TIỂU LUẬN: Bàn về một số phương pháp tính giá thành trong các doanh nghiệp sản xuất hiện nay

Chia sẻ: Nguyen Loan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:33

Thêm vào BST

Báo xấu

239
lượt xem 74
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'tiểu luận: bàn về một số phương pháp tính giá thành trong các doanh nghiệp sản xuất hiện nay', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: TIỂU LUẬN: Bàn về một số phương pháp tính giá thành trong các doanh nghiệp sản xuất hiện nay

TIỂU LUẬN: Bàn về một số phương pháp tính giá thành trong các doanh nghiệp sản xuất hiện nay
Lời nói đầu Trong nền kinh tế thị trường mục tiêu của các doanh nghiệp là đáp ứng tốt nhu cầu của thị trường và đạt được lợi nhuận tối đa. Khi quyết định bất kỳ một phương án một loại sản phẩm nào trước tiên doanh nghiệp phải tính đến lượng chi phí sẽ bỏ ra để sản xuất và tiêu thụ sản phẩm đó. ở các doanh nghiệp sản xuất, khi nói đến chi phí, không thể không nói đến gía thành sản phẩm vì giá thành sản phẩm là các chi phí sản xuất tính cho một khối lượng hoặc đơn vị sản xuất do doanh nghiệp hoàn thành. Nó còn là một chỉ tiêu chất lượng tổng hợp, phản ánh trình độ sản xuất tốt hay chưa, sử dụng cho phí tiết kiệm hay kinh phí. Do đó các doanh nghiệp hết sức quan tâm đến việc giảm chi phí, hạ gia thành một cách hợp lý vì điều đó tạo điều kiện cho doanh nghiệp giảm giá bán, thực hiện tốt việc tiêu thụ sản phẩm và tăng lợi nhuận . Xuất phát từ vấn đề đó bằng những kiến thức đã được học và tích luỹ kết hợp với các tài liệu đọc thêm em xin được trình bày đề tài "Bàn về một số phương pháp tính giá thành trong các doanh nghiệp sản xuất hiện nay" Đề án của em gồm các nội dung sau: Ngoài phần mở đầu và kết luận chuyên đề được chia làm 4 phần Phần thứ nhât: Những lý luận chung về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất. Phần thứ hai: Các phương pháp tính giá thành sản phẩm Phần thứ ba: Thực trạng áp dụng các phương pháp tính giá thành sản phẩm trong một số loại hình doanh nghiệp chủ yếu ở Việt Nam hiện nay Phần thứ tư: Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện các phương pháp tính giá thành sản phẩm.
Phần thứ nhất Những lý luận chung về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất I. Khái niệm, yêu cầu quản lý chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm hiện nay: 1. Khái niệm chung về giá thành sản phẩm . 1.1. Khái niệm và phân loại giá thành. 1.1.1. Khái niệm giá thành. Giá thành sản phẩm là một phạm trù của sản xuất hàng hoá, phản ánh lượng giá trị của những hao phí lao động sống và lao động vật hoá đã thực sự chi ra cho sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Trong giá thành sản phẩm chỉ bao gồm những chi phí trực tiếp hoặc gián tiếp vào quá trình sản xuất, tiêu thụ phải được bồi hoàn để tái sản xuất ở doanh nghiệp mà không bao gồm những chi phí phát sinh trong kỳ kinh doanh của doanh nghiệp. Những chi phí đưa vào thành sản phẩm phải phản ánh được giá trị của các tư liệu sản xuất tiêu dùng cho sản xuất, tiêu thụ và các khoản chi tiêu khác liên quan tới việc bù đắp giản đơn hao phí lao động sống. Mọi cách tính toán chủ quan, không phản ánh đúng các yếu tố giá trị trong giá thành đều có thể dẫn đến việc phá vỡ các quan hệ hàng hoá - tiền tệ, không xác định được hiệu quả kinh doanh và không thực hiện được tái sản xuất giản đơn và tai sản xuất mở rộng. Như vậy giá thành sản phẩm là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các khoản hao phí về lao động sống và lao động vật hoá có liên quan đến khối lượng công tác, sản phẩm, lao vụ đã hoàn thành. 1.1.2. Phân loại giá thành sản phẩm Để đáp ứng các yêu cầu của quản lý, hạch toán và kế hoạch hoá giá thành cũng như yêu cầu xây dựng giá cả hàng hoá, giá thành được xem xét dưới nhiều góc độ, nhiều phạm vi tính toán khác nhau. Về lý luận cũng như trên thực tế, ngoài các khái niệm giá thành xã hội và giá thành cá biệt, còn có khái niệm giá thành công xưởng, giá thành toàn bộ...
