Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ trong bối cảnh hội nhập quốc tế

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án đề xuất một số biện pháp để giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ nhằm nâng cao nhận thức của sinh viên về những giá trị văn hóa truyền thống, giúp sinh viên hình thành các thái độ tích cực, hành động đúng đắn liên quan đến các giá trị văn hóa truyền thống, góp phần tạo nên lực lượng GV ngoại ngữ trong tương lai có năng lực, phẩm chất đáp ứng yêu cầu của xã hội trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ trong bối cảnh hội nhập quốc tế

MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài: Lịch sử hơn 4000 năm dựng nước và giữ nước của dân tộc đã để lại cho thế hệ thanh niên thời nay những giá trị văn hóa truyền thống quý báu. Tuy nhiên, Việt Nam đang trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước và cũng chịu sự ảnh hưởng sâu sắc, mạnh mẽ của quá trình hội nhập quốc tế. Quá trình này ở Việt Nam đã tạo nên những tác động theo hai chiều tích cực và tiêu cực đến hệ giá trị văn hóa và hệ giá trị con người Việt Nam. Sinh ra và lớn lên trong thời kì hội nhập quốc tế, với đặc tính nhạy bén, dễ tiếp thu, đón nhận cái mới, sinh viên Việt Nam nói chung và sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ nói riêng - với lợi thế về ngôn ngữ dễ tiếp xúc với các nền văn hóa trên thế giới - khó tránh khỏi việc tiếp nhận những giá trị văn hóa tiêu cực. Như vậy có thể thấy, để đáp ứng yêu cầu của thời đại mới, để đảm bảo cho sự phát triển bền vững của đất nước, giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho thanh niên, sinh viên là một việc làm vô cùng cần thiết. Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ có nhiều ý nghĩa. Thứ nhất, giáo dục giá trị văn hóa truyền thống có ý nghĩa thiết thực đối với bản thân sinh viên. Thứ hai, giáo dục giá trị văn hóa truyền thống để sinh viên chuyên ngành sư phạm ngoại ngữ hình thành nên hệ giá trị theo mong đợi của xã hội sẽ có “tác động kép” bởi nhà trường không chỉ hoàn thành được mục tiêu giáo dục nhân cách, phẩm chất, năng lực cho những sinh viên hiện tại mà những sinh viên này còn có thể tiếp tục trao truyền, giáo dục các giá trị văn hóa truyền thống cho những thế hệ học trò mai sau. Trong thời gian gần đây, mặc dù giáo dục giá trị văn hóa truyền thống nói chung và giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên nói riêng đã nhận được sự quan tâm nhiều hơn nhưng hiệu quả giáo dục ở các trường đại học còn chưa cao. Hiện cũng chưa có công trình nghiên cứu chuyên sâu nào về giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ. Chính vì lí do đó, chúng tôi đã lựa chọn nghiên cứu đề tài “Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ trong bối cảnh hội nhập quốc tế”. 2. Mục đích nghiên cứu của luận án Luận án đề xuất một số biện pháp để giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ nhằm nâng cao nhận thức của sinh viên về những giá trị văn hóa truyền thống, giúp sinh viên hình thành các thái độ tích cực, hành động đúng đắn liên quan đến các giá trị văn hóa truyền thống, góp phần tạo nên lực lượng GV ngoại ngữ trong tương lai có năng lực, phẩm chất đáp ứng yêu cầu của xã hội trong bối cảnh hội nhập quốc tế. 3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu Khách thể: quá trình giáo dục cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ 1
Đối tượng nghiên cứu: quá trình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ 4. Giả thuyết khoa học Nếu mô hình giáo dục GTVHTT và các biện pháp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên được áp dụng trong đó có chú trọng đến biện pháp tích hợp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống vào nội dung các học phần hoa học xã hội trong chương trình sư phạm ngoại ngữ và đa dạng hóa các loại hình hoạt động giáo dục thông qua hoạt động của Đoàn Thanh niên, Hội sinh viên thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ, qua đó mà góp phần nâng cao chất lượng đào tạo GV ngoại ngữ. 5. Nhiệm vụ và giới hạn phạm vi nghiên cứu: Nhiệm vụ: - Xây dựng cơ sở lí luận về giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ - Tìm hiểu, nghiên cứu kinh nghiệm thế giới trong giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ. Khảo sát, đánh giá thực trạng giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ. - Đề xuất mô hình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống