Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng và một số yếu tố nguy cơ của vữa xơ động mạch

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

75
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm nhận xét mối liên quan giữa nồng độ lipid máu, chỉ số BMI với lâm sàng và hình ảnh cộng hưởng từ ở bệnh nhân (BN) thoát vị đĩa đệm (TVĐĐ) cột sống thắt lưng (CSTL). Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng và một số yếu tố nguy cơ của vữa xơ động mạch

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2017 THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƯNG VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ NGUY CƠ CỦA VỮA XƠ ĐỘNG MẠCH Đỗ Thị Lệ Thuý*; Nguyễn Văn Chương**; Nguyễn Liên Hương*** TÓM TẮT Mục tiêu: nhận xét mối liên quan giữa nồng độ lipid máu, chỉ số BMI với lâm sàng và hình ảnh cộng hưởng từ ở bệnh nhân (BN) thoát vị đĩa đệm (TVĐĐ) cột sống thắt lưng (CSTL). Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu tiến cứu, mô tả cắt ngang, đối chiếu trên 208 BN TVĐĐ CSTL điều trị tại Bệnh viện 198. Kết quả: nồng độ triglycerid cao ở nhóm lao động chân tay nhẹ cao hơn nhóm lao động trí óc và lao động mang vác nặng; tỷ lệ BN có mức độ bệnh nặng tăng dần ở nhóm có cholesterol toàn phần và triglycerid cao. Tuổi càng cao, nguy cơ bị bệnh nặng càng tăng và nguy cơ thoát vị nhiều tầng cũng tăng; BMI tăng, nguy cơ bị bệnh nặng tăng; hút thuốc lá có nguy cơ thoát vị nhiều tầng cao hơn không hút thuốc. Kết luận: có mối liên quan giữa tăng triglycerid với tính chất lao động, giữa tăng cholesterol toàn phần và triglycerid với mức độ bệnh. Tuổi càng cao, nguy cơ mắc bệnh ở mức độ nặng càng tăng. BMI có ảnh hưởng đến mức độ nặng của bệnh. Tuổi và hút thuốc lá có ảnh hưởng đến số tầng TVĐĐ. * Từ khóa: Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng; Vữa xơ động mạch; Yếu tố nguy cơ. Lumbar Disc Herniation and Risk Factors of Atherosclerosis Summary Objectives: To comment relationship between lipid, BMI index with clinic symptoms, MRI signs in patients with lumbar disc herniation. Subjects and methods: A prospective, crosssectional descriptive and comparative study on 208 patients with lumbar disc herniation in 198 Hospital. Results: High triglyceride concentration in light manual labours was higher than in hard manual labours and in intellectual labours; serious severity rate increased in high total cholesterol patients and high triglyceride patients. Multiple disc herniations and serious severity risk increased in senior citizens; smoking and hard manual labour were the risk of multiple disc herniations; high BMI was directly proportional to serious severity. Conclusion: There were relationships between high triglyceride and occupation. High total cholesterol and high triglyceride were directly proportional to severity. Age influenced numbers of herniations. BMI influenced severity. Age and smoking were high risk of multiple disc herniations in comparision with non-smoking. * Key words: Lumbar disc herniation; Atherosclerosis; Risk factors. * Bệnh