* Phân theo thời điểm tính và nguồn số liệu tính giá thành sản phẩm - Giá thành kế hoạch: được xác định trước khi bước vào kinh doanh trên cơ sở giá thành thực tế kỳ trước và các định mức, các dự toán chi phí của kỳ kinh doanh. - Giá thành định mức: là chỉ tiêu được xác định trước khi bắt đầu sản xuất sản phẩm. Giá thành sản xuất được xác định trên cơ sở các định mức về chi phí hiện hành tại từng thời điểm nhất định trong kỳ kế hoạch (thường là ngày đầu tháng) nên giá thành định mức luôn thay đổi phù hợp với sự thay đổi của các định mức chi phí đạt được trong quá trình thực hiện kế hoạch giá thành. - Giá thành thực tế: là chỉ tiêu được xác định sau khi kết thúc quá trình sản xuất sản phẩm dựa trên cơ sở các chi phí thực tế phát sinh trong quá trình sản xuất sản phẩm. * Phân theo phạm vi phát sinh chi phí. - Giá thành sản xuất (còn gọi là giá thành công xưởng) là chỉ tiêu phản ánh tất cả các chi phí phát sinh liên quan đến việc sản xuất, chế tạo sản phẩm trong phạm vi phân xưởng sản xuất. Giá thành sản xuất còn là căn cứ để xác định giá vốn hàng bán và lãi gộp ở các doanh nghiệp sản xuất. - Giá thành tiêu thụ (còn gọi là giá thành toàn bộ hay giá thành đầy đủ) là chỉ tiêu phản ánh toàn bộ các khoản chi phí phát sinh liên quan đến việc sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Giá thành tiêu thụ là cơ sở tính toán lãi trước thuế của doanh nghiệp. 1.2. Sự cần thiết của kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất hiện nay. Bản chất của giá thành sản phẩm chính là sự chuyển dịch giá trị của các yếu tố chi phí vào những sản phẩm công việc, lao vụ nhất định đã hoàn thành. Mục đích sản xuất và nguyên tắc kinh doanh trong cơ chế thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp phải đảm bảo trang trải mọi chi phí đaàu vào của quá trình sản xuất và nhất thiết phải có lãi. Giá bán sản phẩm phụ thuộc rất nhiều vào quy luật cung - cầu, vào sự thoả thuận giữa doanh nghiệp và khách hàng. Do đó để thu được lợi nhuận cao thì doanh nghiệp phải dựa trên cơ sở giá thành sản phẩm để xác định giá bán, giá thành là chi phí sản
xuất tính cho một khối lượng hoặc một đơn vị sản phẩm do doanh nghiệp đã hoàn thành và nó được biểu hiện bằng tiền. Giá thành sản phẩm là một chỉ tiêu tổng hợp phản ánh chất lượng của hoạt động sản xuất kinh doanh. Thông qua những thông tin về giá thành thực tế của từng loại sản phẩm mà doanh nghiệp có thể phân tích, đánh giá tình hình thực hiện các định mức, các dự toán chi phí cũng như tình hình sử dụng tài sản, vật tư, lao động, tiền vốn của doanh nghiệp và hiệu quả của các dự án, các giải pháp kinh tế - xã hội - kỹ thuật. Hơn nữa doanh nghiệp còn dựa vào chỉ tiêu này để xác định kết quả kinh doanh. Có những thông tin về giá thành sản xuất và giá bán, doanh nghiệp sẽ đánh giá mức độ bù đắp chi phí và hiệu quả sử dụng chi phí sản xuất. Giá thành sản phẩm cũng là căn cứ giúp doanh nghiệp tính toán giá vốn hàng bán, lãi gộp, từ đó xác định lãi trước thuế thu nhập doanh nghiệp. Ngoài ra, giá trị sản phẩm dở dang và thành phẩm còn là những chỉ tiêu quan trọng của bảng cân đối kế toán, phản ánh tình hình tài sản của doanh nghiệp. Tính giá thành sản phẩm một cách đúng đắn và trung thực sẽ tạo niềm tin cho người quan tâm và đảm bảo cho doanh nghiệp thực hiện đầy đủ trách nhiệm với nhà nước. Để tồn tại và phát triển trong cơ chế thị trường, doanh nghiệp phải luôn tìm mọi cách nâng cao chất lượng sản phẩm, cải tiến mẫu mã phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng, đồng thời với việc hạ giá thành sản phẩm. Đây cũng là trách nhiệm chính của kế toán giá thành. Bằng việc cung cấp các thông tin liên quan đến giá thành định mức, giá thành sản phẩm thực tế, kế toán giá thành có thể hỗ trợ công tác hạ giá thành sản phẩm. Đơn giá tiêu chuẩn, ngân sách linh hoạt và kết hợp kế toán phần hành khách chính là công cụ của kế toán giá thành. Bên cạnh chức năng hỗ trợ hạ giá thành sản phẩm, kế toán giá thành còn có chức năng lập giá, có nghĩa là căn cứ vào giá thành để xác định giá bán, tỉ lệ chiết khấu bán hàng ... Một trong những căn cứ để doanh nghiệp tính toán tỷ lệ chiết khấu phù hợp với khách hàng là giá thành sản phẩm trong mối quan hệ với giá bán. Như vậy, kế toán giá thành cũng góp một phần quan trọng trong việc ra quyết định của nhà quản trị.
