SKKN: Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số vùng khó khăn lớp 5

Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> <br /> Mục Trang<br />   A/ PHẦN MỞ BÀI                 <br /> I.   Lý do chọn đề tài    2<br /> II.  Mục tiêu, nhiệm vụ đề tài 3<br /> III. Đối tượng nghiên cứu 3<br /> IV. Phạm vi nghiên cứu 3<br /> V.  Phương pháp nghiên cứu 4<br />  B/ PHẦN NỘI DUNG<br /> I.  Cơ sở lý luận để thực hiện đề tài 4<br /> II. Thực trạng 4<br /> III. Giải pháp, biện pháp 8<br /> 1. Mục tiêu 8<br /> 2. Nội dung và cách thức thực hiện 8<br />    2.1. Bồi dưỡng khả năng cảm thụ, viết văn của giáo viên 8<br />    2.2. Hướng dẫn học sinh nắm cấu tạo từng dạng văn miêu tả 9<br />    2.3. Chọn đề tài gần gũi với học sinh 9<br />    2.4. Hướng dẫn quan sát, bồi dưỡng vốn từ, dùng từ đặt câu 10<br />    2.5. Hướng dẫn lập dàn ý và xây dựng đoạn văn 14<br />    2.6. Xây dựng mở bài và kết bài 16<br />    2.7. Hướng dẫn học sinh viết hoàn chỉnh bài văn 17<br />    2.8. Nhận xét bài viết 18<br />    2.9. Tiết trả bài 18<br /> 3. Điều kiện để thực hiện các giải pháp, biện pháp 18<br /> 4. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp 18<br /> 5. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên  18<br /> cứu<br /> IV. Kết quả nghiên cứu 19<br /> C/ KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ <br /> 1. Kết luận 19<br /> 2. Kiến nghị      20<br /> Tài liệu tham khảo 22<br />                                                    <br />        <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           1<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> A . MỞ ĐẦU<br /> I. LY DO CHON ĐÊ TAI:<br /> ́ ̣ ̀ ̀<br />  1. Lý do khach quan:<br /> ́<br /> Tập làm văn có vai trò quan trọng trong việc trau dồi ngôn ngữ cho học <br /> sinh. Làm công cụ  tư  duy, giao tiếp, học tập và trong cuộc sống. Góp phần  <br /> làm giàu cho học sinh về cách nhìn nhận thế giới xung quanh các em, giúp các <br /> em phát triển ngôn ngữ, phát triển tư  duy, năng lực liên tưởng và sáng tạo. <br /> Qua đó bồi dưỡng tâm hồn, cảm xúc thẩm mỹ và nhân cách cho các em.<br /> Tập làm văn là môn học có yêu cầu tổng hợp, mức độ cao nhất trong <br /> quá trình học của học sinh. Nó mang tính thực hành toàn diện, đòi hỏi học <br /> sinh phải có kiến thức tổng hợp và sáng tạo. Môn Tập làm văn là tổng hợp <br /> kiến thức của các phân môn Tập đọc, Luyện từ và câu, Chính tả, Kể chuyện <br /> trong môn Tiếng Việt. Do đó môn Tập làm văn được xem là môn học khó đối <br /> với học sinh Tiểu học nói chung  và đặc biệt rất khó khăn đối với học sinh <br /> dân tộc thiểu số vùng khó khăn nói riêng. <br />           2. Lý do chủ quan:<br /> Trên thực tế, dạy học Tập làm văn ở trường Tiểu học Tình Thương là <br /> môn học rất khó đối với các em và giáo viên. Hiện nay, với lượng kiến thức  <br /> và số  lượng môn học quá tải bao gồm các môn theo qui định trong chương  <br /> trình, còn thêm các môn học như  tiếng Anh, Tin học,  Ê­ đê (4 tiết/ tuần),  <br /> nhiều giáo viên dạy/ 1lớp, đối với học sinh dân tộc vùng khó khăn quả là quá <br /> khó khăn. Học 2 buổi/ ngày nhưng dạy tăng thêm môn Toán, Tiếng Việt chỉ <br /> được 1 tiết/tuần. Dạy hết chương trình theo quy định để học sinh đạt yêu cầu <br /> đã không đủ  thời gian. Thông thường, rèn cho các em các kĩ năng đọc thông, <br /> viết đúng chính tả  đã là một điều vất vả  đối với giáo viên ở  đây. Khả  năng  <br /> tiếp nhận kiến thức của các em quá yếu so với mặt bằng chung, đặc biệt là  <br /> việc dạy học môn Tiếng Việt. Học sinh phần lớn là học sinh dân tộc thiểu số <br /> tại chỗ  chiếm 98% (gồm dân tộc Ê – đê, dân tộc Mnông). Trong phân môn  <br /> Tập làm văn phần lớn các em  chưa biết viết, không có vốn từ  để  diễn đạt,  <br /> nhiều em trong các tiết kiểm tra bỏ  giấy trắng hoặc chỉ viết được một đến  <br /> hai câu cụt lủn. Hiện nay có rất nhiều loại sách “Những bài văn mẫu” dùng <br /> cho học sinh tham khảo. Song những bài văn mẫu đôi khi không sát với thực  <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           2<br />  Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> tế, từ ngữ sử dụng quá xa vời với các em. Thế nhưng, vì vấp phải nhiều khó <br /> khăn trong dạy học của phân môn này, đôi lúc giáo viên quá dựa dẫm,  ỉ  lại  <br /> vào những cuốn sách văn mẫu, cho học sinh học thuộc các bài văn mẫu, sao <br /> chép y nguyên bài văn mẫu vào bài làm của mình. Vô tình chúng ta đã đánh <br /> mất  kĩ năng diễn đạt cho các em, làm cho các em lười tư duy, không có tính  <br /> sáng tạo. Cách cảm, cách nghĩ của các em không phong phú mà còn đi theo lối  <br /> mòn  khuôn sáo, tẻ nhạt. Đôi khi có những câu văn trong bài văn mẫu, các em <br /> cứ chép nhưng không hiểu nội dung. <br /> Mặt khác, văn miêu tả   ở    lớp 5 khó  ở  dạng văn tả  cảnh. Cách tìm ý,  <br /> diễn đạt thành lời văn rất khó đối với các em. Kế thừa từ những kinh nghiệm <br /> dạy học sinh dân tộc thiểu số tại chỗ trong những năm công tác và trước thực  <br /> trạng trên, bản thân tôi luôn suy nghĩ phải làm gì để  khắc phục những hạn <br /> chế trong việc dạy Tập làm văn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong <br /> nhà trường, tôi đã chọn nghiên cứu đề tài: “Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho  <br /> học sinh dân tộc thiểu số vùng khó khăn lớp5.”<br /> II. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ ĐỀ TÀI:<br />        1. Mục tiêu: <br /> Tìm ra biện pháp phù hợp trong quá trình dạy học nhằm giúp học sinh  <br /> dân tộc thiểu số vùng khó khăn lớp 5 có kĩ năng: <br /> + Có thói quen quan sát, biết phát hiện những điều mới mẻ, thú vị  về <br /> thế giới xung quanh.