Tiếp cận phương pháp định lượng trong nghiên cứu đánh giá thiệt hại kinh tế xã hội do ô nhiễm môi trường nông nghiệp, nông thôn

Chia sẻ: Leon Leon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

109
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sản xuất nông nghiệp và tiểu thủ công nghiệp đóng vai trò quan trọng trong xóa đói giảm nghèo và sản xuất kém trong khu vực nông thôn và nền kinh tế quốc gia. Tuy nhiên, nó cũng được sản xuất số lượng chất gây ô nhiễm rất lớn để mang lại nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường. Giá trị của cả hai dự án bồi thường thiệt hại kinh tế và gây ô nhiễm cần thể gặp. Có rất nhiều cách tiếp cận để đánh giá thiệt hại kinh tế xã hội do ô nhiễm môi trường và phụ thuộc vào...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiếp cận phương pháp định lượng trong nghiên cứu đánh giá thiệt hại kinh tế xã hội do ô nhiễm môi trường nông nghiệp, nông thôn

TI P C N PHƯƠNG PHÁP Đ NH LƯ NG TRONG NGHIÊN C U ĐÁNH GIÁ THI T H I KINH T XÃ H I DO Ô NHI M MÔI TRƯ NG NÔNG NGHI P, NÔNG THÔN Tr n Văn Th , Nguy n H ng Sơn SUMMARY Approach to quantitative methodologies in assessing socioeconomic losses due to rural and agricultural environmental pollution Agricultural and handicraft production play important role in poverty alleviation and poor production in rural areas and national economy. However, it also produced huge amount pollutants to bring the cause of environmental pollution. Value of both project economic and pollutant damages need to be encountered. There are many ways to approach to assess socioeconomic losses due to environmental pollution and depend on available database and resources. Approach to production process is good for industry and seem not suitable for agricultural environment. Approach to economic and environmental system is too big scale for sector research only. Approach to production pressure can be applied for agriculture but it requires enough information and clearly intervention. Approach to sources of pollutants and affected environmental components are considered suitably in steps to assess socioeconomic losses due to agricultural environmental pollution. Assessing methodologies should be selected relatively to financial sources, available capacity and expectation and sectors. Keywords: Quantitative method, agricultural environments, socioeconomic losses I. §ÆT VÊN §Ò ánh giá thi t h i kinh t môi trư ng trong nông nghi p, nông thôn mang l i ý t n t i và phát tri n, con ngư i ã nghĩa th c ti n cao t i Vi t Nam v n còn là s d ng ngu n tài nguyên thiên nhiên có v n b ng và c n có ánh giá l a ch n h n s n xu t ra các s n phNm nh m áp phù h p. Các n i dung trong bài vi t này ng cho nhi u m c ích như tăng trư ng ánh giá và nh hư ng l a ch n các kinh t , xóa ói gi m nghèo và nhi u nhu phương pháp lư ng hóa thi t h i kinh t c u khác. Ngoài nh ng giá tr kinh t , c a môi trư ng phù h p trong nông nghi p, c i v t ch t s n sinh ra, ho t ng