Qua việc tìm hiểu những vai trò của kế toán giá thành đối với mỗi doanh nghiệp sản xuất, ta khẳng định kế toán giá thành là một khâu trọng tâm của kế toán. Đây là cơ sở để doanh nghiệp lập một báo cáo trung thực, hợp lý cũng như cung cấp thông tin kịp thời chính xác cho nhà quản trị. Nhưng một hệ thống kế toán không bản thân nó mang lại kết quả đó mà luôn cần có sự vận dụng hợp lý từ phía doanh nghiệp. 2. Yêu cầu quản lý chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm tại các doanh nghiệp hiện nay. 2.1. Yêu cầu và nguyên tắc quản lý. Để thực hiện tốt chức năng kiểm tra và cung cấp thông tin, tính giá trong doanh nghiệp nói chung cũng như kế toán giá thành nói riêng phải tuân thủ yêu cầu chính xác và yêu cầu nhất quán. Yêu cầu chính xác đòi hỏi việc tính giá phải bảo đảm tính trung thực, phù hợp với giá cả đương thời và phù hợp với số lượng, chất lượng sản phẩm. Nếu việc tính giá không chính xác, thông tin do tính giá cung cấp sẽ mất tính xác thực, không đáng tin cậy, ảnh hưởng đến việc đề ra quyết định kinh doanh. Cũng để thực hiện tốt chức năng của mình, kế toán giá thành phải đảm bảo yêu cầu thống nhất. Yêu cầu này có nghĩa là việc tính giá phải thống nhất về phương pháp tính toán giữa các kỳ khác nhau. Có như vậy, số liệu tính toán ra mới có thể so sánh giữa các thời kỳvà so sánh với doanh nghiệp khác được. Ngoài việc tuân thủ các yêu cầu trên kế toán còn phải quán triệt các nguyên tắc như: * Nguyên tắc xác định đối tượng và phương pháp tính giá phù hợp. Đòi hỏi đầu tiên của công việc quản lý là phải xác định đúng đối tượng tính giá, phù hợp với đặc điểm của công nghệ sản xuất và quá trình kinh doanh của doanh nghiệp. Bên cạnh đó thì doanh nghiệp phải lựa chọn phương pháp tính giá thành sản phẩm phù hợp đặc điểm của quá trình sản xuất. đặc điểm nguyên vật liệu, đặc điểm của sản phẩm mà doanh nghiệp sản xuất. * Nguyên tắc xác định, phân loại chi phí một cách hợp lý: Từ nội dung giá thành có thể thấy chi phí là một bộ phận quan trọng cấu thành nên giá thành sản phẩm. Phân loại, phân bổ chi phí một cách khoa học nhằm đảm bảo
các chỉ tiêu tính giá phản ánh được cơ cấu, phát sinh thực của chi phí cũng như kiểm soát tìm ra nguyên nhân và phân tích sự biến động của gía thành sản phẩm. * Nguyên tắc phải nắm được các cách phân loại giá thành khác nhau đáp ứng công tác quản lý và hạch toán: Để đáp ứng các yêu cầu của quản lý, hạch toán, kế hoạch hoá giá thành và xây dựng giá cả hàng hoá, giá thành được xem xét nhiều góc độ khác nhau, phạm vi tính toán khác nhau. Mỗi cách phân loại đều có tác dụng khác nhau đối với công tác quản lý, hạch toán kế hoạch. Giá thành sản phẩm có thể phân loại theo phạm vi phát sinh chi phí hoặc thời điểm và nguồn số liệu tính giá. 2.2. Nhiệm vụ kế toán giá thành: Với những yêu cầu và nguyên tắc trên, kế toán giá thành cần thực hiện những nhiệm vụ chủ yếu sau: * Căn cứ vào đặc điểm quy trình công nghệ, đặc điểm tổ chức sản xuất sản phẩm của doanh nghiệp để xác định đối tượng và phương pháp tính giá thành thích hợp. * Vận dụng phương pháp tính giá thành hợp lý để tính tổng giá thành và giá thành đơn vị của các đoói tượng tính giá thành theo đúng các khoản mục quy định và đúng kỳ tính giá thành xác định. * Cung cấp kịp thời những số liệu, thông tin tổng hợp về các khoản mục chi phí và giá thành thực tế cho nhà quản trị doanh nghiệp. * Định kỳ lập báo cáo về giá thành sản phẩm và tham gia phân tích tình hình thực hiện kế hoạch, đề xuất biện pháp để tiết kiệm chi phí và hạ thấp giá thành sản phẩm. II/ Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm. 1. Chi phí sản xuất. Sự phát sinh và phát triển của xã hội loài người gắn liền với quá trình sản xuất. Nền sản xuất xã hội của bất kỳ một phương thức sản xuất nào cũng gắn liền với sự vận động và tiêuhao các yếu tố cơ bản tạo nên quá trĩnh. Nói cách khác quá trình sản xuất hàng hoá là quá trình kết hợp của ba yếu tố: tư liệu lao động, đối tượng lao động và sức lao động. Đồng thời quá trình sản xuất hàng hoá cũng chính là quá trình
