Tài liệu tư tưởng Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Tran Huu Nam | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:78

Thêm vào BST

Báo xấu

515
lượt xem 229
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chủ tịch Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ thiên tài của cách mạng Việt Nam, danh nhân văn hoá kiệt xuất. Cuộc đời và sự nghiệp của Người là đề tài được rất nhiều học giả quan tâm nghiên cứu. Điều đó được thể hiện trong các bài viết về Người ngay từ khi Người còn sống. Đảng Cộng sản Việt Nam từ Đại hội lần thứ II đến nay đã liên tục khẳng định vai trò, ý nghĩa, tác dụng của đường lối chính trị, tư tưởng, đạo đức, phong cách, phương pháp, Hồ Chí Minh đối với cách mạng Việt Nam....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu tư tưởng Hồ Chí Minh

Tài liệu tư tưởng Hồ Chí Minh 1
MỤC LỤC Tài liệu tư tưởng .................................................................................................................. 1 Hồ Chí Minh.......................................................................................................................... 1 MỤC LỤC..............................................................................................................................2 CHƯƠNG MỞ ĐẦU ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ Ý NGHĨA HỌC TẬP MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Chủ tịch Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ thiên tài c ủa cách m ạng Vi ệt Nam, danh nhân văn hoá kiệt xuất. Cuộc đời và sự nghiệp của Người là đ ề tài được rất nhiều học giả quan tâm nghiên cứu. Điều đó được thể hiện trong các bài viết về Người ngay từ khi Người còn sống. Đảng Cộng sản Việt Nam từ Đại hội lần thứ II đến nay đã liên tục khẳng định vai trò, ý nghĩa, tác dụng của đường lối chính trị, tư tưởng, đạo đ ức, phong cách, phương pháp, Hồ Chí Minh đối với cách mạng Việt Nam. Đặc biệt, từ sau khi Hồ Chí Minh qua đời, việc nghiên cứu, h ọc t ập tư tưởng của Người được quan tâm và diễn ra mạnh mẽ. Nhân dịp kỷ niệm 90, 100 và 110 năm ngày sinh của Người đã diễn ra những cuộc hội thảo lớn. Các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước như Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng, Lê Duẩn ... đã có các tác ph ẩm nghiên c ứu về tư tưởng của Người. Đại hội VII của Đảng ta đã xác định: “ Đ ảng l ấy chủ nghĩa Mác -Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động”. Trên cơ sở đó Đảng ta chỉ rõ cần tổ ch ức học tập, nghiên cứu một cách có hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm quán triệt và vận dụng tư tưởng của Người trong sự nghiệp đổi mới. I ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU. 1 Khái niệm tư tưởng và tư tưởng Hồ Chí Minh. 2
a. Khái niệm tư tưởng. Theo nghĩa phổ thông nhất, tư tưởng là sự phản ánh hiện th ực trong ý thức, là biểu hiện mối quan hệ của con người với thế giới xung quanh. Khái niệm tư tưởng trong tư tưởng Hồ Chí Minh được dùng với nghĩa là hệ thống những quan điểm, quan niệm, luận đi ểm đ ược xây d ựng trên nền tảng triết học nhất quán, đại biểu cho ý chí nguy ện v ọng c ủa một giai cấp, một dân tộc, được hình thành trên cơ sở thực tiễn nhất định. b. Khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh . Qua quá trình nghiên cứu lâu dài, qua nhiều cuộc hội thảo đã có rất nhiều ý kiến khác nhau về khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh. Đại hội IX Đảng Cộng sản Việt Nam đã nêu ra nhận thức cơ bản của Đảng về tư tưởng Hồ Chí Minh làm định hướng cho việc nghiên cứu và giảng dạy tư tưởng của Người. Đại hội IX nêu rõ: ...“ tư t ưởng H ồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về nh ững v ấn đ ề c ơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát tri ển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, ti ếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại. Đó là tư tưởng giải phóng dân tộc, gi ải phóng giai c ấp, gi ải phóng con người, về độc lập dân tộc gắn liền với CNXH. Tư tưởng Hồ Chí Minh soi đường cho cuộc đấu tranh của nhân dân ta giành th ắng l ợi, là tài sản tinh thần vô giá của Đảng và dân tộc...”