Tóm tắt luận án Tiến sĩ chuyên ngành Chính trị học: Trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở ở Việt Nam hiện nay (Qua khảo sát thực tế tại tỉnh Nghệ An)

Chia sẻ: Nguyen Ma | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

53
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án nhằm đưa ra các luận cứ; trên cơ sở đó đánh giá thực trạng trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở (qua khảo sát thực tế tại tỉnh Nghệ An); đề xuất phương hướng và những giải pháp nâng cao trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở ở Việt Nam hiện nay

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ chuyên ngành Chính trị học: Trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở ở Việt Nam hiện nay (Qua khảo sát thực tế tại tỉnh Nghệ An)

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỒ THỊ BÍCH NGỌC TR¸CH NHIÖM CHÝNH TRÞ CñA NG¦êI §øNG §ÇU CHÝNH QUYÒN C¥ Së ë VIÖT NAM HIÖN NAY (Qua khảo sát thực tế tại tỉnh Nghệ An) TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: CHÍNH TRỊ HỌC Mã số: 62 31 02 01 Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH Nguyễn Đăng Thành HÀ NỘI - 2019
CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH Người hướng dẫn khoa học: GS. TSKH Nguyễn Đăng Thành Phản biện1:..................................................................................................... ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ Phản biện2:..................................................................................................... ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ Phản biện3:..................................................................................................... ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện, họp tại Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh ........................................................................................................................ ..................................................................................................................... Vào hồi, giờ ngày tháng năm Có thể tìm hiểu luận án tại - Thư viện Quốc gia. - Thư viện Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1. Hồ Thị Bích Ngọc (2014-2015), “Nghiên cứu đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cơ sở tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị thị xã Cửa Lò”, Đề tài khoa học cấp tỉnh, Chủ nhiệm đề tài. 2. Hồ Thị Bích Ngọc (2015), “Trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền cơ sở”, Tạp chí Quản lý nhà nước ISSN 2354-0761, (231), tr.30-33. 3. Hồ Thị Bích Ngọc (2015), “Chính quyền thị xã Cửa Lò đẩy mạnh phát triển kinh tế du lịch”, Tạp chí khoa học & công nghệ Nghệ An ISSN 1859-1949, (7), tr.39-41. 4. Hồ Thị Bích Ngọc (2015), “Nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị thị xã Cửa Lò”, Tạp chí Quản lý nhà nước ISSN 2354-0761, (234), tr.76-79. 5. Hồ Thị Bích Ngọc (2018), “Đánh giá thực trạng thực hiện các quy định về quyền hạn và trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền cơ sở ở Việt Nam”, Tạp chí khoa học & công nghệ Nghệ An ISSN 1859-1949, (10), tr.17-20. 6. Hồ Thị Bích Ngọc (2018), “Trách nhiệm chính trị của chủ tịch ủy ban nhân dân xã,phường, thị trấn”, Tạp chí khoa học & công nghệ Nghệ An ISSN 1859-1949, (11), tr.21-25.
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Xuất phát từ sự vận động không ngừng của đời sống chính trị, Việt Nam cũng như thế giới luôn có sự biến đổi không ngừng. Vấn đề quyền lực của mỗi cá nhân hay một thể chế, ở cấp trung ương hay cấp cơ sở đều chịu sự tác động, thành quả đạt được luôn song hành kinh nghiệm đúc rút buộc phải truy cứu ngay đời sống chính trị cấp cơ sở. (ví dụ: một ông chủ tịch UBND và chủ tịch HĐND xã được đánh giá cao về uy tín tại Liên hợp quốc khi đem lại cho chính quyền cơ sở những giá trị tích hợp vượt trội về một mô hình nhân rộng; nhưng ngược lại một ông chủ tịch UBND và chủ tịch HĐND xã trở thành mẫu hình “ kinh nghiệm” tại các nước khi để chính quyền có điểm nóng chính trị -xã hội). Quyền lực nhà nước tại cơ sở trước hết của chính người dân cơ sở, chính quyền là thiết chế bộ máy quyền lực của người dân tại cơ sở và người đứng đầu chính quyền là người nắm quyền lực chính trị do người dân ủy quyền. Điều đó đi đến nhân quả của quyền lực chính trị xuất phát từ yêu cầu của người dân cần thay đổi, cải thiện chính những lợi ích của mình đối với đời sống chính trị tại cơ sở, thông qua lá phiếu quyền lực mà họ trao. Trách nhiệm chính trị là trách nhiệm của cơ quan nhà nước, của cán bộ giữ trọng trách trong bộ máy quyền lực Nhà nước được đặt ra trước cử tri và các tầng lớp nhân dân. Trách nhiệm đó phải được xác lập dựa trên sự tín nhiệm của nhân dân là chủ thể đã bầu ra những người được giao chức vụ, quyền hạn. Xuất phát từ vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, đặc biệt đối với công tác cán bộ đã góp phần quan trọng đối với phương thức lãnh đạo của Đảng. Tổng kết 20 xây dựng chiến lược cán bộ, Đại hội XII của Đảng, Hội nghị Trung