tiêu hao của chính bản thân các yếu tố trên. Như vậy, để tiến hành sản xuất hàng hoá, người sản xuất phải bỏ chi phí về thù lao lao động, về tư liệu lao động, đối tượng lao động. Ba yếu tố này cấu thành nên giá thành sản phẩm mới sáng tạo ra. Vì thế sự hình thành nên các chi phí sản xuất để tạo ra giá trị sản phẩm sản xuất là yếu tố khách quan, không phụ thuộc vào yếu tố chủ quan của người sản xuất. Như vậy, chi phí sản xuất trong doanh nghiệp là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ hao phí, của lao động vật hoá và hao phí lao động sống cần thiết mà doanh nghiệp bỏ ra để tiến hành hoạt động sản xuất trong một thời kỳ nhất định. ở doanh nghiệp sản xuất, giữa chi phí và chi tiêu là hai phạm vi khác nhau. Chi tiêu trong kỳ của doanh nghiệp bao gồm chi tiêucho quá trìnhma hàng, quá trình sản xuất, hoạt động văn hoá xã hội của doanh nghiệp. Thực chất chi phí sản xuất ở các doanh nghiệp là sự chuyển dịch vốn của doanh nghiệp vào đối tượng tính giá nhất định, nó là vốn mà doanh nghiệp bỏ ra vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Việc hiểu rõ chi phí sản xuất có ý nghĩa quan trọng và cần thiết giúp cho doanh nghiệp tính đúng, tính đủ chi phí sản xuất vào giá thành, từ đó tìm được biện pháp hạ thấp chi phí và phát huy tác dụng chi tiêu giá thành trong công tác quản lý, kiểm tra và giám sát quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. 2. Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm. Giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có mối quan hệ chặt chẽ với nhau trong quá trình sản xuất tạo ra sản phẩm. Chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các hao phí về lao động sống, lao động vật hoá mà doanh nghiệp đã bỏ ra có liên quan đế hoạt động sản xuất kinh doanh trong một thời kỳ nhất định. Còn giá thành sản phẩm là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ lao động sống, lao động vật hoá có liên quan đến khối lượng sản phẩm hoàn thành. Chúng giống nhau về chất. Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm đều bao gồm những hao phí về lao động sống, hao phí vật hoá mà doanh nghiệp đã bỏ ra trong quá trình chế biến. Chi phí sản xuất biểu hiện về mặt hao phí sản xuất, giá thành sản phẩm biểu hiện mặt kết quả của quá trình sản xuất. Chúng là hai mặt thống nhất của một quá trình.
Tuy nhiên, giá thành sản phẩm và chi phí sản xuất thường khác nhau về lượng. Tính vào giá thành sản phẩm chỉ có những chi phí gắn liền với sản phẩm hay khối lượng công việc đã hoàn thành không kể chi phí đã chi ở kỳ nào. Do lượng chi phí sản xuất kỳ này chuyển sagn khỳ sau (chi phí sản phẩm dở dang cuối kỳ) thường không khớp vơí lượng chi phí sản xuất đã chi ra trong kỳ trước đó (chi phí sản phẩm dở dang đầu kỳ), vì vậy chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ không bằng giá thành sản phẩm sản xuất trong kỳ. Trên góc độ biểu hiện bằng tiền, chi phí sản xuất cũng khác với giá thành sản phẩm. Đặc biệt trong các ngành công nghiệp, giá thành sản phẩm không bao gồm các chi phí đã chi ra trong kỳ mà trừ chi phí phân bổ dần cho kỳ sau và cộng thêm các khoản chi phí thực tế chưa phát sinh trong kỳ được tính trước vào giá thành hoặc cộng thêm chi phí đã chi ra kỳ trước chưa phân bổ, kết chuyển sang.
Phần thứ hai: Các phương pháp tính giá thành sản phẩm sản xuất. I/ Các quy định về tính giá thành sản phẩm sản xuất. 1. Đối tượng tính giá thành sản phẩm. Xác định đối tượng trong giá thành chính là việc xác định sản phẩm, bán sản phẩm, công việc, lao vụ nhất định đòi hỏi phải tính giá thành một đơn vị. Đối tượng tính giá thành có thể là sản phẩm cuối cùng của quá trình sản xuất hay đang trên dây chuyền sản xuất tuỳ theo yêu cầu của hạch toán kinh tế nội bộ và tiêu thụ sản phẩm. Việc xác định đúng đối tượng tính giá thành là yêu cầu quyết định trong việc tính trung thực và hợp lý của giá thành sản phẩm. Để tính đúng và đủ giá thành sản phẩm, kế toán phải dựa và đặc điểm tổ chức, đặc điểm quy trình công nghệ kỹthuật sản xuất sản phẩm, đặc điểm tổ chức của sản phẩm, yêu cầu, trình độ quản lý và hạch toán của doanh nghiệp để xác định đối tượng tính giá thành hợp lý. Như vậy xác định đối tượng tính giá thành sản phẩm là yếu tốt quyết định trong việc tính đúng và trung thực giá thành sản phẩm. Đối tượng giá thành sản phẩm là căn cứ để tính giá thành, các thẻ tính giá thành sản phẩm, lựa chọn phương pháp tính giá thành quản lý và kiểm tra tình hình thực hiện kế hoạch giá thành và tính toán hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. 2. Kỳ tính giá thành sản phẩm. Kỳ tính giá thành sản phẩm là thời kỳ mà bộ phận kế toán giá thành cần tiến hành công việc tính giá thanhf cho các đối tượng tính giá thành. Cũng như xác định đối tượng tính giá thành, kỳ tính giá thanh sản phẩm tuỳ theo đặc điểm tổ chức sản xuất sản phẩm với chu kỳ sản phẩm mà xác định. Trong trường hợp mô hình tổ chức sản xuất hàng loạt, chu kỳ ngắn, liên tục thì kỳ tính giá thành sản phẩm vào thời điểm cuối tháng. Tại thời điểm này, kế toán tập hợp chi pí và áp dụng những phương pháp tính giá thích hợp để xác định giá thành thực tế một đơn vị sản phẩm và tổng giá thành thực tế cho từng đối tượng tính giá thành. Còn trong trường hợp tổ chức sản xuất đơn chiếc, chu kỳ dài hoặc tổ chức