viện 198 ** Bệnh viện Quân y 103 *** Bệnh viện Quân y 354 Người phản hồi (Corresponding): Đỗ Thị Lệ Thúy (lethanhbinhhts@gmail.com) Ngày nhận bài: 27/02/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 26/04/2017 Ngày bài báo được đăng: 16/05/2017 105 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2017 ĐẶT VẤN ĐỀ Thoát vị đĩa đệm CSTL là bệnh thường gặp ở người trong độ tuổi lao động, ảnh hưởng nhiều tới kinh tế xã hội. Cơ chế bệnh sinh liên quan rất nhiều tới quá trình thoái hóa đĩa đệm. Do đặc điểm nuôi dưỡng của đĩa đệm thông qua thẩm thấu là chính nên việc hoàn thiện các mạch máu nuôi dưỡng có vai trò rất lớn tới quá trình TVĐĐ. Quá trình vữa xơ của những động mạch này có ý nghĩa trong cơ chế bệnh sinh TVĐĐ. Vì vậy, các yếu tố nguy cơ của vữa xơ động mạch có ảnh hưởng ở chừng mực nào tới mức độ phơi nhiễm cũng như lâm sàng của TVĐĐ CSTL. Khả năng dự phòng TVĐĐ CSTL thông qua ngăn ngừa và điều trị có hiệu quả các yếu tố nguy vữa xơ động mạch có ý nghĩa như thế nào trong thực tế. Gần đây, các nhà nghiên cứu Mỹ đã đề cập đến vai trò của cholesterol và triglycerid trong bệnh TVĐĐ CSTL. BN tăng lipid máu thường có lâm sàng nặng hơn BN khác. Như vậy, các yếu tố như: tuổi, trọng lượng cơ thể, nồng độ đường huyết, chỉ số huyết áp... ảnh hưởng như thế nào tới tình trạng lâm sàng của TVĐĐ CSTL?, điều này còn là dấu hỏi lớn. Tìm hiểu mối liên quan của các yếu tố ảnh hưởng đến TVĐĐ CSTL sẽ mở ra hướng mới cho chẩn đoán, điều trị cũng như tiên lượng bệnh TVĐĐ CSTL. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài này nhằm: Nhận xét mối liên quan giữa nồng độ lipid máu, chỉ số BMI với lâm sàng và hình ảnh cộng hưởng từ ở BN TVĐĐ CSTL. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu. 208 BN được chẩn đoán TVĐĐ CSTL, điều trị tại Khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện 106 198, Bộ Công an từ tháng 1 - 2012 đến 1 - 2016. * Tiêu chuẩn lựa chọn: - Lâm sàng: dựa vào chẩn đoán và điều trị đau lưng, hướng dẫn thực hành lâm sàng của bác sỹ và Hội Chống Đau (Trường Đại học Mỹ). - Cận lâm sàng: có hình ảnh TVĐĐ CSTL trên phim cộng hưởng từ. * Tiêu chuẩn loại trừ: BN TVĐĐ CSTL kết hợp với các bệnh lý cột sống khác như lao cột sống, u cột sống, u rễ thần kinh, bệnh lý tủy sống, chấn thương, TVĐĐ CSTL đã phẫu thuật hoặc trên bệnh lý thần kinh - cơ. 2. Phương pháp nghiên cứu. Tiến cứu, mô tả cắt ngang. Khám lâm sàng tất cả BN thuộc diện nghiên cứu: thu thập đặc điểm cá nhân, tiền sử, dấu hiệu, triệu chứng lâm sàng của bệnh TVĐĐ CSTL. Xét nghiệm máu, đo chiều cao, cân nặng, chụp cộng hưởng từ CSTL. * Nội dung nghiên cứu: - Nghiên cứu nồng độ lipid máu, chỉ số BMI: + Đánh giá kết quả định lượng cholesterol và triglycerid: dựa vào bảng phân loại theo ATP III cho cholesterol và triglycerid. + Chỉ số khối cơ thể BMI: đánh giá dựa vào bảng phân độ béo phì cho người châu Á. - Nghiên cứu triệu chứng lâm sàng của TVĐĐ CSTL: + Mức độ nặng trên lâm sàng dựa vào thang điểm lượng giá điểm lâm sàng TVĐĐ CSTL của Nguyễn Văn Chương. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2017 - Nghiên cứu hình ảnh cộng hưởng từ CSTL: - Đối chiếu nồng độ lipid máu, chỉ số BMI với lâm sàng và hình ảnh cộng hưởng từ. + Phân loại vị trí và mức độ chèn ép của TVĐĐ trên phim cộng hưởng từ theo phân loại MSU. - Nhận xét mối liên quan giữa lâm sàng, hình ảnh cộng hưởng từ với nồng độ lipid máu và chỉ số BMI. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN Bảng1: Mối liên quan giữa phân nhóm lipid máu với đặc điểm lao động. Lao động mang vác nặng Lao động chân tay nhẹ Lao động trí óc n (%) n = 17 n (%) n = 33 n (%) n = 158 Bình thường 10 (58,8) 17 (51,5) 78 (49,4) Cao giới hạn 6 (35,3) 11 (33,3) 52 (32,9) Cao 1 (5,9) 5 (15,2) 28 (17,7) Thấp 6 (35,3) 10 (30,3) 62 (39,2) Bình thường 9 (52,9) 21 (63,6) 81 (51,3) Cao 2 (11,8) 2 (6,1) 15 (9,5) Bình thường 3 (17,6) 7 (21,2) 34 (21,5) Gần bình thường 8 (47,1) 13 (39,4) 69 (43,7) Cao 6 (35,3) 13 (39,4) 55 (34,8) Bình thường 10 (58,8) 6 (18,2) 73 (46,2) Cao giới hạn 4 (23,5) 11 (33,3) 22 (13,9) Cao 3 (17,7) 16 (48,5) 63 (39,9) Đặc điểm lao động Nồng độ lipid Cholesterol toàn phần HDL-C LDL-C Triglycerid p 0,798* 0,779* 0,978* 0,005* (* Chi - square test) Nồng độ trigrlycerid ở mức cao có tỷ lệ cao nhất trong nhóm lao động chân tay nhẹ (p < 0,01). Một nghiên cứu trong nước cho kết quả: tỷ lệ rối loạn lipid máu ở nhóm lao động nhẹ cao hơn nhóm lao động nặng [2]. Nghiên cứu của Bryla khẳng định nghề nghiệp ảnh hưởng đến rối loạn lipid máu, trong đó tỷ lệ tăng cholesterol, triglycerid ở nhóm lao động chân tay cao hơn so với nhân viên văn phòng [5]. Tuy vậy, các nghiên cứu gần đây cho thấy nhóm nhân viên văn phòng đang là nhóm có nguy cơ cao mắc các rối loạn chuyển hóa. Nghiên cứu của Alavi thấy nhân viên văn phòng mắc chứng rối loạn chuyển hóa lên tới 35,9%, đặc biệt là tăng triglycerid và giảm HDL-C [3]. 107 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2017 Bảng 2: Mối liên quan của phân nhóm lipid máu với mức độ bệnh. Nhẹ Vừa Nặng n (%) n (%) n (%) n = 27 n = 168 n = 13 Bình thường 17 (63,0) 85 (50,6) 3 (23,0) Cao giới hạn 9 (33,3) 55 (32,7) 5 (38,5) Cao 1 (3,7) 28 (16,7) 5 (38,5) Thấp 6 (22,2) 67 (39,9) 5 (38,5) Bình thường 16 (59,3) 88 (52,4) 7 (53,8) Cao 5 (18,5) 13 (7,7) 1 (7,7) Bình thường 7 (25,9) 37 (22,0) 0 Gần bình thường 14 (51,9) 70 (41,7) 6 (46,2) Cao 6 (22,2) 61 (36,3) 7 (53,8) Bình thường 15 (55,6) 73 (43,5) 1 (7,7) Cao giới hạn 5 (18,5) 30 (17,8) 2 (15,4) Cao 7 (25,9) 65 (38,7) 10 (76,9) Mức độ bệnh Nồng độ lipid Cholesterol toàn phần HDL-C LDL-C Triglycerid (** Fisher’s exact test * Chi - square test) Tỷ lệ BN có mức độ bệnh nặng tăng dần ở nhóm có cholesterol toàn phần và triglycerid cao, cao nhất ở nhóm BN nặng (p < 0,05). Lê Văn Cương thấy 39,2% BN TVĐĐ CSTL có rối loạn chuyển hóa lipid; tỷ lệ BN có tăng LDL-C và triglycerid ở nhóm có mức độ bệnh nặng và rất nặng cao hơn nhóm BN mức độ bệnh nhẹ và vừa [1]. Leino-Arias đã chỉ ra mối p 0,045** 0,240** 0,141** 0,023** liên quan giữa người có triglycerid cao với hội chứng đau thắt lưng [6]. Nghiên cứu của Yuedong Zhang thấy BN bị TVĐĐ có nồng độ triglycerid và LDL-C cao hơn đáng