2 ương 7 khóa XII đã thảo luận và ban hành Nghị quyết về “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”. Nghị quyết 26-NQ/TW, ngày 19/5/2018 của Ban Chấp hành Trung ương được xây dựng trên quan điểm đổi mới, coi yếu tố cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược trong Nghị quyết, là trung tâm, xuyên qua mọi đổi mới trên các lĩnh vực, có vai trò quan trọng nhất, quyết định thành công hay thất bại của sự nghiệp cách mạng của Đảng. Tuy nhiên, nhận thức của một số cấp ủy, tổ chức đảng, lãnh đạo cơ quan, đơn vị và cán bộ, đảng viên về cán bộ và công tác cán bộ chưa thật sự sâu sắc, toàn diện. Vẫn còn tình trạng chưa hiểu rõ về vai trò, tầm quan trọng cũng như yêu cầu tiến hành thường xuyên, liên tục, toàn diện, đồng bộ của công tác cán bộ. Có tổ chức đảng và người đứng đầu chưa thấy rõ mối quan hệ biện chứng, sự liên quan mật thiết giữa xây dựng đội ngũ cán bộ với xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đổi mới tổ chức bộ máy, công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ chưa ngang tầm nhiệm vụ. Ở nhiều nơi vẫn còn tình trạng người đứng đầu chính quyền cơ sở thiếu trách nhiệm, chưa gương mẫu, mất dân chủ hoặc nể nang, né tránh, ngại va chạm, thậm chí có biểu hiện dùng tập thể để hợp lý hóa ý đồ cá nhân., hiếm một người chỉ huy vượt tầm tại các cấp nói chung và cơ sở nói riêng.… Chúng ta đã có các quy định về Trách nhiệm nêu gương trách nhiệm giải trình, trách nhiệm phản biện hay các kênh quan trọng của nhà nước như trách nhiệm pháp lý nhưng trách nhiệm chính trị cao hơn ở chổ nó gắn chặt với bản chất chế độ, gắn chặt với niềm tin của người dân và uy tín của người cán bộ, lúc vi phạm thì người đứng đầu chịu trách nhiệm cao nhất trước lá phiếu đã bầu nên mình, xin lối người dân cơ sở, luận tội về mặt chính trị… đây cũng chính là lỗ hổng về việc thể chế hóa quy định của Đảng cũng như hiện thực hóa quyền dân chủ của người dân cấp cơ sở; sự đổi mới hệ thống chính trị cơ sở.
3 Xuất phát từ vai trò, thực trạng, giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước (QLNN) của chính quyền cơ sở và yêu cầu đổi mới hệ thống chính trị cơ sở đã đặt ra đối với trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở. Theo các quy định hiện hành thì trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở trong QLNN của chính quyền cơ sở vẫn còn mang tính chung chung; bộ máy chính quyền cơ sở còn nhiều hạn chế bất cập như cồng kềnh, kém hiệu quả, kỷ luật hành chính không chặt chẽ, thực trạng của việc tùy tiện xử lý sự vụ của người đứng đầu, luật được ban hành nhưng không thực hiện đúng luật mà theo ý chí chủ quan của cấp trên, các văn bản, quy định ban hành chồng chéo, khó thực thi; các nhiệm vụ thực thi tại chính quyền cơ sở không kịp thời, không hiệu quả, vẫn còn tình trạng nhũng nhiễu, hách dịch, chây ì, cấp dưới không nghe cấp trên, cấp trên thì độc đoán, mất dân chủ; thực thi nhiệm vụ thiếu minh bạch công khai, thiếu định lượng nên kết quả nhiệm vụ còn chung chung. Vậy, trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở gắn liền với trách nhiệm về một thực trạng chính quyền cơ sở còn nhiều bất cập. Xuất phát từ những lý do lý luận và thực tiễn nêu trên tác giả lựa chọn chủ đề “Trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở ở Việt Nam hiện nay” (qua khảo sát tại tỉnh Nghệ An) làm Luận án Tiến sỹ chuyên ngành Chính trị học. 2. Mục tiêu và đối tƣợng nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Đưa ra các luận cứ; trên cơ sở đó đánh giá thực trạng trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở (qua khảo sát thực tế tại tỉnh Nghệ
4 An); đề xuất phương hướng và những giải pháp nâng cao trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở ở Việt Nam hiện nay. 2.2. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở ở Việt Nam. 3. Phƣơng pháp nghiên cứu - Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh; phương pháp khoa học liên ngành; phương pháp chuyên gia; phương pháp điều tra xã hội học; sử dụng phần mềm để phân tích 4. Những kết quả của Luận án - Đưa ra các luận cứ khoa học trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở hiện nay. - Luận án chỉ ra tồn tại, nguyên nhân và những vấn đề đặt ra trong việc thực hiện trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở hiện nay. - Luận án đề xuất phương hướng và một số giải pháp, nhấn mạnh những giải pháp đột phá nhằm tăng cường thực hiện trách nhiệm chính trị của người đúng đầu chính quyền cơ sở hiện nay. 5. Những đóng góp ý nghĩa của Luận án 5.1. Những đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận - Luận án tổng quan các công trình khoa học nghiên cứu thế giới và trong nước, vận dụng những tư tưởng, quan điểm lý luận tiến bộ vào luận án; làm rõ khái niệm, cơ sở hình thành, đặc điểm, nhân tố ảnh hưởng và các nội dung lý luận trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở hiện nay.