<br /> + Biết chọn lọc từ ngữ (đặc biệt là từ ngữ có biểu cảm), trình bày suy  <br /> nghĩ của mình một cách mạch lạc (sống động), thành những câu văn sáng rõ  <br /> về nội dung, có tình cảm chân thực.<br /> + Bồi dưỡng cho các em yêu đồ vật, con vật, cây cối, cảnh vật, tình yêu <br /> quê hương đất nước, con người; bồi dưỡng vốn sống, vốn ngôn ngữ  và khả <br /> năng giao tiếp cho các em.<br /> 2. Nhiệm vụ:<br /> Tìm hiểu thực trạng và đưa ra những giải pháp, biện pháp thiết thực để <br /> rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5 trường Tiểu học Tình Thương <br /> nói riêng và học sinh dân tộc thiểu số ở các trường Tiểu học vùng khó khăn ở <br /> Tây Nguyên nói chung.<br /> III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:  Các biện pháp, giải pháp giúp học sinh <br /> thiểu số lớp 5 vùng khó khăn viết văn miêu tả.<br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           3<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> IV. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:<br /> ­ Học sinh  dân tộc thiểu số  lớp 5  trường Tiểu học Tình Thương.<br /> ­ Chương trình, SGK Tiếng Việt lớp 5. Các tài liệu tham khảo như <br /> Sách giáo viên Tiếng Việt  lớp 4,5,...<br /> V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:<br /> ­ Phương pháp quan sát<br /> ­ Phương pháp khảo sát<br /> ­ Phương pháp điều tra<br /> ­ Phương pháp làm mẫu<br /> ­ Phương pháp phân tích <br /> ­ Phương pháp nêu gương<br /> ­ Phương pháp thống kê, tổng hợp, đánh giá<br /> B. NỘI DUNG<br /> I. CƠ SỞ LÝ LUẬN ĐỂ THỰC HIỆN ĐỀ TÀI :<br /> ­ Tiếng Việt ngôn ngữ  chính thức trong nhà trường (Điều 5, chương 1, <br /> Luật Giáo dục)<br /> ­ Giáo dục Tiểu học được thực hiện bằng tiếng Việt (Điều 4 chương I <br /> Luật Phổ cập Giáo dục Tiểu học)<br /> Tiếng Việt là ngôn ngữ  phổ  thông trong giao tiếp. Dạy tiếng Việt nhằm <br /> bảo tồn, giữ  gìn sự  trong sáng của tiếng Việt, giữ  gìn nền văn hóa cao đẹp <br /> của đất nước và con người Việt Nam. Thứ trưởng Bộ GD& ĐT Nguyễn Vinh <br /> Hiển đã khẳng định: “Tiếng Việt là khâu quan trọng nhất trong quyết định  <br /> giáo dục học sinh dân tộc thiểu số. Do vậy, nâng cao chất lượng dạy học <br /> tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số cấp Tiểu học là một nhiệm vụ trọng <br /> tâm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ở vùng dân tộc thiểu số.”<br />       Văn miêu tả giúp học sinh phát triển khả năng ngôn ngữ nhiều nhất. <br /> Chính ngôn ngữ mới là công cụ vàng, vạn năng giúp thành công trong các hoạt <br /> động và giao tiếp  và  đời sống. Day tôt văn miêu t<br /> ̣ ́ ả  giup cac em phát tri<br /> ́ ́ ển <br /> tư duy,  năng lực liên tưởng, sáng tạo. Các  em bộc lộ được những cam nhân <br /> ̉ ̣<br /> về cai hay, cai đep, b<br /> ́ ́ ̣ ồi dưỡng cho các em vê đao đ<br /> ̀ ̣ ức va thâm mi, tình yêu v<br /> ̀ ̉ ̃ ới <br /> sự vật, quê hương, đất nước. Do đo, chung ta cân ph<br /> ́ ́ ̀ ải nâng cao chất lượng <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           4<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> viết văn miêu tả cho các em ở Tiểu học và làm tiền đề cho các em học tốt <br /> môn văn ở cấp học trên.<br /> II. THỰC TRẠNG:<br /> 1. Thuận lợi, khó khăn:<br /> a. Thuận lợi:<br /> ­ Giáo viên được tham gia các buổi chuyên đề  về  phương pháp dạy học <br /> văn miêu tả đối với đối tượng học sinh DTTS.<br /> ­ Thường xuyên thao giảng, dự  giờ, trao đổi, rút kinh nghiệm nhằm cải  <br /> tiến phương pháp để nâng cao chất lượng dạy học. <br /> ­ Với sự phát triển của công nghệ thông tin, GV chuẩn bị đầy đủ ĐDDH <br /> giúp các em rèn kĩ năng quan sát nhiều hơn qua thực tế.<br /> ­ Các dự án đã quan tâm cung cấp đầy đủ các loại sách giáo khoa cho học  <br /> sinh dân tộc thiểu số.<br /> ­ Thư viện trường đạt chuẩn, có nhiều đầu sách cho học sinh đọc tham  <br /> khảo.<br /> ­ Giáo viên nhiệt tình, có nhiều năm trong công tác.<br /> b.  Khó khăn :<br /> * Học sinh:<br /> ­ Phần lớn học sinh là người dân tộc thiểu số.  Học sinh có thói quen sử <br /> dụng tiếng mẹ  đẻ, ít có thói quen sử  dụng tiếng Việt trong giao tiếp. Mặt  <br /> bằng kinh tế, trình độ dân trí của phụ huynh ở đây còn thấp, cho nên khả năng  <br /> phát triển ngôn ngữ  của các em còn kém do  ảnh hưởng lối sống, sinh hoạt, <br /> giao tiếp của gia đình, các em ít có dịp đi đây đi đó, tiếp xúc với thế giới xung  <br /> quanh, có em chưa một lần được ra khỏi thôn buôn.<br /> ­ Tiếng Việt là ngôn ngữ thứ hai của các em, vốn tiếng Việt của các em  <br /> hết sức hạn chế.<br /> ­ Học sinh hay nghỉ  học, nhiều học sinh thuộc gia  đình khó khăn, con  <br /> đông, các em phải ở nhà trông em, đi làm rẫy...<br /> ­ Phụ huynh chưa ý thức được tầm quan trọng của việc học tập của con  <br /> em mình và hầu như không quan tâm đến việc học của con em. Các em chưa <br /> có động cơ học tập.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           5<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> ­ Vốn từ  của các em quá ít  ỏi, trong giao tiếp các em chỉ  dùng được <br /> những từ thông thường. Khả năng hiểu từ của các em còn nhiều hạn chế.<br /> ­ Khả năng sử  dụng từ và diễn đạt của các em gặp rất nhiều khó khăn, <br /> hay sử dụng sai từ. Đa số các em không biết diễn đạt điều mình muốn viết vì <br /> nghèo vốn từ.<br /> ­ Còn một số học sinh chưa biết dùng từ, đặt câu, sử dụng dấu câu, viết  <br /> sai chính tả nhiều.