sản xuất theo đơn đặt hàng thì kỳ tính sản phẩm vào thời điểm sản phẩm hay đơn đặt hàng hoàn thành. Hàng tháng, kế toán vẫn tiến hành tậpuhợp chi phí sản xuất theo đối tượng. Khi nhân chứng từ chứng minh sản phẩm, đơn đặt hàng hoàn thành thì kế toán tiến hành tínhgiá thành thực tế cho đối tượng tính giá thành. Xác định kỳ tính giá thành cho từng đối tượng thích hợp sẽ giúp cho doanh nghiệp tổ chức công việc tính giá thànhmột cách khoa học, hợp lý, đảm bảo cung cấp thông tin chính xác, kịp thời, và phát huy vai trò kiểm tra tình hình thực hiện kế hoạch giá thành sản phẩm của kế toán. II/ Phương pháp tính giá thành sản phẩm. 1. Phương pháp tính giá thành trựctiếp. Phương pháp này được áp dụng ở loại hình sản xuất giản đonư, loại hình này có đặc điểm là chu kỳ sản xuất ngắn khối lượng sản phẩm lớn và mặt hàng sản xuất ít. - Trường hợp cuối kỳ không có sản phẩm dở dang hoặc có ít hoặc ổn định thì kế toán không cần đánh giá sản phẩm dở dang cuối kỳ, khi đó tổng giá thành, giá thành đơn vị sản phẩm được tính theo công thức sau đây: Z=C z=Z/Q=C/Q Trong đó: Z là tổng giá thành sản phẩm hoàn thành trong kỳ. z là giá thành đơn vị sản phẩm hoàn thành trong kỳ. Q là số lượng sản phẩm hoàn thành trong kỳ. C là tổng chi phí sản xuất trong kỳ. - Trường hợp cuối kỳ có nhiều sản phẩm dở dang và không ổn định. Kế toán phải tổ chức đánh giá sản phẩm dở dang cuối kỳ, khi đó tổng giá thành, giá thành đơn vị sản phẩm được tính theo công thức sau đây: Z = Dđầu kỳ + C - Dcuối kỳ z = Z/Q
Trong đó Dđầu kỳ , Dcuối kỳ là chi phí sản xuất dở dang đầu kỳ và cuối kỳ. 2. Phương pháp tính gia thành theo hệ số. Phương pháp này được áp dụng trong những doanh nghiệp mà cùng một quy trình công nghệ sản xuất sản phẩm cùng sử dụng một loại nguyên vật liệu, cùng một lượng lao động nhưng kết quả thu được nhiều loại sản phẩm khác nhau. Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất là cho toàn bộ quy trình công nghệ, đối tượng tính giá thành là từng sản phẩm trong quy trình công nghệ. Theo phương pháp này kế toán căn cứ vào hệ số tính giá thành của từng loại sản phẩm tương ứng để quy đổi số sản phẩm khác nhau về sản phẩm gốc (sản phẩm tiêu chuẩn) để từ đó ta tính ra được tổng giá thành, giá thành đơn vị thực tế của từng loại sản phẩm. Gọi: Qi là số lượng sản phẩm của loại i. Hi là hệ số tính giá thành của loại sản phẩm i Khi đó ta có: Số lượng sản phẩm gốc (Sản phẩm tiêu chuẩn) QiHi Dở dang đầu Tổng chi phí phát sinh Dở dang cuối kỳ Giá thành đơn kỳ của nhóm = = trong kỳ của nhóm s/p của nhóm s/p vị sản phẩm = s/p gốc QiHi Số lượng sản Tổng giá thực tế Giá thành đơn vị = = phẩm gốc của của từng loại s/p sản phẩm gốc từng loại Tổng giá thành thực tế của từng loại sản Giá thành đơn vị thực tế = phẩm của từng loại s/p Số lượng sản phẩm thực tế của từng loại
3. Phương pháp tính giá thành theo tỷ lệ: Phương pháp này áp dụng ở loại hình sản xuất mà trong cùng một quy trình công nghệ kết quả sản xuất thu được nhiều loại sản phẩm có quy cách phẩm chất khác nhau, để giảm bớt khối lượng hạch toán kế toán thường tiến hành tập hợp chi phí sản xuất theo nhóm sản phẩm cùng loại. Căn cứ vào tỷ lệ chi phí giữa chi phí sản xuất thực tế với chi phí sản xuất kế hoạch của định mức, kế toán sẽ tính ra tổng giá thành đơn vị thực tế của từng loại sản phẩm. Tổng giá thành đơn vị Tổng giá thành kế hoạch hoặc tổng giá Tỷ lệ giá thực tế của từng loại sản = = thành định mức của từng loại sản thành phẩm phẩm Trong đó: Tổng chi phí phát Tỷ lệ giá Dở dang đầukỳ Dở dang cuối kỳ của = = sinh trong kỳcủa - thành của nhó SP nhóm sản phẩm nhóm SP Tổng giá thành kế hoạch hoặc tổng giá thành định mức của nhóm sản phẩm Tổng giá thành kế hoạch Số lượng s/p thực Giá thành đơn vị hoặc hoặc tổng giá thành định = tế của từng loại = định mức của từng loại s/p kỳ s/p Tổng giá thành thực tế của từng Giá thành đơn vị thực tế = loại của từng loại s/p Sản lượng thực tế của từng loại 4. Phương pháp tổng cộng chi phí.
