngừng tìm tòi, sáng tạo những phương pháp phân <br /> loại và giải bài tập phù hợp với đối tượng học sinh, từ đó  nhằm nâng cao trình  <br /> độ  chuyên môn và nghiệp vụ  của người giáo viên.<br /> 2 Kiến nghị.<br /> Việc dạy học môn vật lý trong trường phổ  thông là rất quan trọng, giúp <br /> các em biết cách tư duy logic, biết phân tích tổng hợp các hiện tượng trong cuộc <br /> sống. Vì vậy giáo viên giảng dạy môn vật lý cần không ngừng học hỏi, sáng tạo <br /> để tìm ra những phương pháp giảng dạy phù hợp nhất với từng đối tượng học  <br /> sinh. Đối với bản thân tôi kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều nên <br /> trong đề  tài này có khiếm khuyết gì mong các đồng chí đồng nghiệp tiếp tục  <br /> nghiên cứu, bổ sung để đề tài có thể đạt được kết quả cao hơn. <br /> Tôi xin chân thành cảm ơn.<br />                                                                       Buôn trấp, ngày 22 tháng 02 năm 2016<br />                                                                                        NGƯỜI VIẾT ĐỀ TÀI<br />                                                                                            (Ký, ghi rõ họ và tên)<br /> <br /> <br /> <br /> <br />                                                                                                ĐÀO KHẢ SƠN<br /> <br /> <br /> NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM CẤP TRƯỜNG<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> <br /> <br /> 21<br />  ………….<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………….<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………….<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ……………………………………………………………………………………….<br /> ………………………………………………………<br /> <br /> <br /> Tài liệu tham khảo:<br /> ­ Sách giáo khoa vật lý 9 ­NXB_GD Năm 2005<br /> ­ Sách bài tập vật lý 9 ­ NXBGD năm 2005<br /> ­ Sách giáo viên vật lý 9 ­ NXBGD năm 2005<br /> ­ Phương pháp giảng dạy vật lý ở trường phổ thông, tập 1 ­ NXBGD­1979<br /> ­ Phương pháp dạng bài tập vật lý ­ NXBGD<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 22<br />