5 - Luận án chỉ ra tồn tại, nguyên nhân và những vấn đề đặt ra trong việc thực hiện trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở hiện nay qua việc nghiên cứu thể chế, cơ chế, quyền lực chính trị và các nguồn lực trong thực tế. - Luận án đề xuất phương hướng và một số giải pháp, nhấn mạnh những giải pháp đột phá nhằm tăng cường thực hiện trách nhiệm chính trị của người đúng đầu chính quyền cơ sở hiện nay. 5.2. Những điểm mới rút ra từ các kết quả nghiên cứu,khảo sát Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở hiện nay. Kết quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo được sử dụng vào nghiên cứu, giảng dạy và học tập trong khoa học chính trị, các cơ sở nghiên cứu, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao nhận thức, cán bộ, công chức; trong công tác xây dựng Đảng, đoàn thể, các tổ chức kinh tế-xã hội, cơ quan hoạch định đường lối chính sách. 6. Kết cấu của Luận án Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở hiện nay. Kết quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo được sử dụng vào nghiên cứu, giảng dạy và học tập trong khoa học chính trị, các cơ sở nghiên cứu, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao nhận thức, cán bộ, công chức; công tác xây dựng Đảng, đoàn thể, các tổ chức kinh tế-xã hội, cơ quan hoạch định đường lối chính sách. Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Danh mục các công trình nghiên cứu của tác giả có liên quan đến luận án và Phụ lục, kết cấu của luận án gồm: 4 chương, 9 tiết.
6 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN TRÁCH NHIỆM CHÍNH TRỊ CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CHÍNH QUYỀN CƠ SỞ 1.1. CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU Ở NƢỚC NGOÀI Luận án đã tổng quan kết quả nghiên cứu một số công trình của các nhà khoa học Mỹ, Anh, Đức, Nhật Bản, Trung Quốc, Sing-ga-po, Thái Lan, Phi-líp-pin liên quan đến nội dung luận án. Qua một số công trình nước ngoài mà tác giả đã tiếp cận cho thấy: Thứ nhất, Các công trình nghiên cứu về quyền lực chính trị, về thể chế, về chính sách, về nguồn lực hay về sự phát triển thịnh vượng ... đều đề cập liên quan trách nhiệm chính trị . Thứ hai, trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở được điều chỉnh sát với thực quyền, không tập trung quyền lực, xu hướng không bị giới hạn bởi các thiết chế và các khâu trung gian; các chính sách, quy định khi được ban hành sát với đời sống thực tiễn, ít bị chồng chéo, dễ thực thi tại các quốc gia đó. . Thứ ba, tư duy gắn trách nhiệm chính trị với một thiết kế mô hình nhà nước khoa học, hiệu quả, coi trọng hiệu quả kinh tế của nhà nước đó tạo ra, thu gọn các hoạt động của bộ máy, các đầu mối trong công tác quản lý nhưng không giảm sút quyền lực của nhà nước, gắn với quyền lực quyền lực của cá nhân phải được minh bạch hóa . Thứ tư, các nghiên cứu nước ngoài hướng về diện rộng đến các áp lực đối với nhà nước cũng là áp lực lên trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở.
