Tóm tắt Luận án tiến sĩ: Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: Huc Ninh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận văn là phân tích thực trạng phát triển các DNCNNVV trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thái Nguyên, luận án đi sâu vào đánh giá các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển của DNCNNVV. Từ đó, đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm phát triển loại hình DN này tại Thái Nguyên đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án tiến sĩ: Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên

1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Vai trò của hệ thống DNNVV đã được khẳng định qua thực tế phát triển kinh tế của nhiều quốc gia, nhiều nền kinh tế. Ở Việt Nam, sự phát triển của các DNNVV đã tạo ra động lực tăng trưởng kinh tế và trở thành định hướng chiến lược quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội đất nước. Trong những năm vừa qua, quy mô các DNNVV trên cả nước ngày càng tăng, đặc biệt nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp (DNCNNVV) và việc phát triển nhóm ngành này đáp ứng đúng yêu cầu thực tiễn mà nước ta đang xây dựng đó là phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa song song với mục tiêu CNH - HĐH đất nước. Thái Nguyên là tỉnh nằm trong vùng Trung du miền núi phía Bắc - một trong những trung tâm kinh tế, văn hóa của vùng, có nhiều lợi thế so sánh về vị trí địa lý, khí hậu thuận lợi, tài nguyên khoáng sản, tài nguyên rừng phong phú, nguồn nhân lực dồi dào, chất lượng cao, cơ sở hạ tầng đang có những đầu tư phát triển lớn... là điều kiện để thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp nói chung và các DNCNNVV nói riêng. Sự phát triển của các DNCNNVV trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên trong những năm qua đã góp phần tạo ra GTSX ngành công nghiệp tăng vượt bậc qua các năm. Trong đó, năm 2010, tổng GTSX ngành công nghiệp của cả tỉnh (theo giá so sánh 2010) là 24.902,3 tỷ đồng, năm 2016 đạt 477.485,0 tỷ đồng (tăng gấp 19 lần) và tốc độ tăng trưởng GTSX công nghiệp qua các giai đoạn 2006-2010 đạt 15,45%/năm, 2011-2016 đạt 76%/năm và bình quân 11 năm 2006- 2016 đạt 46%/năm. Bên cạnh đó, sự phát triển của các DNCNNVV trên địa bàn tỉnh đã giải quyết việc làm cho 15.703 lao động, góp phần ổn định và đảm bảo an sinh xã hội. [9] Sự phát triển của các DNCNNVV trên địa bàn tỉnh chịu tác động của các nhóm nhân tố khác nhau, những nhân tố có thể kiểm soát được hoặc vượt ngoài tầm kiểm soát của DN có tác động rất lớn đến sự phát triển của DN. Bên cạnh đó, ở Thái Nguyên, một số nghiên cứu về phát triển doanh nghiệp công nghiệp, phát triển DNNVV cũng như giải pháp phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đã được các nhà khoa học quan tâm, nghiên cứu. Song cho đến nay, chưa có công trình nghiên cứu trực tiếp và toàn diện về
2 các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. Vì thế, nghiên cứu này thể hiện tính thực tiễn rất lớn. Xuất phát từ tầm quan trọng nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên” cho Luận án tiến sĩ của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích thực trạng phát triển các DNCNNVV trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thái Nguyên, luận án đi sâu vào đánh giá các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển của DNCNNVV. Từ đó, đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm phát triển loại hình DN này tại Thái Nguyên đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa và phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa. - Đánh giá thực trạng phát triển của các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. - Phân tích, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển của các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên trong những năm tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu chính của luận án là các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên, bao gồm: Trình độ công nghệ sản xuất, hỗ trợ từ Chính phủ, nguồn nguyên liệu, lao động, năng lực quản lý, chính sách hỗ trợ của địa phương và tiếp cận tài chính. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: Luận án được nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. - Phạm vi về thời gian Số liệu thứ cấp của luận án được thu thập trong khoảng thời gian từ năm 2014 đến năm 2016. Số liệu sơ cấp được thu thập cho nghiên cứu định lượng sơ bộ vào tháng 5 năm 2016 và cho nghiên cứu định