áp dụng với các doanh nghiệp mà quá trình sản xuất sản phẩm được thực hiện ở nhiều bộ phận sản xuất, nhiều giai đoạn công nghệ, đối tượng tập hợp chi phí sản xuất là các bộ phận chi tiết sản phẩm hoặc giai đoạn công nghệ hay bộ phận sản xuất. Giá thành sản phẩm được xác định bằng cách cộng chi phí sản xuất của các bộ phận, chi tiết sản phẩm hay tổng chi phí sản xuất của các giai đoạn, bộ phận sản xuất tạo nên thành phẩm. Giá thành sản phẩm = Z1 + Z2 + Z3 + .... + Zn Chi phí sản Chi phí sản Giá thành Chi phí SX ở Chi phí SX dở = xuất dở dang = xuất ở bộ phận = = sản phẩm bộ phận 1 dang cuối kỳ đầu kỳ 1 5- Phương pháp loại trừ sản phẩm phụ Phương pháp này được dùng trong trường hợp quy trình sản xuất đồng thời thu được sản phẩm chính và sản phẩm phụ như các doanh nghiệp ngành sản xuất đường, xay sát gạo... Đối với các doanh nghiệp này, để tính giá thành một cách chính xác kế toán phải loại trừ giá trị sản phẩm phụ. Tổng chi Giá trị sản Tổng giá phí sản Giá trị sản Giá trị sản phẩm chính thành sản = + xuất phát + phẩm phụ thu - phẩm dở dở dang đầu phẩm chính sinh trong hồi ước tính dang cuối kỳ kỳ kỳ Trong đó giá trị sản phẩm phụ thu hồi ước tính được xác định dựa trên giá trị sản phẩm phụ có thể sử dụng được, giá trị có thể bán được và chi phí định mức 6. Phương pháp sản xuất liên hợp. Phương pháp này được áp dụng ở doanh nghiệp có tính chất sản xuất của đặc điểm qui trình công nghiệp phức tạp đòi hỏi việc tính giá thành sản phẩm phải có sự kết hợp của nhiều phương pháp như doanh nghiệp ngành hoá chất, đóng giầy ... Để tính giá thành ở doanh nghiệp loại này, kế toán phải kết hợp nhiều phương pháp như phương pháp giản đơn, phương pháp tổng cộng, phương pháp giản đơn và phương pháp hệ số, phương pháp giản đơn và phương pháp tỉ lệ...
Phần thứ ba: Thực trạng áp dụng các phương pháp tính giá thành trong một số loại hình doanh nghiệp sản xuất hiện nay ở Việt Nam I/ Doanh nghiệp sản xuất giản đơn. Doanh nghiệp sản xuất giản đơn thường là các doanh nghiệp chỉ sản xuất một hay số ít mặt hàng với khối lượng lớn, có quy trình sản xuất giản đơn, khép kín, liên tục, chu kỳ sản xuất ngắn. Các doanh nghiệp này thường là trong ngành khai thác khác hay sản xuất động lực như khai thác than, khai thác quặng, sản xuất, điện nước, khí đốt... ở các doanh nghiệp này đối tượng tập hợp chi phí sản xuất thường trung với đối tượng tính giá thành nên kế toán doanh nghiệp hay áp dụng phương pháp tính giá thành giản đơn, phương pháp liên hợp, và lập thẻ tính giá thành. Phương pháp giản đơn tính toán dễ dàng và cho thông tin chính xác. Hơn nữa việc tính giá thành thường tiến hành vào cuối kỳ nên kế toán gía thành có thể cung cấp thông tin chính xác cho kế toán tổng hợp về chỉ tiêu giá thành và sản phẩm dở dang cuối kỳ trên bảng cân đối kế toán. Việc chi tiết nội dung giá thành trên thẻ tính giá thành là một hoạt động phục vụ cho công tác quản trị. Dựa vào thông tin cung cấp, nhà quản lý đánh giá tình hình sản xuất, lập kế hoạch và điều chỉnh giá thành định mức cho phù hợp và xác định giá vốn hàng bán. Tuy nhiên, do việc tập hợp chi phí sản xuất ở cuối kỳnên việc cung cấp thông tin giá thànhthực tế không được liên tục. Trong khi đó sản phẩm hoàn thành nhập kho liên tục chứ không đợi đến cuối tháng mới nhập. Việc hạch toán phải dựa vào ước tính hay giá kỳ trước, chỉ đến cuối kỳmới điều chỉnh thông tin về giá vốn. Việc cung cấp thông tin trong kỳ không được chính xác, chưa đáp ứng công tác quản lý. Dưới áp lựccạnh tranh, nhà quản lý phải liên tục đưa ra quyết định nhằm nắm bắt thời cơ, không thể đợi đến cuối kỳmới ra quyết định kinh doanh. II/ Doanh nghiệp sản xuất theo đơn đặt hàng. Đối với doanh nghiệp sản xuất theo đơn đặt hàng của khách hàng, đối tượng hạch toán chi phí sản xuất là từng đơn đặt hàng cụ thể. Đối tượng tính giá thành sản