7 Thứ năm, Trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở chú trọng phương pháp đo lường bằng các phương tiện định lượng; tác động đến các thiết chế nhưng kiểm soát được chính mình.. 1.2. CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU Ở TRONG NƢỚC Trên cơ sở nền tảng chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh nhiều tác giả có bề dày nghiên cứu về trách nhiệm chính trị trên cách tiếp cận nhấn mạnh vai trò của hệ thống chính trị cơ sở, trách nhiệm đó được phát huy với phương diện tổ chức chính quyền cơ sở, người đứng đầu chính quyền cơ sở đóng vai trò quản lý, điều hành xã phường, thị trấn như thế nào. Trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở được tiếp cận nghiên cứu dưới góc độ quyền lực của nhà nước, người đứng đầu chính quyền cơ sở là cán bộ của Đảng cộng sản Việt Nam thì thể hiện như thế nào. Cách tiếp cận kiểm soát quyền lực các thiết chế chính trị xã hội, nhà nước kiến tạo hay quản trị tốt là minh chứng sống động khi hiện thực hóa trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở. Các nội dung chưa được tiếp cận trong nghiên cứu đó là: (1) Nghiên cứu toàn diện và căn bản về lý luận trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở (2). Nhứng giải pháp đột phá để vận dụng nội dung của luận án đang nghiên cứu vào đời sống chính trị tại cơ sở nói riêng và góp phần đưa đất nước Việt Nam phát triển nói chung (3). Chưa nghiên cứu các quy định thể chế hóa của đảng, nhà nước khi đối tượng nghiên cứu là trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở, đặc biệt là thiếu sự nghiên cứu chuyên sâu về các quy định của Đảng. (4) Hệ thống lý luận chính trị so sánh về vấn đề này còn ít , chưa có định nghĩa khái niệm và giải pháp Trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở trong khi nguồn lực hiện tại của đất nước cho phép thực thi tại cơ sở để từ đó thay đổi thể chế cấp cao hơn.
8 1.3. CÁC NỘI DUNG LUẬN ÁN CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU Những công trình nghiên cứu nêu trên chưa hệ thống hóa quan điểm và cách tiếp cận; đưa ra quan điểm, cách tiếp cận về trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở phù hợp với bối cảnh, đặc điểm của đời sống chính trị, mô hình tổ chức hệ thống chính trị và yêu cầu đổi mới Việt Nam hiện nay. Những công trình nghiên cứu chưa nghiên cứu cách thức thực hiện trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở ở một số nước; từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Những công trình nghiên cứu nêu trên chưa khảo sát thực trạng; chỉ ra nguyên nhân; những vấn đề đặt ra đối với hệ thống các quy định và việc thực hiện trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở ở Việt Nam hiện nay (qua khảo sát thực tế tại tỉnh Nghệ An). Những công trình nghiên cứu nêu trên chưa đề xuất phương hướng và giải pháp toàn diện và đột phá nâng cao trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở ở Việt Nam trong thời gian góp phần xây thể chế chính trị Việt Nam tiến bộ hơn. Chƣơng 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN TRÁCH NHIỆM CHÍNH TRỊ CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CHÍNH QUYỀN CƠ SỞ 2.1. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC ĐIỂM TRÁCH NHIỆM CHÍNH TRỊ CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CHÍNH QUYỀN CƠ SỞ 2.1.1. Khái niệm trách nhiệm chính trị của ngƣời đứng đầu chính quyền cơ sở Luận án đã đưa ra và làm rõ các khái niệm bộ phận như : chính quyền cơ sở; trách nhiệm chính trị; người đứng đầu và khái niệm chính : Trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở. Phân tích,
9 làm rõ cơ chế, nguồn gốc hình thành và so sánh trách nhiệm chính trị với các trách nhiệm khác như: trách nhiệm pháp lý, trách nhiệm xã hội, trách nhiệm giải trình, trách nhiệm nêu gương... 