3 lượng chính thức được thực hiện từ tháng 6 đến tháng 9 năm 2016. Giải pháp, kiến nghị của luận án được đề xuất đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. - Phạm vi về nội dung: Luận án tập trung phân tích, đánh giá và lượng hóa mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến sự phát triển của các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên, bao gồm các nhân tố: Trình độ công nghệ sản xuất, hỗ trợ từ Chính phủ, nguồn nguyên liệu, lao động, năng lực quản lý, chính sách hỗ trợ của địa phương và tiếp cận tài chính. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển loại hình DN này tại tỉnh Thái Nguyên. 4. Những đóng góp mới của luận án - Thứ nhất, luận án hoàn thiện một bước cơ sở lý luận và thực tiễn về những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển DNCNNVV. Đó là trình độ công nghệ sản xuất, hỗ trợ từ Chính phủ, nguồn nguyên liệu, lao động, năng lực quản lý, chính sách hỗ trợ của địa phương và tiếp cận tài chính. - Thứ hai, luận án là nghiên cứu đầu tiên sử dụng mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. - Thứ ba, luận án góp phần bổ sung vào khung phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên một nhân tố mới, đó là nguồn nguyên liệu. - Thứ tư, luận án đã đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến sự phát triển của DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. Thông qua phân tích định lượng bằng mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM), luận án đã chứng minh được 7 nhân tố được đưa vào phân tích đều có ảnh hưởng đến phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. Trong đó, nhân tố trình độ công nghệ sản xuất và tiếp cận tài chính là hai nhân tố có ảnh hưởng lớn nhất. Căn cứ vào quan điểm và mục tiêu phát triển DNCNNVV trong thời gian tới, kết hợp với những vấn đề còn tồn tại trong phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên và kết quả phân tích mô hình SWOT các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên, luận án đề xuất 05 nhóm giải pháp và 02 nhóm khuyến nghị nhằm phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên đến năm 2025, tầm nhìn năm 2030. 5. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án được kết cấu thành 5 chương với những nội dung chính như sau: Chương 1: Tổng quan nghiên cứu.
4 Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn về các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa. Chương 3: Phương pháp nghiên cứu. Chương 4: Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên. Chương 5: Giải pháp nhằm phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Chƣơng 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 1.1. Những nghiên cứu về các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài Trên thế giới, các công trình nghiên cứu về DNNVV nói chung và các nhân tố ảnh hưởng đến sự thành công, tăng trưởng và phát triển của các DNNVV nói riêng đã được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Trong các nghiên cứu đó, lý thuyết về DNNVV như khái niệm, đặc điểm, vai trò của DNNVV đối với sự phát triển kinh tế của mỗi quốc gia được trình bày khá chi tiết. Bên cạnh đó, bằng việc sử dụng các phương pháp nghiên cứu khác nhau, các nghiên cứu đã chứng minh mức độ ảnh hưởng của những nhân tố đến sự thành công, tăng trưởng và phát triển của các DNNVV ở mỗi không gian nghiên cứu khác nhau, cụ thể là các nghiên cứu của Yang (2006), Ibrahim (2008), Saenz (2010), Olabisi và cs (2011), Chittithaworn và cs (2011), Ghosh và cs (2011), Kamunge và cs (2014), Mashenece và cs (2014), Bouazza và cs (2015), Abrar-ul-haq và cs (2015). 1.1.2. Nghiên cứu ở Việt Nam Trong những năm qua, ở Việt Nam đã có khá nhiều công trình nghiên cứu về DNNVV. Các công trình nghiên cứu đó đã luận giải về nội hàm của DNNVV trong các lĩnh vực khác nhau, một số công trình đã quan tâm nghiên cứu chuyên sâu về DNCNNVV. Trong các công trình đó, các tác giả đã đề cập đến khái niệm DNNVV, khái niệm DNCNNVV, đặc điểm, tiêu chí xác định DNNVV cũng như nêu lên tầm quan trọng của các DNNVV đối với sự phát triển kinh tế của quốc gia và các tỉnh thành. Về cơ bản, các tác giả khi nghiên cứu về DNNVV đều dựa trên cơ sở Nghị định số 56/2009/NĐ-CP về trợ giúp phát triển DNNVV. Theo đó, các DNNVV được đo bằng 02 tiêu chí chính là tổng nguồn vốn và số lao động bình quân hàng năm. Bên