. Trong khái niệm này Đảng ta bước đầu làm rõ được: Một là, bản chất cách mạng và khoa học của tư tưởng Hồ Chí Minh: Đó là hệ thống các quan điểm lý luận, phản ánh những vấn đề có tính qui luật của cách mạng Việt Nam; tư tưởng Hồ Chí Minh cùng với chủ nghĩa Mác - Lê nin là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng và dân tộc Việt Nam. Hai là, nguồn gốc tư tưởng lý luận của tư tưởng Hồ Chí Minh là chủ nghĩa Mác - Lê nin; giá trị văn hóa dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại. 3
Ba là, nội dung cơ bản nhất của tư tưởng Hồ Chí Minh bao gồm những vấn đề liên quan trực tiếp đến cách mạng Việt Nam. Bốn là, giá trị, ý nghĩa, sức hấp dẫn, sức sống lâu bền của tư t ưởng Hồ Chí Minh: soi đường cho cách mạng Việt Nam; tài sản tinh th ần to l ớn của Đảng và của dân tộc. Từ kết quả nghiên cứu đã đạt được, năm 2003 trong giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh các nhà khoa học đã nêu ra khái ni ệm t ư tưởng H ồ Chí Minh có nội dung như sau: Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam từ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân đến cách mạng xã hội chủ nghĩa; là kết quả của sự vận dụng sáng tạo và phát tri ển ch ủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta đồng thời là sự kết tinh tinh hoa dân tộc và trí tuệ thời đại nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai c ấp và giải phóng con người. Như vây: - Tư tưởng Hồ Chí Minh được nhận diện như một hệ thống tri thức tổng hợp, bao gồm: tư tưởng triết học, tư tưởng kinh tế, tư tưởng chính trị, tư tưởng quân sự, tư tưởng văn hóa, đạo đức và nhân văn. - Tư tưởng Hồ Chí Minh là hệ thống các quan điểm về cách m ạng Việt Nam, bao gồm tư tưởng về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc; tư tưởng về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; về Đảng Cộng sản Việt Nam; về đại đoàn kết dân tộc và đoàn k ết quốc tế; về dân chủ, nhà nước của dân, do dân và vì dân; về văn hóa, đ ạo đức... Như vậy, tư tưởng Hồ Chí Minh là một khái niệm khoa h ọc ph ản ánh được bản chất của vấn đề. Tư tưởng đó đã trở thành ngọn cờ thắng lợi của cách mạng Việt Nam trong suốt hơn 75 năm qua và ti ếp t ục soi sáng con đường chúng ta tiến lên xây dựng một nước Việt Nam hoà 4
bình, độc lập thống nhất và CNXH dưới sự lãnh đạo của Đảng C ộng sản Việt Nam. 2 Đối tượng và nhiệm vụ của môn học tư tưởng Hồ Chí Minh. a Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh là: hệ th ống quan điểm, quan niệm, lý luận về cách mạng Việt Nam trong dòng ch ảy c ủa thời đại mới mà cốt lõi là tư tưởng về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Các quan điểm cơ bản của hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ được phản ánh trong bài nói, bài viết mà được thể hiện trong quá trình chỉ đạo thực tiễn cách mạng phong phú của Người; được Đảng Cộng sản Việt Nam vận dụng và phát triển sáng tạo qua các giai đoạn cách mạng. b. Nhiệm vụ nghiên cứu - Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm khẳng định sự ra đời của tư tưởng Hồ Chí Minh là một tất yếu khách quan; - Các giai đoạn hình thành, phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh; - Nội dung, bản chất cách mạng, khoa học, đặc điểm của các quan điểm trong hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh; - Vai trò nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam hành động của tư tưởng Hồ Chí Minh đối với cách mạng Việt Nam; - Quá trình nhận thức, vận dụng và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh qua các giai đoạn cách mạng của Đảng và Nhà nước ta; - Các giá trị tư tưởng lý luận của Hồ Chí Minh đối với kho tàng tư tưởng, lý luận cách mạng thế giới. 3. Mối quan hệ giữa môn học này với môn học : những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lê nin và Đường lối cách mạng của Đ ảng Cộng sản Việt Nam. a. Mối quan hệ giữa môn học tư tưởng Hồ Chí Minh với môn h ọc Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lê nin. 5
