Tóm tắt Luận án tiến sĩ Chính trị học: Giáo dục chuẩn mực đạo đức kinh doanh cho nông dân thành phố Hà Nội hiện nay

MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> 1.1. Là một công cụ điều chỉnh hành vi con người trên cơ sở tự nguyện,<br /> tự giác, với nguyên tắc ưu tiên lợi ích xã hội, đạo đức xuất hiện, tồn tại vào tất<br /> cả các lĩnh vực hoạt động của đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực sản xuất<br /> kinh doanh (SXKD)<br /> Ở Việt Nam, đạo đức kinh doanh (ĐĐKD) được hình thành từ rất<br /> sớm. Có thể nhận thấy điều đó qua các câu châm ngôn, như làm ăn phải có<br /> chữ tín, một lần bất tín, vạn lần bất tin, trung thực... như là các quy tắc đạo<br /> đức mà mỗi người kinh doanh cần phải tuân thủ..<br /> Ngày nay, với sự phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã<br /> hội chủ nghĩa (XHCN), ở Việt Nam vấn đề ĐĐKD được quan tâm xây<br /> dựng và được chú trọng nghiên cứu ngày càng nhiều hơn. Bởi ĐĐKD<br /> không chỉ giúp các nhà kinh doanh tăng lợi nhuận, mà còn giúp Việt Nam<br /> giải quyết được một số vấn đề như ô nhiễm môi trường, phát triển con<br /> người, chất lượng cuộc sống,v.v....Tuy nhiên, điều đáng lo ngại nhất khi<br /> Việt Nam bước vào nền kinh tế này nằm ở những lỗ hổng lớn là pháp luật,<br /> đạo đức và văn hoá kinh doanh. Bên cạnh đó, việc kết hợp giữa lợi ích<br /> trước mắt và lợi ích lâu dài cũng có không ít vấn đề cần được bàn thảo. Mọi<br /> nền kinh tế chuyển đổi đều chứa đựng rất nhiều cơ hội cho sự phát triển,<br /> song cũng chứa đựng những hiểm hoạ do đạo đức suy thoái, do lợi ích<br /> trước mắt, lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm được đặt lên hàng đầu trong điều<br /> kiện pháp luật chưa thật định hình và chưa đủ mạnh.<br /> 1.2. Qua hơn 30 năm đổi mới, kinh tế - xã hội nước ta đã có những<br /> bước chuyển dịch to lớn, đạt được thành tựu quan trọng trên nhiều mặt.<br /> Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đó là những tác động tiêu cực của<br /> mặt trái kinh tế thị trường, đặc biệt là sự xuống cấp về đạo đức, lối sống<br /> của một bộ phận dân cư. Nổi bật trong lĩnh vực kinh tế là tình trạng vi<br /> phạm ĐĐKD. Lối sống thực dụng, cá nhân ích kỷ đã làm cho tình trạng<br /> tham nhũng, buôn lậu, lừa đảo… trong SXKD ngày càng có đà sinh sôi,<br /> nảy nở. Không ít những người kinh doanh vì mục tiêu lợi nhuận, vụ lợi cá<br /> nhân đã sản xuất hàng hóa trái phép, thải chất độc ra môi trường, buôn lậu,<br /> trốn thuế, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng, đe dọa sức khỏe, tính<br /> mạng người tiêu dùng. Điều đó đặt ra vấn đề cấp thiết là phải tăng cường<br /> giáo dục chuẩn mực đạo đức kinh doanh (CMĐĐKD) XHCN cho những<br /> người tham gia vào quá trình SXKD ở Việt Nam hiện nay.<br /> 1.3. Giai cấp nông dân (ND) Việt Nam có vị trí, vai trò, có bề dầy<br /> truyền thống, có đóng góp xứng đáng trong lịch sử dựng nước, giữ nước,<br /> trong đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, cũng<br /> như trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội<br /> 1<br /> <br /> chủ nghĩa. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng<br /> (khoá X) khẳng định:“Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến<br /> lược trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH,HĐH), xây dựng<br /> và bảo vệ tổ quốc, là lực lượng quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội bền<br /> vững, giữ gìn ổn định chính trị, bảo đảm an ninh, quốc phòng, giữ gìn, phát<br /> huy bản sắc văn hoá dân tộc, bảo vệ môi trường sinh thái của đất nước…”.