5 cạnh đó, đã có một số công trình nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển của các DNNVV ở Việt Nam và ở các tỉnh thành trong cả nước, cụ thể là các công trình nghiên cứu của các tác giả sau: Lê Văn Tâm (1995), Phạm Văn Hồng (2007), Trịnh Đức Chiều (2010), Nguyễn Quốc Nghi và cộng sự (2011), Phan Thị Minh Lý (2011), Lê Quang Mạnh (2011), Nguyễn Thanh Liêm (2016). 1.2. Tóm lƣợc các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa 1.3. Đánh giá chung về kết quả của các công trình khoa học đã nghiên cứu Các công trình nước ngoài sử dụng các phương pháp định tính và chủ yếu phương pháp định lượng để phân tích các nhân tố có ảnh hưởng đến sự phát triển của các DNNVV. Các công trình nghiên cứu trong nước được các tác giả đề cập đến chủ yếu sử dụng các phương pháp như phân tích thống kê, phương pháp so sánh, phân tích tổng hợp, mô hình ma trận SWOT để đánh giá, phân tích. Ngoài ra, phương pháp định lượng được sử dụng như mô hình hồi quy nhị biến, đa biến, mô hình sử dụng phương pháp bình phương nhỏ nhất (OLS),… 1.4. Những vấn đề còn trống cần tiếp tục nghiên cứu Bên cạnh kết quả đạt được, các nghiên cứu thực nghiệm còn một số hạn chế cả về không gian và nội dung nghiên cứu (thể hiện qua các nhân tố tác động). Mặt khác, chưa có tác giả nào nghiên cứu vấn đề các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển DNCNNVV sử dụng mô hình phân tích nhân tố khẳng định (CFA) và kiểm định giả thuyết nghiên cứu bằng mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) tại tỉnh Thái Nguyên. Đây là những “khoảng trống” tri thức mà luận án dự kiến sẽ lấp đầy. Chƣơng 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA 2.1. Lý luận chung về doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa 2.1.1. Một số khái niệm 2.1.1.1. Khái niệm doanh nghiệp 2.1.1.2. Khái niệm doanh nghiệp công nghiệp Doanh nghiệp công nghiệp trước hết là một bộ phận cấu thành của hệ thống doanh nghiệp, là một tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài
6 sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh. Hoạt động kinh doanh chủ yếu của các doanh nghiệp công nghiệp bao gồm khai thác, chế biến (hay còn gọi là sản xuất) và dịch vụ sửa chữa. 2.1.1.3. Khái niệm doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa Từ khái niệm doanh nghiệp công nghiệp, khái niệm DNNVV theo Nghị định số 56/2009/NĐ-CP kết hợp với các tiêu chí phân loại DNNVV theo quy mô và khu vực có thể hiểu: Doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa là một bộ phận cấu thành của hệ thống doanh nghiệp, là cơ sở kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp gồm các hoạt động khai thác, chế biến và dịch vụ sửa chữa đã đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật có số lao động không quá 300 người và tổng nguồn vốn không quá 100 tỷ đồng. 2.1.1.4. Khái niệm phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa Phát triển DNCNNVV là sự tăng trưởng về số lượng, doanh thu và tỷ suất lợi nhuận của doanh nghiệp, tạo việc làm gắn với thu nhập ngày càng được cải thiện của người lao động 2.1.2. Phân loại doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa - Phân loại căn cứ vào công dụng kinh tế của sản phẩm - Phân loại căn cứ vào phương thức tác động đến đối tượng lao động - Phân loại theo tính chất quy trình công nghệ 2.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam Đặc điểm của các DNCNNVV xuất phát từ chính đặc điểm của ngành công nghiệp và quy mô của doanh nghiệp. Cũng như các DNCNNVV trên thế giới, với quy mô nhỏ, DNCNNVV Việt Nam cũng có những đặc điểm tương tự như ở các quốc gia khác và bên cạnh những đặc điểm riêng có của loại hình DNCN thì DNCNNVV cũng có những đặc điểm tương đồng với những đặc điểm của DNNVV ở Việt Nam. 2.1.4. Vai trò của doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa đối với nền kinh tế Trong điều kiện kinh tế của Việt Nam hiện nay, có thể khái quát lại vai trò của DNCNNVV trên các khía cạnh về kinh tế và về xã hội 2.2. Lý luận chung về các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa 2.2.1. Cơ sở lựa chọn các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa Dựa trên việc tổng hợp kết quả nghiên cứu của các công trình nghiên cứu có liên quan về các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển
7 DNCNNNV tại các quốc gia đang phát triển. Từ đó, các nhân tố tác động có thể chia thành 2 nhóm: nhóm nhân tố bên ngoài doanh nghiệp và nhóm nhân tố nội tại, bên trong doanh nghiệp. Dựa trên kết quả nghiên cứu của Ibrahim (2008) cùng với việc kế thừa nghiên cứu của Trịnh Đức Chiều (2010), Phan Thị Minh Lý (2011), Abrar-ul-haq và cs (2015) đặc điểm của các DNCNNVV kết hợp với kết quả thảo luận nhóm chuyên gia - nhà quản lý (Phụ lục 01). Các nhân tố được đem vào phân tích trong nghiên cứu này là trình độ công nghệ sản xuất, hỗ trợ từ Chính phủ, nguồn nguyên liệu, lao động, năng lực quản lý, chính sách hỗ trợ của địa phương và tiếp cận tài chính. 2.