<br /> * Tồn tại trong cách dạy:<br /> ­ Một số  giáo viên trước sự  khó khăn của đối tượng HS như  vậy nên <br /> ngại khai thác, hướng dẫn kèm cặp học sinh mà lạm dụng phương pháp làm  <br /> mẫu, dẫn đến HS nhìn bài mẫu chép hoặc nhìn bài bạn chép. <br /> ­ Dạy không đúng trình tự, chưa liên kết các tiết dạy TLV để đi đến hoàn  <br /> chỉnh một bài văn theo cấu trúc chương trình biên soạn của SGK hoặc quá <br /> dựa dẫm vào SGK, quá cứng nhắc dựa vào gợi ý trong SGK, chưa dám thoát  <br /> ly SGK.<br /> ­ Một số giáo viên dân tộc thiểu số dạy  ở lớp dưới, khả năng dạy phân  <br /> môn Tập làm văn còn hạn chế, dẫn đến học sinh lên lớp 4 nhưng chưa biết  <br /> viết văn, dù yêu cầu viết đoạn văn 3 đến 5 câu.<br /> ­ Một vài giáo viên chưa chú ý đến dạy tích hợp Tập làm văn vào các <br /> phân môn Tập đọc, Luyện từ  và câu, Kể  chuyện,... hay bồi dưỡng kĩ năng <br /> viết văn, làm giàu vốn từ, sử  dụng vốn từ, cảm thụ thơ văn,... trong các tiết  <br /> học này để hỗ trợ dạy tốt phân môn Tập làm văn.<br /> ­    Việc sử  dụng đồ  dụng dạy học đôi khi c hưa khai thác triệt để  kênh <br /> hình giúp HS quan sát tìm ý hoặc  bỏ qua bước quan sát tìm ý hay lập dàn ý vì  <br /> nghĩ học sinh không làm được hoặc mất thời gian nên giáo viên hay đốt cháy  <br /> giai đoạn.<br /> 2. Thành công và hạn chế khi thực hiện đề tài: <br /> a. Thành công:<br />           ­ Học sinh biết viết bài văn trình bày rõ 3 phần, bám sát yêu cầu đề bài, <br /> làm chủ  được ngôn từ, diễn đạt rõ ràng, lưu loát hơn, sử  dụng dấu câu phù <br /> hợp. Bước đầu bài văn đã có biểu cảm.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           6<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> ­ Học sinh tự tin trong giao tiếp, các em có nhiều vốn từ hơn, diễn đạt <br /> trong nói và viết lưu loát và giàu hình  ảnh hơn và hạn chế  được nhiều lỗi <br /> chính tả.<br />         b. Hạn chế:<br /> Thời lượng của một tiết dạy thường kéo dài.<br /> 3. Mặt mạnh, mặt yếu:<br /> a. Mặt mạnh:<br />  Đề tài đã đưa ra được những giải pháp, biện pháp cụ thể để giải quyết <br /> những tồn tại, khó khăn trong việc dạy văn miêu tả  đối với học sinh DTTS  <br /> trên địa bàn trường tôi.<br /> b. Mặt yếu:<br />  Đòi hỏi giáo viên phải thực sự nhiệt tình, tâm huyết với học sinh, kiên <br /> trì thực hiện tốt các giải pháp, biện pháp mà đề tài đã đưa ra để đạt hiệu quả <br /> cao trong dạy học. Khả năng tiếp thu của học sinh có nhiều hạn chế, đòi hỏi <br /> giáo viên phải nhẹ  nhàng, hướng dẫn cụ  thể, động viên, khuyến khích học <br /> sinh kịp thời. Công tác  chữa bài đòi hỏi mất nhiều thời gian và sự cẩn trọng,  <br /> sửa chữa tỉ  mỉ    của giáo viên. Cần phải tăng thời lượng cho tiết học. Giáo <br /> viên phải tăng cường cung cấp vốn từ nhiều cho học sinh, sử dụng tr ực quan  <br /> nhiều trong dạy học.<br />  4. Nguyên nhân, các yếu tố tác động:<br /> ­ Giáo viên chuẩn bị, nghiên cứu bài chu đáo, dự  kiến trước những lỗi <br /> mà đối tượng học sinh mình mắc phải để  tìm cách sửa chữa kịp thời. Đồng <br /> thời chuẩn bị, dự  kiến trước những vấn đề  có thể  xảy ra để  giúp đỡ, định  <br /> hướng cho các em trong cách nghĩ, cách viết.<br /> ­ Giáo viên thực hiện đúng quy trình đã nghiên cứu, kiên trì sửa sai, bổ <br /> sung kiến thức cho học sinh.<br /> ­ Được sự quan tâm của lãnh đạo trường qua các buổi sinh hoạt chuyên  <br /> môn, cũng như  sự  trao đổi kinh nghiệm dạy học của các giáo viên trong tổ <br /> chuyên môn.<br /> ­ Học sinh yêu thích môn học hơn khi được giáo viên giúp đỡ và hướng  <br /> dẫn tìm ý, chọn từ để sắp xếp ý, xây dựng câu, đoạn văn, cảm nhận được cái  <br /> hay, cái đẹp của mỗi bài văn hay  trong từng bài tập đọc thuộc văn miêu tả.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           7<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> ­ Giáo viên thường xuyên mượn sách, báo, tài liệu tham khảo, sưu tầm  <br /> các bài văn hay cho các em đọc để cảm nhận.<br />     ­ Do đối tượng học sinh ít được tiếp xúc với thế giới xung quanh, ở nhà <br /> chủ  yếu giao tiếp bằng tiếng mẹ  đẻ,  ở  những lớp dưới giáo viên chưa chú <br /> trọng dạy tập làm văn, việc rèn kĩ năng viết văn cho học sinh còn hạn chế. <br /> Vốn từ  của các em quá ít  ỏi. Do đó việc đọc, nói, viết, hiểu tiếng Việt của  <br /> các em còn hạn chế, dẫn đến thời lượng tiết dạy thường kéo dài thời gian.<br /> 5. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đặt ra:<br /> Học sinh Tiểu học, phần lớn các em thích ham chơi mà các em lại sống <br /> trong môi trường gia đình không quan tâm đến việc học tập của con em mình <br /> nên các em chưa có động lực thúc đẩy  học tập. Việc học của con em, phụ <br /> huynh phó mặc cho nhà trường và ý thức của các em, đa số  phụ  huynh đứng <br /> ngoài cuộc. Do đó dẫn đến học sinh chưa ham học, chưa thích học. Công tác  <br /> phối kết hợp giữa nhà trường và phụ  huynh chưa đạt hiệu quả  cao do phụ <br /> huynh chưa hợp tác. Ví dụ: Học sinh không đi học, giáo viên vào nhà làm việc <br /> với phụ huynh, gọi học sinh đi học, phụ huynh chỉ trả lời: không biết hoặc nó <br /> không thích học, nó thích làm rẫy,…Học sinh có thói quen thường xuyên sử <br /> dụng tiếng mẹ  đẻ,  ở  địa phương tiếng phổ  thông không thông dụng. Việc <br /> dạy các kĩ năng thông thường như  đọc, viết chính tả,...cho các em đã tốn <br /> nhiều thời gian. Do đó để rèn cho học sinh kĩ năng viết văn miêu tả mang tính <br /> chất tổng hợp kiến thức, yêu cầu cao nên học sinh rất ngại phải viết văn. <br /> Giáo viên cũng hay nản, nếu không có sự kiên trì.