<br /> Trong nhiệm vụ và giải pháp, Nghị quyết cũng đã nêu: “Chăm lo xây dựng<br /> giai cấp nông dân Việt Nam, củng cố liên minh công nhân - nông dân - trí<br /> thức trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.<br /> Hà Nội là trung tâm chính trị - văn hóa - xã hội của cả nước, là thành<br /> phố công nghiệp hiện đại. Trong giai đoạn hiện nay cùng với giai cấp công<br /> nhân và trí thức, ND Hà Nội là lực lượng xã hội quan trọng góp phần phát huy<br /> vị thế của thủ đô trên nhiều mặt, đặc biệt trên lĩnh vực phát triển kinh tế. Họ<br /> không ngừng tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh (SXKD), đẩy mạnh<br /> quá trình tái cơ cấu ngành gắn với xây dựng nông thôn mới, làm thay đổi bộ<br /> mặt nông thôn trên địa bàn thành phố. Tuy nhiên, hoạt động vi phạm<br /> CMĐĐKD của người ND Hà Nội đang có chiều hướng gia tăng và đến mức<br /> báo động.<br /> Do đó để nâng cao ĐĐKD cho người ND, giúp họ hình thành những<br /> chuẩn mực cơ bản của ĐĐKD thì việc giáo dục CMĐĐKD cho ND là một<br /> vấn đề quan trọng. Đó là một cơ sở quan trọng để xây dựng nền ĐĐKD<br /> XHCN ở nước ta giai đoạn hiện nay.<br /> Từ những lý do trên tác giả lựa chọn vấn đề “Giáo dục chuẩn mực<br /> đạo đức kinh doanh cho nông dân thành phố Hà Nội hiện nay” làm đề tài<br /> luận án tiến sĩ chuyên ngành công tác tư tưởng.<br /> 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu<br /> 2.1. Mục đích<br /> Mục đích của luận án là làm rõ cơ sở lí luận và thực tiễn của giáo dục<br /> CMĐĐKD cho ND ở Hà Nội, từ đó đề xuất quan điểm, giải pháp cơ bản nhằm<br /> tăng cường giáo dục CMĐĐKD cho ND Hà Nội hiện nay.<br /> 2.2. Nhiệm vụ<br /> - Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án.<br /> - Nghiên cứu, làm rõ cơ sở lý luận của việc giáo dục CMĐĐKD cho<br /> ND thành phố Hà Nội .<br /> - Phân tích, đánh giá thực trạng và những vấn đề đặt ra trong giáo dục<br /> CMĐĐKD cho ND ở thành phố Hà nội hiện nay, thông qua việc khảo sát các<br /> hộ ND và hợp tác xã ngoại thành Hà Nội.<br /> - Qua việc phân tích thực trạng và những vấn đề đặt ra, luận án đề<br /> xuất và luận giải cơ sở khoa học của những quan điểm, giải pháp nhằm<br /> tăng cường giáo dục CMĐĐKD cho ND ở Hà Nội hiện nay.<br /> 2<br /> <br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> - Giáo dục CMĐĐKD cho ND ở thành phố Hà Nội hiện nay.<br /> - Thực trạng giáo dục CMĐĐKD cho ND được nghiên cứu từ năm<br /> 2008- là năm sáp nhập tỉnh Hà Tây và thành phố Hà Nội. Những quan<br /> điểm, giải pháp được đề xuất có ý nghĩa đến năm 2025.<br /> - Địa bàn khảo sát: Luận án chọn 6 huyện, trong đó 3 huyện thuộc địa<br /> bàn Hà Nội cũ, 3 huyện thuộc địa bàn tỉnh Hà Tây cũ, đặc trưng cho vùng<br /> nông thôn ngoại thành Hà Nội, gồm: Đông Anh, Thanh Trì, Sóc Sơn, Phú<br /> Xuyên, Quốc Oai, Ba Vì.<br /> 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu<br /> 4.1. Cơ sở lý luận<br /> Dựa trên những nguyên lý lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư<br /> tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng về đạo đức và giáo dục đạo đức<br /> trong SXKD; về vị trí, vai trò của giai cấp ND trong công cuộc xây dựng<br /> CNXH.<br /> 4.2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ<br /> nghĩa duy vật lịch sử, Luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên<br /> cứu khoa học như: phương pháp phân tích và tổng hợp, logic và lịch sử;<br /> phương pháp so sánh; các phương pháp của khoa học công tác tư tưởng, xã<br /> hội học như: khảo sát, thống kê, phân tích tài liệu, phỏng vấn chuyên gia,<br /> xử lý số liệu điều tra xã hội học bằng phần mềm SPSS.