s n nông thôn. xu t cũng gây ra nh ng tác ng môi trư ng như là m t h qu t t y u c a phát II. VËT LIÖU Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU tri n s n xu t. a ph n nh ng tác ng c a các ho t ng s n xu t n môi 1. V t li u nghiên c u trư ng là tiêu c c, gây hi u qu x u và tác Các tài li u, các cơ s khoa h c ư c ng ngư c l i làm c n tr ho t ng s n t p h p và phân lo i theo các v n nghiên xu t phát tri n. Do ó, các tác ng tiêu c u t nhi u ngu n c a các tác gi thu c c c n môi trư ng c n ư c lư ng hóa các khu v c, lĩnh v c có liên quan bao nh m m b o phát tri n s n xu t trên cơ g m: (i) Các v n v k thu t và khoa s hài hòa l i ích kinh t xã h i và s h c môi trư ng; (ii) Các nghiên c u cơ b n; d ng òn bN kinh t y b o v b n v ng (iii) Các nghiên c u ng d ng và nh ng môi trư ng. khó khăn, tr ng i trong quá trình tri n khai Có nhi u cách ti p c n lư ng hóa, các phương pháp nghiên c u; tuy nhiên, l a ch n phương pháp phù h p
2. Phương pháp nghiên c u tiêu dùng tr c ti p và các d ch v Phương pháp ti p c n theo h th ng; (Hartwick, 1997). Khi ngu n tài nguyên ti p c n mang tính ch t vùng; ti p c n có s thiên nhiên ư c s d ng trong s n xu t tham gia ã ư c ng d ng th c hi n s phát th i ra các ch t th i gây tác ng các n i dung nghiên c u này. n môi trư ng (Hartwick, 1997, Tientenberg, 2000). Phương pháp này phân lo i các lo i ch t th i t quá trình III. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN s n xu t theo các m c ư c x lý 1. Đánh giá thi t h i kinh t , xã h i do ô l a ch n các bư c và các phương pháp nhi m môi trư ng theo chu trình s n lư ng hóa thi t h i. Phương pháp này xu t ư c ánh giá tương i phù h p v i ánh giá thi t h i kinh t do ch t th i c a Tài nguyên thiên nhiên ư c s d ng các ngành công nghi p l n, công tác x lý dư i 02 hình th c: (i) S n phN m u vào ch t th i ư c th c hi n t t và d xác cho các ngành s n xu t; và (ii) S n phNm nh các i tư ng b nh hư ng. Tài nguyên thiên nhiên H p th vào môi trư ng Dòng s n ph m s ch Không khí; Nư c; Đ t đai; Khoáng s n, Năng lư ng, cây tr ng và v t nuôi Dòng đ u vào Dòng đ u vào T phát th i S n xu t Tiêu dùng Hàng hóa Hàng hóa, D ch v Dòng s n ph m D ch v Dòng ch t th i Dòng ch t th i Phát sinh rác th i Dòng đ u vào Ch t th i r n, Ch t th i l ng; B i, ti ng n, Dòng ch t th i Dòng ch t th i Tái ch X lý Hàng hóa Dòng ch t th i Hàng hóa, D ch v D ch v Dòng ch t th i Dòng ch t th i Dòng ch t th i Ch t th i t n dư sau tái ch và x lý Hình 1. Chu kỳ ho t ng s n xu t và phát th i sau quá trình s n xu t
2. Đánh giá thi t h i kinh t , xã h i do ô s n sinh ra ch t th i và gây áp l c lên môi nhi m môi trư ng theo h th ng kinh t trư ng và các áp l c môi trư ng ó s gây và môi trư ng nên nh ng thi t h i kinh t xã h i (Bolt M t s quan i m nghiên c u khác K.G., 2006, Tientenberg, 2000). Các ti p cũng xu t phát t chu trình s n xu t c n này mang tính vĩ mô hơn, liên quan nhưng g n k t ho t ng s n xu t và b o n nhi u ngành, nhi u lĩnh v c, xem xét v môi trư ng trong cùng