phẩm là sản phẩm của từng đơn đặt hàng. Phương pháp tính giá thành tuỳ theo tính chất số lượng sản phẩm của từng đơn sẽ áp dụng phương pháp thích hợpnhư phương pháp trực tiếp, phương pháp hệ số, phương pháp tổng cộng chi phí hay phương pháp liên hợp. .. Đặc điểm của việc hạch toán chi phí trong các doanh nghiệp này là toàn bộ chi phí sản xuất phát sinh đềuđược tập hợp theo từng đơn đặt hàng, không kể số lượng sản phẩm của đơn đặt hàng đónhiều hay ít, quy trình công nghệ giản đơn hay phức tạp. Đối với các chi phí trực tiếp phát sinhtrong kỳ liên quan trực tiếp đến đơn đặt hàng nào thì hạch toán trực tiếp cho đơn đặt hàng đó theo các chứng từ gốc (hay bảng phân bổ chi phí). Đối với chi phí sản xuất chung, sau khi tập hợp xong sẽ phân bổ cho từng đơn theo tiêu chuẩn phù hợp (giờ công sản xuất, nhân công trực tiếp...). Việc tính giá thành ở trong các doanh nghiệp này chỉ tiến hành khi đơn đặt hàng hoàn thành nên kỳ tính giá thành thường không nhất trí với kỳ báo cáo.Đối với những đơn đặt hàng đến kỳ báo cáo chưa hoàn thành thì toàn bộ chi phí đã tập hợp theo đơn đặt hàng đến kỳ báo phẩm dở dang, cuối kỳ chuyển kỳ sau. Đối với những đơn đặt hàng đã hoàn thành thì tổng chi phí đã tập hợp được theo đơn đó chính là tổng giá thành sản phẩm của đơn và giá thành đơn vị sẽ tính bằng cách lấy tổng giá thành sản phẩm của đơn chia cho số lượng sản phẩm trong đơn. Thẻ tính giá thành đơn đặt hàng Ngày .... tháng .... năm .... Đơn đặt hàng số: ...... sản phẩm: ......... Đơn vị: Đồng Khoản mục chi phí Chi phí Chi phí nhân Chi phí sản Tổng cộng Chỉ tiêu NVL trực công trực xuất chung tiếp tiếp Giá trị sản phẩm dở dang đầu kỳ
Chi phí phát sinh trong kỳ Giá trị sản phẩm dở dang cuối kỳ tổng giá thành sản phẩm Giá thành sản phẩm đơn vị Tuy nhiên trong một trường hợp cần thiết, theo yêu cầu công tác quản lý cần xác định khối lượng công việc hoàn thành trong kỳthì đối với những đơn đặt hàng chỉ mới hoàn thành một phần, việc xác định sản phẩm dở dang của đơn đó có thể dựa vào giá thành kế hoạch "hay định mức" hoặc theo mức độ hoàn thành của đơn. III/ Doanh nghiệp áp dụng hệ thống hạch toán định mức. Các doanh nghiệp sản xuất này thường có qui trìnhcông nghệ sản xuất đã định hình và sản phẩm của doanh nghiệp đã đi vào ổn định. Do vậy kế toán có thể kết hợp phương pháp tỉ lệ và phương pháp hệ số để hình thành một phương pháp tính toán riêng phù hợp với đặc điểm doanh nghiệp. Phương pháp tính giá thành theo định mức đòi hỏi tổ chức hạch toán đã đi vào ổn định, các loại định mức kinh tế kỹ thuật đã tương đối hợp lý trong một chế độ quản lý định mức có nề nếp và trình độ tổ chức cao. Theo phương pháp này, đầu tháng, kế toán phải căn cứ vào định mức hiện hành để tính giá thành định mức sản phẩm. Giá thành định chi phí Chi phí nhân Chi phí sản xuất mức của sản = NVL định + + công dự toán chung định mức phẩm A mức Sau đó, dựa vào số liệu tập hợp chi phí sản xuất thực tế và số lượng sản phẩm dở dang, tính số chênhlệch giá thành thực tế và giá thành định mức. Phương pháp tính giá thành định mức có thể theo sản phẩm hoàn thành, theo chi tiết, bộ phận sản xuất rồi tập hợp lại ... tuỳ theo tính chất của qui trình công nghệ, đặc điểm sản phẩm. Nếu có sự thay đổi định mức, kế toán tính số chênh lệch do thay đổi định mức. Sang đầu tháng sau kế toán tính lại giá thành định mức.
