Tình trạng dinh dưỡng và chất lượng cuộc sống của người bệnh ung thư đường tiêu hoá sau 2 tháng điều trị hoá chất tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> <br /> TÌNH TRẠNG DINH DƯỠNG VÀ CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG<br /> CỦA NGƯỜI BỆNH UNG THƯ ĐƯỜNG TIÊU HOÁ<br /> SAU 2 THÁNG ĐIỀU TRỊ HOÁ CHẤT<br /> TẠI BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI<br /> <br /> Phạm Thị Tuyết Chinh, Nguyễn Thùy Linh, Tạ Thanh Nga, Lê Thị Hương<br /> Khoa Dinh dưỡng và Tiết chế – Bệnh viện Đại học Y Hà Nội<br /> <br /> Chất lượng cuộc sống (CLCS) của người bệnh ung thư thường giảm xuống từ khi được phát hiện và chẩn<br /> đoán ung thư, đây là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến kết quả điều trị. CLCS và tình trạng dinh dưỡng<br /> (TTDD) của người bệnh ung thư có mối tương quan hai chiều. Nghiên cứu này nhằm mục đích xác định mối<br /> liên quan giữa TTDD và CLCS của người bệnh ung thư sau 2 tháng điều trị hóa chất. Với phương pháp nghiên<br /> cứu mô tả cắt ngang được tiến hành trên 88 người bệnh ung thư đường tiêu hóa sau 2 tháng điều trị hóa chất<br /> đã cho kết quả: tỷ lệ suy dinh dưỡng (SDD) được đo lường thông qua chỉ số khối cơ thể (BMI) là 23,9%. Theo<br /> phân loại PG–SGA: có 40,9% người bệnh ung thư có SDD hoặc nguy cơ SDD. Tỷ lệ giảm cân trong 2 tuần qua<br /> là 14,8%. Bộ công cụ EORTC QLQ–C30 được sử dụng để đo lường CLCS. Kết quả CLCS của người bệnh ung<br /> thư sau 2 tháng điều trị hoá chất là thấp. Vì vậy, việc đánh giá tình trạng dinh dưỡng và can thiệp dinh dưỡng<br /> có vai trò rất quan trọng, góp phần tăng hiệu quả điều trị, thời gian sống và CLCS cho người bệnh ung thư.<br /> <br /> Từ khóa: tình trạng dinh dưỡng, ung thư, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội<br /> <br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Hóa trị là một phương pháp quan trọng [2]. Ngoài ra hóa trị còn ảnh hưởng tiêu cực<br /> trong điều trị bệnh ung thư. Hóa trị không chỉ đến CLCS của người bệnh như: rối loạn cảm<br /> phá hủy các tế bào ung thư đang phát triển mà xúc, mệt mỏi, đau khổ [3], suy giảm khả năng<br /> còn phá hủy hoặc làm chậm sự phát triển và tình dục [4]. Một nghiên cứu ở người bệnh ung<br /> phân chia của các tế bào khỏe mạnh. Các loại thư đường tiêu hóa đã chỉ ra rằng có khoảng<br /> thuốc dùng trong hóa trị có thể gây ra các triệu 24,3% người bệnh ung thư tiêu hóa có CLCS<br /> chứng tiêu hóa nghiêm trọng như: buồn nôn, thấp [5] Có khoảng 10 - 40% người bệnh cảm<br /> nôn, chán ăn, loét miệng, rối loạn tiêu hóa [1]. thấy lo ngại về sức khỏe, sự tái phát, gánh<br /> Người bệnh sẽ hạn chế đưa thức ăn vào để nặng tài chính [6]. Có nhiều báo cáo đã chỉ<br /> tránh những triệu chứng tiêu hóa trên dẫn đến ra rằng việc nâng cao CLCS của người