m t h th ng. s tương tác gi a các lĩnh v c v i nhau Cách ti p c n này d a trên quan i m nh n di n và lư ng hóa tác ng kinh phát tri n b n v ng nh m m b o hài t môi trư ng. Ti p c n theo hư ng này hòa m c tiêu phát tri n, xã h i và môi không phù h p và gây t n kém trong trư ng. Trong cách ti p c n này, b t c lư ng hóa thi t h i kinh t cho m t lĩnh ho t ng nào g m s n xu t, tiêu dùng, v c, vì th chưa th c s phù h p v i lĩnh d ch v ,.. s d ng các y u t u vào u v c nông nghi p, nông thôn. Nguyên li u Ch t th i r n Năng lư ng S n Tiêu Nư c th i ph m, dùng hàng hóa Nư c B i th i Không khí Cơ s Đ u vào Khí th i Công ngh s n xu t Lao đ ng B nh t t, Chu trình s n xu t tai n n lao đ ng Môi trư ng n i vùng Môi trư ng liên vùng Môi trư ng qu c gia và liên qu c gia Hình 2. H th ng kinh t và môi trư ng 3. Đánh giá thi t h i kinh t , xã h i do ô thi t h i. i n hình cho hư ng nghiên c u nhi m môi trư ng theo h th ng kinh t này là T ch c h p tác và Phát tri n kinh t và áp l c t s n xu t (OECD), Ngân hàng Th gi i (WB), Ti p c n theo áp l c s n xu t ã ư c Chương trình Môi trư ng c a Liên h p nhi u nghiên c u c p. D a vào các áp qu c (UNEP) ã tri n khai nhi u nghiên l c c a s n xu t n môi trư ng và nh ng c u v áp l c i v i môi trư ng t các ng phó c a xã h i, Nhà nư c lư ng hóa ho t ng s n xu t.
Áp l c Hi n tr ng Ho t đ ng s n xu t S c ép Ô nhi m môi trư ng đ t, nư c, Ho t đ ng c a con ngư i không khí, đa d ng sinh h c, đ nh cư, xung đ t môi trư ng Các ho t đ ng khác Ngu n l c Thông tin Thông tin Quy t đ nh Quy t đ nh - Hành đ ng - Hành đ ng Đáp ng/đ i phó Các gi i pháp ngăn ng a, gi m thi u, Các cam k t c ng đ ng Các th ch đ a phương Thay đ i hành vi Các đáp ng khác Hình 3. Phân tích áp l c môi trư ng 4. Đánh giá thi t h i kinh t , xã h i do ô ng c a các thành ph n môi trư ng n nhi m môi trư ng theo ngu n phát th i các i tư ng xác nh các phương pháp và thành ph n môi trư ng lư ng hóa. Phát th i và tác ng c a ch t th i t Hư ng ti p c n này cũng ã ư c áp các ho t ng s n xu t ư c phân thành các d ng r ng rãi lư ng hóa thi t h i kinh giai o n khác nhau và trên cơ s ó t môi trư ng. Aderson D.R. and et al, lư ng hóa các thi t h i kinh t do các tác 1998 lư ng hóa nh ng tác ng hi n h u ng môi trư ng gây ra theo t ng giai o n. (tangible impacts) và nh ng tác ng ti m Dixon J.A an et al, 1996 cho r ng lư ng Nn (contingent impacts). Tientenberg, hóa tác ng môi trư ng nên ư c ti n 2000 chia thành 2 d ng tác ng lư ng hành t khi b t u có ngu n phát th i n hóa: (i) Thi t h i do ph i làm s ch và khi ngu n phát th i gây tác h i và lan ph c h i ch t lư ng môi trư ng g m c truy n sang các vùng lân c n. Hơn n a, ưu chi phí b o v s c kh e con ngư i; và (ii) i m c a hư ng ti p c n này ã chia môi Nh ng chi phí b i thư ng thi t h i ho c trư ng thành các thành ph n khác nhau, ph c h i các thi t h i do ô nhi m môi d a trên m c tác ng c a ch t th i n trư ng gây nên. các thành ph n môi trư ng và d a trên tác
