Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Dược học: Nghiên cứu tác dụng và cơ chế hạ glucose máu của dịch ép thân cây chuối tiêu (Musa x paradisiacal L.) trên thực nghiệm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> BỘ Y TẾ<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC DƢỢC HÀ NỘI<br /> <br /> NGUYỄN THỊ ĐÔNG<br /> NGHIÊN CỨU TÁC DỤNG VÀ CƠ CHẾ HẠ<br /> GLUCOSE MÁU CỦA DỊCH ÉP THÂN CÂY<br /> CHUỐI TIÊU (MUSA X PARADISIACA L.)<br /> TRÊN THỰC NGHIỆM<br /> Chuyên ngành: Hoá sinh Dược<br /> Mã số: 62720408<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƢỢC HỌC<br /> HÀ NỘI, NĂM 2017<br /> <br /> Công trình đƣợc hoàn thành tại: Bộ môn Hoá sinh,<br /> trƣờng Đại học Dƣợc Hà Nội<br /> Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:<br /> PGS.TS. Phùng Thanh Hƣơng<br /> GS.TS. Nguyễn Hải Nam<br /> Phản biện 1 : …………………………………………..<br /> …………………………………………..<br /> Phản biện 2 : …………………………………………..<br /> …………………………………………..<br /> Phản biện 3 : …………………………………………..<br /> …………………………………………..<br /> Luận án sẽ đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng đánh giá luận án<br /> cấp trƣờng họp tại: Trƣờng Đại học Dƣợc Hà Nội<br /> Vào hồi ….giờ……ngày….tháng…. năm 2017<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại: Thƣ viện Quốc gia Việt Nam<br /> Thƣ viện Trƣờng ĐH Dƣợc HN<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Trong những năm qua, số các nghiên cứu về đái tháo đường đã<br /> tăng lên nhanh chóng. Kết quả là sự ra đời của các thuốc mới và các<br /> ứng dụng trong điều trị. Các thuốc điề u tri đái<br /> ̣ tháo đường đang đươ ̣c sử<br /> dụng đã cho thấy những hiệu quả nhất định<br /> . Tuy nhiên, hiê ̣u quả lâu dài<br /> trong viê ̣c ngăn ngừa các biế n chứng của đái tháo đường thông qua<br /> kiể m soát glucose máuvẫn còn hạn chế, đồ ng thời những phản ứng bấ t<br /> lơ ̣i khi sử du ̣ng thuố c vẫn là một vấn đề đáng lưu ý. Do đó, mô ̣t trong<br /> những mố i quan tâm hàng đầ u của các nhà khoa ho ̣c hiê ̣n nay là viê ̣c<br /> tìm ra những thuốc mới điều trị đái tháo đường dựa trên sự khám phá<br /> các đích tác dụng mới, nhằ m nâng cao hiê ̣u quả điề u tri ̣đái tháo đường<br /> ,<br /> đồ ng thời giảm đươ ̣c những phản ứng bấ t lơ. ̣iTừ hướng nghiên cứu đó,<br /> đã có nhiều loại thảo dược được nghiên cứu và chứng minh tác dụng hạ<br /> glucose máu như: Dây đau xương, Chè xanh, Thổ phục linh.<br /> Cây Chuối tiêu (Musa x paradisiaca L.) được biết đến như một loại<br /> thực phẩm và cũng là một vị thuốc. Theo kinh nghiệm dân gian của<br /> đồng bào dân tộc thiểu số phía Bắc Việt Nam và một số quốc gia trên<br /> thế giới, phần thân chuối ép lấy nước uống để điều trị đái tháo đường,<br /> kết quả hạ glucose máu. Tuy nhiên, cho đến thời điểm này chưa có tài<br /> liệu khoa học nào của Việt Nam nghiên cứu về tác dụng sinh học của<br /> thân cây chuối tiêu. Hiện nay, trên thế giới có một vài nghiên cứu về tác<br /> dụng điều trị đái tháo đường của thân cây chuối tiêu nhưng chỉ mới ở<br /> mức độ sàng lọc, kết quả chưa thống nhất, chưa có một nghiên cứu có<br /> hệ thống nào đánh giá được tác dụng và cơ chế tác dụng hạ glucose<br /> máu của dược liệu này. Để có những bằng chứng khoa học về tác dụng<br /> và cơ chế tác dụng của thân cây chuối tiêu trong điều trị đái tháo đường<br /> luận án tiến hành đề tài “Nghiên cứu tác dụng và cơ chế hạ glucose<br /> máu của dịch ép thân cây chuối tiêu (Musa x paradisiacal L.) trên<br /> thực nghiệm” với 2 mục tiêu.<br /> 1. Đánh giá tác dụng hạ glucose máu của cắn toàn phần từ<br /> dịch ép thân cây chuối tiêu trên chuột thực nghiệm.<br /> 2. Nghiên cứu cơ chế hạ glucose máu của cắn toàn phần và<br /> một số chất phân lập từ dịch ép thân cây chuối tiêu<br /> <br /> 1<br /> <br /> CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN<br /> 1.1. ĐẠI CƢƠNG VỀ BỆNH ĐÁI THÁO ĐƢỜNG<br /> Trong phần đại cương về bệnh đái tháo đường, luận án đã<br /> trình bày các nội dung: định nghĩa, dịch tễ, phân loại, tiêu chuẩ n<br /> chẩ n đoán, cơ chế bệnh sinh của bệnh đái tháo đường .