<br />  Trước đặc thù của đối tượng học sinh trên địa bàn, vấn đề dạy học tiếng <br /> Việt cho các em nói chung và dạy phân môn Tập làm văn nói riêng gặp rất <br /> nhiều khó khăn, dẫn đến việc định hướng cho sự  lựa chọn các phương pháp <br /> dạy học của một số  giáo viên còn lúng túng. Do đó   sử  dụng phương pháp <br /> dạy học  ở  một số  giáo viên còn qua loa, chưa đi vào nghiên cứu đối tượng  <br /> học sinh cụ  thể  để  lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp, dẫn đến hiệu  <br /> quả dạy học còn chưa cao.<br /> III. GIẢI PHÁP, BIỆN PHÁP:<br /> 1. Mục tiêu: Giúp học sinh<br /> + Có thói quen quan sát, biết phát hiện những điều mới mẻ, thú vị  về <br /> thế giới xung quanh.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           8<br />  Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> + Biết chọn lọc từ ngữ (đặc biệt là từ ngữ có biểu cảm), trình bày suy  <br /> nghĩ của mình một cách mạch lạc (sống động), thành những câu văn sáng rõ <br /> về nội dung, có tình cảm chân thực.<br /> + Bồi dưỡng cho các em yêu đồ  vật, con vật, cây cối, tình yêu quê  <br /> hương đất nước, con người; bồi dưỡng vốn sống, vốn ngôn ngữ và khả năng <br /> giao tiếp cho các em.<br /> 2. Nội dung và cách thức thực hiện:<br /> Chất lượng học sinh là một vấn đề  được tất cả  giáo viên quan tâm hàng <br /> đầu. Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy và làm công tác chủ nhiệm. Tôi rất  <br /> quan tâm và lo lắng về chất lượng học sinh của lớp mình phụ trách. Xác định <br /> rõ Tập làm văn là môn học hết sức quan trọng nhưng lại rất khó khăn đối với <br /> các em. Điều đó làm tôi suy nghĩ, mày mò tìm các giải pháp để cải thiện chất <br /> lượng học phân môn Tập làm văn, đặc biệt là văn miêu tả cho học sinh. Với <br /> một số  kinh nghiệm của tôi trong những năm dạy học, tôi đã tìm ra những <br /> giải pháp, biện pháp sau:<br /> 2.1. Bồi dưỡng khả năng cảm thụ, viết văn miêu tả của giáo viên:<br /> Để  dạy cho học sinh biết viết một bài văn miêu tả  hay thì trước hết  <br /> người giáo viên phải bồi dưỡng khả năng cảm thụ, viết văn miêu tả  có cảm <br /> xúc, giàu trí liên tưởng, khả  năng biểu đạt,... Có như  vậy mới hướng dẫn  <br /> được học sinh viết ra những câu văn hay, giàu hình  ảnh và cảm xúc, thổi <br /> được hồn của các sự  vật vào trong tâm hồn của các em và truyền cảm hứng  <br /> cho các em viết văn. Giáo viên phải làm chủ được kiến thức, ngôn từ để diễn <br /> đạt trong mọi tình huống  ở trong các tiết Tập đọc,...và trong các bài văn của <br /> các em viết ra, từ đó mới định hướng, hướng dẫn các em cách tìm ý, dùng từ, <br /> đặt câu hay nhận xét, hướng dẫn các em chỉnh sửa trong các tiết trả  bài. Để <br /> thực hiện được điều đó, giáo viên phải thường xuyên tự  bồi dưỡng, tìm tòi, <br /> sưu tầm những bài văn hay, tìm hiểu cách viết văn ở các bài văn hay, đọc sách <br /> báo nhiều,...<br /> 2.2. Hướng dẫn học sinh nắm cấu tạo từng dạng văn miêu tả:<br /> Với mỗi dạng văn miêu tả, để giúp học sinh biết cách viết, điều kiện cần <br /> đầu tiên là học sinh phải  biết được cấu tạo của từng dạng văn miêu tả. Bởi  <br /> văn tả  cảnh, khác với văn tả  người,...Thông thường trước khi vào mỗi dạng <br /> văn miêu tả  thì theo chương trình trong SGK sẽ  có một bài tập đọc hay bài  <br /> chính tả có nội dung viết về văn miêu tả ở dạng này, đây là ngụ ý của SGK, <br /> giáo viên cần linh động tích hợp giới thiệu cho học sinh làm quen dần, sẽ giúp <br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           9<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> các em bớt bỡ ngỡ khi vào tìm hiểu dạng văn này và giúp các em học bài tốt  <br /> hơn. Ví dụ: Trước khi vào bài “Cấu tạo bài văn tả  cảnh”, đầu tuần GSK đã <br /> giới thiệu bài: “Quang cảnh làng mạc ngày mùa”,...<br /> Để học sinh viết được bài văn miêu tả  đảm bảo về  cấu trúc và nội dung,  <br /> giáo viên cần hình thành và giúp học sinh nắm được cấu tạo của từng dạng <br /> văn miêu tả. Khi dạy từng dạng cấu tạo của bài văn miêu tả  của mỗi bài, ở <br /> phần nhận xét đều có một bài văn tả  tương ứng. Giáo viên cần cho học sình <br /> tìm hiểu kĩ và đưa ra nhận xét về cấu tạo của từng dạng văn. Sau đó cho học <br /> sinh nêu cấu tạo của dạng văn miêu tả. Nội dung này đối với học dân tộc <br /> thiểu số  phải được nhắc đi nhắc lại nhiều lần và được củng cố  liên tục  ở <br /> các tiết sau đó. <br /> Ví dụ: Cấu tạo của bài văn  tả cảnh<br /> Bài văn tả cảnh thường  có ba phần:<br /> 1. Mở bài:     Giới thiệu bao quát về cảnh sẽ tả.<br /> 2. Thân bài:   Tả từng phần của cảnh hoặc sự thay đổi của cảnh theo thời  <br /> gian.<br /> 3. Kết bài:     Nêu nhận xét hoặc cảm nghĩ của người viết.<br /> 2.3. Chọn đề tài gần gũi với học sinh.<br /> Là đối tượng học sinh dân tộc thiểu số vùng khó khăn nên khả năng tư duy <br /> liên tưởng của các em gặp nhiều hạn chế. Vì đời sống sinh hoạt của các em  <br /> chưa phong phú, khả  năng diễn đạt bằng tiếng Việt cũng vậy. Do đó, giáo <br /> viên cần phải cân nhắc, lựa chọn đề  tài gần gũi với các em thường ngày mà <br /> các em hay tiếp xúc và nên đưa ra nhiều dạng đề  để  các em có nhiều lựa <br /> chọn.