Môn học tư tưởng Hồ Chí Minh với môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lê nin có mối quan hệ biện chứng chặt chẽ, thống nhất. Muốn nghiên cứu tốt, giảng dạy và học tập tốt môn tư tưởng Hồ Chí Minh phải nắm vững kiến thức của môn học Những nguyên lý c ơ b ản của chủ nghĩa Mác - Lê nin. b. Mối quan hệ giữa môn học này với môn học: Đường lối cách m ạng của Đảng Cộng sản Việt Nam. Môn học tư tưởng Hồ Chí Minh có mối quan hệ gắn bó ch ặt ch ẽ với môn học Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nghiên cứu, học tập môn tư tưởng Hồ Chí Minh trang bị cơ sở thế giới quan và phương pháp luận khoa học để nắm vững kiến th ức về đường l ối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam. II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Cơ sở phương pháp luận. Nghiên cứu, giảng dạy, học tập môn tư tưởng Hồ Chí Minh phải trên cơ sở thế giới quan và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác Lê nin và các quan điểm có giá trị phương pháp luận của Hồ Chí Minh. a. Đảm bảo nguyên tắc thống nhất tính Đảng và tính khoa học. b. Quan điểm thực tiễn và nguyên tắc lý luận gắn liền với thực tiễn. c. Quan điểm lịch sử- cụ thể. d. Quan điểm toàn diện và hệ thống. e. Quan điểm kế thừa và phát triển. g. Kết hợp nghiên cứu các tác phẩm với thực tiễn chỉ đạo cách mạng của chủ tịch Hồ Chí Minh. 2. Các phương pháp cụ thể. Muốn nghiên cứu, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh đạt kết quả cao chúng ta cần nắm vững một số vấn đề về phương pháp đó là: - Sự thống nhất giữa phương pháp lịch sử và logic. 6
- Kết hợp với các thao tác tư duy khác như phân tích tổng h ợp, trừu tượng hoá, khái quát hoá... III. Ý NGHĨA CỦA VIỆC HỌC TẬP MÔN HỌC ĐỐI VỚI SINH VIÊN 1. Nâng cao năng lực tư duy lý luận và phương pháp công tác. Thứ nhất: Thông qua việc học tập môn tư tưởng Hồ Chí Minh làm cho sinh viên nhận thức rõ về vai trò, vị trí của tư tưởng Hồ Chí Minh đối v ới cách mạng Việt Nam; làm cho tư tưởng Hồ Chí Minh ngày càng giữ vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của thế hệ trẻ. Thứ hai: Bồi dưỡng cho sinh viên lập trường quan điểm cách mạng trên nền tảng chủ nghĩa Mác- Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; ch ủ đ ộng đ ấu tranh chống những quan điểm sai trái bảo vệ chủ nghĩa Mác- lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của nhà nước; biết vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào giải quyết các vấn đề của cuộc sống. 2. Bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng và rèn luyện b ản lĩnh chính trị. Thứ nhất: Học tập tư tưởng Hồ Chí Minh giúp nâng cao lòng tự hào về Người, về Đảng Cộng sản Việt Nam, về Tổ quốc Việt Nam, tự nguyện “sống, chiến đấu, lao động, học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại”. Thứ hai: Trên cơ sở những kiến thức đã được học, sinh viên vận dụng vào cuộc sống, tu dưỡng, rèn luyện bản thân, hoàn thành tốt ch ức trách c ủa mình, đóng góp tích cực và hiệu quả cho sự nghiệp cách mạng theo con đường mà Hồ Chí Minh và Đảng ta đã lựa chọn. 7
CHƯƠNG I CƠ SỞ, QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH I. CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH 1. Bối cảnh lịch sử hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. a. Bối cảnh lịch sử Việt Nam cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX - Năm 1858 thực dân Pháp xâm lược nước ta, sau một th ời gian kháng cự yếu ớt đến năm 1884 triều đình nhà Nguyễn đã ký với Pháp đi ều ước Patơnốt thừa nhận quyền thống trị của đế quốc Pháp trên đất nước ta. - Dưới ách thống trị của thực dân Pháp xã h ội Việt Nam có s ự chuy ển biến sâu sắc. Tính chất xã hội thay đổi từ một quốc gia phong ki ến độc lập, Việt Nam trở thành một xã hội thuộc địa nửa phong kiến. - Với truyền thống yêu nước nồng nàn, ngay từ khi thực dân Pháp nổ súng xâm lược nước ta, nhân dân ta đã anh dũng đứng lên ch ống l ại b ọn cướp nước và bè lũ bán nước. Phong trào diễn ra theo hai khuynh hướng cơ bản: 8