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên 2.3. Cơ sở thực tiễn về phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa 2.3.1. Kinh nghiệm phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ở một số quốc gia Luận án tập trung phân tích kinh nghiệm phát triển DNCNNVV (thông qua phát huy các nhân tố tác động) của 2 quốc gia Châu Á là Nhật Bản và Hàn Quốc. 2.3.2. Kinh nghiệm phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ở một số địa phương trong nước Luận án tập trung phân tích một số tỉnh phía Bắc có những chính sách phát triển loại hình DN này rất đáng để Thái Nguyên học hỏi và kế thừa những kinh nghiệm là Vĩnh Phúc và Bắc Ninh. 2.3.3. Bài học kinh nghiệm - Đánh giá đúng mức vai trò quan trọng và vị trí của DNCNNVV trong phát triển kinh tế - Thành lập tổ chức chuyên trách hỗ trợ các DNCNNVV trên nhiều lĩnh vực. Các tổ chức chuyên trách này hỗ trợ các DNCNNVV vượt qua các khó khăn về tài chính, công nghệ, nguồn nhân lực, thị trường, chất lượng sản phẩm… theo hướng khuyến khích DNCNNVV phát triển - Nhà nước cần có chính sách toàn diện nhằm định hướng, khuyến khích và hỗ trợ phát triển các DNNVV theo ngành - Các DNCNNVV dễ bị tổn thương trước các biến động kinh tế, do vậy để nâng cao khả năng thích ứng, các DNCNNVV cần liên kết với nhau và kết nối với hệ thống các DN khác trong nền kinh tế
8 - Tập trung nâng cao năng lực quản lý và trình độ người lao động thông qua các kế hoạch chiến lược trong việc đào tạo toàn diện cho cán bộ quản lý và người lao động về kỹ năng, trình độ chuyên môn - Xây dựng kế hoạch phát triển công nghệ tại DN thông qua các chương trình hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu. Chƣơng 3 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1. Câu hỏi nghiên cứu 1. Thực trạng phát triển của doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Thái Nguyên trong thời gian qua ra sao? 2. Những nhân tố nào ảnh hưởng đến sự phát triển của các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Thái Nguyên? Mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố như thế nào? 3. Giải pháp nào cần được thực thi để phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Thái Nguyên trong những năm tới? 3.2. Khung phân tích về các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên 3.2.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất về các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên Sơ đồ 3.1. Khung phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên (Nguồn: Xây dựng của tác giả)
9 3.2.2. Các giả thuyết nghiên cứu H1: Trình độ công nghệ sản xuất hiện đại có ảnh hưởng thuận chiều đến phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. H2: Chính sách hỗ trợ từ Chính phủ có ảnh hưởng thuận chiều đến phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. H3: Nguồn nguyên liệu đầy đủ có ảnh hưởng thuận chiều đến phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. H4: Lao động có trình độ cao ảnh hưởng thuận chiều đến phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. H5: Bộ máy quản lý của DN có năng lực quản lý tốt ảnh hưởng thuận chiều đến phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. H6: Chính sách hỗ trợ của địa phương có ảnh hưởng thuận chiều đến phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. H7: DN có thể tiếp cận đa dạng nguồn tài chính ảnh hưởng thuận chiều đến phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. 3.3. Quy trình nghiên cứu 3.4. Nghiên cứu định tính thang đo các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên Tổng hợp lý thuyết về DNCNNVV và các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển các DNCNNVV trên thế giới và ở Việt Nam cho thấy các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các DNNVV nói chung, DNCNNVV nói riêng khá đa dạng. Do vậy, để tránh những nhận định mang tính chủ quan, nghiên cứu này đã tiến hành thảo luận với các chuyên gia – nhà quản lý nhằm mục tiêu: - Xác định các nhân tố có ảnh hưởng đến sự phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. - Khám phá và xây dựng thang đo cho các thành phần của mô hình nghiên cứu. 3.5. Nghiên cứu định lƣợng sơ bộ Mục đích chính của nghiên cứu sơ bộ là để phát hiện và khắc phục các lỗi có thể có trong thiết kế bảng câu hỏi trước khi tiến hành khảo sát chính thức và thường để điều chỉnh và sửa đổi các câu hỏi nhằm giúp đảm bảo độ tin cậy và giá trị của các thang đo. Ngoài ra, nghiên cứu sơ bộ được sử dụng để ước tính tỷ lệ hồi đáp cho các phiếu khảo sát và xác định cỡ mẫu của nghiên cứu chính. Như vậy, trong nghiên cứu sơ bộ để đảm bảo cho mẫu chính thức và có thể đáp ứng yêu cầu xử lý của phần mềm SPSS 20.0 thì