và các biện pháp giáo dục các giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ. - Tổ chức thực nghiệm sư phạm để xác định tính hiệu quả và khả thi của các biện pháp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống đã đề xuất 6. Giới hạn phạm vi: Giới hạn nội dung nghiên cứu - Luận án tập trung vào nghiên cứu các giá trị văn hóa truyền thống cốt lõi của dân tộc trong khảo sát thực trạng cũng như trong tổ chức thực nghiệm sư phạm. - Luận án tập trung nghiên cứu các biện pháp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ trong đó chú trọng vào biện pháp tích hợp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống vào nội dung các học phần hoa học xã hội trong chương trình sư phạm ngoại ngữ và đa dạng hóa các loại hình hoạt động của Đoàn thanh niên và Hội sinh viên trong giáo dục giá trị văn hóa truyền thống. Phạm vi nghiên cứu 2
Khảo sát thực trạng được tiến hành ở một số trường như trường đại học có chuyên ngành sư phạm ngoại ngữ bao gồm trường đại học ngoại ngữ- đại học Quốc gia Hà Nội, đại học sư phạm Hà Nội, đại học Ngoại Ngữ- đại học Huế; đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh; tổ chức thực nghiệm được tiến hành tại trường đại học ngoại ngữ - đại học Quốc gia Hà Nội. 7. Phƣơng pháp luận và các phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận triển khai đề tài: Các cách tiếp cận nghiên cứu của đề tài: - Tiếp cận xã hội-lịch sử - Tiếp cận phức hợp và hệ thống: - Tiếp cận hoạt động- giá trị- nhân cách 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết: 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + phương pháp điều tra bằng bảng hỏi + phương pháp phỏng vấn chuyên sâu + phương pháp chuyên gia + Phương pháp thực nghiệm sư phạm + Phương pháp xử lí thông tin khoa học xã hội bằng phần mềm SPSS 8. Những luận điểm cần bảo vệ 8.1. Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống giúp những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc được chuyển hóa thành những giá trị bên trong của mỗi sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ, để giúp họ phát triển nhân cách, phẩm chất đạo đức phù hợp với vai trò là một giáo viên ngoại ngữ trong tương lai. 8.2. Mục đích, nội dung, con đường, phương pháp giáo dục, phương pháp và hình thức đánh giá của giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cũng cần được gắn với các đặc trưng đào tạo ngành nghề (sư phạm kết hợp với ngoại ngữ) của sinh viên. 3
8.3. Mô hình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống phù hợp với mục tiêu GD đại học và có thể vận hành trong thực tế. 8.4. Các biện pháp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống được đề xuất phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ cũng như đặc trưng của chương trình sư phạm ngoại ngữ. Các biện pháp góp phần giúp sinh viên nâng cao nhận thức, hình thành thái độ tích cực, các hành động đúng đắn liên quan đến giá trị văn hóa truyền thống. 9. Đóng góp mới của luận án 9.1 Về lí luận Luận án đã làm rõ cũng như bổ sung các vấn đề về giá trị, giá trị văn hóa, giá trị văn hóa truyền thống, hệ giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam. Luận án cũng đã xây dựng khung lí luận cho giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ. 9.2. Về thực tiễn - Qua tìm hiểu, nghiên cứu về công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống ở một số nước trên thế giới, luận án đã rút ra được những bài học cho giáo dục giá trị văn hóa truyền thống ở Việt Nam. - Luận án cũng đã phân tích, đánh giá thực trạng giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ ở một số trường đại học - Luận án đã đề xuất mô hình và các biện pháp nhằm giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ cũng như đề xuất mục tiêu, nội dung, quy trình và điều kiện thực hiện của mỗi biện pháp. 10. Bố cục của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận-kiến nghị, tài liệu tham khảo, danh mục các bài báo khoa học của tác giả đã công bố, phụ lục, nội dung chính của luận án gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận về giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ Chương 2: Cơ sở thực tiễn về giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ Chương 3: Mô hình và biện pháp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học đại học sư phạm ngoại ngữ 4
