Tác dụng dược lý của các phân đoạn chiết từ thân cây đậu bắp abelmoschus esculentus L - malvaceae trên chuột nhắt

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> TÁC DỤNG DƯỢC LÝ CỦA CÁC PHÂN ĐOẠN CHIẾT TỪ THÂN CÂY<br /> ĐẬU BẮP ABELMOSCHUS ESCULENTUS L. – MALVACEAE<br /> TRÊN CHUỘT NHẮT<br /> Huỳnh Ngọc Trinh*, Nguyễn Bảo Yến*, Vũ Thị Thanh Thảo*, Trần Thủy Tiên*, Mai Phương Mai*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: nghiên cứu này nhằm đánh giá tác động hạ glucose huyết và lipid huyết của các cao chiết phân<br /> đoạn từ dịch toàn phần ethanol của thân cây đậu bắp.<br /> Phương pháp: cao toàn phần ethanol được chiết bằng phương pháp đun hồi lưu với dichloromethan và<br /> ethylacetat. Chuột được gây đái tháo đường thực nghiệm bằng alloxan và gây tăng lipid huyết bằng tyloxapol.<br /> Các cao phân đoạn thu được được cho chuột uống mỗi ngày. Glucose huyết được đo mỗi 5 ngày trong vòng 15<br /> ngày thực nghiệm. Cholesterol, triglyceride huyết được đo 24 giờ sau khi tiêm tyloxapol.<br /> Kết quả: vào cuối đợt điều trị, nồng độ glucose huyết của nhóm chuột uống cao dichloromethan có giảm nhẹ<br /> nhưng chưa khác biệt có ý nghĩa thống kê so với nhóm không điều trị. Cao ethylacetat làm giảm rõ rệt nồng độ<br /> glucose cũng như cholesterol và triglycerid huyết của nhóm chuột điều trị với cao này. Cắn còn lại sau khi chiết<br /> không ảnh hưởng đến nồng độ glucose và cholesterol của chuột thử nghiệm.<br /> Kết luận: trong 3 cao khảo sát, cao ethylacetat đồng thời thể hiện rõ tác động hạ glucose và lipid huyết ở cả 2<br /> liều 30 và 60 g/kg.<br /> Từ khóa: đái tháo đường, tình trạng tăng lipid huyết, Okra.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> PHARMACOLOGICAL EFFECT OF DIFFERENT FRACTIONAL EXTRACTS<br /> FROM PLANTS OF OKRA ABELMOSCHUS ESCULENTUS L. MALVACEAE IN MICE<br /> Huynh Ngoc Trinh, Nguyen Bao Yen, Vu Thi Thanh Thao, Tran Thuy Tien, Mai Phuong Mai<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 - Supplement of No 4 - 2013: 429 - 433<br /> Objectives: this study aim to evaluate hypoglycemic and hypolipidemic effects of different fractional extracts<br /> obtained from total ethanol extract of Okra plant.<br /> Methods: total ethanol extract were extracted under reflux condition by using dichloromethane and acetate<br /> ethyl. Obtained fractional extracts were orally given to alloxan-induced diabetic mice or tyloxapol-induced<br /> hyperlipidemic mice at doses equivalent to 30g or 60g of dry powder/kg. Blood glucose levels were determined<br /> every 5 days during 15 days of treatment. Cholesterol and triglyceride levels were determined 24 h after tyloxapol<br /> injection.<br /> Results: at the end of treatment, glucose levels of mice treated with dichloromethane extract were slightly<br /> decreased but were not significantly different as compared to untreated mice. Acetate ethyl extract significantly<br /> lowered glucose as well as cholesterol and triglyceride levels of treated mice. Residual extract did not influence<br /> glucose and cholesterol levels of experimental mice.