Thực trạng và giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch vùng chiến khu Việt Bắc

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Với mục đích vừa khai thác du lịch vừa giữ gìn bản sắc dân tộc, vấn đề bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch vùng chiến khu Việt Bắc cần được đặc biệt quan tâm, nghiên cứu một cách kỹ lưỡng. Từ đó, đề xuất hệ thống giải pháp phù hợp nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch vùng chiến khu Việt Bắc là cần thiết trong bối cảnh hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thực trạng và giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch vùng chiến khu Việt Bắc

VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN SITUATION AND SOLUTIONS TO PRESERVE ETHNIC MINORITIES TRADITIONAL CULTURE SERVE TOURISM DEVELOPMENT IN VIET BAC HISTORICAL AREA Tran Thi Hoa Rya Nguyen Quoc Hungb; Mai Thi Phuongc a National Assembly’s Ethnic Council; Email: hoarybdt@gmail.com b Institute of Cultural Economics; Email: quochungqh61@gmail.com c Vietnam National University of Agriculture; Email: mtphuong@vnua.edu.vn Received: 27/7/2024; Reviewed: 13/8/2024; Revised: 24/8/2024; Accepted: 26/8/2024; Released: 30/9/2024 DOI: https://doi.org/10.54163/ncdt/336 P reserving and promoting the fine traditional cultural values of ethnic minorities is a particularly important task that determines the success of tourism development in the Viet Bac historical area. The fine traditional cultural values of ethnic minorities are a valuable tourism resource that plays an important and strategic role in attracting tourists and creating unique tourism products of the Viet Bac historical area. Along with the progress of the tourism industry in the Viet Bac historical area in recent years, this tourism resource has been and to be being strongly exploited. However, with the aim of both exploiting tourism and preserving national identity, the issue of preserving and promoting the fine traditional cultural values of ethnic minorities associated with tourism development in the Viet Bac historical area needs special attention and careful research. From there, proposing a system of appropriate solutions to preserve and promote the fine traditional cultural values of ethnic minorities associated with tourism development in the Viet Bac historical area is necessary in the current context. Keywords: Conservation; Cultural value; Tourism development; Ethnic minorities; Viet Bac historical area. 1. Đặt vấn đề ra các sản phẩm du lịch đặc sắc, làm cho các sản Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm phẩm du lịch trở nên hấp dẫn, có giá trị kinh tế - văn 2030, được phê duyệt tại Quyết định số 2473/QĐ- hoá cao hơn. Đồng thời, thông qua PTDL, các địa TTg, ngày 30/12/2011 của Thủ tướng Chính phủ, phương sẽ có nguồn lực để phục dựng, bảo tồn, phát đã xác định vùng Chiến khu Việt Bắc là một trong 7 huy giá trị VHTT tốt hơn. vùng du lịch của cả nước. Vùng Chiến khu Việt Bắc 2. Tổng quan nghiên cứu gồm 6 tỉnh (Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Liên quan đến nội dung nghiên cứu này đã có Nguyên, Tuyên Quang và Hà Giang), là địa bàn cư nhiều học giả trong và ngoài nước quan tâm nghiên trú của 46 dân tộc thiểu số (DTTS), với nhiều giá cứu, trong đó phải kể đến một số nghiên cứu tiêu trị văn hóa vật thể và phi vật thể, có rất nhiều tiềm biểu như: Nghiên cứu Entry-level professional năng, lợi thế đặc biệt cho phát triển du lịch (PTDL). competencies and skills in tourism - The case of Các giá trị văn hoá truyền thống (VHTT) tốt đẹp Slovakia (Ján Derco & Dana Tometzová, 2023) đã của đồng bào DTTS nói chung và vùng Chiến khu khẳng định VHTT là một tài nguyên du lịch. Du Việt Bắc nói riêng là tài sản vô giá của dân tộc Việt lịch có thể khai thác tài nguyên VHTT đòi hỏi nhân Nam, là cơ sở quan trọng cho việc PTDL. Mặc dù, lực có những yếu tố về trình độ kiến thức về văn ở mỗi giai đoạn phát triển, chính sách bảo tồn, phát hóa, trải nghiệm, kinh