Chương 4: Thực nghiệm sư phạm CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC GIÁO DỤC GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGOẠI NGỮ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về giáo dục giá trị văn hóa truyền thống 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về giá trị và giáo dục giá trị Có rất nhiều công trình nghiên cứu về giá trị và giáo dục giá trị. Trên thế giới, nghiên cứu về giá trị , có thể kể đến các nhà khoa học và các công trình tiêu biểu như Hartman với công trình “Cấu trúc của giá trị , những cơ sở của giá trị học khoa học” năm 1967, J.H Fitcher với quan niệm về giá trị được đưa ra năm 1973 trong cuốn “Xã hội học”, hay M.M. Rozental (1976) với công trình từ điển triết học đồ sộ dày hơn 400 trang bao gồm định nghĩa về giá trị. Ở Việt Nam, nghiên cứu về khái niệm trị giá trị phải kể đóng góp to lớn của Trần Trọng Thủy (1993) với nghiên cứu giá trị, định hướng giá trị và nhân cách; của nhóm tác giả Nguyễn Quang Uẩn, Nguyễn Thạc và Mạc Vân Trang (1995) với đề tài giá trị - định hướng giá trị nhân cách và giáo dục giá trị, và gần đây là Trần Ngọc Thêm (2016) với cuốn sách Hệ giá trị Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại và con đường tới tương lai”. Nghiên cứu về giáo dục giá trị rất được quan tâm bởi các nhà khoa học hay tổ chức nước ngoài. Điển hình phải kể đến giáo sư Linda Bennett (1998), người đã thiết lập ra trang web Citizen Education (giáo dục công dân) của Nhật; hay chính phủ Úc với việc ban hành Khung Quốc Gia về giáo dục giá trị cho các trường học năm 2016. Giáo dục giá trị trong những năm qua cũng đã nhận được sự quan tâm lớn ở Việt Nam. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, rất nhiều tác giả Việt Nam đã trăn trở về vấn đề định hướng giá trị của con người Việt Nam nói chung và thanh niên Việt Nam nói riêng. Phạm Minh Hạc (2015) có công trình “Định hướng giá trị con người Việt Nam trong thời kỳ đổi mới và hội nhập”, Phạm Hồng Tung (2010) có ấn phẩm “Văn hóa và lối sống của thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế”. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về văn hóa, giá trị văn hóa và giá trị văn hóa truyền thống Trên thế giới, khái niệm văn hóa đã được Taylor trình bày trong tác phẩm “Văn hóa nguyên thủy” từ năm 1781 và được hoàn thiện bởi UNESCO, trong một dịp lễ phát động thập kỉ thế giới phát triển của văn hóa năm 1994. Ở Việt Nam, các nhà nghiên cứu Hồ Chí Minh, Ngô Đức Thịnh (trong công trình “Hệ giá trị văn hóa Việt Nam”), Đào Duy Anh (trong cuốn sách Việt Nam văn hóa sử cương), Trần Ngọc Thêm (trong công trình “Hệ giá trị Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế” cũng đã đưa ra các quan niệm riêng về văn hóa. Khi luận bàn về giá trị văn hóa Ngô Đức Thịnh (2019) cho rằng: “giá trị văn hóa là do xã hội sáng tạo ra trong thời đại lịch sử, nhưng một khi hệ giá trị văn hóa đã hình thành thì nó có vai trò định hướng cho các mục tiêu, phương thức và hành động của con người 5
trong xã hội ấy”. Còn khi luận bàn về giá trị văn hóa truyền thống, Trần Văn Giàu (1987) cho rằng giá trị truyền thống hay giá trị văn hóa truyền thống là “những nguyên lí đạo đức lớn mà con người trong nước thuộc các thời đại, các giai đoạn lịch sử dựa vào để phân biệt phải trái, nhận định nên chăng, nhằm xây dựng độc lập, tự do và tiến bộ của dân tộc đó.” 1.1.3. Các công trình nghiên cứu về giáo dục giá trị văn hóa và giáo dục giá trị văn hóa truyền thống trong nhà trường Trên thế giới, nhiều quốc gia đã quan tâm đến việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống trong nhà trường. Điển hình phải kể đến Nhật Bản. Nội dung giáo dụcgiá trị được thể hiện thông qua môn giáo dục đạo đức là môn học bắt buộc trong nhà trường. Còn tại các trường của Cộng Hòa Kenyan, một quốc gia miền đông Châu Phi, năm 2003, Maina Faith đã nghiên cứu về việc đưa nội dung giáo dục giá trị văn hóa vào trong nghiên cứu với tiêu đề: “Tích hợp giáo dục giá trị văn hóa vào chương trình của các trường Kenyan”. Đặt giáo dục giá trị trong mối liên hệ với giáo dục nhân cách cho sinh viên có công trình nghiên cứu của Tiến Sĩ Nur Silay (2013), Trường đại học Koc, nước Ý. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng vai trò làm gương của giáo viên và vô cùng then chốt trong việc xây dựng nhân cách tốt đẹp cho sinh viên. Vấn đề giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cũng đã được một số nghiên cứu ở Việt Nam đề cập đến. Có thể kể đến nghiên cứu “giá trị văn hóa truyền thống dân tộc với việc xây dựng nhân cách sinh viên Việt Nam hiện nay” của Lương Gia Ban và Nguyễn Thế Kiệt (2014), nghiên cứu “giáo dục giá trị văn hóa tinh thần truyền thống dân tộc với việc hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam hiện nay” của Bùi Thanh Thủy (2015), nghiên cứu “giá trị truyền thống trước thách thức của toàn cầu hóa” của Nguyễn Trọng Chuẩn, Nguyễn Văn Huyên (2002),... 1.1.4. Nhận định chung Tổng quan các nghiên cứu ngoài nước và trong nước liên quan đến đề tài cho thấy: - Trên thế giới đã có rất nhiều các nghiên cứu về giá trị, hệ giá trị, văn hóa và giá trị văn hóa, cũng như giá trị văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên mới tập trung vào giáo dục giá trị hay giáo dục giá trị đạo đức (chưa phải là giáo dục giá trị văn hóa) và các nghiên cứu chuyên sâu về giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên ít được đề cập đến. - Đối với các nghiên cứu trong nước, các nhà nghiên cứu cũng đã xác lập được khái niệm giá trị, văn hóa, giá trị văn hóa, giá trị văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, các nghiên cứu ở trong nước mới bàn đến việc giáo dục giá trị, giá trị văn hóa nói chung mà thiếu những nghiên cứu chuyên sâu về giáo dục giá trị văn hóa và đặc biệt là giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên. Ngoài ra, trọng tâm của các nghiên cứu này lại vào việc chỉ ra mối liên hệ giữa giá trị văn hóa truyền thống và phát triển nhân cách thanh niên, sinh viên;. Bên cạnh đó, trong các nghiên cứu về giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho thanh niên, sinh viên ở Việt Nam chưa có công trình nêu lên phương hướng giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên trong bối cảnh hội nhập quốc tế; cũng chưa có những 6
công trình nghiên cứu đi chuyên sâu vào việc đề xuất phương thức giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ. 1.2. Các khái niệm cơ bản 1.2.1. Khái niệm giá trị văn hóa 1.2.1.1. Khái niệm giá trị Tuy có sử dụng các cách diễn đạt khác nhau để định nghĩa giá trị nhưng các nhà nghiên cứu đều có những điểm chung trong khái niệm giá trị: - Trước hết, đó là hệ thống những đánh giá mang tính chủ quan của con người - Thứ hai, giá trị ở đây chỉ hàm nghĩa những gì tích cực, những cái có ích, có lợi - Thứ ba, có giá trị các nhân và giá trị xã hội; nhưng nói đến giá trị là nói đến giá trị xã hội 1.2.1.2. Khái niệm văn hóa Luận án này lựa chọn định nghĩa về văn hóa của Trần Ngọc Thêm: "Văn hóa là hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy trong quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội của mình". 1.2.1.3. Khái niệm giá trị văn hóa Giá trị văn hóa là chuẩn mực của một nền văn hóa dùng để phân định/ chỉ ra cái gì là tốt và xấu, đẹp và không đẹp, cần theo đuổi hoặc tránh xa. Các nền văn hóa khác nhau sẽ có các giá trị văn hóa khác nhau. 1.2.2. Khái niệm giá trị văn hóa truyền thống 1.2.2.1. Truyền thống và truyền thống dân tộc Truyền thống dân tộc là phức hợp những tư tưởng, tình cảm, phong tục tập quán, thói quen, lối sống, ý chí… của chính dân tộc đó. Nó được hình thành trong quá trình lịch sử lâu dài, đã trở nên ổn định mang đặc trưng dân tộc và truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. 1.2.2.2. Khái niệm giá trị văn hóa truyền thống Tổng hợp từ ý kiến của nhiều nhà nghiên cứu khác nhau về giá trị văn hóa truyền thống, và để phục vụ cho mục đích nghiên cứu của luận án, tác giả của luận án đi đến cách hiểu về giá trị văn hóa như sau: “Giá trị văn hóa truyền thống là các giá trị tốt đẹp, tiêu biểu cho một nền văn hóa, được hình thành và phát triển trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc và được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác.” Các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam Khi tìm hiểu về giá trị truyền thống dân tộc Việt Nam có thể rút ra một số điểm sau đây: Thứ nhất, trong hệ giá trị văn hóa truyền thống, giá trị đạo đức chiếm vai trò nổi bật. 7