<br /> 1.2. CÁC CƠ CHẾ GÂY HẠ GLUCOSE MÁU<br /> Tăng glucose máu mạn tính là đặc trưng cơ bản của bệnh đái<br /> tháo đường , gây ra các biến chứng nguy hiểm. Vì vậy hầu hết các<br /> thuốc điều trị bệnh đái tháo đường đều nhằm mục đích làm hạ<br /> glucose máu với các cơ chế khác nhau. Nhìn chung, cơ chế hạ<br /> glucose máu rất phong phú. Mỗi thuốc có thể tác động theo một<br /> hoặc nhiều cơ chế khác nhau. Luận án đã trình bày một số cơ chế hạ<br /> glucose máu đã được áp dụng trong điều trị hoặc trong các nghiên<br /> cứu thực nghiệm như:<br /> Tăng cường số lượng insulin thông qua ức chế kênh KATP,<br /> tăng nồng độ calci nội bào, kích thích tiểu đảo tụy sản xuất insulin<br /> và thông qua các incretin, một số hormon nguồn gốc từ ruột tăng tiết<br /> insulin.<br /> Tăng cường nhạy cảm của mô đích với insulin thông qua<br /> việc hoạt hóa AMPK, tăng gia nhâ ̣p glucose vào cơ , giảm tân tạo<br /> glucose ở gan , tăng hoa ̣t đô ̣ng của ty thể ... gây ha ̣ glucose máu .<br /> Thông qua receptor PPAR là kích thích biệt hoá tế bào mỡ, kích<br /> thích các enzym và protein vận chuyển của tế bào mỡ, làm tăng nhạy<br /> cảm với insulin ở mô đích . Thông qua quá trình truyền tín hiệu của<br /> insulin ở tế bào đích tác động vào nguyên nhân gây kháng insulin<br /> Tác dụng điều hòa, chuyển hóa tương tự như insulin thông<br /> qua ức chế G6Pase và thông qua hoạt hóa GLUT4.<br /> Ức chế tiêu hóa carbohydrat thông qua ức chế enzym αamylase và α-glucosidase làm hạ glucose máu sau ăn.<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1.3. CÁC MÔ HÌNH THỰC NGHIỆM TRONG NGHIÊN CỨU<br /> THUỐC ĐIỀU TRỊ ĐÁI THÁO ĐƢỜNG<br /> Luận án đề cập tới mô hình thực nghiệm in vivo và in vitro.<br /> Mô hình thực nghiệm in vivo luận án trình bày các mô hình<br /> gây bệnh đái tháo đường typ 1 và typ 2. Trong đó mô hình gây bệnh<br /> đái tháo đường typ 1 bao gồm các phương pháp: Đái tháo đường typ<br /> 1 do di truyền, cắt bỏ tuyến tụy, nhiễm virus, sử dụng hóa chất<br /> (Streptozocin, Alloxan liều cao). Mô hình gây bệnh đái tháo đường<br /> typ 2 gồm các phương pháp: gây đái tháo đường typ 2 do đột biến<br /> gen, chế độ ăn nhiều carbohydrat, sử dụng hóa chất (Streptozocin<br /> liều thấp, Streptozocin kết hợp với nicotinamid, kết hợp STZ liều<br /> thấp và chế độ ăn giàu chất béo)<br /> Mô hình thực nghiệm in vitro bao gồm: Đánh giá tác động<br /> lên hoạt tính của các enzym tiêu hóa và chuyển hóa glucid. Đánh giá<br /> khả năng bài tiết insulin của tế bào β đảo tụy (trên đảo tụy cô lập<br /> hoặc tế bào β đảo tụy, trên khả năng chết theo chương trình hoặc sự<br /> sinh sản, thay đổi kích thước tế bào β). Đánh giá mức độ nhạy cảm<br /> của mô đích với insulin (thông qua mức độ mức độ biểu hiện của các<br /> protein có vai trò quan trọng trong hoạt động của insulin như IRS-1,<br /> Akt, GSK3, AMPK, PPAR, GLUT4 trên các dòng tế bào cơ xương<br /> và tế bào mô mỡ). Đánh giá thông qua ức chế PTP1B, GSK-3α giảm<br /> kháng insulin trong con đường truyền tín hiệu của insulin.<br /> 1.4. CÂY CHUỐI TIÊU<br /> Phần tổng quan về cây chuối tiêu, luận án trình bày các nội<br /> dung về: vị trí phân loại và đặc điểm thực vật, tên khoa học, bộ phận<br /> dùng, các nghiên cứu về thành phần hóa học và tác dụng dược lý của<br /> cây chuối tiêu đặc biệt là các nghiên cứu về tác dụng hạ glucose máu<br /> liên quan đến đái tháo đường của thân cây chuối tiêu.<br /> Mặc dù đã có một số nghiên cứu bước đầu chứng minh tác<br /> dụng hạ glucose máu của thân cây chuối tiêu trên chuột thực nghiệm<br /> nhưng chưa có nghiên cứu nào đi vào tìm hiểu cơ chế hạ glucose<br /> máu cũng như tác động trên chuyển hóa của bộ phận dùng này.<br /> <br /> 3<br /> <br />