2.1.2. Đặc điểm và các yếu tố tác động đến Trách nhiệm chính trị của ngƣời đứng đầu chính quyền cơ sở Một là, tính nghĩa vụ và bổn phận. Hai là, Gắn bó mật thiết đời sống dân chủ trực tiếp. Ba là, chịu sự tác động mạnh mẽ của hệ thống chính trị. Bốn là, chịu sự tác động của điều kiện kinh tế xã hội, cơ chế kinh tế và phong tục tập quán địa phương .Năm là, chịu sự tác động của kết quả giải quyết nhiệm vụ tại cơ sở… 2.2. NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ TRÁCH NHIỆM CHÍNH TRỊ CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CHÍNH QUYỀN CƠ SỞ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 2.2.1. Sự huy động tối đa nguồn lực của đời sống chính trị - xã hội cơ sở để hoàn thành nhiệm vụ đƣợc giao là Trách nhiệm chính trị của ngƣời đứng đầu chính quyền cơ sở . Sự huy động nguồn lực đối với trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở thể hiện: Thứ nhất, nắm rõ các quy định, chủ trương, đường lối, chính sách mới thiết thực để tổ chức, điều hành, quản lý và phục vụ nhân dân. Thứ hai, phát huy tốt sự chủ động của chính quyền cơ sở, phân cấp, phân quyền mạnh, phân công rõ trách nhiệm giữa cá nhân và tập thể. Thứ ba, gắn liền với hành vi chuẩn mực của người đứng đầu với nền công vụ liêm chính, kiến tạo, phục vụ nhân dân. Thứ tư, gắn với nghĩa vụ, trách nhiệm pháp lý, chế tài xử phạt, phát huy quyền dân chủ chính trị cao nhất, khắc phục tình trạng tha hóa quyền lực phù hợp đặc thù đời sống chính trị cấp cơ sở. Thứ năm, phát huy hiệu quả mối quan hệ giữa thể chế, đường lối, chủ trương, quy định, biện pháp của Đảng, Nhà nước với người đứng đầu và ngược lại. Thứ
10 sáu, gắn với trách nhiệm đạo đức, truyền thống văn hóa, đoàn kết, hoạt động tự quản, hoạt động các hội nghề nghiệp xã hội, cung cách ứng xử... 2.2.2. Phát huy Trách nhiệm chính trị của ngƣời đứng đầu chính quyền cơ sở thông qua vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng cộng sản Việt Nam Để đảm bảo trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở thông qua vai trò lãnh đạo cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam cần đáp ứng: Thứ nhất, thể hiện lập trường kiên định chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng sáng tạo và phát triển phù hợp với thực tiễn, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ trí tuệ, kiên định đường lối đổi mới, chấp hành tốt chủ trương, chính sách Pháp luật của Nhà nước ở cơ sở. Thứ hai, tăng cường tổng kết thực tiễn, tạo lập môi trường dân chủ, tham gia tích cực các cuộc họp chi bộ cơ sở. Thứ ba, đổi mới tư duy về phương thức Đảng cầm quyền, dân chủ, hội nhập, phương thức quản trị, điều hành quản lý, nâng tầm nhận thức và phương pháp hành động, Thứ tư, không ngừng xây dựng chính quyền cơ sở vững mạnh, thường xuyên tiếp xúc, đối thoại trực tiếp với người dân cơ sở, chủ động nắm bắt, đánh giá, dự báo diễn biến tư tưởng, hành động và có biện pháp gải quyết kịp thời tại cơ sở. Thứ năm, xác định rõ và thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ, mô hình tổ chức của các tổ chức Đảng ngay tại cơ sở, xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ đạt tiêu chuẩn, tăng cường bồi dưỡng kỹ năng nghiệp vụ theo chức danh cán bộ cơ sở. Thứ sáu, đổi mới và nâng cao chất lượng sinh hoạt Đảng , tự phê bình và phê bình, thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ, giữ nghiêm kỷ luật trong Đảng, gương mẫu, uy tín đối với nhân dân.
11 2.2.3. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nƣớc, xây dựng một chính quyền gần dân là trách nhiệm chính trị của ngƣời đứng đầu chính quyền cơ sở hiện nay Cụ thể hóa chủ trương, chính sách, quy định các chương trình kế hoạch, lựa chọn những nội dung trọng tâm, trọng điểm, những vấn đề bức xúc để tập trung triển khai thực hiện. Vận hành hiệu lực, hiệu quả chính quyền cơ sở theo hướng tiến bộ hiện đại, nền quản trị tốt, phù hợp. Tăng cường chế tài xử phạt vi phạm đối với người đứng đầu chính quyền cơ sở, điều chỉnh, bổ sung những hạn chế của các quy định ban hành thông qua hành vi chính trị, văn hóa chính trị hay thể chế chính trị. Tập trung nghiên cứu các giải pháp sáng tạo thấu đáo và đột phá về mặt thể chế, thay đổi cơ chế chính sách theo chiều hướng tiến bộ và bền vững. Quá trình điều hành, quản lý luôn công khai, minh bạch, giải trình theo quy trình chặt chẽ để dân biết, dân bàn , dân làm, dân kiểm tra, chống lợi ích cục bộ, nhũng nhiễu...làm mất lòng tin của người dân cơ sở. Khắc phục thực trạng hình thức trong bầu cử, tha hóa quyến lực của người dân và Nhà nước phù hợp đời sống chính trị cấp cơ sở. 2.2.4. Kiểm soát quyền lực, nhân tố quan trọng đảm bảo phát huy trách nhiệm chính trị của ngƣời dân cơ sở Kiểm soát quyền lực với mục đích gia tăng tính hiệu quả, hiệu lực, gia tăng yếu tố tiến bộ của quyền lực công vì một chính quyền thực hiện tốt vai trò điều tiết và kiến tạo. Người đứng đầu chính quyền cơ sở thực hiện nhiệm vụ tổ chức đôn đốc việc thực hiện tốt công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định, không để tồn đọng kéo dài, đùn đẩy vượt cấp. Phát huy khối đại đoàn kết, Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể, vận động quần chúng tham gia bảo vệ trật tự trị an xây dựng nếp sống văn hóa, bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế xã hội, thực hiện tốt công tác giám sát, phản biện xã. Đảng chịu sự giám sát của nhân dân, thực hiện cơ chế “tự kiểm soát” bằng cách hình thức sinh hoạt Đảng như tự phê bình và phê bình, kỷ luật Đảng, hoạt động kiểm tra giám sát của các