Thứ hai, nói đến hệ giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam, chính là nói đến hệ giá trị con người Việt Nam. Dựa vào kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học đã đề cập phía trên, có thể khẳng định các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc ta bao gồm: yêu nước; nhân ái; đoàn kết; cần cù ; hiếu học, tôn sư trọng đạo; trung thực, dũng cảm, giản dị, chung thủy, … 1.2.3. Khái niệm giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ Tác giả luận án đi đến quan niệm về giáo dục giá trị văn hóa truyền thống như sau: Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống là một quá trình tổ chức, hướng dẫn, kích thích hoạt động tự giác, tích cực của người được giáo dục giúp họ lĩnh hội được các giá trị văn hóa truyền thống, làm cho các giá trị văn hóa truyền thống cần được hình thành trở thành các giá trị bên trong mỗi cá nhân, phù hợp với mong đợi và yêu cầu của xã hội. 1.3. Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sƣ phạm ngoại ngữ 1.3.1. Đặc điểm của sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ và yêu cầu đặt ra với giáo dục giá trị văn hóa truyền thống Ngoài những đặc điểm chung của sinh viên, do tác động của quá trình đào tạo đặc thù (ngoại ngữ và sư phạm), sinh viên chuyên ngành sư phạm ngoại ngữ còn có một số đặc điểm cụ thể như sau: về chuyên ngành (“năng lực sư phạm” và “năng lực ngoại ngữ”); về nhân cách (nhân cách của một người giáo viên ngoại ngữ); về định hướng giá trị của sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ (chịu tác động của chuyên ngành đã lựa chọn, cùng với sự tác động của bối cảnh hội nhập quốc tế nên các giá trị văn hóa truyền thống phần nào thay đổi), về sự tự ý thức (tự ý thức được họ cần hoàn thiện nhân cách để còn làm gương cho học sinh sau này). 1.3.2. Con đường giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên sư phạm ngoại ngữ Đối với giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ, có những con đường chủ yếu sau đây: - Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống được thực hiện thông qua các chương trình giáo dục và đào tạo - Giáo dục các giá trị văn hóa truyền thống được thực hiện thông qua gia đình và giáo dục gia đình - Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống được thực hiện thông qua các hoạt động của Đoàn Thanh Niên Cộng Sản Hồ Chí Minh và Hội Sinh Viên Việt Nam. - Giáo dục các giá trị văn hóa truyền thống được thực hiện thông qua hoạt động của các thiết chế văn hóa-xã hội, văn học nghệ thuật và hệ thống truyền thông 8
- Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua môi trường văn hóa học đường - Giáo dục các giá trị văn hóa truyền thống được thực hiện thông qua việc tự giáo dục của thanh niên, sinh viên 1.3.3. Quá trình hình thành giá trị nói chung và giá trị văn hóa nói riêng Chu trình hình thành giá trị 6 bước của Lemin, M., H. Potts, and P. Welsford (1994) gồm ba cấp độ: cấp độ nhận thức (tìm hiểu về giá trị ) được thể hiện qua bước 1 và bước 2, cấp độ thể hiện thái độ (qua đánh giá dựa vào trải nghiệm bản thân) được thể hiện qua bước 3 và bước 4, cấp độ định hướng hành động thực tiễn (qua việc xác định cần phải làm gì và làm như thế nào) được thể hiện qua bước 5 và bước 6. 1.3.4. Mô hình và các thành tố của mô hình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống 1.3.4.1. Mô hình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống Mô hình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống là một mô hình nhận thức, biểu thị được bản chất của các thành tố của quá trình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống, thể hiện được mối liên hệ qua lại giữa các thành tố này tại một đơn vị giáo dục cũng như giữa đơn vị giáo dục này và các bộ phận liên quan trong thực hiện việc tổ chức, hướng dẫn, kích thích hoạt động tự giác, tích cực của người được giáo dục. 1.3.4.2. Các thành tố của mô hình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên sư phạm ngoại ngữ - Mục tiêu giáo dục giá trị văn hóa truyền thống - Nội dung giáo dục giá trị văn hóa truyền thống - Phương pháp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống - Đánh giá giáo dục giá trị văn hóa truyền thống Kết luận chƣơng 1 Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống là vấn đề đã được các nhà nghiên cứu trong nước và trên thế giới tìm hiểu và dành nhiều sự quan tâm trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Đề tài quan niệm giá trị văn hóatruyền thống là các giá trị tốt đẹp, tiêu biểu cho một nền văn hóa, được hình thành và phát triển trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc và được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống là một quá trình tổ chức, hướng dẫn, kích thích hoạt động tự giác, tích cực của người được giáo dục giúp họ lĩnh hội được các giá trị văn hóa truyền thống, làm cho các giá trị văn hóa truyền thống cần được hình thành trở thành các giá trị bên trong mỗi cá nhân, phù hợp với mong đợi và yêu cầu của xã hội. Mô hình giáo dục được xem xét từ góc độ quá trình giáo dục, 9