<br /> 5. Đóng góp mới của luận án<br /> Luận án là công trình nghiên cứu đầu tiên về vấn đề giáo dục<br /> CMĐĐKD XHCN cho ND. Những vấn đề lý luận về ĐĐKD, CMĐĐKD,<br /> các yếu tố cấu thành và sự cần thiết phải giáo dục CMĐĐKD cho ND được<br /> luận bàn một cách tường minh và sâu sắc, đặc biệt luận án đã nhìn nhận,<br /> phân tích ĐĐKD như là một điều kiện để nền kinh tế thị trường nước ta phát<br /> triển theo đúng định hướng XHCN và là một nội dung của quá trình xây<br /> dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Bằng những nghiên cứu<br /> thực tiễn, luận án đã phân tích những thành tựu và hạn chế của giáo dục<br /> CMĐĐKD cho ND thành phố Hà Nội trong bối cảnh phát triển nền kinh tế<br /> thị trường định hướng XHCN, qua đó phát hiện và khái quát, phân tích các<br /> mâu thuẫn của quá trình giáo dục CMĐĐKD cho ND; phân tích những luận<br /> cứ khoa học của các quan điểm, giải pháp tăng cường giáo dục CMĐĐKD<br /> cho ND Hà Nội hiện nay.<br /> 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án<br /> Với những kết quả nghiên cứu, luận án góp phần giúp các cơ quan, tổ<br /> chức chính quyền, các cấp ủy Đảng của thành phố Hà Nội quan tâm, chăm<br /> lo hơn nữa tới hoạt động giáo dục CMĐĐKD cho ND. Thông qua một số<br /> 3<br /> <br /> giải pháp được đề xuất luận án góp phần định hướng những giá trị, chuẩn<br /> mực đạo đức trong SXKD đối với ND Hà Nội nói riêng và ND Việt Nam<br /> nói chung.<br /> 7. Cấu trúc của luận án<br /> Luận án được cấu trúc gồm: mở đầu, tổng quan tình hình nghiên cứu,<br /> 3 chương, với 8 tiết, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.<br /> TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU<br /> LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN<br /> 1. Những nghiên cứu về đạo đức kinh doanh và giáo dục đạo đức<br /> kinh doanh<br /> 1.1. Về đạo đức kinh doanh<br /> - Các công trình của tác giả nước ngoài: Tom Beauchamp và<br /> Norman Bowie (1979), Lý thuyết Đạo đức và Kinh doanh của; Richard De<br /> George (1982),Đạo đức Kinh doanh; Manuel G. Velasquez (1982), Đạo<br /> đức Kinh doanh: Khái niệm và Các Trường hợp Khảo sát của, Phillip<br /> V.Lewis (1985), Defining Business Ethics: Like Nailing Jello to a<br /> Wall , John R. Boatright (2000), Ethics and Conduct of Business; Thomas<br /> Donaldson, Patricia H. Werhane và Margaret Cording (2002), Ethical Issues<br /> in Business- A Philosophical Approach, Nxb Prentice Hall.<br /> - Công trình nghiên cứu trong nước: Nguyễn Thị Doan và Đỗ Minh<br /> Cương (1999), Triết lý kinh doanh và quản lý doanh nghiệp, Nxb Chính trị<br /> quốc gia; Đỗ Minh Cương (2001), Văn hóa kinh doanh và triết lý kinh<br /> doanh, Nxb Chính trị quốc gia; Nguyễn Hoàng Ánh (2004), Luận án tiến sỹ<br /> kinh tế, Vai trò của văn hóa kinh doanh quốc tế và vấn đề được xây dựng<br /> văn hóa kinh doanh ở Việt Nam; Nguyễn Mạnh Quân (2007), Đạo đức kinh<br /> doanh và văn hóa công ty, Nxb Đại học kinh tế quốc dân, Hà Nội; Bùi<br /> Xuân Phong (2009), Đạo đức kinh doanh và văn hóa doanh nghiệp, Nxb<br /> Văn hóa thông tin; Dương Thị Liễu (2009), Văn hóa kinh doanh”, Nxb Đại<br /> học Kinh tế quốc dân<br /> 1.2. Về giáo dục đạo đức kinh doanh<br /> “Phát huy những nhân tố truyền thống của dân tộc trong kinh doanh<br /> dịch vụ ở nước ta hiện nay”, Nguyễn Thị Xuân Thảo, Nguyễn Văn Tuyền,<br /> Nxb Chính trị quốc gia, năm 1999. Tác giả Nguyễn Thị Lan xem xét vấn đề<br /> dưới góc độ “Nhìn nhận của người dân về đạo đức kinh doanh của các chủ<br /> doanh nghiệp tư nhân”, Tạp chí Tâm lý học, số 5 (2006). “Đạo đức và giáo<br /> dục đạo đức”, Hà Nhật Thăng (chủ biên), Đại học Sư phạm Hà Nội, năm<br /> 2007.