12 tổ chức Đảng từ chi bộ đến cấp ủy cùng cấp và cấp trên là Ban Thường vụ Huyện, Thành, Thị theo Điều lệ Đảng. Kiểm soát bằng các thiết chế cộng đồng, tự quản, dư luận, các tổ chức xã hội nghề nghiệp… 2.2.5. Phong cách thủ lĩnh chính trị, phong cách điều hành, quản lý của cá nhân ngƣời đứng đầu chính quyền cơ sở gắn liền với trách nhiệm chính trị Tư duy, nhận thức, phương pháp, phong cách thực thi nhiệm vụ công hình thành từng phẩm chất của người đứng đầu. Nếu người đứng đầu chính quyền cơ sở là chủ của chuỗi lao động sáng tạo, tố chất nổi trội về phẩm chất đạo đức, lối sống , vì dân mà phục vụ, cống hiến sẽ là tấm gương sáng cho cán bộ, đảng viên, công chức, người lao động và người dân cơ sở noi theo. Phong cách thủ lĩnh chính trị, phong cách điều hành, quản lý của cá nhân người đứng đầu chính quyền cơ sở gắn liền với trách nhiệm chính trị khi lăn lộn trong thực tiễn cơ sở, gần dân, sát dân và giải quyết từng sự vụ cụ thể. Trong điều kiện ngày nay, yêu cầu tại cơ sở phải là một chiến lược gia, bên cạnh có năng lực chuyên môn trên các lĩnh vực quản lý còn phải là người có tầm nhìn thích ứng với các thay đổi tác động đến địa phương mình, biết điều hành, sử dụng công nghệ, tối ưu các phương thức giải trình, minh bạch công khai trong điều hành quản lý một chính quyền tại cơ sở ngày càng hiện đại. Đồng thời, có phong cách nhận lỗi và chịu xử phạt do hậu quả mình gây ra. Chƣơng 3 THỰC TRẠNG TRÁCH NHIỆM CHÍNH TRỊ CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CHÍNH QUYỀN CƠ SỞ Ở NƢỚC TA HIỆN NAY 3.1. MỘT SỐ THỰC TRẠNG VỀ TRÁCH NHIỆM CHÍNH TRỊ CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CHÍNH QUYỀN CƠ SỞ Ở NƢỚC TA HIỆN NAY 3.1.1. Ƣu điểm trong việc phát huy trách nhiệm chính trị của ngƣời đứng đầu chính quyền cơ sở hiện nay Trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở trong thực tiễn đã góp phần quan trọng giải quyết các nhiệm vụ tại đời sống
13 chính trị cơ sở; nhiều chủ trương, chính sách mới của Đảng, Nhà nước góp phần nâng cao, tạo sự chuyển biến mới về nhận thức, đẩy lùi căn bệnh bình quân chủ nghĩa tồn tại từ lâu, tập trung nguồn lực ưu tiên đầu tư, tạo đột phá mới cho xây dựng cán bộ theo tư duy sáng tạo gắn với thực tiễn. Tại cơ sở, khi phát huy trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở đã góp phần giải quyết được các mối quan hệ: giữa dân với đảng, nhà nước; kinh tế và chính trị; lãnh đạo và cầm quyền; tập trung và dân chủ; chính quyền và cộng đồng xã hội; truyền thống và hiện đại; công khai, minh bạch, giải trình với quan liêu, trì trệ, lạc hậu.v.v.... Xây dựng chính quyền cơ sở ngày càng hiệu quả, gần dân; các phương thức kiểm soát quyền lực ngày càng phát huy ; người đứng đầu chính quyền cơ sở ngày càng có sự chuyển biến về nhận thức lẫn thực thi nhiệm vụ góp phần nâng cao đời sống của người dân tại cơ sở. 3.1.2. Hạn chế, tồn tại trong việc phát huy Trách nhiệm chính trị của ngƣời đứng đầu chính quyền cơ sở hiện nay. - Những bất cập trong việc ban hành và thực hiện các quy định Nhà nước liên quan đến trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở. - Những yếu kém, bất cập của người đứng đầu chính quyền cơ sở ảnh hưởng đến việc phát huy trách nhiệm chính trị. - Một số hạn chế, bất cập tại chính quyền cơ sở làm ảnh hưởng đến việc phát huy trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở. - Trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở chưa gắn với đẩy mạnh giao quyền tự chủ cho cấp cơ sở. - Chưa phát huy các cơ chế mang tính đồng bộ và đột phá trong việc thực hiện trách nhiệm chính trị của người đứng đầu cơ sở. - Năng lực lãnh đạo của cấp ủy Đảng cơ sở chưa đáp ứng được yêu cầu phát huy trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở.