<br /> Ví dụ:  Đối với văn  tả  cảnh giáo viên nên chọn các đề: Tả  cảnh trên <br /> sân trường, cảnh nơi em ở,... <br /> Chẳng hạn, với đề  bài sau: Lập dàn ý bài văn tả  cảnh một buổi sáng <br /> (trưa, chiều) trong vườn cây (trong công viên, trên đường phố, trên cánh đồng,  <br /> nương rẫy)<br /> Đối với đề  bài này, giáo viên cần xem xét, định hướng cho các em lựa <br /> chọn. Đối với trường tôi, tôi sẽ  lựa chọn một trong hai cách: trên cánh đồng <br /> hoặc trên nương rẫy. Sau đó tôi tập trung hướng dẫn học sinh cách lập dàn ý: <br /> Tả cảnh một buổi sáng trên cánh đồng (vì trường tôi nằm gần cánh đồng, trên  <br /> đường đi học các em thường đi qua, các em được tiếp xúc nhiều và học sinh  <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           10<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> cũng vừa được làm quen với bài “Buổi sớm trên cánh đồng”  trong SGK). Sau  <br /> đó tôi mới khuyến khích học sinh có thể  chọn và lập dàn ý tả  cảnh trên <br /> nương rẫy,... tùy vào ý thích và sự  hiểu biết của mình. Hay với dạng đề  bài <br /> tả  cảnh sông nước, tôi sẽ  hướng dẫn học sinh chọn và tả  cảnh bờ  hồ  nằm  <br /> ngay cạnh trường,...<br /> Để phát triển khả năng và sự sáng tạo của mỗi học sinh, giúp cho mọi <br /> đối tượng học sinh được phát triển. Mỗi lần  yêu cầu học sinh làm bài viết,  <br /> tôi  thường đưa ra nhiều đề cho học sinh lựa chọn . <br /> Ví dụ: Văn tả người, có thể ra các loại đề sau:<br /> Đề 1: Tả một người thân mà em yêu quý.<br /> Đề 2: Tả một người bạn mà em quý mến.<br /> Đề 3: Tả một nghệ sỹ hài mà em yêu thích.<br /> Đề 4: Tả một ca sĩ mà em yêu thích.  <br /> 2.4. Hướng dẫn quan sát, tìm ý, bồi dưỡng vốn từ, cách dùng từ <br /> đặt câu và dùng dấu câu cho học sinh:<br /> a. Hướng dẫn quan sát, tìm ý: <br /> Trong dạy học học sinh dân tộc thiểu số, muốn học sinh nắm được bài, <br /> hiểu được bài thì trực quan là yêu cầu đầu tiên cần phải có. Bởi các em phần <br /> lớn chỉ  biết tư  duy trực quan,   chỉ  cần lắt léo, trừu tượng một tí là rất khó <br /> khăn đối với các em. Các em có quan sát, có nhìn thấy thì mới tìm ra được từ <br /> và hiểu đúng nghĩa từ  đó. Mặt khác, điều đặc trưng của văn miêu tả  là phải <br /> trực tiếp quan sát sự  vật thì mới viết được bài văn mang sắc thái riêng, gắn  <br /> với sự vật đó. Nếu không quan sát sự vật theo yêu cầu đề bài mà các em viết <br /> thì phần lớn là chép theo văn mẫu hoặc bắt chước người khác viết một cách <br /> máy móc.<br /> Ví dụ:  Tả  về  mẹ, có em viết: “Mẹ  em dong dỏng cao, có nước da <br /> ngăm ngăm đen và khuôn mặt hình trái xoan” nhưng trên thực tế thì mẹ em đó <br /> nước da trắng và chiều cao khiêm tốn. Hay tả  bạn thì bạn nào cũng khuôn  <br /> mặt trái xoan,...<br />   Do đó chúng ta cần hướng dẫn trẻ  quan sát và hình thành thói quen <br /> quan sát vì muốn miêu tả tốt thì quan sát phải tốt và có được những nhận xét  <br /> đúng để tìm ra được sự khác biệt, nét đặc trưng của sự vật, hiện tượng để có <br /> thể  phân biệt sự  vật, hiện tượng đó với sự  vật, hiện tượng khác. Vai trò  <br /> người giáo viên đối với hoạt động này hết sức quan trọng, các em không biết <br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           11<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> quan sát từ đâu, tìm ý như thế nào? Là người tổ chức hướng dẫn các em cần  <br /> hướng dẫn các em dựa vào cấu tạo của từng dạng văn miêu tả  để  quan sát, <br /> tìm ý. Khi dạy văn tả  cánh đồng, tôi có thể  cho quan sát cánh đồng vào buổi  <br /> sáng trên đường đi học. Sau đó,  ở  lớp tôi cho từng học sinh nêu từng ý quan <br /> sát được, viết lên bảng,  hướng dẫn học sinh sắp xếp ý sao cho phù hợp theo  <br /> cấu trúc của bài văn. Điều này giúp học sinh hứng thú, dễ hiểu  vì đây là tổng <br /> hợp trí tuệ  của tất cả  học sinh. (các em còn yếu kém cũng hình dung ra và  <br /> biết cách viết bài văn tả cánh đồng).<br /> a. Bồi dưỡng vốn từ:<br /> Biết quan sát, cần phải dùng từ  như  thế  nào để  miêu tả  là rất khó đối <br /> với các em. Các em ở đây vốn từ nghèo nàn, thế nên trong dạy học nhiều khi <br /> học sinh hiểu bài nhưng khi đứng lên trả  lời, không thể  nào diễn đạt được. <br /> Trong Tập làm văn, khi diễn đạt các em thường dùng sai từ, nhầm lẫn từ do <br /> không hiểu nghĩa của từ nên đặt sai chỗ hoặc đôi khi các em dùng từ đặt câu <br /> quá thật.<br /> Ví dụ: Các câu văn tả  bạn, có những em sử  dụng từ  sai: “ Khuôn mặt  <br /> tròn giống như  hai hòn bi xanh.”; “ Mũi bạn  ấy giống như  hình trái xoan.”;  <br /> “Răng to như sữa bò.”;<br /> “Bạn rất kính yêu chúng em.”... Hay  chỉ  liệt kê, dùng từ  quá thật “Mũi bạn <br /> dài và nhỏ.”; “Cái mũi rất tẹt.”; “ Miệng rất nhỏ.”...<br />   Do những tồn tại trên, mỗi đề  bài tôi thường gợi ý, hướng dẫn học <br /> sinh cách tìm từ ngữ để miêu tả dựa vào sự hiểu biết của mình hoặc giáo viên <br /> cung cấp từ mới cho các em. Hướng dẫn các em  tìm từ bằng nhiều hình thức  <br /> như: quan sát thực tế, qua tranh ảnh, xem phim, nhất là qua các phân môn khác  <br /> của môn Tiếng Việt, đặc biệt là phân môn Luyện từ và câu, môn Tập đọc để <br /> giúp các em hiểu từ. Khi viết câu, tôi lại hướng dẫn các em cách dùng từ, <br /> hiểu từ mình đang dùng,  bày cách  liên tưởng, tìm hình ảnh so sánh, nhân hóa <br /> để viết câu văn cho hay hơn. Chẳng hạn: <br /> *Từ thường dùng khi làm bài văn tả người:<br /> <br /> ­ Tả thân hình, dáng người: Cao, lùn, gầy gò, ốm yếu, nho nhỏ, nhỏ thó, <br /> tầm thước, xương xương, mảnh khảnh, dong dỏng, thon thả,  đẫy đà, yểu <br /> điệu, béo phệ, mập mạp, lực lưỡng, vạm vỡ, trẻ trung, quắc thước,cân đối, <br /> gầy guộc, mảnh mai, cường tráng, tiều tuỵ, lụ khụ, uể oải, bụ bẫm…<br /> ­ Tả khuôn mặt, diện mạo: Bầu bĩnh, trẻ  măng, hồng hào, đen sạm, rám <br /> nắng, xanh xao, tái mét, xanh tái như  chàm, không còn chút máu, vuông vắn, <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           12<br />  Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> vuông chữ điền, trái xoan, hốc hác, vô