10 các đối tượng điều tra là các cán bộ quản lý của các DNCNNVV và 45 phiếu khảo sát được gửi trực tiếp đến các cán bộ quản lý DNCNNVV trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên trong thời gian tháng 05 năm 2016. Đánh giá độ tin cậy và giá trị của thang đo được thực hiện thông qua phân tích hệ số tin cậy – Cronbach’s Alpha thông qua phần mềm SPSS 20.0 để sàng lọc, loại bỏ các biến quan sát không đáp ứng tiêu chuẩn (biến rác). Bảng 3.11. Kết quả Cronbach’s Alpha các biến Cronbach’s Biến quan sát Mã hóa Ghi chú Alpha Trình độ CNSX TE 0,891 Chấp nhận Hỗ trợ từ Chính phủ GO 0,825 Chấp nhận Nguồn nguyên liệu TN 0,785 Chấp nhận Lao động LA 0,873 Chấp nhận Năng lực quản lý QL 0,901 Chấp nhận Chính sách hỗ trợ của ĐP LO 0,753 Chấp nhận Tiếp cận tài chính FI 0,877 Chấp nhận Sự phát triển của HL 0,866 Chấp nhận DNCNNVV (Nguồn: Tổng hợp kết quả điều tra) 3.6. Bản khảo sát chính thức 3.7. Nghiên cứu định lƣợng chính thức 3.7.1. Phương pháp thu thập thông tin 3.7.1.1. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp 3.7.1.2. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp a, Mẫu nghiên cứu chính thức b, Đối tượng thu thập thông tin c, Thiết kế phiếu khảo sát d, Phương pháp và thời gian khảo sát 3.7.2. Phương pháp phân tích thông tin 3.7.2.1. Phương pháp thống kê mô tả 3.7.2.2. Phương pháp so sánh 3.7.2.3. Phương pháp phân tích nhân tố khám phá 3.7.2.4. Phương pháp phân tích nhân tố khẳng định (CFA - Confirmatory Factor Analysis)
11 3.7.2.5. Kiểm định mô hình lý thuyết và giả thuyết nghiên cứu bằng mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) 3.7.3. Chỉ tiêu đánh giá sự phát triển của doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa Chƣơng 4 PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN CÁC DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TỈNH THÁI NGUYÊN 4.1. Khái quát chung về tỉnh Thái Nguyên 4.1.1. Điều kiện tự nhiên của tỉnh Thái Nguyên 4.1.1.1. Khí hậu 4.1.1.2. Địa hình, địa chất 4.1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội của tỉnh Thái Nguyên 4.1.2.1. Giao thông 4.1.2.2. Hệ thống giáo dục và đào tạo 4.1.2.3. Nguồn nhân lực 4.1.2.4. Các khu, cụm công nghiệp 4.1.4. Những thuận lợi và khó khăn cho phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn 4.1.4.1. Thuận lợi 4.1.4.2. Khó khăn 4.2. Thực trạng phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên 4.2.1. Quá trình hình thành và phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa 4.2.2. Số lượng các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa Số lượng các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên được phân tích dựa trên (1) Số lượng các DNCN qua các năm, (2) Số lượng các DNCNNVV phân theo loại hình, (3) Số lượng và tỷ lệ DNCNNVV phân theo ngành kinh tế, (4) Số lượng DNCNNVV phân theo đơn vị hành chính 4.2.3. Nguồn lực tài chính đầu tư vào các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa Nguồn lực tài chính đầu tư vào các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa được phân tích dựa trên (1) Tổng vốn và quy mô vốn kinh doanh bình quân của các DNCNNVV, (2) Kết quả kinh doanh của các DNCNNVV
12 4.2.4. Tác động xã hội của các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa Tác động xã hội của các DNCNNVV được phân tích dựa trên (1) Tổng số lao động đang làm việc trong các DNCNNVV, (2) Quy mô lao động bình quân của một DNCNNVV và (3) Kết quả tạo việc làm và thu nhập bình quân năm của 1 lao động tại các DNCNNVV. 4.3. Thực trạng các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên nhìn từ phía doanh nghiệp 4.3.1. Trình độ công nghệ sản xuất 4.3.2. Hỗ trợ từ Chính phủ 4.3.3. Nguồn nguyên liệu 4.3.4. Lao động 4.3.5. Năng lực quản lý 4.3.6. Chính sách hỗ trợ của địa phương 4.3.7. Tiếp cận tài chính 4.4. Phân tích ảnh hƣởng của các nhân tố đến phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên 4.4.1. Mô tả đặc điểm mẫu nghiên cứu 4.4.2. Kết quả kiểm định thang đo bằng phân tích nhân tố khám phá (EFA) 4.4.3. Kết quả phân tích nhân tố khẳng định (CFA) Bảng 4.19. Tổng hợp kết quả phân tích CFA các biến Biến quan sát CMIN/DF TLI CFI RMSEA Ghi chú Trình độ CNSX 0,650 1,002 1,000 0,000 Chấp nhận Hỗ trợ từ Chính phủ 2,598 0,986 0,995 0,077 Chấp nhận Nguồn nguyên liệu 1,856 0,993 0,999 0,056 Chấp nhận Lao động 1,081 0,999 1,000 0,017 Chấp nhận Năng lực quản lý 0,754 1,002 1,000 0,000 Chấp nhận Chính sách hỗ trợ 2,269 0,983 0,994 0,069 Chấp nhận của địa phương Tiếp cận tài chính 2,613 0,970 0,990 0,077 Chấp nhận Sự phát triển của 0,438 1,004 1,000 0,000 Chấp nhận DNCNNVV (Nguồn: Tổng hợp kết quả điều tra)