<br /> Conclusion: among studied fractions, acetate ethyl extract exhibited clearly hypoglycemic and hypolipidemic<br /> effect at dose of 30g/kg and 60g/kg.<br /> Keywords: diabetes, hyperlipidemia, Okra<br /> * Khoa Dược, Đại học Y Dược TP.HCM<br /> Tác giả liên lạc: TS. Huỳnh Ngọc Trinh<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Học<br /> <br /> ĐT: 0838295641<br /> <br /> Email: trinhbl81@yahoo.com<br /> <br /> 429<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ngày nay, bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) là<br /> một trong những bệnh mãn tính đang có xu<br /> hướng gia tăng trên thế giới nói chung và ở Việt<br /> Nam nói riêng. Ngoài ra, những bệnh nhân bị<br /> rối loạn dung nạp đường thường kèm theo rối<br /> loạn chuyển hóa lipid huyết và tăng nguy cơ<br /> mắc chứng vữa xơ thành mạch và các bệnh tim<br /> mạch(2). Hiện nay, xu hướng sử dụng thảo dược<br /> trong điều trị bệnh đái tháo đường và chứng rối<br /> loạn lipid huyết đang rất được quan tâm vì<br /> tương đối an toàn, ít tác dụng phụ và giúp giảm<br /> thiểu chi phí trong điều trị. Trong số đó, cây đậu<br /> bắp Abelmoschus esculentus L. đã được sử dụng<br /> từ lâu trong dân gian như một phương thuốc hỗ<br /> trợ trong điều trị đái tháo đường. Những nghiên<br /> cứu gần đây cho thấy cao chiết toàn phần bằng<br /> cồn 50% từ thân đậu bắp không chỉ có tác dụng<br /> hạ glucose huyết mà còn hạ lipid huyết(5). Vì vậy,<br /> với mong muốn đi xa hơn để tìm hiểu khả năng<br /> ứng dụng đậu bắp trong điều trị, chúng tôi thực<br /> hiện nghiên cứu các tác dụng dược lý này của<br /> các cao chiết phân đoạn từ thân cây Đậu bắp<br /> bằng các mô hình thực nghiệm trên chuột nhắt.<br /> <br /> VẬT LIỆU -PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU<br /> Vật liệu<br /> Thú thử nghiệm<br /> Chuột nhắt trắng chủng Swiss albino, phái<br /> đực, từ 4,5 đến 6,5 tuần tuổi, cân nặng khoảng<br /> 18g đến 26g, được mua từ Viện Pasteur Nha<br /> Trang và được nuôi bằng thức ăn viên do viện<br /> cung cấp. Chuột được nuôi ổn định ở nhiệt độ<br /> phòng 3-4 ngày trước khi bắt đầu mỗi thử<br /> nghiệm.<br /> <br /> Trung Quốc)<br /> Alloxan (Sigma-Aldrich Chemie Gmbh)<br /> Tyloxapol – Triton WR 1339 (Sigma-Aldrich<br /> Chemie Gmbh)<br /> Glibenclamid (CTCP XNK Domesco)<br /> Atorvastatin (Lipitor 20mg- Pfizer)<br /> Chất chống đông (EDTA –Sigma)<br /> Thuốc thử glucose (ISE, Italy)<br /> Thuốc thử cholesterol, thuốc thử triglycerid<br /> (Shenzhen Mindray Bio-medical Electronics Co.,<br /> LTD)<br /> <br /> Phương pháp<br /> Phương pháp chiết<br /> Dược liệu được sấy khô ở nhiệt độ dưới 70ºC<br /> trong vòng 3-4 tiếng và được xay nhỏ và rây qua<br /> rây 2mm. Bột dược liệu được chiết kiệt theo<br /> phương pháp đun hồi lưu bằng cồn 50%. Dịch<br /> chiết được cô quay ở nhiệt độ 60°C