tư, đần độn, thông minh sáng sủa, khôi  <br /> ngô, khả  ái, xấu xí, rỗ  như tổ  ong, tươi tỉnh, niềm nở, hớn hở,  ủ rũ, cau có, <br /> bơ  phờ, hung tợn, ngờ  nghệch khờ  khạo, lầm lì, là lạ, đạo mạo, thơ  ngây, <br /> nhăn nheo, thờ thẫn, đăm chiêu, thiểu não, hiền hậu, dễ thương,…<br /> ­ Tả làn da: Nhăn nheo, xanh như tàu lá, bạch tạng, trắng nõn, trắng trẻo, <br /> nõn nà, mịn màng, chai cứng, nứt nẻ, rám nắng, sần sùi, tái mét, xanh xao, <br /> xanh lét, hồng hào, đỏ  thắm, mốc thếch, đen sạm, da bánh mật, ngăm ngăm, <br /> ngăm đen, đen đủi, trắng như trứng gà bóc…<br /> ­ Tả mắt: Đen huyền, đen láy, trong sáng, u buồn, lung linh, ươn ướt, sắc <br /> sảo, đượm buồn, thâm quầng, trắng đục, đỏ  ngầu,  sáng, lồi, tròn vo, xếch, <br /> một mí, mất ốc bươu, trao tráo, ti hí, mắt bồ câu,…<br /> ­ Tả cái nhìn của đôi mắt: Đăm đắm, mơ mộng, đắm đuối, dáo dác, trìu <br /> mến, mơ màng, chòng chọc, chăm chú, ngơ ngác, hằn học,…<br /> ­ Diễn tả tính cách: Nóng nảy, bạo dạn, vị tha, hời hợt,lười nhác, lì lợm,  <br /> trầm tính, đứng đắn, thật thà, ôn hoà, hiền hậu, vui vẻ, nhút nhát, nghiêm <br /> nghị, dè dặt, siêng năng, thận trọng, lỗ  mãng, bao dung, nhân hậu, khoác lác, <br /> ba hoa, nham hiểm, xảo quyệt, tham lam,  ích kỉ,  ưa giễu cợt, cau có, gắt <br /> gỏng, hấp tấp, khắt khe, láu táu, ít nói, nhã nhặn,... <br /> ­ Diễn tả thái độ: Vui sướng, hớn hở, hân hoan, hả hê, thoả thích, sảng <br /> khoái, khoái chí, vui nhộn, vui đáo để, vui mừng, đắc chí,…<br /> b. Dùng từ đặt câu:<br /> Giáo viên lưu ý học sinh khi tả: Tùy vào từng đối tượng mình tả,  <br /> quan sát kĩ và lựa chọn từ phù hợp để miêu tả, không thể tả mái tóc, nước da <br /> của em bé như  người lớn được. Tả  con mèo thì mắt phải tròn, tiếng kêu <br /> “meo,meo”, ngủ  lim dim, đi nhẹ  nhàng,...Tả  đêm trăng thì “ sáng vằng vặc”; <br /> tả tiếng suối chảy thì “róc rách”<br /> ­ Trong quá trình dạy học, trong các tiết trả  bài hoặc hướng dấn viết  <br /> văn, tôi thường yêu cầu học sinh đặt câu với những từ vừa tìm được và đưa ra  <br /> các trường  hợp  sử  dụng từ  chưa   đúng  để  cả  lớp phân  tích  nhận xét, sửa  <br /> sai.Khi phát hiện học sinh viết sai, tôi thường đưa ra cho cả lớp nhận xét, sửa  <br /> sai và rút kinh nghiệm theo các bước:<br />      + Câu văn của bạn viết, có chỗ  nào chưa phù hợp, các em cần phải  <br /> sửa? (Bạn sử dụng từ “bay” để miêu tả hoạt động của chó là không phù hợp)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           13<br />  Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br />    + Chúng ta cần thay từ  “bay” bằng từ  nào? (thay từ  “bay” bằng từ <br /> “chồm”)<br /> Học sinh sửa và viết đọc lại câu văn.<br /> ­ Trong khi viết, học sinh thường viết những câu chưa đủ  hai thành <br /> phần chính, dùng dấu chấm, phẩy chưa đúng hay những câu văn khô khan, <br /> thiếu hình ảnh cảm xúc, tôi lại hướng dẫn học sinh cách viết để câu văn hoàn  <br /> chỉnh và hay hơn.<br /> Ví dụ: Trong bài văn tả bạn H Duyên, có em viêt: “Cái trán cao, tóc dài ngang <br /> vai bạn buộc cao, rất gọn gàng.”<br /> Tôi chép câu văn lên bảng và hỏi:<br /> + Câu văn bạn viết đã giàu tính gợi tả chưa hay còn mang tính liệt kê?<br /> + Dựa vào đặc điểm của bạn H Duyên là một bạn thông minh, nhanh  <br /> nhẹn, tóc ngang vai hay buộc cao, vầng trán cao. Vậy ta cần thay đổi câu văn <br /> này như thế nào, để miêu tả bạn H Duyên toát lên được những đặc điểm đó?<br /> Sau khi gợi ý cho học sinh nêu, tôi giúp học sinh chỉnh sửa và   hoàn  <br /> chỉnh câu văn có hình  ảnh cảm xúc hơn, làm nổi bật đặc điểm của bạn H <br /> Duyên: “Mái tóc dài chấm ngang vai, luôn được bạn buộc cao như tóc đuôi gà,  <br /> để lộ vầng trán cao, toát lên vẻ thông minh, nhanh nhẹn vốn có của bạn.”<br /> * Cách dùng từ miêu tả, liên tưởng, so sánh:<br />  ­ Giáo viên cần hướng dẫn học sinh cách dùng từ miêu tả  để  giúp các  <br /> em viết được câu văn sinh động hơn. Ví dụ: Khi tả  hoa "nở",   từ  “nở” chỉ <br /> mang tính  chất thông báo, mà cần phải sử dụng từ miêu tả như: bung nở, hé  <br /> nở, xòe nở, bung cánh, hé cánh, xòe cánh,... Từ  "xanh" chỉ  miêu tả  nhưng  <br /> không gợi tả, cần hướng dẫn học sinh dùng từ  gợi tả  cho màu xanh: xanh <br /> biếc, xanh lam, xanh ngọc, xanh mướt,...Nếu giáo viên chú ý dạy tích hợp <br /> Tập làm văn vào trong Tập đọc, Luyện từ và câu thì sẽ giảm bớt được nhiều <br /> thời gian trong cung đoạn này. Ví dụ: Màu “vàng” được dùng từ gợi tả rất cụ <br /> thể  trong bài: “Quang cảnh làng mạc ngày mùa”­ Tiếng Việt 5, tập 1, trang  <br /> 10. <br /> ­  Để  câu văn sinh động hơn, giáo viên không chỉ  hướng dẫn học sinh <br /> cách dùng từ  miêu tả  mà còn phải hướng dẫn học sinh cách dùng các biện  <br /> pháp nhân hóa, so sánh mà các em đã được học, đưa vào bài để miêu tả sự vật <br /> được sinh động hơn. Rất khó đối với các em là cách liên tưởng để  tìm hình <br /> ảnh so sánh sự vật.<br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           14<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> Ví dụ: Tìm từ so sánh với mặt trời thì cần hướng dẫn học sinh:<br /> + Mặt trời có hình gì? Giống cái gì? (hình tròn giống như quả cầu)<br /> + Mặt trời có màu gì?  Giống hình ảnh nào?  (đỏ rực, giống như lửa)<br /> Dẫn dắt học sinh đặt câu: "Mặt trời thì đỏ rực như quả cầu lửa", <br /> Tương tự để có câu: "Mảnh trăng cong cong như lưỡi liềm" <br /> ­ Đối với những học sinh khá, giỏi, giáo viên cần hướng dẫn học sinh  <br /> cách sáng tạo câu văn bằng cách liên tưởng, so sánh sự  vật nâng cao hơn.  