13 4.4.4. Kết quả CFA mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên Sơ đồ 4.1. Kết quả CFA mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên (Nguồn: Kết quả phân tích số liệu điều tra) 4.4.5. Kiểm định mô hình lý thuyết và giả thuyết nghiên cứu bằng mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) Sơ đồ 4.2. Kết quả kiểm định SEM mô hình lý thuyết (Nguồn: Kết quả phân tích số liệu điều tra)
14 Bảng 4.22. Kết quả kiểm định mối quan hệ nhân quả giữa các khái niệm trong mô hình lý thuyết Estimate S.E. C.R. P
15 nghiệm. Kết quả nghiên cứu được trình bày ở trên đồng nhất với 2 tác giả nghiên cứu trước là Arbiana Govori (2013) và Muhammad Abrar-ul-haq & cộng sự (2015), thể hiện nhân tố hỗ trợ của Chính phủ đều có ảnh hưởng đến sự phát triển DNCNNVV. Giả thuyết H3: Nguồn nguyên liệu có tác động tích cực đến sự phát triển của DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. Từ kết quả phân tích SEM cho thấy hệ số hồi quy chuẩn hóa mang dấu + thể hiện mối quan hệ cùng chiều giữa nguồn nguyên liệu và sự phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên với mức ý nghĩa P =0.015 < 0.05 và  = 0.133 nghĩa là giả thuyết H3 được chấp nhận bởi dữ liệu thực nghiệm. Thang đo nguồn nguyên liệu là thang đo mới được phát triển cho nghiên cứu này và kết quả kiểm định cho thấy nó có ảnh hưởng đến sự phát triển của các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên (Ảnh hưởng thứ 5 trong tổng số 7 nhân tố) Giả thuyết H4: Có mối tương quan dương giữa lao động và sự phát triển của DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. Kết quả phân tích SEM cho thấy hệ số hồi quy chuẩn hóa mang dấu + thể hiện mối quan hệ cùng chiều giữa lao động và sự phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên với mức ý nghĩa P =0.034 < 0.05 và  = 0.131 nghĩa là giả thuyết H4 được chấp nhận bởi dữ liệu thực nghiệm. Kết quả này tương đồng với kết quả nghiên cứu của Trịnh Đức Chiều & cộng sự (2010) cũng như của Asma Benzazoua Bouazza & cộng sự (2015). Nghiên cứu này cũng chứng minh ảnh hưởng của nhân tố lao động đến sự phát triển của DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên là không cao với hệ số  = 0.131 (đứng thứ 6 trên 7 nhân tố). Giả thuyết H5: Có mối quan hệ cùng chiều giữa năng lực quản lý với sự phát triển của DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. Kết quả ước lượng cho thấy giả thuyết này được chấp nhận với  = 0.172 với mức ý nghĩa P =0.013 > 0.05. Kết quả này khẳng định rằng khi nghiên cứu thực tế tại các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên thì các cán bộ quản lý DNCNNVV có cùng quan điểm cho rằng nhân tố năng lực quản lý có ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển của các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên, tương
16 đồng với kết quả nghiên cứu của Asma Benzazoua Bouazza & cộng sự (2015) và Muhammad Abrarul-haq (2015). Giả thuyết H6: Chính sách của địa phương có tác động tích cực đến sự phát triển của DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. Từ kết quả phân tích SEM cho thấy hệ số hồi quy chuẩn hóa mang dấu + thể hiện mối quan hệ cùng chiều giữa chính sách của địa phương và sự phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên với mức ý nghĩa P =0.033 < 0.05 và  = 0.140 nghĩa là giả thuyết H6 được chấp nhận bởi dữ liệu thực nghiệm, tương đồng với nghiên cứu của Phan Thị Minh Lý (2011) và Muhammad Abrar-ul-haq (2015). Giả thuyết H7: Có mối quan hệ cùng chiều giữa tiếp cận tài chính với sự phát triển của DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. Kết quả ước lượng cho thấy giả thuyết này được chấp nhận và đạt được  = 0.266 với mức ý nghĩa P =0.026 < 0.05. Kết quả này khẳng định mối quan hệ tích cực giữa tiếp cận tài chính và sự phát triển của DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên tương đồng với nghiên cứu của Trịnh Đức Chiều (2010), Arbiana Govori (2013) và Asma Benzazoua Bouazza & cộng sự (2015). Như vậy, kết quả kiểm định mô hình lý thuyết và giả thuyết nghiên cứu bằng mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) đã thể hiện tất cả các giả thuyết H1, H2, H3, H4, H5, H6, H7 được đem vào phân tích đều được chứng minh có ảnh hưởng đến sự phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. Đó là trình độ công nghệ sản xuất, hỗ trợ từ Chính phủ, nguồn nguyên liệu, lao động, năng lực quản lý, chính sách hỗ trợ của địa phương và tiếp cận tài chính. Trong đó, hai nhân tố ảnh hưởng mạnh nhất đó là trình độ công nghệ sản xuất và tiếp cận tài chính. 4.5. Đánh giá chung về sự phát triển của các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên 4.5.1. Những mặt đạt được trong phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên Số lượng và quy mô các DNCNNVV ngày càng tăng nhanh tạo nhiều việc làm cho người lao động.