nghiệm, ngôn ngữ và các kỹ huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS sẽ có năng mềm khác. Nghiên cứu thực hiện thông qua mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp khác nhau, nhưng phương pháp phân tích nội dung và khai thác dữ trong giai đoạn hiện nay, gắn bảo tồn, phát triển liệu sơ cấp, thứ cấp (nghiên cứu sử dụng công cụ vùng Chiến khu Việt Bắc được coi là chủ trương, phần mềm WordStat), nghiên cứu xử lý 978 mẫu chính sách đúng đắn và phù hợp nhất. Ở vùng Chiến khảo sát (569 công ty) nhằm đánh giá những nhu khu Việt Bắc, giữa bảo tồn và phát huy các giá trị cầu trong lĩnh vực du lịch. Nghiên cứu trình bày kết VHTT thống tốt đẹp của đồng bào DTTS với PTDL quả được xử lý toàn diện đầu tiên của một trong các bền vững có mối quan hệ hữu cơ với nhau. Do vậy, nước Trung Âu; Công trình Đánh giá tiềm năng về để PTDL thì giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, giá trị DTTS sẽ là một nguồn tài nguyên du lịch văn hoá lịch sử cách mạng - thế mạnh và khả năng khai thác quan trọng, là nguyên liệu vô cùng quý giá để tạo để phát triển du lịch các tỉnh Chiến khu Việt Bắc Volume 13, Issue 3 103
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN (Chuân, 2023) khẳng định khai thác tiềm năng, phát luận, lý thuyết; tổng quan tài liệu nghiên cứu; (ii) huy giá trị di sản văn hóa, danh lam thắng cảnh để Những tài liệu và số liệu phản ánh thực trạng bảo xây dựng sản phẩm đặc thù phục vụ PTDL các tỉnh tồn, phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào vùng Chiến khu Việt Bắc là vấn đề cần thiết để thúc DTTS gắn với PTDL tại địa bàn nghiên cứu; (iii) đẩy phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) các tỉnh Tài liệu tổng kết những bài học kinh nghiệm về bảo Chiến khu Việt Bắc nhanh, bền vững đã được Nghị tồn, phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào quyết Đại hội XIII của Đảng xác định trong Chiến DTTS gắn với PTDL. lược PTDL Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến (4) Nghiên cứu lên khung cho bài viết. Đối với năm 2045. Nghiên cứu đã bước đầu đưa ra những từng phần trong bài viết, nghiên cứu sử nhóm tài liệu giải pháp phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của DTTS; tham khảo phù hợp. Thông qua đó, nghiên cứu tổng Nghiên cứu Du lịch hoài niệm Chiến khu Việt Bắc hợp, đánh giá và có phân tích nhận định khách quan. - Thế mạnh đặc trưng của vùng chiến khu Việt Bắc (5) Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiến cận (Hưng, 2024) đã đưa ra nghiên cứu về một loại hệ thống. Bảo tồn, phát huy giá trị VHTT tốt đẹp hình du lịch có thế mạnh đặc trưng của vùng chiến của đồng bào DTTS gắn với PTDL đòi hỏi phải có khu Việt Bắc và có sự gắn kết chặt chẽ với bảo tồn, sự tham gia của nhiều bên như: (i) Đảng và nhà phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS. nước; (ii) Chính quyền địa phương; (iii) Người lao Nghiên cứu khẳng định du lịch hoài niệm luôn gắn động tại địa phương; (iv) Các doanh nghiệp, tổ hợp kết với các loại hình du lịch khác như du lịch lịch tác, hợp tác xã. Vấn đề nghiên cứu được đặt trong sử - văn hóa, về nguồn, thăm lại chiến khu xưa, nghỉ một hệ thống tổng thể để nghiên cứu. Bên cạnh đó, dưỡng, sinh thái, thể thao mạo hiểm, du lịch nông dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ Niên giám thống nghiệp, thuỷ điện, du lịch cộng đồng. Do đó, công kê của tổng cục thống kê Việt Nam; của 6 tỉnh vùng tác bảo tồn và phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của Việt Bắc; Các báo cáo tổng kết hàng năm của Bộ; đồng bào DTTS có vai trò hết sức quan trọng tạo các Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch 6 tỉnh vùng nên sự PTDL chung vùng Chiến khu Việt Bắc. Việt Bắc. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên là 4. Kết quả nghiên cứu nguồn tư liệu có giá trị, giúp tác giả kế thừa, hoàn thiện, bổ sung nội dung nghiên cứu bảo tồn và phát 4.1. Thực trạng bảo tồn, phát huy giá trị văn huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS gắn hoá truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc với PTDL vùng Chiến khu Việt Bắc. thiểu số gắn với phát triển du lịch vùng Chiến khu Việt Bắc 3. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình cư trú, sinh hoạt và sản xuất, Nghiên cứu tổng hợp dựa trên các nguồn tài liệu đồng bào DTTS vùng Chiến khu Việt Bắc đã kiến thứ cấp, những số liệu thống kê tin cậy và những tạo những giá trị văn hoá đặc sắc được thể hiện trong công trình nghiên cứu uy tín đã được công bố liên đời sống, tín ngưỡng, qua các phong tục, tập quán, quan đến chủ đề về bảo tồn, phát huy giá trị VHTT nghi thức dân gian, làng nghề và những sản phẩm thủ tốt đẹp của đồng bào DTTS tại 06 tỉnh chiến khu công truyền thống, ẩm thực, các điệu dân ca, dân vũ, Việt Bắc. Những hoạt động thực hiện nghiên cứu lễ hội, trò chơi dân gian đậm đà bản sắc dân tộc. Đây như sau: chính là nguồn lực, là sức mạnh mềm để PTDL vùng (1) Thu thập các văn bản quy phạm pháp luật Chiến khu Việt Bắc trong thời gian tới. về định hướng PTDL, định hướng bảo tồn, phát Trong giai đoạn vừa qua, công tác bảo tồn và huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS trên phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS các tỉnh chiến khu Việt Bắc. Nguồn tài liệu tin cậy vùng Chiến khu Việt Bắc đã đạt được nhiều kết quả từ thông tin của các cấp quản lý: Chính phủ, Tổng quan trọng, góp phần thúc đẩy hoạt động du lịch cục Du Lịch, Bộ Nông nghiệp va Phát triển nông ngày càng phát triển, đặc biệt là du lịch văn hoá. thôn, Sở Nông nghiệp của tỉnh với nguồn tài liệu là Trên cơ sở quan điểm, đường lối của Đảng và chính những nghị quyết, nghị định, quyết định, thông tư. sách của Nhà nước về bảo tồn, phát huy giá trị văn (2) Thu thập các bài báo, bài nghiên cứu và các hóa các tộc người, các tỉnh vùng Chiến khu Việt tài liệu thứ cấp khác về chủ đề PTDL, định hướng Bắc đã triển khai nhiều hoạt động nhằm bảo tồn và bảo tồn, phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS. bào DTTS gắn với PTDL đăng trên các tạp chí quốc PTDL cộng đồng, du lịch văn hoá với nhiều hình tế uy tín (ISI, Scopus, tạp chí trong danh mục Hội thức, quy mô đa dạng, phong phú và phát huy rất tốt đồng Chức danh Giáo sư cấp Nhà nước có chỉ số văn hoá tộc người. Đặc biệt, các tỉnh đã bước đầu ISSN), kỷ yếu các hội thảo và những bài viết trên thực hiện việc liên kết trong xây dựng các sản phẩm các website có uy tín trong và ngoài nước. Nội dung du lịch cũng như các hoạt động xúc tiến quảng bá tìm kiếm về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực với nhằm định vị hình ảnh du lịch vùng “Chiến khu các từ khóa bằng tiếng Việt và tiếng Anh như: “Bảo Việt Bắc” hấp dẫn du khách. Thực hiện trưng bày, tồn”, “giá trị văn hoá”, “Du lịch”, “kinh nghiệm”, giới thiệu văn hóa các dân tộc tại Tuần văn hóa du “đồng bào dân tộc thiểu số”, “Chiến khu Việt Bắc”. lịch Việt Bắc trong khuôn khổ Chương trình du (3) Phân loại các nhóm tài liệu về: (i) cơ sở lý lịch “Qua những miền di sản Việt Bắc” nhằm tôn 104 September, 2024
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN vinh các giá trị VHTT của đồng bào DTTS của 6 du lịch chưa có tính chuyên nghiệp cao; Sản phẩm tỉnh Vùng Chiến khu Việt Bắc. Chương trình cũng du lịch còn nghèo nàn, trùng lặp và đơn điệu, chưa thể hiện nỗ lực hợp tác giữa các địa phương trong thật sự tạo ra sức hút; Doanh thu từ du lịch chiếm phát triển KT-XH, đặc biệt liên kết PTDL văn hoá tỷ trọng thấp và chưa tương xứng với tiềm năng. lịch sử. Có thể khẳng định, với những tiềm năng Hạ tầng giao thông, công tác quảng bá các giá trị và lợi thế sẵn có, công tác bảo tồn và phát huy giá VHTT của đồng bào DTTS nằm PTDL vùng Chiến trị VHTT tốt đẹp của các DTTS gắn với PTDL đã khu Việt Bắc còn hạn chế và hiệu quả chưa cao. đạt được kết quả bước đầu, hiệu quả nhất định, số 4.