+ Thứ nhất: Theo hệ tư tưởng phong kiến bao gồm phong trào của Trương Cộng Định, Nguyễn Trung Trực ở Nam bộ, phong trào Cần Vương 1885-1895, phong trào khởi nghĩa nông dân Yên Thế 1883- 1913... + Thứ hai: Theo hệ tư tưởng tư sản bao gồm phong trào Duy Tân của cụ Phan Chu Trinh, phong trào Đông Du của cụ Phan Bội Châu ... Nhưng các phong trào đó dù diễn ra dưới ngọn cờ nào đều đi đến kết cục thất bại. Nguyên nhân là do thiếu một đường lối cứu nước đung đắn, thiếu một phương pháp cách mạng khoa học, không nhận thức được thời đại mới.. Phong trào giải phóng dân tộc trở nên h ết sức b ế tắc. Nguyễn Tất Thành sinh ra và lớn lên trong hoàn cảnh đó Người đã ra đi tìm con đường mới để cứu nước, cứu dân. b. Bối cảnh thời đại - Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX CNTB đã chuyển từ giai đoạn tự do cạnh tranh sang giai đoạn độc quyền. Các nước đế quốc đẩy mạnh việc xâm lược thuộc địa. Mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa với các n ước đ ế quốc trở nên gay gắt. - Phong trào giải phóng dân tộc phát triển mạnh mẽ ở các nước châu Á, châu Phi và Mỹ la tinh. Nhưng tất cả đều thất bại, điều đó đ ặt ra yêu cầu phải có một con đường đấu tranh mới cho các dân tộc thuộc địa. - Năm 1917 cách mạng tháng 10 Nga thành công rực rỡ đã mở ra một thời đại mới- thời đại quá độ từ CNTB lên CNXH trên phạm vi toàn th ế giới. Cách mạng tháng 10 Nga đã ảnh hưởng sâu sắc đến phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Nó lôi cuốn các nước đi theo con đường cách mạng vô sản. - Tháng 3/1919 tai Mátxcơva quốc tế III ra đời, từ đây phong trào cách mạng thế giới có sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của một tổ chức cách mạng la quốc tế cộng sản. 9
Quốc tế cộng sản có ảnh hưởng rất to lớn phong trào cách mạng thu ộc địa. Đây là nơi cung cấp lý luận, nguồn tài chính, đào tạo cán bộ .v.v. cho các nước thuộc địa. Tạo ra những hạt giống đầu tiên cho cách mạng thu ộc địa. Tóm lại, trong những điều kiện lịch sử như vậy, Hồ Chí Minh đã xuất hiện, Trên hành trình tìm đường cứu nước Người đã đến với ch ủ nghĩa Mác - Lênin, nhận thức được xu thế phát triển của thời đại mới và tìm ra con đường cứu nước đúng đắn cho cách mạng Việt Nam - con đường cứu nước theo cách mạng vô sản. Từ người tìm đường, Hồ Chí Minh trở thành người dẫn đường cho dân tộc. Người sáng lập ra Đảng Cộng sản Việt Nam, cùng với Đảng đưa dân tộc thoát khỏi xiềng xích nô lệ. Ti ến hành thắng lợi sự nghiệp bảo vệ và kiến thiết đất nước theo con đường xã h ội chủ nghĩa. Trong quá trình đó, Người đã để lại cho dân tộc và nhân lo ại tài sản tinh thần to lớn là tư tưởng Hồ Chí Minh. 2. Những tiền đề tư tưởng - lý luận a. Tư tưởng và văn hoá truyền thống Việt Nam - Dân tộc Việt Nam trong hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước đã tạo lập cho mình một nền văn hoá riêng bền vững và phong phú v ới những truyền thống tốt đẹp và cao quí. Trong đó nổi bật lên m ột s ố truyền thống sau: + Chủ nghĩa yêu nước và ý chí bất khuất đấu tranh để dựng nước và giữ nước. + Tinh thần nhân nghĩa, truyền thống đoàn kết, tương thân t ương ái, lá lành đùm lá rách trong hoạn nạn khó khăn. + Dân tộc Việt Nam có truyền thống lạc quan yêu đời. + Dân tộc Việt Nam có truyền thống cần cù, thông minh, sáng tạo và ham học hỏi. 10