14 3.1.4. Một số nguyên nhân ảnh hƣởng trực tiếp đến việc phát huy trách nhiệm chính trị của ngƣời đứng đầu chính quyền cơ sở 3.1.4.1. Nguyên nhân của những ưu điểm Do sự đổi mới của đất nước trong tiến trình hội nhập, thực tiễn đời sống chính trị trong nước thích ứng với thời đại;công tác xây đựng,chỉnh đốn Đảng, đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực, củng cố bộ máy nhà nước ngày càng được quan tâm, đầu tư thích đáng; hệ thống các quy định liên quan đến trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở ngày càng tiến bộ. Do yêu cầu xây dựng một chính quyền hiệu lực, hiệu quả, yêu cầu đổi mới hệ thống chính trị dân chủ, yêu cầu từ cộng đồng dân cư, các nguồn lực, dư luận xã hội... Cơ bản người đứng đầu chính quyền cơ sở có phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị cách mạng vững vàng, yêu quê hương đất nước. Trình độ chuyên môn nghiệp vụ, ý thức pháp luật, không ngừng nổ lực rèn luyện nâng cao trình độ chuyên môn hoàn thành nhiệm vụ được giao, đại đa số người đứng đầu luôn có tinh thần cầu thị, tôn trọng và lắng nghe ý kiến từ người dân cơ sở. 3.1.4.2. Nguyên nhân chủ yếu của những mặt hạn chế Trong một thời gian dài nguồn lực đất nước chưa cho phép, điều kiện đất nước ưu tiên cho cái chung, tính tập thể, kéo dài sự điều hành nhà nước mệnh lệnh hành chính và xa lạ tư duy nhà nước kiến tạo, điều tiết, phục vụ. Đất nước đang trong quá trình xây dựng, hoàn thiện nền kinh tế thị trường, thể chế chưa đồng bộ, quy định của Đảng chậm đổi mới; hệ thống pháp luật, các yếu tố phản tiến bộ xâm nhập chưa được kiểm soát; công tác quản lý nhà nước có lúc, có nơi còn buông lỏng, chính sách, thủ tục, quy định còn rườm rà, khó thực thi, bất hợp lý, không xác định rõ trách nhiệm cá nhân và trách nhiệm tập thể. Hệ thống chính trị cơ sở chậm đổi mới, thiếu các giải pháp căn cơ và đột phá dẫn đến nhiều thực trạng chậm khắc phục;
15 công tác bầu cử còn chưa thực chất, công tác cán bộ còn bị lũng đoạn; công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát không hiệu quả, thiếu sự giám sát của người dân cơ sở, cơ chế dân chủ ở nhiều xã phường không được phát huy, uy tín một số người đứng đầu chính quyền cơ sở chưa cao … 3.2. TRÁCH NHIỆM CHÍNH TRỊ CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CHÍNH QUYỀN CƠ SỞ Ở TỈNH NGHỆ AN 3.2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên và tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Nghệ An Nghệ An là vùng đất địa linh nhân kiệt, giàu truyền thống cách mạng, con người chịu thương, chịu khó, thông minh, hiếu học, thật thà và trung thành, tận tụy; là vùng đất bao giờ cũng đi trước về sau trong phục vụ đại cục. Thời nào cũng có những anh hùng, danh nhân kiệt xuất, ngày nay bất cứ lĩnh vực ngành nào, cấp nào của cả nước đều có những tấm gương điển hình là người Nghệ An. Với diện tích đất tự nhiên là 1.658.729 ha, là tỉnh có diện tích lớn nhất của cả nước, trong đó miền núi chiếm 3/4 diện tích, phần lớn đồi núi tập trung ở phía Tây của tỉnh. Tỉnh có 10 huyện miền núi thì đến 5 huyện là miền núi cao, địa hình phức tạp, có đường biên giới và bờ biển dài thuận cơ hội cho buôn lậu, truyền đạo trái phép, di cư bất hợp pháp; tài nguyên đất đai, khoáng sản tuy phong phú nhưng phân tán, nhỏ lẻ, trữ lượng thấp, khí hậu khắc nghiệt... gây cho Nghệ An không ít khó khăn trong việc phát triển kinh tế-xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh trên địa bàn. Nhiều vấn đề xã hội như: tệ nạn ma tuý, tham nhũng, lãng phí, tội phạm còn diễn biến phức tạp, tai nạn giao thông còn nhiều, an ninh biên giới, vùng dân tộc thiểu số, vùng tôn giáo vẫn còn diễn biến phức tạp. Đời sống của nhân dân, nhất là vùng sâu, vùng xa vẫn còn rất nhiều khó khăn, tỷ lệ hội nghèo rất lớn. Có 480 đơn vị hành chính cấp xã (435 xã, 27 phường và 18 thị trấn) tương đương 960 vị trí người