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế trong khách du lịch đến vùng Chiến khu Việt Bắc năm sau bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá truyền thống tại đều cao hơn năm trước. Nhiều hoạt động bảo tồn vùng Chiến khu Việt Bắc văn hóa gắn với PTDL, dịch vụ đã góp phần chuyển Nguyên nhân của hạn chế là do tính hấp dẫn ở đổi cơ cấu kinh tế ở các địa phương, góp phần xóa các điểm du lịch thấp. Kết cấu hạ tầng của các địa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống cho đồng bào phương vẫn chưa được đầu tư đúng mức, nhất là hạ trên địa bàn. Chính nhờ đó, KT-XH ở vùng DTTS tầng phục vụ PTDL. Đây là nguyên nhân thời gian đã có sự chuyển biến tích cực, kết cấu hạ tầng được lưu trú của khách du lịch ngắn; doanh thu du lịch cải thiện rõ rệt, đời sống vật chất, tinh thần của đồng khai thác từ giá trị văn hóa, lịch sử còn thấp. Chất bào DTTS không ngừng nâng lên. lượng nguồn nhân lực du lịch chưa đáp ứng yêu 4.2. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn cầu, diễn giải của một số thuyết minh viên, nhân chế trong bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá truyền viên phục vụ còn yếu và chưa thể hiện sự am hiểu thống tại vùng Chiến khu Việt Bắc sâu sắc văn hoá, ngôn ngữ của đồng bào DTTS tại 4.2.1. Những hạn chế trong bảo tồn, phát huy chỗ dẫn đến thuyết minh, hướng dẫn thiếu hấp dẫn giá trị văn hoá truyền thống tại vùng Chiến khu du khách,... Việt Bắc Một số chính sách, chủ trương bảo tồn, phát Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác huy văn hóa các DTTS chưa được tổ chức thực bảo tồn và phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của các hiện đồng bộ, triệt để, chưa nhận được sự quan DTTS gắn với PTDL vùng Chiến khu Việt Bắc tâm đúng mức của lãnh đạo các địa phương. Nội vẫn còn tồn tại, hạn chế cần phải vượt qua. Mặc dung, phương thức tuyên truyền đối với đồng bào dù, trong giai đoạn vừa qua, thông qua các Chương DTTS về bảo tồn, phát huy giá trị VHTT gắn với trình, kế hoạch phát triển KT-XH, vùng Chiến khu PTDL chưa được chú trọng đúng mức. Một số mô Việt Bắc đã nhận được nhiều sự đầu tư của các cấp, hình PTDL gắn với bảo tồn, phát huy giá trị văn các ngành, các doanh nghiệp cho PTDL gắn với bảo hoá của đồng bào DTTS vùng Chiến khu Việt Bắc tồn, phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào chưa nhận được sự tham gia, hỗ trợ kịp thời, đầy DTTS nơi đây. Tuy vậy, các nguồn lực đầu tư mới đủ từ các nhà quản lý, các chuyên gia, các chủ dự chỉ chú trọng vào lập quy hoạch xây dựng, gìn giữ, án và cộng đồng. Bản thân người dân chưa được bảo tồn, tôn tạo các địa danh lịch sử cách mạng mà hưởng lợi đầy đủ, tương xứng từ việc sử dụng văn hóa như một công cụ phát triển, nên chưa tích cực chưa chú ý đúng mức đến bảo tồn, phát huy giá trị tham gia vào hoạt động PTDL tại địa phương (Lộc, VHTT của đồng bào các DTTS nơi đây. 2010, tr.577-580). Ngoài ra, 6 tỉnh vùng Chiến khu Việt Bắc cũng 5. Thảo luận chưa xây dựng được nội dung hợp tác, liên kết lâu dài mà thường là các chương trình hợp tác theo Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, để bảo tồn năm, theo từng hoạt động, từng sự kiện cụ thể. và phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào Thực tế cho thấy, liên kết du lịch giữa các tỉnh hiện DTTS gắn với PTDL vùng Chiến khu Việt Bắc, nay mới chỉ dựa trên yếu tố địa lý và thiếu “nhạc chúng ta cần tiếp tục quan tâm nghiên cứu một số trưởng” đứng ra điều phối nên dẫn đến tình trạng vấn đề sau: trùng lắp về sản phẩm hay tình trạng “loạn giá” vì 5.1. Nguyên tắc bảo tồn, phát huy giá trị văn tranh giành khách và tạo hình ảnh không đẹp với du hoá truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc khách. Do thiếu liên kết chặt chẽ nên việc bảo tồn, thiểu số gắn với phát triển du lịch vùng Chiến khu phát huy VHTT các DTTS cũng đã không được tiến Việt Bắc hành đồng đều giữa các dân tộc, giữa các tỉnh trong Để triển khai các giải pháp bảo tồn, phát huy giá vùng Chiến khu Việt Bắc. Nhận thức về vai trò của trị văn hoá của đồng bào DTTS gắn với phát PTDL bảo tồn, phát huy giá trị VHTT của đồng bào DTTS vùng Chiến khu Việt Bắc cần dựa trên một số quan trong PTDL vùng Chiến khu Việt Bắc