Dân tộc Việt Nam có truyền thống hiếu học, có tinh th ần c ầu th ị, sẵn sàng đón nhận và tiếp biến những giá trị mới của tinh hoa văn hoá nhân loại làm giàu thêm vốn văn hoá của dân tộc mình. Những truyền thống nêu trên trong đó tiêu biểu nh ất là ch ủ nghĩa yêu nước đã tác động sâu sắc đến Hồ Chí Minh, là cội rễ sâu xa b ền chặt nhất để hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. b. Tinh hoa văn hoá nhân loại. - Tư tưởng và văn hoá phương Đông + Nho Giáo Dấu ấn đầu tiên của văn hoá phương Đông trong tư tưởng Hồ Chí Minh là nho giáo, Hồ Chí Minh đã tiếp thu mặt tích cực của Nho giáo đó là tinh thần nhân nghĩa đạo tu thân, sự ham học hỏi, đức tính khiêm tốn ôn hoà... Đồng thời Hồ Chí Minh cũng phê phán lọc bỏ mặt hạn ch ế c ủa h ọc thuyết này đó là tư tưởng phân biệt đẳng cấp giới tính giáo điều cực đoan... + Phật Giáo Phật giáo cũng có ảnh hưởng lớn đến Hồ Chí Minh, Người đã tiếp thu những yếu tố hợp lý của Phật giáo đó là tinh th ần t ừ bi, bác ái c ứu kh ổ, cứu nạn, thương người như thể thương thân đề cao lao động, nếp sống giản dị, thanh bạch, tinh thần bình đẳng, dân ch ủ, chất phác... và Ng ười cũng phê phán mặt duy tâm của Phật giáo. + Ngoài ra Hồ Chí Minh còn tiếp thu tư tưởng của nhiều nhà tư tưởng phương Đông khác như Lão Tử, Mặc Tử, Quản Trọng... và đặc biệt là tư tưởng “Tam dân” của Tôn Trung Sơn. Tóm lại: Là một nhà Mácxít chân chính, Hồ Chí Minh đã khai thác đ ược những yếu tố tích cực của tư tưởng và văn hoá phương Đông để phục vụ cho sự nghiệp cách mạng. - Tư tưởng và văn hoá phương Tây. 11
Hồ Chí Minh sớm nghiên cứu và chịu ảnh hưởng của tư tưởng, văn hóa phương Tây. + Những nguồn tư tưởng và văn hóa phương Tây đầu tiên ảnh hưởng đến Hồ Chí Minh là tư tưởng tự do - bình đẳng - bác ái của cách m ạng Pháp. + Trên bước đường cứu nước, qua các trung tâm văn minh ở châu Âu, Hồ Chí Minh còn tiếp thu nhiều tư tưởng, văn hoá phương Tây khác cần thiết cho sự nghiệp cách mạng của mình như tư tưởng dân chủ, phong cách dân chủ, cách làm việc dân chủ, tinh thần dám nghĩ, dám làm. tư tưởng dân chủ, nhân quyền của cách mạng Mỹ.... Như vậy, tư tưởng và văn hoá nhân loại là nguồn gốc quan trọng góp phần hình thành nên tư tưởng Hồ Chí Minh. c. Chủ nghĩa Mác - Lênin Chủ nghĩa Mác- Lênin là cơ sở thế giới quan và phương pháp luận của tư tưởng Hồ Chí Minh. - Nguồn tư tưởng, lý luận quyết định bước phát triển về chất trong tư tưởng Hồ Chí Minh là chủ nghĩa Mác - Lênin. Chỉ khi đến với ch ủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh mới tìm thấy con đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc - con đường cứu nước, giải phóng dân tộc theo cách mạng vô s ản. Cũng từ đó trên cơ sở lý luận và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh đã từng bước xây dựng nên hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc của mình về những vấn đề cơ bản của cách mạng Vi ệt Nam để tạo nên tư tưởng Hồ Chí Minh. - Nhờ đứng trên lập trường, quan điểm, thế giới quan và ph ương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, đã giúp Hồ Chí Minh hấp thụ được những nhân tố tiến bộ và tích cực của truyền thống văn hoá dân tộc cũng nh ư tư tưởng và văn hoá nhân loại, phân tích và tổng kết thực ti ễn m ột cách khoa học, đúng đắn từ đó góp phần xây dựng nên h ệ thống tư t ưởng H ồ Chí Minh. 12
Hồ Chí Minh tiếp thu lý luận Mác- Lê nin một cách có chọn lọc, không rập khuôn máy móc, không sao chép giáo điều. Người tiếp thu lý luận Mác- Lê nin theo phương pháp Macxit, nắm lấy cái tinh th ần, cái b ản chất. Người vận dụng lập trường, quan điểm, phương pháp biện chứng của chủ nghĩa Mác- Lê nin để giải quyết những vấn đề của cách m ạng Việt Nam, chứ không đi tìm những kết luận có sẵn trong sách vở. Chủ nghĩa Mác - Lênin là nguồn gốc lý luận trực ti ếp nh ất quy ết định sự hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh. 3. Nhân tố chủ quan - Khả năng tư duy và trí tuệ Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh là một người có năng lực đặc biệt, đó là t ư ch ất thông minh hơn người, tư duy độc lập tự chủ và sáng tạo cộng với đầu óc phê phán tinh tường sáng suốt. Nhờ các khả năng đó trong quá trình tìm đ ường cứu nước, Hồ Chí Minh đã khám phá các qui luật vận đ ộng xã h ội, đ ời sống văn hóa và cuộc đấu tranh của các dân tộc trong hoàn c ảnh c ụ th ể đ ể khái quát thành lý luận, đem lý luận chỉ đạo hoạt động thực tiễn và được kiểm nghiệm trong thực tiễn. Nhờ vào con đường nhận thức chân lý như vậy mà lý luận của Hồ Chí Minh mang tính khách quan, cách m ạng và khoa học. - Phẩm chất đạo đức và năng lực hoạt động thực tiễn. Hồ Chí Minh có những phẩm chất cá nhân hết sức tiêu bi ểu, đó là tâm hồn của một nhà yêu nước lớn, một chiến sỹ cộng sản nhiệt thành cách mạng sẵn sàng chịu đựng hi sinh cao nhất vì độc lập, tự do của tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân. Hồ Chí Minh có niềm tin mãnh li ệt vào nhân dân, có tác phong bình dị, chân thành, khiêm tốn, hoà mình với quần chúng. Những phẩm chất và năng lực đó được rèn luyện và phát huy trong suốt cuộc đời hoạt động của cách mạng Người. Vì vậy, giữa thực tiễn phong phú và sinh động, giữa biết bao tình huống ph ức t ạp khác nhau, gi ữa nhi ều 13
học thuyết, tư tưởng lý luận, Hồ Chí Minh có thể phân tích m ột cách đúng đắn, có thể xử lý, chuyển hoá hình thành nên tư tưởng của mình. Như vậy, tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành từ những nguồn gốc trên. Sau khi ra đời, tư tưởng Hồ Chí Minh đã đáp ứng được những yêu cầu bức xúc của thực tiễn cách mạng Việt Nam góp phần đưa t ư tưởng và văn hoá truyền thống dân tộc, tinh hoa văn hoá nhân loại, ch ủ nghĩa Mác - Lênin lên một tầm cao mới. II. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH 1. Thời kỳ hình thành tư tưởng yêu nước và chí hướng cứu nước: Trước năm 1911 + Đây là giai đoạn Nguyễn Sinh Cung tiếp nhận truy ền thống yêu nước, nhân nghĩa của quê hương và gia đình, dân tộc. Người hấp th ụ vốn văn hoá Quốc học, Hán học, tiếp xúc với văn hoá phương Tây. Chứng kiến sự cai trị tàn bạo của thực dân Pháp, cuộc sống khổ ải và tinh thần đấu tranh bất khuất của cha anh, đồng thời chứng kiến sự thất bại của các phong trào đó. + Nguyễn Tất Thành tham gia một số phong trào yêu nước và phê phán con đường đấu tranh của các bậc tiền bối, từ đó lựa chọn cho mình hướng đi mới. 2. Thời kỳ tìm kiếm và xác định con đường cứu nước, giải phóng dân tộc. ( 1911- 1920) - Đây là thời kì Người bôn ba khắp các châu lục để tìm hiểu các cu ộc cách mạng lớn trên thế giới và khảo sát cuộc sống của nhân dân các thu ộc địa. Người nghiên cứu cách mạng Pháp, cách mạng Mỹ, tìm hiểu cách mạng tháng 10 Nga vĩ đại, học tập và tìm đ ến v ới ch ủ nghĩa Mác - Lênin. Người tham gia Đảng xã hội Pháp, tham dự Đại hội Tour và bỏ phiếu tán 14
thành gia nhập quốc tế cộng sản trở thành một trong những người sáng lập Đảng Cộng sản Pháp. - Thời kỳ này, Hồ Chí Minh có sự chuyển biến vượt bậc về tư tưởng; từ giác ngộ chủ nghĩa dân tộc lên giác ngộ chủ nghĩa Mác - Lênin, từ một người yêu nước phát triển thành một chiến sĩ cộng sản Việt Nam. Đây là bước chuyển biến cơ bản về tư tưởng cứu nước của Hồ Chí Minh “ muốn cứu nước, giải phóng dân tộc không có con đường nào khác con đường cách mạng vô sản”. 3. Thời kỳ hình thành cơ bản tư tưởng về cách mạng Việt Nam. (1921- 1930) - Đây là thời kì hoạt động lý luận và th ực ti ễn c ực kỳ sôi n ổi c ủa H ồ Chí Minh trên địa bàn Pháp, Trung Quốc, Nga, Thái Lan ... tiến tới thành lập chính đảng cách mạng ở Việt Nam. Hồ Chí Minh đã nghiên cứu, tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin kết hợp với hoạt động thực tiễn, chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam. - Tháng 2 - 1930, Người chủ trì hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản trong nước sáng lập ra Đảng Cộng sản Việt Nam và trực ti ếp so ạn thảo các văn kiện: chánh cương vắn tắt, sách lược vắn tắt và điều lệ vắn tắt. Các văn kiện này cùng với hai tác phẩm hoàn thành và xuất bản trước đó là Bản án chế độ thực dân Pháp và Đường Kách Mệnh đã đánh dấu sự hình thành cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng Việt Nam. - Nội dung chính của con đường đó là: + Cách mạng giải phóng dân tộc trong thời đại mới phải đi theo con đường cách mạng vô sản. + Cách mạng thuộc địa và cách mạng vô sản ở chính quốc có mối quan hệ mật thiết với nhau. + Cách mạng thuộc địa trước hết là một cuộc “dân tộc cách mệnh” đánh đuổi đế quốc xâm lược giành độc lập, tự do. 15