17 Cơ cấu nội ngành công nghiệp đang chuyển dịch theo hướng tích cực, tỷ trọng các DNCNNVV chế biến, chế tạo đã tăng nhanh so với các DNCNNVV truyền thống. Doanh thu và lợi nhuận của các DNCNNVV ngày càng gia tăng, đóng góp đáng kể vào ngân sách chung của tỉnh. Các chính sách của tỉnh đã được xây dựng kịp thời, các chương trình khuyến công hỗ trợ DNCNNVV, đặc biệt các DNCNNVV ở nông thôn. Trình độ của người lao động cũng như trình độ, kỹ năng của cán bộ quản lý trong các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên đã được cải thiện dần qua các năm. Các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên đã có vùng nguyên liệu tập trung hỗ trợ rất lớn cho quá trình sản xuất sản phẩm. Thái Nguyên đã hình thành thêm một số trung tâm công nghiệp lớn như KCN Yên Bình, Điềm Thụy và Sông Công tạo tiền đề cho phân bố lại lực lượng sản xuất công nghiệp theo vùng lãnh thổ và tham gia tích cực vào quá trình CNH - HĐH chung của tỉnh. 4.5.2. Những vấn đề còn tồn tại và nguyên nhân trong phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên Chính phủ mặc dù đã xây dựng và triển khai thực hiện nhiều chính sách hỗ trợ cho các DNNVV và DNCN nói chung song hiện nay vẫn chưa có chính sách cụ thể cho từng loại hình DNNVV, các chính sách hỗ trợ cho đối tượng DNCNNVV hiện nay còn chưa rõ ràng và cụ thể. Vai trò của Hội DNNVV tại tỉnh vẫn còn mờ nhạt, hoạt động của Hội DNNVV và Quỹ phát triển DNNVV, Quỹ bảo lãnh tín dụng chưa xứng với mục tiêu. Mức độ đầu tư theo chiều sâu, đổi mới công nghệ, thiết bị trong các DNCNNVV nhìn chung chưa đáp ứng yêu cầu phát triển theo hướng CNH – HĐH. Các DNCNNVV truyền thống của tỉnh như khai thác, chế biến khoáng sản, luyện kim sử dụng nguyên liệu các nguồn tài nguyên có hàm lượng thấp, thiết bị công nghệ cũ, lạc hậu, không có vốn đầu tư.
18 Cơ cấu nội ngành công nghiệp có sự chuyển dịch song tốc độ còn chậm khi doanh thu của các DN ngành sản xuất kim loại và khai thác khoáng sản hiện vẫn chiếm tỷ trọng cao. Phần lớn các DNCNNVV gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh, việc huy động vốn kinh doanh của các DN gặp nhiều trở ngại. Đa phần các DN sản xuất công nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn chưa chưa chú trọng nhiều đến công tác đào tạo tại DN cũng như có những giải pháp khả thi nhằm nâng cao năng lực quản lý và trình độ cho người lao động. Chƣơng 5 GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TỈNH THÁI NGUYÊN ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030 5.1. Quan điểm và định hƣớng phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên 5.1.1. Quan điểm phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên 5.1.2. Định hướng phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên 5.2. Xây dựng mô hình phân tích SWOT của doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên 5.3. Một số giải pháp nhằm phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên 5.3.1. Hoàn thiện chính sách về khoa học công nghệ 5.3.1.1. Về phía cơ quan Nhà nước Cần có phương án đổi mới công nghệ một cách thích hợp, lựa chọn đúng công nghệ cần đổi mới, sử dụng công nghệ nhiều tầng, kết hợp công nghệ truyền thống với công nghệ hiện đại. Xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ các DNCNNVV đổi mới công nghệ, đặc biệt là ngành công nghiệp trọng điểm.