cũng chưa điểm có tính nguyên tắc sau: được các chủ thể liên quan quan tâm đúng mức. Một là, bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá của Các sản phẩm, chương trình du lịch khai thác từ đồng bào DTTS gắn với PTDL vùng Chiến khu Việt các giá trị văn hóa, lịch sử của các địa phương trong Bắc dựa trên quan điểm phát triển bền vững và du vùng Chiến khu Việt Bắc mới chủ yếu phục vụ loại lịch bền vững. Theo đó, bên cạnh PTDL gắn với hình du lịch tham quan, giáo dục tư tưởng, tổng kết bảo tồn, phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng khen thưởng trong thời gian ngắn ngày. Hoạt động bào DTTS Vùng Chiến khu Việt Bắc cần phải chú ý Volume 13, Issue 3 105
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN đến bảo vệ môi trường tự nhiên và xã hội; giải quyết đồng bào DTTS vùng Chiến khu Việt Bắc tốt mối quan hệ giữa bảo tồn với khai thác các giá Tiếp tục triển khai có hiệu quả các đề án, quy trị văn hoá cho du lịch; giữa lợi ích của cộng đồng hoạch, dự án,… về bảo tồn và phát huy các giá trị các DTTS với lợi ích nhà nước và của các doanh văn hóa của đồng bào DTTS đã được Đảng, Nhà nghiệp, các nhà đầu tư; giữa phát triển kinh tế gắn nước ban hành. Các địa phương Vùng Chiến khu với PTDL thông qua khai thác bản sắc văn hoá của Việt Bắc cần tiếp tục tổ chức thực hiện có hiệu quả cộng đồng các DTTS với đảm bảo an ninh, quốc Dự án 6: “Bảo tồn, phát huy giá trị VHTT tốt đẹp phòng, an toàn, trật tự xã hội. của các DTTS gắn với PTDL” và Dự án 9: “Đầu tư Hai là, việc bảo tồn và phát huy giá trị VHTT tốt phát triển nhóm DTTS rất ít người và nhóm dân tộc đẹp của đồng bào DTTS vùng Chiến khu Việt Bắc còn nhiều khó khăn” thuộc Chương trình mục tiêu gắn với PTDL phải góp phần nâng cao đời sống vật quốc gia phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS chất, đời sống tinh thần của đồng bào DTTS nơi và miền núi giai đoạn 2021-2030. Trong đó, tập đây. Chỉ có như vậy, quyền và vai trò chủ thể văn trung vào chất lượng, hiệu quả tuyên truyền nâng hoá của đồng bào DTTS mới được thực hiện một cao nhận thức của các cấp, các ngành, nhân dân các cách đầy đủ và bền vững. dân tộc về các giá trị đặc sắc của VHTT của dân tộc Ba là, bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá gắn với như là nền tảng tinh thần, là động lực, là nguồn lực PTDL cần định vị, thực hiện có trọng tâm, trọng nội sinh, là sức mạnh mềm cho phát triển KT-XH điểm. Theo đó, Nhà nước, địa phương cần có định nói chung và PTDL nói riêng. hướng lựa chọn, các giá trị văn hoá của đồng bào Tiếp tục nghiên cứu, đánh giá đầy đủ, chính xác DTTS có lợi thế nổi bật trong PTDL như lễ hội, âm tiềm năng, lợi thế và giá trị VHTT tốt đẹp hiện hữu nhạc, phong tục, tập quán, v.v. của các DTTS vùng Chiến khu Việt Bắc. Trên cơ Bốn là, đặt công tác bảo tồn, phát huy các giá sở đó, đề xuất các kế hoạch chiến lược trùng tu, tôn trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS vùng Chiến tạo, phục dựng, bảo tồn, phát huy giá trị VHTT tốt khu Việt Bắc gắn với PTDL trong tổng thể và không đẹp của đồng bào DTTS gắn với phát triển KT-XH tách rời với cả vùng Tây Bắc và của cả nước. PTDL nói chung và PTDL vùng Chiến khu Việt Bắc nói gắn với khai thác các giá trị VHTT tốt đẹp của đồng riêng một cách phù hợp. bào DTTS vùng Chiến khu Việt Bắc là giải pháp Thứ hai, đẩy mạnh liên kết, hợp tác PTDL gắn phát triển kinh tế tổng hợp, liên khu vực, liên vùng, với bảo tồn, phát huy giá trị VHTT của đồng bào có sự liên kết trong nước với quốc tế (trực tiếp là DTTS trong nội vùng, cả nước và quốc tế Trung Quốc), có tính liên ngành (giữa ngành du lịch với các ngành, lĩnh vực khác trong chuỗi giá trị hình Liên kết trong PTDL nói chung được nhìn nhận thành nên các sản phẩm du lịch của vùng). khá rộng, từ liên kết địa lý liên vùng, liên quốc gia đến liên kết trong nội bộ vùng, nội bộ quốc gia; từ Năm là, bảo tồn, phát huy các giá trị VHTT tốt liên kết trong ngành du lịch đến liên kết chéo ngoài đẹp của đồng bào DTTS vùng Chiến khu Việt Bắc ngành; và