+ Giải phóng dân tộc là việc chung của cả dân chúng; phải tập hợp lực lượng dân tộc thành một sức mạnh lớn để chống lại đế quốc và tay sai. + Phải liên minh với các lực lượng cách mạng quốc tế , song phải nêu cao tinh thần tự lực, tự cường. + Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, của cả dân tộc đại đoàn kết. + Cách mạng muốn thành công trước hết phải có đảng cách mạng lãnh đạo và vận động, tổ chức quần chúng đấu tranh. Như vậy, đây là thời kì tư tưởng Hồ Chí Minh có bước phát tri ển v ề chất đánh dấu sự hình thành cơ bản tư tưởng cách mạng Việt Nam. 4. Thời kỳ vượt qua thử thách, kiên trì con đường đã xác đ ịnh, tiến tới giành thắng lợi đầu tiên cho cách mạng Việt Nam. (1930- 1945) - Sau khi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, Hồ Chí Minh ti ếp tục hoạt động trong quốc tế cộng sản. Tuy nhiên, thời gian này do không n ắm được tình hình cụ thể của phương Đông và bị chi phối bởi quan đi ểm “t ả” khuynh trong quốc tế cộng sản cho nên Nguyễn Ái Quốc đã bị phê phán gay gắt nhất là đường lối cách mạng Việt Nam do Người chỉ ra trong hội nghị thành lập Đảng. - Sau một thời gian kiên trì đấu tranh, lịch sử cách mạng đã ch ứng minh đường lối của Nguyễn Ái Quốc là đúng đắn và phù h ợp v ới tình hình thực tiễn cách mạng Việt Nam. - Đầu năm 1941 Hồ Chí Minh trở về trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Người chủ trì hội nghị BCH TW Đảng lần thứ 8 (khoá I). Hoàn ch ỉnh sự chỉ đạo chuyển hướng chiến lược cho cách mạng Việt Nam. Đưa vấn đề giải phóng dân tộc lên hàng đầu, tạm gác cách mạng ruộng đất, thành lập mặt trận Việt Minh. 16
- Cách mạng tháng 8 thành công, Hồ Chí Minh thay mặt chính phủ lâm thời đọc bản tuyên ngôn độc lập khai sinh ra Nhà nước Vi ệt Nam Dân Ch ủ Cộng Hoà, khẳng định quyền tự do, độc lập của dân tộc Việt Nam và nêu cao tư tưởng về quyền tự do bình đẳng của các dân tộc trên thế giới. 5. Thời kỳ tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục phát triển và hoàn thiện. (1945- 1969) - Sau cách mạng tháng 8, trên cương vị đứng đầu Đảng và Nhà nước, Hồ Chí Minh đã lãnh đạo nhân dân ta đứng lên tiến hành hai cu ộc kháng chiến chống xâm lược và bước đầu xây dựng chế độ dân chủ nhân dân, CNXH. Trong thời gian này tư tưởng Hồ Chí Minh và đường l ối c ủa Đảng là thống nhất, đồng thời có bước phát triển mới trên một số lĩnh vực như: + Tư tưởng kết hợp kháng chiến với kiến quốc. + Tư tưởng chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện, lâu dài và dựa vào sức mình là chính. + Tư tưởng về xây dựng Đảng trong điều kiện Đảng cầm quyền... Người để lại Di chúc thiêng liêng cho dân tộc. Tóm lại, tư tưởng Hồ Chí Minh trải qua hơn nủa thế kỷ hình thành và phát triển, là kết quả tất yếu của cách mạng Việt Nam trong thời đại mới, là ngọn cờ thắng lợi của dân tộc Việt Nam trong cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do và CNXH. III. GIÁ TRỊ CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH 1. Tư tưởng Hồ Chí Minh soi sáng con đường giải phóng và phát tri ển dân tộc. a. Tài sản tinh thần vô giá của dân tộc Việt Nam. Tư tưởng Hồ Chí Minh là sản phẩm của dân tộc và thời đại, nó trường tồn, bất diệt và là tài sản tinh thần vô giá của dân tộc ta vì: 17