Giá thành định Chênh lệch do Giá thành thực Chênh lệch = mức của sản + thay đổi định + tế của sản phẩm định mức phẩm mức Thẻ tính giá thành sản phẩm Sản phẩm: .......... Ngày .... tháng .... năm .... Đơn vị : triệu đồng Khoản mục chi phí Tổng giá thành Giá thành sản xuất Theo định Thay đổi Chênh lệch Giá thành thực tế đơn vị mức định mức định mức thực tế Chi phí NVL trực tiếp Chi phí NC trực tiếp Chi phí sản xuất chung Tổng cộng Ưu điểm nổi bật của phương pháp này là doanh nghiệp có thể thực hiện sự kiểm tra thường xuyên, cung cấp thông tin thường xuyên cho các cấp quản trị nắm tình hình, kết quả thực hiện các định mức cũng như tình hình sử dụng tài sản trong doanh nghiệp. Thật vậy, việc thay đổi định mức là sự tăng giảm các định mức chi phí sản xuất ra một đơn vị sản phẩm do áp dụng các định mức mới kinh tế và tiết kiệm hơn các định mức đã lỗi thời. Việc thay đổi này được tiến hành vào đầutháng nên tiện lợi cho việc theo dõi, chứng thực công nghệ mới và cung cấp thông tin ngay người quản lý. Do đó rất thuận lợi trong công tác quản lý và cung cấp thông tin. Dựa vào thông tin báo cáo, ban lãnh đạo có thể tìm ra các nguyên nhân gây chênh lệch và đề ra biện pháp hạ giá thành, kịp thời động viên mọi tiềm lực hiện có. Đây là loại hình hạch toán chi phí tiên tiến thể hiện qua việc áp dụng các định mức chi phí ban đầu vào làm cơ sở tính toán và kiểm soát chi phí sản xuất.
Ngoài ra, phương pháp này cũng có nhược điểm. Công việc hạch toán trong phương pháp này rất nhiều và hoạt động giám sát đòi hỏi rất chặt chẽ. Các bút toán hạch toán riêng các thay đổi, các chênh lệch là rất phức tạp, đòi hỏi trình độ tổ chức và nghiệp vụ kế toán phải vững vàng, đặc biệt là công tác hạch toán ban đầu phải tiến hành có nề nếp, chặt chẽ. IV/ Doanh nghiệp có sản xuất phức tạp theo kiểu chế biến liên tục. Doanh nghiệp sản xuất phức tạp theo kiểu chế biến liên tụclà doanh nghiệp có quy trình công nghệ chế tạo sản phẩm gồm nhiều bước nối tiếp nhau theo một trình tự nhất định tổ chức sản xuất nhiều và ổn định. Mỗi bước tạo ra bán thành phẩm và bán thành phẩm của bước trước là đối tượng chế biến của bước sau.Tuỳ theo tính chất hàng hoá của bán thành phẩm và yêu cầucông tác quản lý, giá thành được tính theo một trong hai cách tính giá thành phân bước có hạch toán bán thành phẩm và tính giá thành phân bước không hạch toán bán thành phẩm. 1. Tính giá thành phân bước theo phương án hạch toán có bán thành phẩm. Đây là phương pháp được áp dụng ở doanh nghiệp có nhu cầu hạch toán nội bộ cao hoặc bán thành phẩm hoàn thành của từng bước có giá trị sử dụng độc lập, có thể nhập kho, đem bán hay tiếp tục sản xuất chế biến ở các bước tiếp theo. Đặc điểm của phương án hạch toán này là khi tập hợp chi phí sản xuất của các giai đoạn công nghệ, giá trị bán thành phẩm của các bước trước chuyển sang bước sau được tính theo giá thành thực tế và được phản ánh theo từng khoản mục chi phí. Việc tính giá thành phải tiến hành lần lượt từ bước 1 sang bước 2 ... cho đến bước cuối cùng tính ra giá thành thành phẩm nên còn gọi là kết chuyển tuần tự. Sơ đồ trình tự hạch toán CPSX và tính giá thành theo phương án phân bước có tính giá thành bán thành phẩm. Chi phí chế Giá trị sản Chi phí nguyên Giá thành bán + biến bước - phẩm dở dang = vật liệu chính thành phẩm bước 1 1 bước 1
Giá thành bán Chi phí chế Giá trị sản Giá thành bán thành phẩm bước + biến bước - phẩm dở dang = thành phẩm bước 2 1 2 bước 2 Giá thành bán Chi phí chế Giá trị sản Tổng giá thành thành phẩm B.(n- + biến bước - phẩm dở dang = thành phẩm 1) n bước n Thẻ tính giá thành bán thành phẩm - bước 1 Sản phẩm : ........... Ngày .... tháng .... năm .....