Ví <br /> dụ:  Khi miêu tả “Hồ nước lặng yên” thì cho học sinh so sánh với trạng thái  <br /> "lặng yên" của con người. Giáo viên có thể hỏi: Khi nào con người lặng yên? <br /> và học sinh có thể  tìm ra được các từ  " khi ngủ, khi nhớ, khi buồn, khi mơ <br /> mộng, ..." Như vậy, giáo viên có thể hướng dẫn học sinh viết được rất nhiều <br /> câu: Hồ  nước lặng im như  chìm vào giấc ngủ./Hồ  nước lặng im như  đang  <br /> mơ  mộng với những đám mây trắng./Hồ  nước lặng im như  đang buồn bã <br /> điều gì./ Hồ nước lặng im như đang nhớ những vì sao lấp lánh buổi đêm....<br />  ­ Giáo viên cần tổng quát được cách dùng từ ở từng dạng văn miêu tả,  <br /> để định hướng tốt cho các em khi viết văn: <br />  + Tả  cảnh thường dùng nhiều từ  ngữ  gợi tả  hình dạng, đặc điểm, có <br /> thể  so sánh, nhân hoá làm cho cảnh vật được miêu tả  thêm sinh động; cần  <br /> bộc lộ cảm xúc trước sự vật được miêu tả trong cảnh.<br />  + Tả người thường dùng nhiều từ ngữ gợi tả hình dáng, màu sắc, âm <br /> thanh; từ ngữ chỉ hoạt động, đặc điểm, trạng thái của người; có thể sử dụng <br /> biện pháp liên tưởng, so sánh để  miêu tả  cho sinh động và bộc lộ  mối quan <br /> hệ tình cảm với người được tả.<br /> 2.5. Hướng dẫn học sinh lập dàn ý và xây dựng đoạn văn phần thân <br /> bài:<br /> Đây là một hoạt động hết sức quan trong làm văn miêu tả. Thế nhưng một <br /> số  giáo viên thường bỏ  qua giai đoạn này vì bước đầu thì đây cũng là một <br /> hoạt động khó đối với học sinh nói chung và đặc biệt là đối với học sinh dân <br /> tộc thiểu số vùng khó khăn lại càng khó hơn. Song nếu giáo viên hướng dẫn <br /> cụ thể thì các em sẽ làm được, việc này lặp đi lặp lại nhiều sẽ tạo thành thói  <br /> quen có lợi trong viết văn cho học sinh. Nếu một bài văn mà các em biết cách <br /> lập dàn ý trước khi làm bài thì các em đã có định hướng tốt cho bài văn của <br /> mình. Bài văn có đầy đủ  ý, bố  cục chặt chẽ  và lâu dần các em sẽ  khái quát <br /> được cách làm một bài văn khi xác định xong đề bài.<br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           15<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> Khi hướng dẫn học sinh lập dàn ý một bài văn tôi thường theo các bước <br /> sau:<br /> ­ Xác định đề bài<br /> ­ Nhắc lại cấu tạo bài văn theo đề bài đã cho<br /> ­ Tiến hành hướng dẫn lập dàn ý.<br /> Ví dụ: <br /> Đề bài: Hãy tả ngôi trường thân yêu gắn bó với em trong nhiều năm qua.<br /> Với đối tượng học sinh như đã nêu, tôi dẫn dắt học sinh thực hiện lập  <br /> dàn ý từ hệ thống câu hỏi khá tỉ mỉ sau: <br /> + Đề bài yêu cầu chúng ta làm gì? (Tả ngôi trường của em)<br /> + Đề bài thuộc dạng văn miêu tả nào? (tả cảnh)<br /> + Hãy nêu cấu tạo của bài văn tả cảnh? (Hs nêu)<br /> + Em quan sát vào thời gian nào? (buổi sáng khi học sinh chưa đến <br /> trường, buổi chiều khi học sinh đã ra về  hay trong giờ học,...) <br /> + Em quan sát bằng những giác quan nào? ( mắt nhìn, tai nghe các âm <br /> thanh như  tiếng giảng bài của cô, tiếng trống,...tiếng cảnh vật xung quanh <br /> như tiếng ve kêu, chim hót,..)<br /> + Phần mở bài em cần giới thiệu như thế nào? (Hs nêu)<br /> + Phần thân bài em tả những cảnh nào của trường? ( HS nêu)<br /> + Phần kết bài, em nêu cảm nghĩ của mình đối với ngôi trường như thế <br /> nào?<br /> *Lưu ý: Các em có thể  tả  cảnh trường vào một thời điểm nhất định <br /> hoặc theo thứ tự thời gian trong ngày như  sáng đến chiều hay theo mùa. Khi <br /> quan sát, các em nên quan sát từ  xa đến gần, từ  ngoài vào trong, nắm được  <br /> điểm chung và riêng của cảnh, chú ý vào những điểm nổi bật nhất của cảnh.  <br /> Sự liên quan của cảnh vật đó với cảnh vật xung quanh như con người, chim <br /> chóc, thiên nhiên,...<br /> ­ Tổ chức nhận xét, bổ sung hoàn thiện dàn ý: Để giúp học sinh có một  <br /> dàn ý hoàn chỉnh, giáo viên cho học sinh đọc dàn ý của mình cho cả lớp nhận  <br /> xét, bổ sung, giáo viên giúp đỡ để các em hoàn chỉnh dàn ý.<br />          Dàn ý bài văn tả ngôi trường Tiểu học Tình Thương:<br /> *Mở bài<br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           16<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> + Trường em mang tên Trường Tiểu học Tình Thương<br /> + Ngôi trường chưa khang trang nhưng cảnh vật thật là hiền hòa.<br /> *Thân bài<br /> + Nhìn từ xa ngôi trường nhỏ bé, yên tĩnh .<br /> +   Biển   trường   xanh   đậm,   nổi   rõ   hàng   chữ   trường   Tiểu   học   Tình  <br /> Thương màu trắng.<br /> + Tường được sơn màu vàng<br /> + Sân trường được lát gạch hình chữ T, giữa có lá cờ đỏ  sao vàng tung <br /> bay phấp phới.<br /> + Bao quanh sân gạch là những bồn hoa được chúng em chăm sóc cẩn  <br /> thận.<br /> + Có 3 dãy phòng học và một dãy phòng chức năng.<br /> + Lớp học rộng rãi, thoáng mát, bàn 2 chỗ ngồi, trang trí rất đẹp, có đầy <br /> đủ quạt điện, đèn điện, sáng nào chúng em cũng vệ sinh sạch sẽ.<br /> +Từ  cổng nhìn thẳng vào là dãy phòng chức năng, phòng đầu tiên bên <br /> phải là thư viện,...<br /> *Kết bài:<br /> + Em rất yêu quý và tự hào về trường em<br /> + Dù sau này đi xa em vẫn luôn nhớ mãi hình ảnh mái trường thân yêu  <br /> của em.<br /> Tiếp theo, tôi cho học sinh chọn và viết hoàn chỉnh một đoạn văn phần <br /> thân bài, tổ chức nhận xét, sửa chữa hoàn chỉnh.<br /> 2.6. Xây dựng mở bài và kết bài:<br /> a. Xây dựng mở bài:<br /> Mở bài là phần có vai trò hết sức quan trọng trong mỗi bài văn. Nó thu <br /> hút người đọc, người nghe chú ý,tập trung vào bài ngay đầu bài. Có hai cách  <br /> mở  bài: mở  bài trực tiếp và mở  bài gián tiếp. Mở  bài trực tiếp thì mọi đối <br /> tượng học sinh đều có thể  thực hiện được. Riêng mở  bài gián tiếp ( không  <br /> bắt buộc) nhưng giáo viên khuyến khích học sinh sử  dụng khi làm bài, giúp  <br /> các em có được bài văn hay hơn, hấp dẫn người nghe hơn.