dưới áp suất<br /> giảm đến cao lỏng. Cao lỏng được cô cách thủy ở<br /> 70°C đến cao đặc, sau đó sấy chân không ở 35°C<br /> đến cao khô, tơi xốp. Sau đó, cao chiết toàn phần<br /> tiếp tục được chiết kiệt bằng phương pháp đun<br /> hồi lưu với dichloromethan thu được dịch chiết<br /> T1, đem cô quay và cách thủy để bay hơi dung<br /> môi, thu được cao phân đoạn T1. Phần cắn còn<br /> lại tiếp tục được chiết tương tự với dung môi<br /> ethylacetat, thu được cao phân đoạn T2. Phần<br /> cắn còn lại trong bình sau khi bay hơi dung môi<br /> thu được cao phân đoạn T3.<br /> <br /> Dược liệu<br /> Thân đậu bắp Albelmoschus esculentus L. (toàn<br /> cây sau khi đã thu hoạch quả, nhổ cả rễ và thân)<br /> thái mỏng, phơi khô ở nắng vừa, bảo quản nơi<br /> khô mát, tránh ẩm ướt, mối mọt.<br /> <br /> Khảo sát tác dụng hạ glucose huyết<br /> Chuột được cho nhịn đói qua đêm trước khi<br /> tiêm alloxan. Chuột được gây tăng glucose huyết<br /> bằng cách tiêm tĩnh mạch dung dịch alloxan liều<br /> 60mg/kg (pha trong nước muối sinh lý). Thời<br /> điểm 48 giờ sau tiêm, chuột được lấy máu để<br /> đánh giá tình trạng ĐTĐ. Những chuột có nồng<br /> độ glucose huyết cao hơn 200mg/dL được lựa<br /> chọn vào thí nghiệm khảo sát tác dụng hạ<br /> glucose huyết của các cao dược liệu.<br /> <br /> Hóa chất<br /> Dung<br /> môi<br /> chiết<br /> xuất:<br /> ethanol,<br /> dichloromethan, ethylacetat (dung môi kỹ thuật,<br /> <br /> Chuột bị ĐTĐ được điều trị ngẫu nhiên bằng<br /> cách cho uống thuốc đối chứng (glibenclamid,<br /> liều 5mg/kg, 1 lần/ngày) hoặc các cao phân đoạn<br /> <br /> 430<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> với liều tương đương 30g và 60g bột dược liệu<br /> khô/kg, 1 lần/ngày. Đối với nhóm chuột chứng<br /> bệnh, chuột được cho uống nước cất trong suốt<br /> quá trình thử nghiệm.<br /> Chuột được điều trị trong vòng 15 ngày.<br /> Đánh giá glucose huyết của chuột mỗi 5 ngày<br /> trong suốt quá trình điều trị.<br /> <br /> Khảo sát tác dụng hạ lipid huyết cấp<br /> Chuột được cho nhịn đói qua đêm trước khi<br /> tiến hành thử nghiệm. Chuột được gây tăng<br /> lipid bằng cách tiêm tĩnh mạch dung dịch<br /> tyloxapol (pha trong nước muối sinh lý) ở liều<br /> 250mg/kg. Ngay sau đó, chuột được cho uống<br /> atorvastatin (64mg/kg) hoặc các cao dược liệu<br /> với liều 30g và 60g/kg.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Đo nồng độ cholesterol và triglycerid huyết<br /> vào thời điểm 24 giờ sau khi tiêm tyloxapol.<br /> <br /> Phương pháp đánh giá kết quả<br /> Các số liệu thu được được trình bày dưới<br /> dạng Trung bình ± SEM. Dùng ANOVA, pair T<br /> test để so sánh sự khác biệt giữa các nhóm thử<br /> nghiệm và giữa thời điểm trước và sau khi điều<br /> trị của mỗi nhóm chuột. Sự khác biệt có ý nghĩa<br /> khi p < 0,05.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Tác dụng hạ glucose huyết<br /> Kết quả định lượng nồng độ glucose huyết<br /> của các chuột thử nghiệm trong quá trình điều<br /> trị được trình bày trong bảng 1.