CÁC HO T Đ NG S N XU T TÁC Đ NG Đ N MÔI TRƯ NG Làm thay đ i th c t Không Thay đ i v ch t lư ng môi trư ng v s n xu t Có Thay đ i đi u ki n Ch t lư ng môi trư ng nư c, s ng không khí Phù h p v i các đi u ki n đ đ nh giá (giá, chi phí) Xác đ nh Chi phí nh hư ng đ n Thay đ i v chi phí cơ thay th , s c kh e hành vi Có Không h i s a ch a S d ng S d ng các Chi phí y Chi phí Chi phí phương pháp bi n pháp t , chăm do m t ngăn ng a, thay đ i v thay th đ sóc s c kh năng gi m thi u s n xu t đ tính như giá kh e lao đ ng lư ng hóa bóng, giá so sánh Hình 4. Các bư c ti n hành lư ng hóa thi t h i kinh t môi trư ng gu n: d a theo Dixon và Sherman, 1990; Bolt, 2005 Ostro B., 1992 d a trên các hư ng tác này, tác gi ã xu t các gi i pháp liên ng ã mô hình hóa m c thi t h i do ô quan n hành vi và m c chuyên môn nhi m môi trư ng không khí n s c kh e hóa trong s n xu t nh m gi m thi u thi t con ngư i. Magrath W. & Arens, 1989 ã h i kinh t môi trư ng. ánh giá thi t h i kinh t do xói mòn t n năng su t cây tr ng và cho th y năng 5. Đ xu t l a ch n cách ti p c n trong su t ngô gi m 6,7% và s n gi m 4,2%/năm lư ng hóa thi t h i môi trư ng nông nghi p, nông thôn do tác ng c a xói mòn t. Margulis S., 1991 tính thi t h i v y t do tác ng tiêu M c dù có nh ng cách phân chia trình c c c a môi trư ng ã ư c nh lư ng hóa t khác nhau, nhưng t ư c nh ng t i Mexico cho th y phát sinh khí th i t k t qu ánh giá và lư ng hóa chính xác giao thông công c ng gây thi t h i 1.1 t hơn, theo ngh c a Bolt và CS (2005); USD m i năm t i thành ph Mexico. Các Tientenberg (2000) và th c ti n s n xu t thi t h i ó bao g m s không tho i mái, nông nghi p, làng ngh nư c ta, cách chi phí tr c ti p và các chi phí cơ h i có ti p c n và phương pháp lư ng hóa nên liên quan n ô nhi m môi trư ng không d a vào các d ng tác ng, thành ph n môi khí. T i Philipines, cũng d a trên mô hình trư ng và các i tư ng b nh hư ng hóa, Sulmadae Z.M., 2004 áp d ng và ư c lư ng hóa thi t h i kinh t môi trư ng theo tính chi phí qu n lý ô nhi m môi trư ng sơ Hình 5. c ng ng t i v nh San Miguel. T k t qu
CÁC TÁC Đ NG MÔI TRƯ NG Theo kh năng ng phó Dose - Response effect Xác đ nh các tác đ ng Tác đ ng Tác đ ng đ n Tác đ ng đ n hành vi đ n s n xu t s c kh e Có th xác đ nh tr ng thái Phương pháp lư ng Phương pháp Thay đ i giá (vd. Các chi phí khác hóa thay đ i năng su t lư ng hóa gi m gi m giá s n ph m (n u có) (Changes in kh năng lao do s n xu t vùng (Contigent productivity) đ ng b ô nhi m n u có) valuation (Human Capital) (Hedonic prices) method) Lư ng hóa method) các tác đ ng Phương pháp tính Phương pháp Chi phí phòng ng a, (Economic chi phí cơ h i tính chi phí y t gi m thi u và b o v Valuation) (Opportunity cost (Medical cost (n u có) Approach) approach) (Averting and prevenive behavior) Phương pháp tính Phương pháp di chi phí s a ch a, chuy n n u có thay th (Travel cost method) (Replacement Cost) Hình 5. L a ch n phương pháp ánh giá thi t h i do ô nhi m môi trư ng Cách ti p c n và phương pháp lư ng vùng b tác ng; (iii) Không có danh