liên kết sâu giữa các bên tham gia trong gắn với PTDL là trách nhiệm của cả hệ thống chính hoạt động du lịch (Hội đồng Dân tộc & Viện Kinh trị. Cùng với việc nâng cao vai trò lãnh đạo của các tế văn hoá, 2022, tr.4-5). Theo đó, để tiếp tục huy cấp uỷ Đảng và hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà động các nguồn lực, sự liên kết giữa các địa phương nước cần phải phát huy mạnh mẽ vai trò động lực theo tính chất liên vùng, đòi hỏi sự vào cuộc của của doanh nghiệp, cộng đồng dân cư địa phương. tất cả địa phương. Cần phải đầu tư các sản phẩm 5.2. Giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá du lịch liên vùng, chuỗi giá trị các địa phương theo truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số điểm đến để tham gia vào chuỗi giá trị cả nước gắn với phát triển du lịch vùng Chiến khu Việt Bắc và khu vực, quốc tế. Nghĩa là, cần hướng tới hình Để bảo tồn, phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của thành chuỗi giá trị du lịch của vùng Chiến khu Việt đồng bào DTTS gắn với PTDL đòi hỏi các cấp, các Bắc nằm trên hành trình khách đến Tây Bắc, đến ngành, các địa phương cần đánh giá đầy đủ tiềm với Việt Nam, Trung Quốc, Đông Nam Á và kết nối năng, giá trị, nguồn lực văn hoá của đồng bào DTTS trên phạm vi toàn cầu. vùng Chiến khu Việt Bắc. Đồng thời, chính quyền Tiếp tục đẩy nhanh đầu tư xây dựng hệ thống kết các cấp, các doanh nghiệp cũng phải có những giải cấu hạ tầng KT-XH cho các tỉnh trên địa bàn Chiến pháp PTDL phù hợp để khai thác các giá trị VHTT khu Việt Bắc. Khuyến khích phối hợp đầu tư kết tốt đẹp của đồng bào DTTS vùng Chiến khu Việt cấu hạ tầng du lịch trong nội vùng Chiến khu Việt Bắc thành các giá trị KT-XH ngày càng bền vững. Bắc và giữa vùng Chiến khu Việt Bắc với toàn vùng Vì vậy, bài viết gợi mở một số giải pháp định hướng Tây Bắc và đồng bằng sông Hồng, với hành lang như sau nhằm bảo tồn, phát huy giá trị VHTT tốt kinh tế Côn Minh (Trung Quốc) - Lào Cai - Hà Nội đẹp của đồng bào DTTS gắn với PTDL vùng Chiến - Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái - Đông Hưng khu Việt Bắc: (Trung Quốc), với tuyến du lịch Xuyên Á nối Việt Thứ nhất, tiếp tục thực hiện tốt các chiến lược, Nam với các nước nhằm thúc đẩy PTDL nói riêng, quy hoạch, chính sách, chương trình phát triển KT- KT-XH, an ninh, quốc phòng nói chung. Như vậy, XH có gắn với bảo tồn, phát huy giá trị VHTT của giá trị du lịch vùng Chiến khu Việt Bắc mới gắn kết 106 September, 2024
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN và mang lại hiệu quả kinh tế có giá trị cao. ảnh du lịch của mỗi địa phương và toàn vùng đến Các tỉnh vùng Chiến khu Việt Bắc cần xây dựng khách du lịch trong nước và quốc tế; xây dựng các kế hoạch, chương trình hành động và giải pháp những tour, tuyến hay chương trình du lịch để tăng chung, thiết thực, hiệu quả nhằm vừa bảo tồn, phát cường thu hút khách du lịch đến vùng Chiến khu huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS gắn Việt Bắc. với PTDL. Trong đó, chú trọng các giải pháp liên Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin hiện kết, hợp tác xây dựng sản phẩm, dịch vụ du lịch đại vào hoạt động tuyên truyền, quảng bá du lịch mới của cả Vùng; đào tạo nguồn nhân lực, truyền gắn với bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của các thông quảng bá và quan trọng nhất là xây dựng môi DTTS vùng Chiến khu Việt Bắc. trường du lịch đảm bảo an ninh, an toàn cho du Tiếp tục tăng cường đào tạo, nâng cao chất khách khi đến với Chiến khu Việt Bắc. lượng nguồn nhân lực; đặc biệt, cần xây dựng đội Thứ ba, nâng cao vai trò nhà nước về bảo tồn, ngũ hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp, có năng phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS lực, am hiểu về văn hoá của đồng bào DTTS các gắn với PTDL Vùng Chiến khu Việt Bắc tỉnh, địa phương vùng Chiến khu Việt Bắc, điểm du Các địa phương tiếp tục thực hiện có hiệu quả lịch của vùng để thuyết minh, hướng dẫn khách du chức năng quản lý nhà nước về văn hóa