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           17<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br />   Để giúp học sinh có cách mở bài và kết bài phong phú, đa dạng.  Trước <br /> hết người giáo viên  phải giúp học sinh hiểu Thế nào là mở bài trực tiếp, gián  <br /> tiếp?<br />   + Mở bài trực tiếp: Là giới thiệu trực tiếp sự vật mình định tả<br /> + Mở bài gián tiếp: Nói chuyện khác để  dẫn vào chuyện (có thể  bằng <br /> cách đưa ra một mẩu chuyện, một so sánh, một liên tưởng, một câu văn thơ,  <br /> một âm thanh,... để đi đến điều mình cần giới thiệu).<br /> Ví dụ: Mở bài gián tiếp<br />  Có nhiều cách mở  bài để  thu hút người đọc, người nghe, chẳng hạn  <br /> các cách mở bài sau:<br />  “ Con dù lớn vẫn là con của mẹ<br /> Đi suốt đời lòng mẹ vẫn thương con.”<br /> Ôi! Tình mẹ  yêu con chỉ   có thể  so sánh với biển nước mênh mông. <br /> Mẹ! Người em yêu nhất trên đời. (mở bài bằng câu thơ)<br /> b. Hướng dẫn học sinh xây dựng kết bài: Cũng như mở bài, kết bài <br /> cũng có hai cách đó là kết bài mở rộng và không mở rộng. <br /> Để giúp học sinh có cách mở bài và kết bài phong phú, đa dạng. Trước <br /> hết người giáo viên  phải giúp học sinh hiểu: Thế nào là kết bài mở rộng và <br /> không mở rộng?<br /> + Kế bài mở rộng: Sau khi cho biết kết cục, có lời bình luận thêm<br /> + Kế bài không mở rộng: Cho biết kết cục, không bình luận gì thêm.<br /> Ví dụ: Kết bài của một bài văn tả cây phượng<br /> ­Kết bài mở rộng:<br /> Mỗi lần nhìn ngắm cây phượng, lòng em lại dâng trào một cảm xúc lâng  <br /> lâng khó tả  vì được tự  do thưởng thức sự   ưu đãi vẻ  đẹp tuyệt vời mà thiên  <br /> nhiên dâng tặng cho con người.  Chúng ta hãy quý trọng thiên nhiên, bảo vệ <br /> thiên nhiên  để được chiêm ngưỡng vẻ đẹp tuyệt vời ấy.<br /> ­Kết bài không mở rộng:<br /> Ngồi ngắm cây phượng, em càng yêu cây phượng hơn và  phượng <br /> mãi là loài hoa yêu quý của tuổi học trò.<br /> 2.7. Hướng dẫn học sinh hoàn chỉnh bài văn.<br /> <br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           18<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> Sau các tiết lập dàn ý, xây dựng mở  bài, kết bài, xây dựng đoạn văn <br /> thường có tiết viết hoàn chỉnh bài văn. Trước khi yêu cầu viết một bài văn <br /> hoàn chỉnh, giáo viên cần hướng dẫn học sinh tổng hợp, liên kết các tiết  <br /> trước để giúp các em có một bài văn hoàn chỉnh.<br /> Ví dụ: <br /> + Bài văn gồm có mấy phần? Đó là những phần nào?<br /> + Mở bài có mấy cách? Nêu từng cách mở bài?<br /> + Thân bài được trình bày như  thế  nào? (Có thể  trình bày thành nhiều <br /> đoạn, mỗi đoạn diễn tả một nội dung chính. Ví dụ: Tả con vật thì có đoạn tả <br /> hình dáng, đoạn tả thói quen sinh hoạt,...)<br /> + Kết bài có mấy cách? Nêu từng cách kết bài?<br /> * Lưu ý học sinh: Sau mỗi phần hay mỗi đoạn cần phải xuống dòng <br /> (một số em thường hay viết liền mạch). Đầu đoạn phải lùi vào một ô và viết  <br /> hoa.<br /> Trong khi học sinh làm bài, giáo viên hướng dẫn học sinh bám sát dàn ý <br /> đã lập để  viết. Giáo viên theo dõi giúp đỡ  học sinh, đặc biệt là những học  <br /> sinh yếu.<br /> <br /> <br /> 2.8. Nhận xét bài viết của học sinh:<br /> Mỗi bài văn học sinh viết được, kết hợp với cách đánh giá của giáo  <br /> viên đúng cách sẽ  giúp các em trưởng thành trong nhận thức, trong cách suy <br /> nghĩ. Do đó, tôi thường nhận xét bài rất tỉ  mỉ  sau mỗi bài học sinh viết, sửa <br /> sai trực tiếp về lỗi chính tả, gạch chân dưới những câu, từ học sinh đặt chưa  <br /> đúng và nhận xét cụ thể để giúp các em chữa bài trong tiết trả bài. Những góp <br /> ý nhẹ  nhàng, chi tiết hay những lời khen của giáo viên như  một định hướng <br /> giúp học sinh hoàn thiện bài viết hơn.<br /> 2.9. Tiết trả bài<br /> Trong tiết trả  bài, giáo viên cần nhận xét rõ  ưu, khuyết điểm chung. <br /> Luôn đưa ra những ưu điểm cụ thể sau dó mới nhận xét những sai sót, tồn tại  <br /> của học sinh về  lỗi chính tả, bố  cục, cách dùng từ, đặt câu, cách diễn đạt. <br /> Sau đó, cho học sinh sửa bài theo nhóm hoặc cá nhân, gọi một vài học sinh  <br /> nêu lỗi vấp phải và cách sửa của mình hay của nhóm, lớp góp ý, giáo viên <br /> chốt lại câu văn như  thế  nào là hay, là đúng. Cuối cùng giáo viên đọc những  <br /> <br /> <br /> <br /> Trần Thị Tuyết Nga – Giáo viên trường Tiểu học Tình Thương           19<br /> Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 5.<br /> <br /> đoạn văn hay, bài văn hay cho cả  lớp nghe, cho học sinh viết lại một đoạn <br /> văn của bài.<br /> <br /> 3. Điều kiện để thực hiện các giải pháp, biện pháp<br /> <br /> Để thực hiện các giải pháp, biện pháp nêu trên đòi hỏi giáo viên phải linh  <br /> hoạt trong cách dạy học, có khả  năng dạy môn Tiếng Việt lớp 5, nhiệt tình, <br /> tâm huyết với học sinh. Trang thiết bị dạy học học đầy đủ. Học sinh đi học <br /> chuyên cần, có ý thức trong việc học tập, ham đọc sách báo.<br /> <br /> 4. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp<br /> Giữa các giải pháp, biện pháp nêu trên luôn có mối quan hệ  chặt chẽ <br /> với nhau, không thể  tách rời. Do đó, khi thực hiện các giải pháp,  giáo viên  <br /> cần vận dụng các biện pháp đã đưa ra một cách linh hoạt để  giải quyết vấn  <br /> đề. Giúp các em tiếp thu bài một cách nhanh nhất và có thể  vận dụng giải <br /> quyết được những vấn đề