Tư tưởng Hồ Chí Minh không ch ỉ tiếp thu, k ế th ừa nh ững giá tr ị, tinh hoa văn hóa, tư tưởng vĩ đại của loài người trong đó chủ y ếu là ch ủ nghĩa Mác- Lê nin mà còn đáp ứng nhiều vấn đề của thời đại. Tư tưởng Hồ Chí Minh là mẫu mực của tinh thần sáng tạo trong vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác- Lê nin trong điều kiện một nước thuộc địa. Nhạy bén, linh hoạt và sáng tạo trong việc giải quyết nh ững vấn đ ề mới của thực tiễn cuộc sống một cách có hiệu quả. Tư tưởng đó đã được kiểm nghiệm trong hoạt động th ực tiễn với những hoạt động cách mạng của Người. Ngày nay, tư tưởng đó vẫn tiếp tục soi sáng cho chúng ta để hiện thực hóa lý tưởng chủ nghĩa xã h ội trên đất nước ta. b. Nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành đ ộng c ủa cách mạng Việt Nam. Trong bối cảnh hiện nay, tư tưởng Hồ Chí Minh giúp chúng ta nh ận thức đúng những vấn đề lớn liên quan đến việc bảo vệ độc lập dân tộc, phát triển xã hội và đảm bảo quyền con người. Tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng vững chắc để Đảng ta vạch ra đường lối cách mạng đúng đắn, là sợi chỉ đỏ dẫn đường cho toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta đi tới thắng lợi. 2. Tư tưởng Hồ Chí Minh đối với sự phát triển thế giới. a. Phản ánh khát vọng thời đại. Cốt lõi của tư tưởng Hồ Chí Minh là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đây chính là khát vọng, là mong muốn cháy bỏng của loài người. Đồng thời nó cũng là con đường phát triển tất yếu của nhân loại. Hồ Chí Minh đã sớm nắm bắt chính xác được xu thế tất yếu đó và h ướng cách mạng Việt Nam đi theo xu thế chung của thời đại. b. Tìm ra giải pháp đấu tranh giải phóng loài người. Có thể nói, đóng góp lớn nhất của Hồ Chí Minh với thời đại là t ừ việc xác định con đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc đến việc xác định 18
một con đường cách mạng, một hướng đi và tiếp theo đó là một phương pháp để thức tỉnh hàng trăm triệu người bị áp bức trong các nước thuộc đ ịa lạc hậu. Ngoài ra Hồ Chí Minh còn là người đặt cách mạng giải phóng dân tộc thuộc địa vào phạm trù cách mạng vô sản; Người cương quy ết b ảo v ệ và phát triển quan điểm của Lê nin về khả năng to lớn và vai trò chiến lược của cách mạng giải phóng dân tộc ở thuộc địa đối với cách mạng vô sản. c. Cổ vũ các dân tộc đấu tranh vì những mục tiêu cao cả. Hồ Chí Minh được coi là biểu tượng của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế giới. Người còn là một người cộng sản kiên cường đấu tranh không mệt mỏi vì độc lập dân tộc, dân chủ, hòa bình và ch ủ nghĩa xã hội. Trong lòng nhân dân thế giới, hình ảnh Hồ Chí Minh là bất diệt. 19
CHƯƠNG II TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC Tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đ ề dân tộc và cách m ạng gi ải phóng dân tộc là một trong những nội dung cốt lõi của h ệ th ống t ư t ưởng H ồ Chí Minh. Đó là kết quả của sự kế thừa truyền th ống dựng nước và gi ữ nước của dân tộc, từ kinh nghiệm của các nhà cách mạng trên th ế gi ới, đ ặc bi ệt là xuất phát từ quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về vấn đ ề dân t ộc và cách mạng giải phóng dân tộc đã được Hồ Chí Minh nh ận thức và v ận dụng vào thực tiễn cách mạng Việt Nam. I. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VẤN ĐỀ DÂN TỘC * TTHCM về vấn đề dân tộc thực chất là vấn đề dân t ộc thuộc địa, đó là lý luận về quyền cơ bản của các dân tộc, về động lực sức mạnh của các dân tộc; về giải quyết mối quan hệ giữa vấn đ ề dân tộc với giai cấp. Bao gồm những nội dung cơ bản sau đây: 1) Độc lập, tự do là quyền cơ bản bất khả xâm phạm của các dân tộc Độc lập dân tộc là khát vọng lớn nhất của các dân tộc thuộc địa. Đó cũng là mong muốn cháy bỏng của Hồ Chí Minh. Người nói “ t ự do cho đồng bào tôi, độc lập cho Tổ quốc tôi, đấy là t ất c ả nh ững đi ều tôi mu ốn, đấy là tất cả những điều tôi hiểu”. Có thể nói, độc lập cho dân tộc, tự do cho đồng bào là tư tưởng cốt lõi chi phối mọi suy nghĩ và hành động c ủa Hồ Chí Minh. - Hồ Chí Minh xác định độc lập cho dân tộc, tự do cho đ ồng bào ph ải là một nền độc lập, tự do hoàn toàn và thực sự. 20