16 đứng đầu chính quyền cơ sở; trong đó loại 1: 94; loại 2: 274; loại 3: 112. Số lượng đơn vị hành chính cấp xã lớn, quy mô từng đơn vị hành chính cấp xã không đồng đều (116 xã thuộc vùng cao; 128 xã vùng núi thấp và 229 xã thuộc vùng đồng bằng), 5.791 xóm, khối, bản. Điều kiện tự nhiên xã hội dẫn tới khối lượng, độ phức tạp trong quản lý điều hành của từng đơn vị xã không giống nhau. Do vậy, yêu cầu trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở cho từng loại xã là khác nhau. 3.2.2. Những vấn đề bất cập về trách nhiệm chính trị của ngƣời đứng đầu chính quyền cơ sở đang diễn ra tại Nghệ An * Về trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở. Ngoài thực trạng chung các nội dung của trách nhiệm chính trị người đứng đầu chính quyền cơ sở cả nước hiện nay thì cụ thể tại Nghệ An qua điều kiện tự nhiên, điều kiện phát triển kinh tế cũng như thực tế đời sống chính trị tại hệ thống chính trị cấp xã , qua khảo sát thực tế tại các mẫu được chọn, rút ra nhứng thực trạng cụ thể, bổ sung thêm hệ thống thực trạng chung của cả nước. Chƣơng 4 PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP NÂNG CAO TRÁCH NHIỆM CHÍNH TRỊ CỦA NGƢỜI ĐỨNG ĐẦU CHÍNH QUYỀN CƠ SỞ Ở NƢỚC TA HIỆN NAY Trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở ở nước ta hiện nay là một nội dung quan trọng góp phần đưa đất nước Việt Nam thoát khỏi những tồn tại yếu kém ngay tại chính quyền cơ sở, góp phần đổi mới hệ thống chính trị từ chiều dưới lên, từ cấp thấp nhất đến cấp cao nhất, đổi mới tổ chức bộ máy gắn liền với đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, đoàn thể nhân dân cũng như góp phần đưa các nguồn lực xã hội ngày càng lớn mạnh
17 4.1. PHƢƠNG HƢỚNG - Tăng cường trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở phải bảo đảm một chính quyền cơ sở nói riêng và hệ thống hành chính nhà nước nói chung vận hành một cách thống nhất, thông suốt, có hiệu lực, hiệu quả - Tăng cường trách nhiệm chính trị người đứng đầu chính quyền cơ sở phải trên cơ sở bám sát thực tiễn Việt Nam, đồng thời tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm trên các phương diện lý luận và thực tiễn của thế giới và thời đại ; bảo đảm tính kế thừa, tiến bộ và hiện đại - Vận dụng đúng đắn nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng và Nhà nước, gắn phát huy dân chủ với đề cao trách nhiệm cá nhân để tăng cường trách nhiệm chính trị của người đứng đầu chính quyền cơ sở - Tăng cường quyền hạn và trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền cơ sở cần phải gắn liền với đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, đổi mới hệ thống chính trị cơ sở 4.2. GIẢI PHÁP 4.2.1. Hoàn thiện hệ thống các quy định về quyền hạn và trách nhiệm chính trị ngƣời đứng đầu chính quyền cơ sở hiện nay Các quy định đưa ra đầy đủ các yêu cầu, mục tiêu, phương hướng, giải pháp và đặc biệt có những giải pháp đột phá mạnh mẽ thì mới được căn cơ các vấn đề thực tế đặt ra. Các quy định ban hành cụ thể hóa vai trò, vị trí, trách nhiệm của người đứng đầu, trong đó chú trọng đến chế tài xử phạt khi người đứng đầu chính quyền vi phạm công tác điều hành, quản lý tại cơ sở. Ban hành các quy định theo hướng tăng quyền hạn cho người đứng đầu và chính quyền cơ sở, hiệu quả và năng suất từ kết quả nhiệm vụ được giao sẽ quy định kết quả, trách nhiệm của cấp đó, bỏ bớt tính cao thấp của chính quyền các cấp đồng thời bỏ bớt chế độ báo cáo không cần