trên địa lịch, giúp cho họ hiểu về những giá trị thiên nhiên bàn. Tạo môi trường, điều kiện kinh doanh thuận lợi và văn hóa độc đáo, đặc sắc của địa phương. cho các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp và nhân dân Thứ năm, phát huy vai trò của cộng đồng DTTS tham gia khai thác các giá trị VHTT để phát triển với tư cách là chủ thể sáng tạo, gìn giữ và phát dịch vụ du lịch. Xác định công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá gắn với PTDL vùng Chiến khu huy giá trị di sản văn hóa chỉ có thể đạt hiệu quả cao Việt Bắc trong sự tổ chức có hệ thống, chặt chẽ và sự phối Xây dựng, ban hành các quy định, quy chế hợp đồng bộ của chính quyền giữa các địa phương, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, cư dân các cơ quan, ban, ngành, đội ngũ cán bộ ở cơ sở. Do vào hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá. Đặc đó, giữa các tỉnh trong vùng Chiến khu Việt Bắc cần biệt, trong hoạt động khai thác giá trị văn hoá cần hình thành, xây dựng thể chế quản lý chung (Ban quan tâm và đặt cộng đồng dân cư tại chỗ ở vị trí chỉ đạo cấp Vùng, Bộ máy quản lý, quy định chung) trung tâm, các hoạt động phát triển KT-XH, PTDL để điều tiết quá trình xây dựng, thực hiện các chính cần phải góp phần tạo thêm việc làm, tăng thu nhập, sách, kế hoạch PTDL gắn với bảo tồn, phát huy giá cải thiện đời sống vật chất và tinh thần thực chất, trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS. bền vững cho người dân. Xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý Nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm cho về bảo tồn, phát huy các giá trị VHTT, PTDL có đồng bào DTTS vùng Chiến khu Việt Bắc trong bảo tâm huyết, trình độ, năng lực chuyên môn, nghiệp tồn, phát huy giá trị VHTT gắn với PTDL. Đa dạng vụ, kiến thức pháp luật. Thường xuyên tổ chức các hoá hình thức, nội dung công tác thông tin, tuyên lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên truyền về những giá trị lịch sử, văn hoá truyền thống môn, nghiệp vụ, kiến thức pháp luật cho đội ngũ nhằm nâng cao nhận thức của đồng bào DTTS đồng nhân lực làm công tác văn hóa, cung cấp dịch vụ du thuận, tích cực tham gia cùng với chính quyền địa lịch để từng bước nâng cao chất lượng dịch vụ cho phương trong việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá du khách. trị văn hoá, lịch sử, truyền thống bản địa. Do nguồn lực đầu tư cho bảo tồn, phát huy giá 6. Kết luận trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS của các tỉnh vùng Chiến khu Việt Bắc còn hạn chế nên Nhà nước Với những kết quả đạt được, có thể khẳng định cần quan tâm đầu tư, bảo vệ di sản văn hóa có giá bảo tồn, phát huy giá trị VHTT tốt đẹp của đồng trị để phục vụ PTDL ngày càng tốt hơn. Xây dựng bào DTTS gắn với PTDL vùng Chiến khu Việt Bắc cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ các tổ chức, là hướng đi phù hợp với xu thế hiện nay, nhất là cá nhân tham gia bảo vệ bảo tồn và truyền dạy các trong bối cảnh nhu cầu khám phá của du khách tìm giá trị VHTT tốt đẹp trong cộng đồng DTTS vùng hiểu về văn hóa vùng miền ngày càng nhiều. Đối Chiến khu Việt Bắc. Gắn kết chặt chẽ việc PTDL với vùng Chiến khu Việt Bắc, bảo tồn và phát huy với bảo tồn và phát huy các giá trị tài nguyên thiên giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS gắn với nhiên, di sản văn hóa, lịch sử và bản sắc văn hóa PTDL là một trong những giải pháp quan trọng góp các dân tộc. phần thực hiện hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và Thứ tư, đẩy mạnh công tác quảng bá và nâng miền núi giai đoạn 2021-2030. Tuy nhiên, du lịch là cao chất lượng dịch vụ du lịch ngành kinh tế tổng hợp, vì vậy, việc bảo tồn, phát Các địa phương trong vùng Chiến khu Việt Bắc huy các giá trị VHTT tốt đẹp của đồng bào DTTS phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng ở một mặt vừa phải tiếp tục đổi mới cơ chế, chính Trung ương, với các cơ quan đại diện ngoại giao, sách, vừa phải phát huy cao nhất vai trò của cộng truyền thông, vận tải, doanh nghiệp lữ hành trong đồng, sự chủ động hơn nữa của chính quyền và sự nước và ngoài nước tuyên truyền, quảng bá hình phối hợp đồng bộ của các ngành, các địa phương. Volume 13, Issue 3 107