gi i hóa trên s phù h p hơn v i i u ki n, c rõ r t nên các i tư ng a d ng; và (iv) i m môi trư ng nông nghi p, nông thôn: i tư ng b d t n thương nhưng tính t (i) S n xu t phân tán và có tính không n mãn cao. nh; (ii) V a là vùng gây ô nhi m, v a là 6. Ph m vi, yêu c u d li u và h n ch đ l a ch n phương pháp lư ng hóa B ng 1. h ng phương pháp lư ng hóa chính, ph m vi áp d ng và nh ng h n ch Phương pháp Cách tính Ph m vi áp d ng Yêu c u d li u H n ch Lư ng hóa theo chu trình s n xu t Hàm s n xu t Đư c tính d a B t c tác đ ng Có s thay đ i v Thư ng thi u nh ng s (cũng đư c hi u là trên tác đ ng đ n nào đ n s n xu t s n xu t, thay đ i li u v thay đ i v k t qu thay đ i s n xu t h sinh thái đ i v i v giá tr th c c a s n xu t do tác đ ng môi s n xu t s n ph m s n xu t trư ng Phương pháp d a D a vào s xu t B t c tác đ ng Thay đ i đi u ki n Thư ng thi u cơ s d vào m đau (cost hi n b nh t t, h u nào nh hư ng s ng; tác đ ng đ n li u th hi n s liên quan of illness), liên qu c a b nh t t đ n s c kh e do ô s c kh e; chi phí môi trư ng và b nh t t; quan đ n con nhi m môi trư ng m đau ho c giá tr khó ư c tính; thay đ i giá ngư i (human nư c, không khí cu c s ng tr cu c s ng không ph i capital) lúc nào cũng ư c tính m t cách d dàng đư c
Phương pháp Cách tính Ph m vi áp d ng Yêu c u d li u H n ch Phương pháp tính D a vào nh ng B t c nh ng m t Nh ng d li u v Nhi u khi giá tr ư c tính chi phí thay th t n th t, h ng hóc m t, hư h ng v chi phí h ng hóc; vư t quá giá tr th c t ; (s a ch a, c i v s n ph m, d ch s n ph m d ch v , s a ch a, chi phí nên th n tr ng khi tính thi n; tái thi t;...) v cơ s h t ng thay th , x lý s c toán các kho n chi phí này Phương pháp tính Đư c tính d a Áp d ng cho lĩnh D a vào k t qu Khó có th ư c tính t l i chi phí d a theo theo nhu c u tham v c du l ch, gi i trí đi u tra đi, s l n nhu n các khoán khách du du hành, du l ch, quan, du l ch đ n liên quan đ n đi m tham quan đ n nơi l ch mang l i nh t là các thăm quan (Travel so v i m c chi phí đánh giá đánh giá, kho ng cu c thăm h i đa m c tiêu cost) b ra cho phát cách khách tham tri n du l ch quan đi l i Phương pháp tính Đư c đánh giá Ch t lư ng khí Giá và các đ c Đòi h i s lư ng l n v s s thay đ i v giá d a trên cơ s th i, nư c, c nh đi m c a s n li u và r t nh y c m, đòi c s n ph m nh hư ng c a quan, giá tr văn ph m hàng hóa h i ph i có đánh giá (hedonic price) các y u t môi hóa, xã h i chuyên sâu trư ng đ n giá c a s n ph m t i khu v c đánh giá Phương pháp tính D a trên các chi Áp d ng cho m i Các chi phí th c t C n c n tr ng trong vi c chi phí ngăn ng a, phí ngăn ng a, lĩnh v c có liên cho ngăn ng a, phân tích, các ngăn ng a gi m thi u (Averting gi m thi u tác quan gi m thi u tác gi m thi u không ph i lúc and mitigation) đ ng c a môi đ ng c a môi nào cũng lư ng hóa đư c trư ng đ n s n trư ng xu t và s c kh e Phương pháp xác đ nh d a h th ng s n xu t môi trư ng Phương pháp xác D a trên k t qu B t c d ch v , lĩnh Đi u tra d a theo S có s l ch chu n do