kể so với BN không bị TVĐĐ. Tỷ lệ triglycerid/HDL-C và LDL-C/HDL-C cao liên quan đến TVĐĐ. Phân tích hồi quy trong nghiên cứu này chỉ ra BN có nồng độ LDL-C càng cao, nguy cơ bị bệnh TVĐĐ càng tăng [10]. Bảng 3: Mối liên quan của một số yếu tố nguy cơ vữa xơ động mạch với mức độ bệnh. Phân tích đơn biến Yếu tố Tuổi Giới 108 OR 95%CI p OR 95%CI p 1,059 1,014 - 1,106 0,010 1,056 1,004 - 1,111 0,035 Nam Nữ Phân tích đa biến Nhóm đối chiếu 2,130 0,689 - 6,590 Nhóm đối chiếu 0,189 1,169 0,267 - 5,118 0,836 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2017 Lao động trí óc Nghề nghiệp Nhóm đối chiếu Nhóm đối chiếu Lao độngnhẹ 0,517 0,063 - 4,229 0,539 0,444 0,047 - 4,223 0,480 Lao động nặng 3,548 0,860 - 14,631 0,080 2,885 0,548 - 15,190 0,211 1,382 1,121 - 1,703 0,002 1,335 1,066 - 1,672 0,012 BMI Không Hút thuốc Có Nhóm đối chiếu 1,131 0,238 - 5,386 Yếu tố tuổi, BMI có mối liên quan đến mức độ nặng, nhẹ của bệnh. Tuổi càng cao nguy cơ bị bệnh nặng càng tăng, tuổi tăng lên 1 thì nguy cơ bị bệnh nặng tăng 5,9% khi phân tích đơn biến và tăng 5,6% khi phân tích đa biến; chỉ số BMI tăng lên 1 thì nguy cơ bị bệnh nặng tăng 38,2% khi phân tích đơn biến và tăng 33,5% khi phân tích đa biến. BN tuổi càng cao, nguy cơ mắc bệnh ở mức độ nặng càng lớn (OR (95%CI): 1,059 (1,014 - 1,106)), dưới tác động đa biến, tuổi ảnh hưởng đến mức độ bệnh với OR (95%CI) là 1,056 (1,004 - 1,111). BMI là yếu tố ảnh hưởng đến mức độ bệnh, có ý nghĩa thống kê với OR (95%CI) là 1,335 (1,066 - 1,672) trong phân tích đa biến dưới sự tác động của các yếu tố khác. Mặc dù không chỉ ra ảnh hưởng của hút thuốc lá đối với mức Nhóm đối chiếu 0,877 1,509 0,244 - 9,332 0,658 độ bệnh, nhưng kết quả của chúng tôi cho thấy mối liên quan thuận chiều giữa hút thuốc lá và mức độ bệnh. Chỉ số BMI cao là yếu tố liên quan đến tăng tỷ lệ thoái hóa đĩa đệm mạn tính trong nghiên cứu của Yoshimura trên 394 người tại Anh [9]. Nghiên cứu của Wahlstrom cũng chỉ ra, công nhân nam có chiều cao > 190 cm có nguy cơ bị TVĐĐ cao hơn so với công nhân có chiều cao thấp hơn [8]. Một nghiên cứu trên BN bị đau thắt lưng mạn tính cho thấy ảnh hưởng rõ rệt của cân nặng đối với bệnh, khi giảm cân trong một thời gian, mức độ đau và mất vận động do bệnh gây ra cũng như nguy cơ về bệnh tim mạch giảm đáng kể [7]. Do vậy, yếu tố nhân trắc là một trong những yếu tố quan trọng có nguy cơ làm tăng tỷ lệ bệnh TVĐĐ trong cộng đồng. Bảng 4: Mối liên quan của một số yếu tố nguy cơ vữa xơ động mạch đến số tầng TVĐĐ. Phân tích đơn biến Yếu tố Tuổi Giới OR 95%CI p OR 95%CI p 1,050 1,026 - 1,074 < 0,001 1,039 1,014 - 1,065 0,002 Nam Nữ Nhóm đối chiếu 2,063 Lao động trí óc Nghề nghiệp 1,114 - 3,821 Nhóm đối chiếu 0,021 1,357 Nhóm đối chiếu 0,646 - 2,854 0,420 Nhóm đối chiếu Lao động nhẹ 2,665 1,092 - 6,505 0,031 2,334 0,874 - 6,229 0,091 Lao động nặng 3,348 0,925 - 12,118 0,066 2,262 0,567 - 9,021 0,247 1,133 1,002 - 1,281 0,046 1,099 0,961 - 1,256 0,167 BMI Hút thuốc Phân tích đa biến Không Có Nhóm đối chiếu 2,462 0,955 - 6,348 Nhóm đối chiếu 0,062 3,655 1,334 - 10,019 0,012 109