Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Đánh giá tiềm năng đất đai và đề xuất giải pháp sử dụng đất nông nghiệp bền vững huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI<br /> <br /> PHẠM ANH TUẤN<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG ĐẤT ĐAI<br /> VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP<br /> BỀN VỮNG HUYỆN HẢI HẬU, TỈNH NAM ĐỊNH<br /> <br /> CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI<br /> MÃ SỐ: 62.85.01.03<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ<br /> <br /> HÀ NỘI – 2014<br /> <br /> Công trình hoàn thành tại:<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI<br /> <br /> Ngƣ i hƣ ng d n : PGS.TS. NGUY N CH T N<br /> TS. NGUY N QUANG HỌC<br /> <br /> Phản biện 1: PGS.TS. NGUY N THỊ VÒNG<br /> Trƣ ng Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br /> <br /> Phản biện 2: PGS.TS. CHU VĂN THỈNH<br /> Hội Khoa học đất<br /> <br /> Phản biện 3: TS. THÁI THỊ QUỲNH NHƢ<br /> Tổng cục Quản lý đất đai<br /> <br /> Luận án sẽ đƣợc bảo vệ tại hội đồng chấm luận án cấp trƣ ng họp tại:<br /> Trƣ ng Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br /> Vào hồi<br /> <br /> gi , ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại thƣ viện:<br /> - Thƣ viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Thƣ viện Trƣ ng Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu<br /> Ở nước ta, vấn đề sử dụng đất nông nghiệp luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt<br /> của Đảng, Nhà nước. Hiện nay, dưới sức ép về sự gia tăng dân số, kinh tế xã hội phát triển<br /> mạnh, nhu cầu của người dân về lương thực, thực phẩm và đời sống văn hoá tinh thần tăng<br /> lên không chỉ về mặt số lượng mà cả về chất lượng. Chính vì vậy, để đáp ứng nhu cầu<br /> lương thực, thực phẩm, ngành sản xuất nông nghiệp phải đi theo hướng thâm canh, tăng<br /> vụ, tăng năng suất và chất lượng sản phẩm và phải duy trì được độ phì nhiêu đất. Do đó<br /> việc đánh giá số lượng và chất lượng đất đai là hết sức cần thiết để phục vụ việc sử dụng<br /> hợp lý tài nguyên đất có hiệu quả và bền vững.<br /> Hải Hậu là huyện ven biển nằm ở phía Nam đồng bằng châu thổ sông Hồng<br /> thuộc tỉnh Nam Định. Trong phát triển kinh tế xã hội và đặc biệt là trong ngành sản<br /> xuất nông nghiệp, Hải Hậu cũng đã đạt được một số thành tựu nhất định trong sản xuất<br /> nông nghiệp, nhưng vẫn chưa khai thác hết tiềm năng và lợi thế, nông nghiệp chủ đạo<br /> hiện nay vẫn là sản xuất lương thực lúa gạo và chiếm tỷ trọng rất lớn trong sản xuất<br /> nông nghiệp của huyện (UBND huyện Hải Hậu, 2011). Một số vùng đất ven biển người<br /> dân đã chuyển đổi một phần diện tích đất làm muối, đất mặt nước, đất bằng chưa sử<br /> dụng sang mục đích nuôi trồng thuỷ sản mặn – lợ và bước đầu đã thu được hiệu quả<br /> nhất định (UBND huyện Hải Hậu, 2010). Tuy nhiên, để góp phần nâng cao giá trị trong<br /> sử dụng đất, từng bước cải thiện đời sống người dân thì việc đánh giá đúng tiềm năng<br /> và lợi thế so sánh của đất đai trên địa bàn huyện là rất cần thiết nhằm xác định được<br /> hướng bố trí, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi trên địa bàn huyện đạt hiệu quả cao<br /> và bền vững là mục tiêu quan trọng. Chính vì vậy, việc nghiên cứu đề tài “Đánh giá<br /> tiềm năng đất đai và đề xuất giải pháp sử dụng đất nông nghiệp bền vững huyện<br /> Hải Hậu, tỉnh Nam Định” có ý nghĩa thực tiễn và mang tính cấp thiết.<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu<br /> Nghiên cứu tiềm năng đất đai, đánh giá hiệu quả sử dụng đất các LUT huyện Hải<br /> Hậu, phân hạng thích hợp đất đai, đánh giá hiệu quả các mô hình sản xuất nông nghiệp,<br /> đánh giá tính bền vững của các LUT được lựa chọn, đề xuất định hướng và giải pháp sử<br /> dụng đất nông nghiệp bền vững huyện Hải Hậu đến năm 2020.<br /> 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài<br /> 3.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu<br /> Xác định được bộ dữ liệu cơ bản về tiềm năng đất đai của huyện Hải Hậu (trên<br /> cơ sở phương pháp đánh giá đất của FAO) làm cơ sở đề xuất sử dụng đất nông nghiệp<br /> bền vững huyện Hải Hậu.<br /> 1<br /> <br /> 3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài<br /> - Kết quả nghiên cứu của đề tài làm cơ sở cho các nhà quản lý chỉ đạo và điều<br /> hành sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện Hải Hậu trong việc chuyển đổi cơ cấu<br /> cây trồng, vật nuôi theo hướng hiệu quả, bền vững.