đ nh ti m n đi u tra các đ i v c nào các k ch b n và các hư ng d n, k năng (Contigent tư ng v kh năng suy lu n WTP cho đi u tra, ch quan c a valuation) s n sàng chi tr các d ch v đ c ngư i đi u tra (WTP) cho m t thù khác lo i d ch v đ c bi t nào đó Mô hình hóa l a D a trên k t qu B t c d ch v , lĩnh Đi u tra cá nhân Gi ng như trên, vi c t p ch n (Choice đi u tra các đ i v c nào các đ i tư ng liên h p d li u và phân tích modelling) tư ng v s l a quan còn g p nhi u khó khăn. ch n c a h v các gi i pháp thay th cho các gi i pháp hi n t i Phương pháp D a trên k t qu Áp d ng cho b t D a vào k t qu Đòi h i dung lư ng m u phân lo i tác đ ng đi u tra các cá c lĩnh v c nào đi u tra các cá l n, chi phí t n kém, khó ti m n (Contigent nhân có liên quan nhân, đ i tư ng có tính toán và phân tích ranking) liên quan Nh ng phương pháp lư ng hóa khác Chia s l i ích D a vào các tính Cho b t c lĩnh Các s li u phân Có th s có s sai l ch (Benefits transfer) toán trên có th v c nào có th so tích t các nghiên b i vì có nhi u y u t liên phân tích và tính sánh đư c khi k t c u khác; nh ng quan, nên s d ng m t toán v chia s l i qu có s n lĩnh v c và đ a cách c n tr ng ích đi m tương t
T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam Như v y, d a vào nh ng phân tích trên, tùy thu c vào các i u ki n c th và kỳ v ng c a các nghiên c u, i tư ng và ph m vi l a ch n các phương pháp phù h p. Các k t qu nghiên c u c a các tác gi trên th gi i cùng ch ra r ng các nghiên c u lư ng hóa thi t h i kinh t môi trư ng ch mang tính ch t tương i và không nên kỳ v ng quá cao v tính chính xác nh m t ng bư c xác nh các m i nguy h i v kinh t xu t các gi i pháp gi m thi u, ngăn ng a và nâng cao trách nhi m, vai trò c a c ng ng trong b o v môi trư ng. IV. KÕT LUËN 1. Phương pháp lư ng hóa thi t h i kinh t môi trư ng ư c các nư c áp d ng ph bi n và có sơ s khoa h c, trình t và phương pháp lư ng hóa c th . 2. Vi c v n d ng các phương pháp không nh m ánh giá m t cách chính xác, y mà ch nh m ánh giá ư c các xu hư ng mang tính ch t c nh báo trên cơ s ó xây d ng các bi n pháp gi m thi u trong các i u ki n phù h p. 3. Tùy thu c vào cơ s d li u s n có, m c kỳ v ng mà l a ch n các cách ti p c n và phương pháp phù h p. TÀI LI U THAM KH O 1. Bolt K.G., M. S. (2006). Estimate the cost of environmental degradation. Singapore: EEPSEA. 2. Hartwick, J. (1997). The economics of natural resources use. Second Edition. Longman Inc., Addison - Wesley. 3. Magrath W., & Arens, P. (1989). The costs of soil erosion on Java. Washington DC., USA: World Bank,. 4. Sulmadae Z.M. (2004). Implementation and financing of solid waste management in the Philipines. Singapore: EEPSEA. 5. Tientenberg, T. (2000). Environmental and natural resources economics. Firth Edition. Longman Inc., Addision - Wesley. 6. Tran Van The, & R.J. Ranola. (2007). Assessment of the cost of polution for food processing. Laguna, Philipines: University of the Philippines. Ngư i ph n bi n TS. Ph m Xuân Liêm 8