<br /> <br /> Bảng 1. Nồng độ glucose huyết (mg/dL) của các nhóm chuột trong quá trình điều trị<br /> Lô<br /> Chứng bệnh<br /> Glibenclamid 5mg/kg<br /> Cao T1 60mg/kg<br /> Cao T1 30mg/kg<br /> Cao T2 60mg/kg<br /> Cao T2 30mg/kg<br /> Cao T3 60mg/kg<br /> Cao T3 30mg/kg<br /> <br /> n<br /> 5<br /> 6<br /> 8<br /> 8<br /> 6<br /> 6<br /> 6<br /> 5<br /> <br /> Ngày 0<br /> 349,0 ± 30,2<br /> 367,5 ± 26,3<br /> 328,0 ± 34,8<br /> 355,9 ± 28,5<br /> 336,3 ± 28,1<br /> 350,3 ± 29,4<br /> 369,3 ± 25,8<br /> 326,4 ± 27,0<br /> <br /> Ngày 5<br /> 268,2 ±21,7<br /> 256,3 ± 55,7<br /> 369,4 ± 54,9<br /> 259,2 ± 33,9<br /> 200,1 ± 47,7<br /> 202,0 ± 39,3 (#)<br /> 320,6 ± 47,9<br /> 277,6 ± 35,1<br /> <br /> Ngày 10<br /> 304 ± 38,2<br /> 270,7 ± 53,0<br /> 273,0 ± 36,5<br /> 254,6 ± 37,5<br /> 245,2 ± 37,8<br /> 297,1 ± 40,2<br /> 350,1 ± 23.2<br /> 312,1 ± 42,4<br /> <br /> Ngày 15<br /> 322,8 ± 35,9<br /> 213,7 ± 44,2 (#)<br /> 259,6 ± 36,3<br /> 232,0 ± 36,64<br /> 180,9 ± 27,3 (*)(#)<br /> 232,3 ± 41,7<br /> 287,2 ± 26,1<br /> 290,0 ± 37,5<br /> <br /> Tỉ lệ giảm (%)<br /> --42<br /> 21<br /> 35<br /> 46<br /> 34<br /> 22<br /> 11<br /> <br /> Số liệu trình bày dưới dạng Trung bình ± SEM. (*) p < 0,05 khác biệt có ý nghĩa so với nhóm chứng. (#) P < 0,05 khác biệt có ý<br /> nghĩa so với ngày đầu điều trị trong cùng một lô<br /> <br /> Kết quả thực nghiệm cho thấy, ở liều<br /> 60mg/kg tiêm tĩnh mạch, alloxan đã gây tình<br /> trạng bệnh tương đối ổn định trong vòng 15<br /> ngày. Sau khi điều trị bằng glibenclamid 5mg/kg<br /> hay với các cao khác nhau, glucose huyết của các<br /> chuột thực nghiệm đã có giảm so với thời điểm<br /> ban đầu (bảng 1).<br /> Đối với cao T1, ở cả hai liều điều trị (30g/kg<br /> và 60g/kg), cao T1 làm giảm nhẹ glucose huyết<br /> sau 15 ngày điều trị nhưng chưa khác biệt có ý<br /> nghĩa so với lô chứng cũng như so với ngày đầu<br /> điều trị.<br /> Riêng cao T2, sau 5 ngày điều trị, liều 30g/kg<br /> và 60g/kg đều làm giảm đáng kể nồng độ<br /> glucose huyết so với nhóm chứng bệnh. Tuy<br /> nhiên, vào thời điểm này, do một số chuột (30%)<br /> của cả 2 lô điều trị có glucose huyết xuống dưới<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Học<br /> <br /> 126 mg/dL nên chúng tôi đã giảm liều 60g/kg<br /> xuống còn 30g/kg và ngừng cho uống cao T2 ở lô<br /> điều trị với liều 30g/kg. Sự thay đổi chế độ điều<br /> trị này đã dẫn đến glucose huyết của các lô chuột<br /> này tăng trở lại vào lần đo tiếp theo. Do đó,<br /> chúng tôi đã duy trì lại liều điều trị ban đầu từ<br /> ngày 10. Kết quả đo được vào cuối đợt thử<br /> nghiệm cho thấy glucose huyết của cả 2 lô chuột<br /> đã giảm đáng kể (lần lượt là 46% và 34% so với<br /> thời điểm ban đầu). Đặc biệt ở lô cho uống cao<br /> T2 liều 60g/kg, glucose huyết ở ngày 15 giảm có<br /> ý nghĩa so với thời điểm ban đầu cũng như so<br /> với lô chứng bệnh (P