VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
NGUYỄN VĂN KẾ
THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH
ĐỐI VỚI DÂN TỘC RẤT ÍT NGƢỜI Ở VIỆT NAM
Ngành: Chính sách công
Mã số: 934 04 02
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG
Hà Nội - 2024
Công trình được hoàn thành tại: Học viện Khoa học
xã hội
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. Nguyễn Văn Minh
Phản biện 1: PGS.TS. Lƣu Văn Quảng
Phản biện 2: PGS.TS. Lê Ngọc Thắng
Phản biện 3: PGS.TS. Trần Trung
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án
cấp Học viện họp tại Học viện Khoa học xã hội vào
hồi ………..giờ…….phút, ngày ……….tháng ……..
năm 2024.
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia
- Thư viện Học viện Khoa học xã hội
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Việt Nam là quốc gia có nhiều dân tộc, trong đó dân tộc Kinh (Việt) là
dân tộc đa số và 53 dân tộc thiểu số (DTTS) với hơn 13,38 triệu người, chiếm tỉ
lệ gần 14,6% dân số cả nước [185]. Theo Nghị định số 05/2011/ND-CP về
công tác dân tộc, năm 2011 nước ta có 16 dân tộc rất ít người (có dân số dưới
10.000 người) là: Si La, Ơ Đu, Brâu, Rơ Măm, Pu Péo, Ngái, Cống, Mảng, Bố
Y, Lô Lô, Cơ Lao, Lự, Pà Thẻn, Chứt, La Ha và La Hủ. Các dân tộc rất ít
người thuộc nhóm dân tộc có điều kiện, hoàn cảnh kinh tế - xã hội (KT-XH)
hết sức khó khăn, có nguy cơ ngày càng tụt hậu trong quá trình phát triển, nhất
là trong bối cảnh hội nhập quốc tế, toàn cầu hóa và Cuộc cách mạng khoa học
công nghệ 4.0 diễn ra mạnh mẽ như hiện nay.
Trong những năm qua, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước,
nhiều chính sách, chương trình, dự án được triển khai ở vùng dân tộc thiểu
số và miền núi (DTTS&MN), đã từng bước giúp cho bộ mặt nông thôn
vùng DTTS&MN có sự chuyển biến rõ nét, điện, đường, trường, trạm được
cải thiện, đời sống người dân được nâng cao,…Song bên cạnh đó, đời sống
vật chất, tinh thần của đồng bào dân tộc rất ít người vẫn còn gặp nhiều khó
khăn, bấp bênh, nhiều vấn đề cơ bản, cấp bách trong đời sống KT-XH của
đồng bào tồn tại đến nay chưa được giải quyết, trong khi các vấn đề mới
tiếp tục nảy sinh trong quá trình phát triển.
Một câu hỏi đặt ra là: Tại sao trong nhiều năm qua, các dân tộc rất ít
người được thụ hưởng nhiều chính sách, tới mức chính sách chồng chính
sách và chính sách bao trùm gần như mọi mặt đời sống, nhưng hiện tại vẫn
đang đứng trước hàng loạt vấn đề: nguy cơ tụt hậu phát triển kinh tế, mai
một văn hóa, đồng hóa về ngôn ngữ, thậm chí có nguy cơ mất thành phần
dân tộc, vấn đề chất lượng dân số, nguồn nhân lực và cán bộ thấp kém…;
kết quả của nhiều chính sách dành cho dân tộc rất ít người vẫn chỉ dừng lại
ở mức độ tiếp tục hướng tới mục tiêu? Phải chăng, hệ thống chính sách đối
với dân tộc rất ít người vẫn còn nhiều điểm thiếu thực tiễn, chưa bám sát
tình hình cụ thể và đặc trưng văn hóa của mỗi tộc người; hay quá trình
2
hoạch định, xây dựng, thực thi chính sách thiếu sự tham gia của chủ thể thụ
hưởng; hay quá trình triển khai, thực hiện chưa đồng bộ, hợp lý, đảm bảo
tiến độ, lộ trình,…? Do đó, việc lựa chọn nghiên cứu về Thực hiện chính
sách đối với dân tộc rất ít người ở Việt Nam để làm luận án tiến sỹ trong
bối cảnh hiện nay có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, góp phần giải quyết các
câu hỏi đang đặt ra nêu trên.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của Luận án là tập trung làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn
thực hiện chính sách đối với các dân tộc rất ít người; thực trạng thực hiện
chính sách đối với dân tộc rất ít người ở Việt Nam trong thời gian qua và rút
ra những bài học kinh nghiệm trong quá trình thực hiện; dự báo những yếu tố
tác động và đề xuất mục tiêu, giải pháp để thực hiện hiệu quả hơn chính sách
đối với các dân tộc rất ít người giai đoạn từ năm 2023 đến năm 2030.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận án tập trung thực hiện các nhiệm vụ chính sau:
- Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan, phân tích, xác
định những khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu, làm rõ hơn về cơ sở lý
luận, kinh nghiệm thực hiện chính sách, những yếu tố tác động đến thực
hiện chính sách đối với dân tộc rất ít người
- Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách đối với các dân
tộc rất ít người ở Việt Nam giai đoạn 2011-2022; đề xuất mục tiêu, giải
pháp để thực hiện hiệu qủa hơn chính sách đối với dân tộc rất ít người giai
đoạn từ năm 2023 đến năm 2030.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của Luận án bao gồm: Các tổ chức, cơ quan,
đơn vị có liên quan đến thực hiện chính sách đối với dân tộc rất ít người trong
hệ thống chính trị cấp tỉnh bao gồm: Tỉnh ủy và Ban Thường vụ tỉnh ủy; Hội
đồng Nhân dân (HĐND) tỉnh, Ủy ban Nhân dân (UBND) tỉnh, Ủy ban Mặt
trận Tổ quốc (MTTQ) tỉnh, và các tổ chức chính trị - xã hội (CT-XH) tỉnh
3
(Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội cựu chiến binh, Tỉnh Đoàn thanh niên);
đồng thời nghiên cứu thực tế việc thực hiện chính sách ở hệ thống chính trị
cấp huyện, cấp xã ở tỉnh Lai Châu, Lào Cai, Quảng Bình để làm sáng tỏ hơn
việc tổ chức thực hiện của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở.
Luận án cũng nghiên cứu mức độ tham gia thực hiện chính sách của các
dân tộc rất ít người là chủ thể thực hiện và hưởng lợi từ chính sách; Những
chính sách dành riêng cho các dân tộc rất ít người và hiệu quả đã đạt được.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung nghiên cứu:
Đến nay, chính sách đối với các dân tộc rất ít người của Đảng và Nhà
nước ta thực hiện trên một số lĩnh vực như phát triển kinh tế, xã hội, giáo
dục, văn hóa, ngôn ngữ,...Trong Luận án này tập trung vào hai lĩnh vực
chính là: nghiên cứu việc thực hiện chính sách phát triển KT-XH và chính
sách phát triển giáo dục dành riêng cho các dân tộc rất ít người được thể
hiện trong 04 quyết định của Thủ tướng Chính phủ gồm: Quyết định số
1672/QĐ-TTg, ngày 26/9/2011 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề
án “phát triển kinh tế - xã hội vùng các dân tộc: Mảng, La Hủ, Cống, Cờ
Lao”; Quyết định số 2086/QĐ-TTg, ngày 31/10/2016 phê duyệt Đề án hỗ
trợ phát triển kinh tế - xã hội các dân tộc thiểu số rất ít người giai đoạn
2016-2025; Quyết định số 2123/QĐ-TTg, ngày 22/11/2010 về phê duyệt Đề
án phát triển giáo dục đối với các dân tộc rất ít người giai đoạn 2010-2015
và Nghị định số 57/QĐ-TTg, ngày 09/5/2017 của Chính phủ Quy định chính
sách ưu tiên tuyển sinh và hỗ trợ học tập đối với trẻ mẫu giáo, học sinh,
sinh viên dân tộc thiểu số rất ít người.
Thực hiện chính sách là lĩnh vực rộng, trong nghiên cứu này tập
trung vào việc thực hiện chính sách của các tổ chức trong hệ thống chính trị
cấp tỉnh theo trình tự 05 bước là: (1) Ban hành kế hoạch thực hiện chính
sách; (2) Tuyên truyền về chính sách; (3) Phối hợp thực hiện chính sách; (4)
Kiểm tra, giám sát thực hiện chính sách; (5) Sơ kết, tổng kết thực hiện
chính sách.
- Về thời gian nghiên cứu:
