Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Địa lý: Nghiên cứu biến động tài nguyên nước vùng đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh biến đổi khí hậu

BỘ GIÁO DỤC<br /> <br /> VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC<br /> <br /> VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM<br /> <br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ<br /> <br /> LẠI TIẾN VINH<br /> <br /> NGHIÊN CỨU BIẾN ĐỘNG TÀI NGUYÊN<br /> NƯỚC VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG<br /> TRONG BỐI CẢNH BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU<br /> Chuyên ngành: Thủy văn học<br /> Mã số: 62 44 02 24<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÝ<br /> <br /> Hà Nội, 2016<br /> <br /> Luận án được hoàn thành tại:<br /> Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học<br /> và Công nghệ Việt Nam<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> 1. PGS. TS. Hà Lương Thuần<br /> 2. TS. NCVCC. Nguyễn Lập Dân<br /> <br /> Phản biện 1: GS. TS.Trần Đình Hòa<br /> Phản biện 2: GS.TS. Nguyễn Trọng Hiệu<br /> Phản biện 3: PGS.TS. Hoàng Thanh Tùng<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sĩ,<br /> họp tại Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa<br /> học và Công nghệ Việt Nam vào hồi,…..giờ….. phút, ngày…..<br /> tháng….. năm 2016<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> Thư viện Học viện Khoa học và Công nghệ và Thư<br /> viện Viện Địa lý - Viện Hàn lâm Khoa học và Công<br /> nghệ Việt Nam.<br /> Thư viện Quốc gia Việt Nam.<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của luận án<br /> Vùng ĐBSH có đặc trưng vị trí địa lý, địa hình và điều kiện tự nhiên khá<br /> phức tạp, được đánh giá là nơi dễ chịu tác động và tổn thương nhất do các diễn biến<br /> bất lợi của các yếu tố biến đổi khí hậu (BĐKH), thủy văn, xâm nhập mặn, v.v.. cũng<br /> như các hoạt động quản lý khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên không hợp lý,<br /> đặc biệt là tài nguyên nước (TNN) ở khu vực thượng nguồn phía bên trong và bên<br /> ngoài lãnh thổ.<br /> Trong tương lai, dưới tác động của BĐKH, TNN vùng ĐBSH được dự tính<br /> sẽ có những biến động mạnh mẽ. Trong khi những nghiên cứu về TNN vùng ĐBSH<br /> chỉ dừng lại ở mức độ đánh giá tập trung vào sự thay đổi dòng chảy tại các trạm<br /> thủy văn, cân bằng nước ở các tiểu lưu vực; chưa được cập nhật đúng mức các diễn<br /> biến thay đổi khí hậu và phát triển kinh tế - xã hội. Hơn nữa, các nghiên cứu chưa<br /> xem xét tích hợp một số giải pháp công trình cụ thể trong tính toán tác động của<br /> BĐKH đến TNN dẫn đến việc ứng dụng kết quả nghiên cứu với hoạt động thực tiễn<br /> còn nhiều hạn chế, và chưa đưa ra được giải pháp ứng phó phù hợp nhằm hỗ trợ<br /> đảm bảo an ninh nguồn nước và phát triển bền vững (PTBV).<br /> Do vậy, đề tài luận án “Nghiên cứu biến động (BĐ) TNN vùng ĐBSH<br /> trong bối cảnh BĐKH” mang tính cấp thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn.<br /> 2. Mục tiêu và nội dung nghiên cứu của luận án<br /> a. Mục tiêu<br />  Thiết lập được cơ sở khoa học và thực tiễn nghiên cứu đánh giá biến động<br /> TNNM vùng ĐBSH có xét đến tác động của BĐKH và phát triển KT-XH;<br />  Đề xuất được định hướng các giải pháp hỗ trợ đảm bảo an ninh nguồn nước<br /> trong bối cảnh BĐKH phục vụ PTBV vùng ĐBSH.<br /> b. Nội dung<br />  Điều tra khảo sát bổ sung, thu thập cơ sở dữ liệu cơ bản, tổng hợp và xử lý dữ<br /> liệu (các mặt cắt địa hình, khí tượng, thủy văn, phát triển KT-XH, v.v..) liên quan<br /> đến luận án;<br />  Phân tích, đánh giá hiện trạng, khai thác và sử dụng TNNM cho LVS HồngThái Bình nói chung và vùng ĐBSH nói riêng;<br />  Tính toán, đánh giá nhu cầu sử dụng nước vùng ĐBSH xét đến quy hoạch phát<br /> triển KT-XH và BĐKH đến năm 2020, 2030 và 2050;<br /> <br /> 2<br /> <br />  Phân tích, đánh giá BĐ TNNM vùng ĐBSH đến năm 2020, 2030 và 2050; và<br />  Nghiên cứu đề xuất định hướng các giải pháp ứng phó để hỗ trợ và đảm bảo an<br /> ninh nguồn nước vùng ĐBSH trong bối cảnh BĐKH.<br /> <br /> 3. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của luận án<br /> TNN bao gồm các nguồn nước mặt, nước mưa, nước dưới đất, nước biển .<br /> Trong giới hạn cho phép của luận án, luận án sẽ tập trung vào nghiên cứu biến động<br /> TNNM (dòng chảy, mực nước, và cân bằng nước) vùng ĐBSH có xét đến quy<br /> hoạch phát triển KT-XH và BĐKH. Phạm vi nghiên cứu của luận án được xác định<br /> là khu vực thuộc LVS Hồng-Thái Bình nằm trong vùng ĐBSH.<br /> 4. Tiếp cận và phương pháp nghiên cứu<br /> Để đánh giá được biến động TNNM vùng ĐBSH trong bối cảnh BĐKH,<br /> luận án đã sử dụng sơ đồ tiếp cận và tổng hợp phương pháp nghiên cứu như sau:<br /> <br /> Hình 1.1: Sơ đồ đánh giá BĐ TNNM vùng ĐBSH trong bối cảnh BĐKH<br />  Phương pháp tổng hợp và phân tích tài liệu và số liệu: luận án sẽ kế thừa nhiều<br /> tài liệu, số liệu liên quan đến các nội dung nghiên cứu thông qua việc thu thập, hệ<br /> thống hóa và xử lý kết quả nghiên cứu. Các tài liệu thu thập được sẽ được rà soát,<br /> tổng hợp và hỗ trợ xây dựng phần mở đầu, chương 1 và chương 2 của luận án. Số<br /> liệu thu thập sẽ được tổng hợp, xử lý và phân tích phục vụ xây dựng nội dung<br /> chương 2 và chương 3.<br /> <br /> 3<br /> <br />  Phương pháp điều tra, khảo sát thực địa nhằm bổ sung tài liệu và kiểm tra kết<br /> quả nghiên cứu phục vụ xây dựng nội dung chương 2 và chương 3 của luận án.<br />  Phương pháp mô hình toán: mô hình NAM, CROPWAT và MIKE 11 sẽ được<br /> sử dụng để tính toán dòng chảy, nhu cầu sử dụng nước cho cây trồng, mực nước và<br /> cân bằng nước trong phạm vi nghiên cứu của luận án.<br />  Phương pháp chuyên gia: tiến hành lấy ý kiến tham khảo một số chuyên gia<br /> đầu ngành về thủy văn, TNN và BĐKH.<br /> <br /> 5. Các luận điểm bảo vệ<br />  Luận điểm 1: Biến động TNN vùng ĐBSH đang và sẽ chịu tác động của<br /> BĐKH, phát triển KT-XH.<br />  Luận điểm 2: Giải pháp sử dụng nước vùng ĐSBH trong bối cảnh BĐKH phải<br /> được giải quyết trong từng giai đoạn BĐKH và phải được tiếp cận tổng hợp, bao<br /> gồm các giải pháp công trình và phi công trình.<br /> 6. Những đóng góp mới của luận án<br />  Góp phần hoàn thiện phương pháp luận nghiên cứu biến động TNNM vùng<br /> ĐBSH trong bối cảnh BĐKH và nước biển dâng (NBD).<br />  Đánh giá được biến động TNNM vùng ĐBSH trong bối cảnh BĐKH và NBD.<br />  Đề xuất định hướng các giải pháp hỗ trợ đảm bảo an ninh nguồn nước trong<br /> bối cảnh BĐKH phục vụ PTBV vùng ĐBSH.<br /> 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn<br />  Cung cấp cơ sở khoa học đánh giá tác động của BĐKH và xác định các giải<br /> pháp hỗ trợ đảm bảo an ninh nguồn nước hướng tới PTBV vùng ĐBSH.<br />  Là cơ sở cho việc điều chỉnh quy hoạch phát triển TNN vùng ĐBSH trong điều<br /> kiện BĐKH dựa trên các kịch bản BĐKH mới được cập nhật.<br />  Hỗ trợ tăng cường năng lực quản lý, vận hành hiệu quả các công trình khai<br /> thác và sử dụng nước vùng ĐBSH.<br /> 8. Cơ sở tài liệu thực hiện luận án<br />  Luận án đã tập hợp, hệ thống hóa và xử lý nhiều nguồn thông tin, số liệu, tài<br /> liệu qua các công trình nghiên cứu trong nước và ngoài nước đã được công bố có<br /> liên quan đến nội dung nghiên cứu của luận án.<br /> <br />