19 Kết nối đội ngũ cán bộ, giảng viên, nghiên cứu của các trường Đại học, cao đẳng, trung cấp nghề để đào tạo nghề trên địa bàn, tận dụng hiệu quả năng lực hiện có về nghiên cứu và đào tạo. Cập nhật kiến thức mới về tiến bộ khoa học công nghệ cho đội ngũ cán bộ kỹ thuật và công nhân trong tỉnh. Xây dựng chính sách về đổi mới công nghệ, hình thành DN khoa học công nghệ, quỹ đầu tư mạo hiểm hay hình thức tín dụng. Khuyến khích các DNCNNVV trở thành các nhà thầu phụ tham gia vào một công đoạn sản xuất của những DN lớn. Tổ chức các hội chợ khoa học và công nghệ định kỳ ở tầm quốc gia và khu vực. 5.3.1.2. Về phía các doanh nghiệp - Các DN cần có phương án đổi mới công nghệ một cách thích hợp, lựa chọn đúng công nghệ cần đổi mới, sử dụng công nghệ nhiều tầng, kết hợp công nghệ truyền thống với công nghệ hiện đại - Các DNCNNVV cần thường xuyên bồi dưỡng, nâng cao trình độ tiếp cận khoa học - kỹ thuật mới cho cán bộ quản lý doanh nghiệp để đáp ứng yêu cầu thời kỳ hội nhập và cạnh tranh 5.3.2. Hoàn thiện chính sách nguồn nguyên liệu cho phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa 5.3.2.1. Về phía cơ quan Nhà nước Xây dựng chính sách và chương trình dài hạn đầu tư phát triển vùng nguyên liệu, tập trung thâm canh cao để tăng năng suất chất lượng nguyên liệu đầu vào và hiệu quả đầu tư cho người nông dân. Tăng cường công tác điều tra, thăm dò tài nguyên để phát triển ngành khai thác, chế biến bền vững, hiệu quả. Nhà nước tạo thuận lợi tối đa trong việc giao đất, giao rừng cho nông dân phục vụ cho chế biến gỗ. 5.3.2.2. Về phía các doanh nghiệp Các DNCNNVV tỉnh cần chủ động về nguồn nguyên liệu, tránh sự phụ thuộc từ nguồn nguyên liệu nước ngoài. Bên cạnh đó, cần đa dạng
20 hoá nguồn cung nguyên phụ liệu để tránh những biến động bất thường gây gián đoạn nguồn cung, ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh. 5.3.3. Hoàn thiện các chính sách về lao động trong doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa 5.3.3.1. Về phía cơ quan Nhà nước Đẩy mạnh việc đào tạo nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao để đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập quốc tế. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra theo quy định của pháp luật với định hướng thanh kiểm tra để làm tốt công tác quản lý nhà nước, kịp thời uốn nắn, chấn chỉnh những sai sót của DN. 5.3.3.2. Về phía các doanh nghiệp Chủ DNCNNVV cần xây dựng chiến lược kinh doanh trong đó cần quan tâm đặc biệt tới việc xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực. Thực hiện nghiêm chỉnh các quy định về hợp đồng lao động và các chế độ phúc lợi xã hội. Các DNCNNVV cần tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động học tập, hỗ trợ kinh phí, thời gian, bố trí người làm thay để người lao động toàn tâm, toàn ý cho quá trình học tập. Xây dựng chế độ tiền lương, chính sách chăm sóc sức khỏe cho nhân viên một cách hợp lý. Chủ DNCNNVV cần chú ý xây dựng văn hóa DN, tạo môi trường làm việc thân thiện và chuyên nghiệp. 5.3.4. Nâng cao năng lực quản lý của chủ DN và bộ máy quản lý trong DN 5.3.4.1. Về phía cơ quan Nhà nước Chú trọng các chương trình giáo dục đào tạo nhằm tạo nền tảng kiến thức quản lý cho chủ DN ngay từ trong nhà trường. Mở rộng và cung cấp thường xuyên chương trình đào tạo, tư vấn nâng cao năng lực quản lý cho các chủ DNCNNVV. Khuyến khích huy động các nguồn tài chính bổ sung vào nguồn quỹ phát triển DNCNNVV. Các nguồn quỹ này đến từ sự đóng góp của các DNCNNVV, các tổ chức.