bệnh<br /> tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng và giảm cân. tỷ lệ thuận với sự sống sót của người bệnh<br /> Tình trạng SDD của người bệnh sau một đợt ung thư đường tiêu hóa [7; 8]. Mong muốn cải<br /> điều trị hóa chất theo báo cáo tăng lên 46,4% thiện CLCS được coi như một phần quan trọng<br /> trong chiến lược điều trị ung thư [9]. Trong khi<br /> Địa chỉ liên hệ: Phạm Thị Tuyết Chinh, Khoa Dinh đó, việc đánh giá tình trạng dinh dưỡng và can<br /> dưỡng - Tiết chế, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội thiệp dinh dưỡng có vai trò rất quan trọng góp<br /> Email: phamchinh0708@gmail.com phần tăng hiệu quả điều trị, thời gian sống và<br /> Ngày nhận: 05/03/2019 CLCS cho người bệnh ung thư [10]. Tại Việt<br /> Ngày được chấp nhận: 07/05/2019 Nam những nghiên cứu cụ thể về tình trạng<br /> <br /> TCNCYH 120 (4) - 2019 1<br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> dinh dưỡng và CLCS của người bệnh ung thư cỡ mẫu.<br /> đường tiêu hóa sau hóa trị còn hạn chế. Vì vậy, Kỹ thuật thu thập thông tin: Nghiên cứu<br /> chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu nhằm mô tả thu thập thông tin bằng bộ câu hỏi CLCS, đánh<br /> tỷ lệ SDD và mối tương quan giữa tình trạng giá tình trạng dinh dưỡng bằng chỉ tiêu nhân<br /> dinh dưỡng, CLCS của người bệnh ung thư trắc gồm cân nặng, chiều cao, BMI, và bộ công<br /> đường tiêu hóa sau 2 tháng hóa trị. cụ PG-SGA.<br /> Tiêu chuẩn đánh giá:<br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> Người bệnh được đánh giá TTDD và CLCS<br /> 1. Đối tượng vào ngày thứ nhất trước khi truyền hóa chất<br /> Người bệnh được chẩn đoán xác định ung với các tiêu chuẩn:<br /> thư thư dạ dày và đại tràng bằng mô bệnh - Chỉ số khối cơ thể (BMI – Body Mass<br /> học và được điều trị tại khoa Ung bướu và Index): BMI được nhận định theo phân loại<br /> Chăm sóc giảm nhẹ, Bệnh viện Đại học Y Hà WHO khu vực Tây Thái Bình Dương khuyến<br /> Nội trong thời gian từ tháng 02 năm 2016 đến nghị cho người trưởng thành Châu Á như sau:<br /> tháng 02 năm 2018. BMI ≥ 25: thừa cân/béo phì; 18,5 – 24,99: bình<br /> 2. Phương pháp thường; < 18,5: thiếu năng lượng trường diễn.<br /> Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả - Phương pháp đánh giá tổng thể chủ quan<br /> cắt ngang PG-SGA (Patient – Generated Subjective<br /> Cỡ mẫu: tính theo công thức cỡ mẫu cho Global Assessment): đánh giá nguy cơ SDD<br /> việc ước tính theo một tỷ lệ trong quần thể: của bệnh nhân theo 3 mức độ: PG-SGA A<br /> (dinh dưỡng tốt): cân nặng ổn định hoặc tăng<br /> p (1 - p)<br /> n = z1 - a 2 cân cách đây không lâu; PG-SGA B (SDD nhẹ/<br /> 2<br /> <br /> <br /> (fp)<br /> 2<br /> <br /> vừa hay có nguy cơ SDD): giảm 5% cân nặng<br /> n: cỡ mẫu nghiên cứu. trong 1 tháng hoặc 10% trong 6 tháng; giảm<br /> p: tỷ lệ người bệnh ung thư có nguy cơ tiêu thụ khẩu phần ăn; PG-SGA C (SDD nặng):<br /> hoặc bị SDD theo PG –SGA lấy từ nghiên cứu giảm >5% cân nặng trong 1 tháng hoặc >10%<br /> trước là p = 0,59 [11] trong 6 tháng; thiếu nghiêm trọng về lượng<br /> ε: là sai số tương đối của nghiên cứu, lấy khẩu phần ăn; có dấu hiệu rõ ràng của SDD<br /> ε = 0,18 (mất lớp mỡ dưới da, teo cơ…).