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN Tài liệu tham khảo phẩm du lịch đặc thù của Thái Nguyên và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. (2022). các tỉnh chiến khu Việt Bắc”. Quyết định số 3570/QĐ-BVHTTDL ngày h t t p s : / / w w w. r e s e a r c h g a t e . n e t / 21/12/2022 phê duyệt Đề án Ứng dụng công publication/371213313_Entry-level_ nghệ của công nghiệp 4.0 để phát triển du professional_competencies_and_skills_in_ lịch thông minh, thúc đẩy du lịch trở thành tourism_-_The_case_of_Slovakia ngành kinh tế mũi nhọn. Hội đồng Dân tộc & Viện Kinh tế Văn hoá. Bình, M. V. (2024). Giải pháp về liên kết giữa các (2022). Kỷ yếu hội thảo “Liên kết phát triển tỉnh trong vùng chiến khu Việt Bắc nhằm phát du lịch gắn với bảo tồn, phát huy giá trị văn triển du lịch. Kỷ yếu hội thảo khoa học “Liên hoá lịch sử cách mạng Chiến khu Việt Bắc. kết phát triển Du lịch chiến khu Việt Bắc”. Hà Nội. Chuân, T. N. (2023). Đánh giá tiềm năng về các Hưng, N. Q. (2024). Du lịch hoài niệm Chiến giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, giá khu Việt Bắc - Thế mạnh đặc trưng của vùng trị lịch sử cách mạng - thế mạnh và khả năng chiến khu Việt Bắc. Kỷ yếu hội thảo khoa khai thác để phát triển du lịch các tỉnh Chiến học “Liên kết phát triển Du lịch chiến khu khu Việt Bắc. Kỷ yếu hội thảo khoa học Việt Bắc”. “Đánh giá hiện trạng, tiềm năng, thế mạnh Ján Derco & Dana Tometzová. (2023). Entry- sản phẩm du lịch đặc thù của Thái Nguyên level professional competencies and skills in và các tỉnh chiến khu Việt Bắc”. tourism - The case of Slovakia. Đăng, L. Q. (2023). Định hướng và giải pháp Lộc, N. V. (2010). Nghiên cứu bảo tồn và phát phát triển bền vững du lịch vùng chiến khu triển ngôn ngữ, văn hoá một số dân tộc thiểu Việt Bắc. Kỷ yếu hội thảo khoa học “Đánh số ở Việt Bắc. Thái Nguyên: Nxb. Đại học giá hiện trạng, tiềm năng, thế mạnh sản Thái Nguyên. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP BẢO TỒN, PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HOÁ TRUYỀN THỐNG TỐT ĐẸP CỦA ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ GẮN VỚI PHÁT TRIỂN DU LỊCH VÙNG CHIẾN KHU VIỆT BẮC* Trần Thị Hoa Rya Nguyễn Quốc Hưngb; Mai Thị Phượngc a Hội đồng Dân tộc của Quốc hội; Email: hoarybdt@gmail.com b Viện Kinh tế Văn hóa; Email: quochungqh61@gmail.com c Học viện Nông nghiệp Việt Nam; Email: mtphuong@vnua.edu.vn Nhận bài: 27/7/2024; Phản biện: 13/8/2024; Tác giả sửa: 24/8/2024; Duyệt đăng: 26/8/2024; Phát hành: 30/9/2024 DOI: https://doi.org/10.54163/ncdt/336 B ảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số là một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng quyết định đến sự thành công của phát triển du lịch vùng chiến khu Việt Bắc. Giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số là một nguồn tài nguyên du lịch quý có vai trò quan trọng, chiến lược trong thu hút khách du lịch và tạo ra những sản phẩm du lịch đặc thù của vùng chiến khu Việt Bắc. Cùng với những bước tiến của ngành du lịch vùng chiến khu Việt Bắc trong những năm gần đây, nguồn tài nguyên du lịch này cũng đã và đang được khai thác mạnh mẽ. Tuy nhiên, với mục đích vừa khai thác du lịch vừa giữ gìn bản sắc dân tộc, vấn đề bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch vùng chiến khu Việt Bắc cần được đặc biệt quan tâm, nghiên cứu một cách kỹ lưỡng. Từ đó, đề xuất hệ thống giải pháp phù hợp nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch vùng chiến khu Việt Bắc là cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Từ khóa: Bảo tồn; Giá trị văn hoá; Phát triển du lịch; Đồng bào dân tộc thiểu số; Chiến khu Việt Bắc. *Bài viết là kết quả nghiên cứu của đề tài khoa học và công nghệ cấp Nhà nước ĐTĐL.CN - 129/21: “Liên kết phát triển du lịch Chiến khu Việt Bắc” 108 September, 2024