<br /> 2. Những nghiên cứu về chuẩn mực đạo đức kinh doanh và giáo<br /> dục chuẩn mực đạo đức kinh doanh<br /> 2.1. Về chuẩn mực đạo đức kinh doanh<br /> 4<br /> <br /> - Công trình nghiên cứu nước ngoài: Verne E.Henderson (1996),<br /> What’ s ethical in business” , Nxb Văn hóa; Arthur A. Thompson, John E.<br /> Gamble (2006), Strategy : Winning in the marketplace : core concepts,<br /> analytical tools, cases, Nxb. Boston,… McGraw-Hill.<br /> - Công trình nghiên cứu trong nước:<br /> Các bài viết: “Cơ chế thị trường và những điều cần báo động”, Tạp chí<br /> Cộng sản số 10-1990 của tác giả Vũ Hiền; “Đôi điều suy nghĩ về giá trị và sự<br /> biến đổi của các giá trị khi nước ta chuyển sang nền kinh tế thị trường”, Tạp<br /> chí Triết học số 1- 1995 của tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn; “Một số chuẩn<br /> mực giá trị ưu trội khi nước ta chuyển sang nền kinh tế thị trường”, Tạp chí<br /> Triết học số 1-1995 của Lê Đức Phúc; “Sự biến đổi của thang giá trị đạo đức<br /> trong nền kinh tế thị trường với việc xây dựng đạo đức mới cho cán bộ quản<br /> lý ở nước ta hiện nay” do tác giả Nguyễn Chí Mỳ (chủ biên), Nxb. Chính trị<br /> quốc gia, Hà Nội, năm 1999; Nguyễn Trọng Chuẩn với bài viết “Kinh tế thị<br /> trường định hướng XHCN ở nước ta hiện nay và những biến động trong lĩnh<br /> vực đạo đức”, đăng trong Tạp chí Triết học số 9- 2001. Công trình “Những<br /> vấn đề đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay” của tập<br /> thể tác giả do Nguyễn Trọng Chuẩn và Nguyễn Văn Phúc (đồng chủ biên),<br /> Nxb Chính trị quốc gia, năm 2003.. Công trình nghiên cứu “Văn hóa đạo đức<br /> ở nước ta hiện nay- vấn đề và giải pháp” của hai tác giả Lê Quý Đức và<br /> Hoàng Chí Bảo do Nxb Văn hóa- Thông tin và Viện Văn hóa ấn hành năm<br /> 2007. Giáo trình “Đạo đức kinh doanh và văn hóa doanh nghiệp” của tác giả<br /> Phạm Quốc Toản, Nxb Lao động- xã hội, năm 2007 “Văn hóa kinh doanh”<br /> của tác giả Dương Thị Liễu, Nxb Đại học kinh tế quốc dân, Hà Nội, năm<br /> 2011.. Giáo trình “Môi trường kinh doanh và đạo đức kinh doanh” do Ngô<br /> Đình Giao (chủ biên), Nxb Giáo dục, năm 1997. Hội thảo “Đạo đức trong<br /> kinh doanh”, tháng 12 năm 2012, do Viện Triết học Việt Nam và Viện Triết<br /> học Trung Quốc phối hợp tổ chức<br /> 2.2. Về giáo dục chuẩn mực đạo đức kinh doanh<br /> Đề cập tới nội dung giáo dục CMĐĐKD phải kể tới những công<br /> trình: Giáo trình Nguyên lý công tác tư tưởng, do Lương Khắc Hiếu (chủ<br /> biên), Nxb Chính trị quốc gia (2008), Tham luận “Đạo đức kinh doanh ở<br /> Việt Nam: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” của Nguyễn Hữu Đễ, Phạm<br /> Văn Đức với tham luận “Đạo đức kinh doanh: Một số vấn đề lý luận và<br /> thực tiễn của Việt Nam” đề cập tới trong Hội thảo “Đạo đức trong kinh<br /> doanh” do Viện triết học, Viện KHXH Việt Nam phối hợp với Viện Triết học,<br /> Viện Khoa học xã hội Trung Quốc (12 / 2012).<br /> Những nghiên cứu về giáo dục CMĐĐKD hầu như chưa nhiều. Các<br /> nghiên cứu mới chỉ tiếp cận nhỏ lẻ và bước đầu nhấn mạnh tới công tác<br /> giáo dục.<br /> 5<br /> <br />