<br /> α: mức ý nghĩa thống kê, lấy α = 0,05. Khi - CLCS của bệnh nhân: Sử dụng thang đo<br /> z<br /> đó, 1 - a 2 = 1,96 EORTC QLQ-C30 (European Organization for<br /> Thay vào công thức tính được cỡ mẫu của Research and Treatment of Cancer Quality of<br /> nghiên cứu là n = 82. Cỡ mẫu cuối cùng thu Life Questionnaire-Core 30) để đánh giá, bao<br /> thập được là 88. gồm:<br /> Chọn mẫu: phương pháp chọn mẫu thuận + Các thang chức năng (hoạt động thể chất,<br /> tiện, tất cả người bệnh từ 18 tuổi trở lên được cảm xúc, xã hội và nhận thức);<br /> chẩn đoán là ung thư dạ dày hoặc đại tràng + Các thang triệu chứng (mệt mỏi, đau,<br /> và đã được hóa trị sau 2 tháng, nằm điều trị buồn nôn và nôn);<br /> nội trú tại bệnh viện trong thời gian tiến hành + Thang tình trạng sức khỏe chung và chất<br /> nghiên cứu và thỏa mãn tiêu chuẩn lựa chọn lượng sống;<br /> đều được đưa vào nghiên cứu cho đến khi đủ + Đánh giá các triệu chứng khác (khó thở,<br /> <br /> 2 TCNCYH 120 (4) - 2019<br />  TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> rối loạn giấc ngủ, táo bón, tiêu chảy); III. KẾT QUẢ<br /> + Và tác động tài chính.. Nghiên cứu tiến hành trên 88 người bệnh<br /> 3. Xử lý số liệu ung thư đường tiêu hóa, tỷ lệ nam giới mắc<br /> Số liệu sau khi thu thập sẽ được làm cao hơn nữ giới (61,4% và 38,6%); độ tuổi<br /> sạch và nhập vào máy tính bằng phần mềm dưới 65 tuổi chiếm 77,3%. Ngoài ra, tỷ lệ<br /> Epi–data 3.1. Các phân tích sẽ được thực phân bố về nghề nghiệp, trình độ văn hóa,<br /> hiện bằng phần mềm STATA 12.0. nơi ở là khá tương đồng, phù hợp với phân<br /> bố chung của người bệnh ung thư tại Việt<br /> 4. Đạo đức nghiên cứu<br /> Nam.<br /> Đây là một phần số liệu trong đề tài nghiên<br /> 1. Tình trạng dinh dưỡng<br /> cứu Hiệu quả can thiệp dinh dưỡng cho bệnh<br /> nhân ung thư điều trị hóa chất tại Bệnh viện Đánh giá tình trạng dinh dưỡng theo chỉ<br /> Đại học Y Hà Nội và đã được chấp nhận bởi số BMI của WHO, kết quả cho thấy tỷ lệ SDD<br /> hội đồng đạo đức trong nghiên cứu y sinh chung là 23,9%. Trong đó, tỷ lệ SDD trên<br /> học của Trường Đại học Y Hà Nội số 187/ người bệnh ung thư dạ dày và ung thư đại<br /> HĐĐĐĐHYHN ngày 20/02/2016. tràng lần lượt là (28,3% và 18,6%)<br /> <br /> Bảng 1. Tình trạng dinh dưỡng của đối tượng nghiên cứu theo BMI<br /> <br /> Dạ dày Đại tràng Chung<br /> Phân loại BMI<br /> n % n % N %<br />