<br /> - Các kết quả nghiên cứu có thế giúp địa phương chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất<br /> nông nghiệp phù hợp, đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất theo hướng phát<br /> triển bền vững, góp phần tăng thu nhập cho người sản xuất nông nghiệp trên địa bàn<br /> huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định.<br /> 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu<br /> 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Hải Hậu; Các<br /> loại đất sản xuất nông nghiệp và đất có khả năng sản xuất nông nghiệp; Các loại hình sử<br /> dụng đất nông nghiệp trên địa bàn huyện, các mô hình sản xuất nông nghiệp điển hình;<br /> Nông dân và người sử dụng đất.<br /> 4.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> - Phạm vi không gian: Nghiên cứu trong phạm vi địa giới hành chính huyện Hải<br /> Hậu, tỉnh Nam Định.<br /> - Phạm vi thời gian: Các vấn đề liên quan đến đối tượng và địa bàn nghiên cứu<br /> trong giai đoạn 1980 – 2013, tập trung chủ yếu trong 3 năm 2009 - 2011.<br /> 5. Những đóng góp m i của đề tài<br /> - Góp phần bổ sung tư liệu khoa học về tính chất đất, xác định được bộ dữ liệu<br /> cơ bản về tiềm năng đất đai của huyện Hải Hậu (trên cơ sở phương pháp đánh giá đất<br /> của FAO) phục vụ phát triển sản xuất nông nghiệp huyện ven biển vùng đồng bằng<br /> Bắc Bộ.<br /> - Luận án đã lựa chọn và xác định được một số chỉ tiêu định tính và định<br /> lượng để đánh giá tính bền vững của các LUT trong sử dụng đất nông nghiệp của<br /> huyện Hải Hậu.<br /> - Đề xuất được các loại hình sử dụng đất nông nghiệp và cơ cấu sử dụng đất<br /> nông nghiệp hợp lý, có hiệu quả và bền vững trên địa bàn huyện Hải Hậu, tỉnh Nam<br /> Định đến năm 2020.<br /> CHƢƠNG 1<br /> TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI<br /> 1.1. Tổng quan về đánh giá đất đai<br /> 1.1.1. Khái niệm về đánh giá đất đai<br /> Khái niệm về đánh giá đất đai (Land Evaluation - LE): FAO đã định nghĩa về đánh<br /> giá đất đai như sau: Đánh giá đất đai là quá trình so sánh, đối chiếu những tính chất vốn<br /> 2<br /> <br /> có của vạt/khoanh đất cần đánh giá với những tính chất đất đai mà loại yêu cầu sử dụng<br /> đất cần phải có (FAO, 1976).<br /> 1.1.2. Đánh giá tiềm năng đất đai<br /> Đánh giá tiềm năng đất đai: là quá trình xác định số lượng, chất lượng đất, liên quan<br /> đến mục đích của đất được sử dụng. Đó là việc phân chia hay phân hạng đất đai thành các<br /> nhóm dựa trên các yếu tố thuận lợi hay hạn chế trong sử dụng đất như độ dốc, độ dày tầng<br /> đất, đá lẫn, tình trạng xói mòn, khô hạn, mặn hoá, v.v… Trên cơ sở đó có thể lựa chọn những<br /> loại sử dụng đất phù hợp (Đỗ Đình Sâm và cs. , 2005).<br /> 1.1.2. Một số nghiên cứu về đánh giá đất đai trên thế giới<br /> * Tình hình đánh giá đất đai ở Liên Xô (cũ)<br /> Đánh giá đất đai ở đây đã xuất hiện từ trước thế kỷ thứ 19. Tuy nhiên, đến những<br /> năm 60 của thế kỷ 20, việc phân hạng và đánh giá đất đai mới được quan tâm và tiến<br /> hành trên cả nước Liên Xô cũ. Theo quan điểm đánh giá đất của Docutraep (1846 1903) bao gồm 3 bước: Đánh giá lớp phủ thổ nhưỡng (so sánh các loại thổ nhưỡng theo<br /> tính chất tự nhiên); Đánh giá khả năng sản xuất của đất (yếu tố được xem xét kết hợp<br /> với yếu tố khí hậu, độ ẩm, địa hình); Đánh giá kinh tế đất (chủ yếu là đánh giá khả năng<br /> sản xuất hiện tại của đất).<br /> * Tình hình đánh giá đất đai ở Mỹ:<br /> Hệ thống đánh giá phân loại đất đai theo tiềm năng của Hoa Kỳ đã được Bộ Nông<br /> nghiệp Hoa Kỳ (USDA) đưa ra vào những năm 1961, phương pháp đánh giá phân hạng đất<br /> đai có tên: “Đánh giá tiềm năng đất đai”. Cơ sở đánh giá tiềm năng sử dụng đất đai dựa<br /> vào các yếu tố hạn chế trong sử dụng đất chúng được phân ra thành 2 nhóm:<br /> - Nhóm các yếu tố hạn chế vĩnh viễn: bao gồm những hạn chế không dễ thay đổi<br /> và cải tạo được như: độ dốc, độ dày tầng đất , lũ lụt và khí hậu khắc nghiệt, v.v…<br /> - Nhóm những yếu tố hạn chế tạm thời: có khả năng khắc phục được bằng các biện<br /> pháp cải tạo trong quản lý đất đai như độ phì ,thành phần dinh dưỡng và những trở ngại<br /> về tưới tiêu, v.v…<br /> 1.1.3. Đánh giá đất theo FAO<br /> Năm 1970, tổ chức Nông – Lương Liên Hợp Quốc (FAO) đã tập hợp các chuyên<br /> gia nông nghiệp hàng đầu ở nhiều quốc gia tổng hợp xây dựng “Đề cương đánh giá đất<br /> đai”. Kết quả là Uỷ ban Quốc tế nghiên cứu đánh giá đất của tổ chức FAO đã cho ra<br /> đời bản dự thảo đánh giá đất lần đầu tiên vào năm 1972. Sau đó được Blikman và<br /> Smyth biên soạn và cho in ấn chính thức vào năm 1973.<br /> 3<br /> <br />