các thành tố của mô hình giáo dục cũng là các thành tố được thực hiện trong quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục tại nhà trường. Trong một quá trình giáo dục này, nhà giáo dục cần xác định được mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục, cũng như xác định được cách thức tổ chức, con đường giáo dục phù hợp, với đặc điểm đối tượng trong điều kiện cụ thể, đặc thù. Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên sư phạm ngoại ngữ chịu ảnh hưởng của các yếu tố như tính tích cực, chủ động, tự giáo dục của sinh viên, yếu tố nhà trường, yếu tố gia đình và bối cảnh hội nhập quốc tế. CHƢƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC GIÁO DỤC CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGOẠI NGỮ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ 2.1. Kinh nghiệm giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ của một số nƣớc trên thế giới 2.1.1. Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống được thể hiện qua quan điểm, chủ trương của nhà nước và cần được chế hóa bằng các chính sách, bộ luật Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống được thể ở quan điểm, chiến lược nhất quán của chính phủ, sau đó được cụ thể hoá bằng hiến pháp, các bộ luật, pháp lệnh chuyên ngành ở Hàn Quốc. Ở Trung Quốc, giáo dục giá trị văn hóa truyền thống được thể hiện rõ nét qua Luật giáo dục của nước cộng hòa nhân nhân Trung Hoa và mục tiêu của giáo dục phổ thông Trung Quốc. Chính phủ Anh cũng rất quan tâm đến việc đưa các giá trị cốt lõi của nước Anh (trong đó có các giá trị văn hóa truyền thống) vào chương trình giáo dục trong nhà trường 2.1.2. Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua tuyên truyền, truyền thông Ở Hàn Quốc, các chuyên mục quảng bá văn hoá truyền thống được quy định tuyên truyền bắt buộc trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhất là các kênh truyền hình, báo điện tử. Để tuyên truyền và giáo dục giá trị văn hóa, nước Đức và Úc sử dụng các websites để dạy giá trị văn hóa cho học sinh, sinh viên. Ở Trung Quốc, công tác tuyên truyền về việc bảo tồn và giữ gìn các giá trị văn hóa truyền thống lại được thực hiện qua việc tổ chức thường xuyên các diễn đàn, hội nghị liên quan đến vấn đề bảo tồn và giữ gìn các giá trị văn hóa truyền thống. 2.1.3. Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua việc đa dạng hóa các loại hình hoạt động Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua hoạt động giảng dạy trong lớp học Trung Quốc cũng bắt đầu mở trường dạy học đạo đức qua câu chuyện văn hóa truyền thống Trung Quốc. Ở Anh thì tại một số trường, giáo dục giá trị Anh Quốc cốt lõi (trong đó có các giá trị văn hóa truyền thống của Anh) lại được coi là môn học riêng. Cộng Hòa Kenyan, đang nỗ lực giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ bằng cách “tích hợp giáo dục giá trị văn hóa vào chương trình của các trường Kenyan”. Ở Hàn Quốc, nhà nước cũng quy định số lượng tiết học văn hoá truyền thống nhất định ở các cấp học. Ở 10
Nhật Bản, nội dung giá trị văn hóa truyền thống được thể hiện thông qua môn giáo dục đạo đức là học phần học bắt buộc trong nhà trường. Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp Ở Hồ Nam, Trung Quốc, hiện không khó bắt gặp các khóa học văn hóa truyền thống được mở thường xuyên vào các dịp cuối tuần. Các hình thức giáo dục giá trị ngoài giờ lên lớp ở Úc hết sức đa dạng: các forum, các DVD, các poster, trên website,... Ở Hàn Quốc và Trung Quốc, một hoạt động ngoài giờ lên lớp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên được các trường tiến hành khá đều đặn là hoạt động tham quan bảo tàng. Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua văn học, nghệ thuật, lễ hội truyền thống Người Đức đã giáo dục thế hệ trẻ truyền thống văn hóa dân tộc qua các hoạt động tìm hiểu về các nhà thơ và các nhà triết học- về văn học truyền thống Đức; Alaaf or Helau- lễ hội hóa trang văn hóa, lễ hội truyền thống; truyện dân gian và truyện cổ tích, … Sử dụng hình thức kể chuyện để truyền tải giá trị văn hóa truyền thống cũng là một trong những cách mà các bộ lạc da đỏ ở Mỹ đã và đang làm. 2.1.4. Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống được thể hiện trong mục đích, mục tiêu giáo dục của chương trình giáo dục tổng thể Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống ở Trung Quốc đã được thể hiện rõ trong mục tiêu giáo dục ở từng cấp học. Ở Úc, giáo dục giá trị văn hóa truyền thống lại được thể hiện trong “Mục tiêu Quốc gia cho trường học Úc ở thế kỉ 21”. Các nước Châu Phi cũng rất coi trọng việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống được thể hiện qua mục đích giáo dục. 2.1.5. Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua xây dựng môi trường văn hóa học đường Nhà trường Anh Quốc rất coi trọng việc tạo ra môi trường văn hóa học đường lành mạnh cho học sinh, sinh viên, trong đó học sinh sinh viên sẽ được học tập trong môi trường thân thiện, cởi mở, công bằng, dân chủ, nơi các ý kiến của các em sẽ được tôn trọng và lắng nghe. 2.1.6. Huy động sức mạnh toàn dân trong giáo dục giá trị văn hóa truyền thống Chính phủ Nhật luôn coi người dân là chủ thể của mọi hoạt động bảo vệ di sản văn hóa cũng như các giá trị văn hóa truyền thống và việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống luôn được coi là trách nhiệm và ý thức của toàn dân. 2.1.7. Kết hợp với giáo dục các giá trị văn hóa tinh hoa của nhân loại với giáo dục giá trị văn hóa truyền thống Trong giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ, người Nhật du nhập một cách có chọn lọc và tinh tế các giá trị văn hóa của nền văn hóa cũng như tôn giáo và tạo thành cái riêng của nước mình. Hàn Quốc rất coi trọng việc bảo tồn, giữ gìn các giá trị văn hóa đi đôi với việc phát triển các giá trị văn hoá truyền thống này bằng cách tiếp thu các tinh hoa văn hóa của nhân loại. 2.1.8. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam: - Thứ nhất, trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay, công việc GD văn hóa TT là công việc nhận được sự quan tâm, coi trọng của chính phủ ở nhiều quốc gia. 11
- Thứ hai, để thúc đẩy sự phát triển của các GTVH TT, cần để cho các GTVHTT này được sống lại và tái hiện trong đời sống cộng đồng. - Thứ ba, cần phải xây dựng hệ GTVH, bởi lẽ không một quốc gia nào lại không có những GT chuẩn cho xã hội mình - Thứ tư, giáo dục GTVH TT được thực hiện trên nhiều con đường khác nhau tùy vào điều kiện cụ thể của từng nước - Thứ năm, việc GD các GTVHTT còn có thể được thực hiện qua những cách làm phong phú, hiệu quả khác như qua hình thức kể chuyện, qua poster, qua DVD, qua website, … - Thứ sáu, GD các GTVH cần đặc biệt coi trọng công tác tuyên truyền. - Thứ bảy, GD các GTVHTT phải được thực hiện cụ thể, hệ thống qua mục tiêu của từng cấp học, bậc học trong chương trình GD - Thứ tám, trong công tác giáo dục GTVHTT, ngoài việc nhạy cảm, cởi mở với các GT mới tiên tiến thì việc trân trọng, giữ gìn, phát huy những GTVHTT là vô cùng quan trọng. - Thứ chín, giáo dục GTVHTT là một công việc phải được các nhà trường tiến hành liên tục, thường xuyên, - Cuối cùng, trong xây dựng chương trình giáo dục GTVH TT, cần phải huy động sức mạnh của toàn dân. 2.2. Thực trạng giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sƣ phạm ngoại ngữ 2.2.1 Thực trạng giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua việc tích hợp vào nội dung các học phần học khoa học xã hội trong khung chƣơng trình sƣ phạm ngoại ngữ 2.2.1.1. Khảo sát thực trạng giáo dục giá trị văn hóa truyền thống được tích hợp trong mục tiêu của chương trình sư phạm ngoại ngữ ở trường Đại học Ngoại ngữ-Đại học Quốc gia Hà Nội và trường Đại học Sư phạm Hà Nội Mục tiêu giáo dục giá trị văn hóa truyền thống có được đề cập đến trong chương trình đào tạo cử nhân sư phạm ngoại ngữ ở trường đại họcNN- Đại học quốc gia Hà Nội và trường đại họcSP Hà Nội, tuy nhiên mục tiêu giáo dục giá trị văn hóa truyền thống còn rất chung chung trong chương trình đào tạo cử nhân sư phạm ngoại ngữ ở hai trường này. 2.2.1.2. Khảo sát thực trạng giáo dục giá trị văn hóa truyền thống được tích hợp trong nội dung các các học phần hoa học xã hội thuộc chương trình sư phạm ngoại ngữ ở trường Đại học Ngoại ngữ-Đại học Quốc gia Hà Nội Thông qua nội dung tóm tắt của các học phần học trong chương trình sư phạm ngoại ngữ, có thể thấy việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên mới chỉ dừng ở việc “giới thiệu”, “cung cấp”, “hệ thống” các quan điểm và kiến thức liên quan đến văn hóa. Các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc chưa được đưa vào nội dung các học phần học trên một cách hệ thống và có chủ đích. 2.2.1.3. Khảo sát thực trạng giáo dục giá trị văn hóa truyền thống được tích hợp trong nội dung các các học phần hoa học xã hội thuộc chương trình sư phạm ngoại ngữ ở trường Đại học sư phạm Hà Nội 12
Việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống được tích hợp trong các học phần chuyên ngành sư phạm ngoại ngữ của trường đại học sư phạm mới chỉ dừng ở việc cung cấp kiến thức liên quan đến các vấn đề về văn hóa cho sinh viên được thể hiện qua các động từ như “trang bị”, “cung cấp”, “giúp sinh viên biết được”; “giúp sinh viên thấy được”,… 2.2.2 Tổ chức khảo sát về thực trạng giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sƣ phạm ngoại ngữ 2.2.2.1. Mô tả khảo sát a. Mục đích khảo sát - Tìm hiểu thực trạng giáo dục các giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên trong các hoạt động giảng dạy trong nhà trường và các hoạt động ngoài các trường đại học. - Đề xuất các giá trị văn hóa truyền thống có thể tích hợp vào nội dung các học phần học thuộc khung chương trình chuyên ngành sư phạm ngoại ngữ. b. Nội dung khảo sát - Ý kiến đánh giá về thực trạng giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ trong các hoạt động giảng dạy trong nhà trường và trong các hoạt động ngoài nhà trường - Các giá trị văn hóa truyền thống dự kiến sẽ tích hợp vào nội dung các học phần khoa học xã hội trong chương trình chuyên ngành sư phạm ngoại ngữ. c. Đối tượng, địa bàn khảo sát - Đối tượng khảo sát: + Cán bộ quản lí (CBQL) của các trường đại học có chuyên ngành sư phạm ngoại ngữ + Giáo viên (GV) giảng dạy chương trình sư phạm ngoại ngữ của các trường đại học + Sinh viên chương trình sư phạm ngoại ngữ của các trường đại học - Địa bàn khảo sát: trường Đại học ngoại ngữ-Đại học Quốc gia Hà Nội và trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học ngoại ngữ-Đại học Huế, Đại học sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. d. Phương thức, công cụ khảo sát Công cụ khảo sát là các phiếu hỏi dành cho CB, GV và phiếu hỏi dành cho sinh viên chuyên ngành sư phạm ngoại ngữ; câu hỏi phỏng vấn CB, GV và câu hỏi phỏng vấn cho sinh viên sư phạm ngoại ngữ. e. Cách thức xử lí số liệu Kết quả khảo sát thực trạng được xử lí trên phần mềm SPSS. Kết quả nghiên cứu được thể hiện ở tỉ lệ phần trăm, giá trị trung bình và độ lệch chuẩn. 2.2.2.2. Kết quả khảo sát - Số lượng phiếu trực tiếp và trực tuyến thu về từ sinh viên các trường trên là 434 phiếu trực tuyến và số lượng phiếu thu về từ cán bộ, giảng viên của các trường trên là 63 phiếu trực tiếp và trực tuyến. - Đối tượng tham gia phỏng vấn: CB, GV: 8 người (2 GV mỗi trường); sinh viên sư phạm ngoại ngữ: 20 người (5 sinh viên mỗi trường). a. Quan niệm của CBQL, GV và sinh viên về giá trị văn hóa truyền thống 13
Hầu hết cán bộ quản lí và giảng viên giảng dạy chuyên ngành sư phạm ngoại ngữ đều cho rằng giá trị văn hóa truyền thống là những giá trị tốt đẹp được hình thành và phát triển trong suốt chiều dài lịch sử và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác (62%) b. Đánh giá về mức độ cần thiết của việc giáo dục các giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên Nhìn chung, các CBQL và GV tham gia khảo sát đánh giá cao mức độ cần thiết của các giá trị văn hóa truyền thống được đưa ra trong bảng khảo sát (với điểm trung bình đánh giá ở mức cao ( X = 3.5). c. Đánh giá của CB, GV và sinh viên về hiệu quả của giáo dục giá trị văn hóa truyền thống trong nhà trƣờng CB, GV đánh giá độ hiệu quả trong công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống ở trường đại học họ đang giảng dạy cao hơn sinh viên, tuy nhiên cả CB, GV và sinh viên sư phạm ngoại ngữ đều cho rằng hiệu quả giáo dục giá trị văn hóa truyền thống chỉ ở mức bình thường. d. Đánh giá chung của CB, GV và sinh viên sƣ phạm ngoại ngữ về mức độ thƣờng xuyên về việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên Phần đa CB, GV và sinh viên tham gia khảo sát cho rằng việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống dành cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ thi thoảng diễn ra. CB, GV đánh giá mức độ thường xuyên của hoạt động giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cao hơn sinh viên sư phạm ngoại ngữ (điểm trung bình đánh giá của CB, GV và sinh viên lần lượt là X = 3.38 và X = 2.29). e. Đánh giá của sinh viên về mức độ thƣờng xuyên của việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua việc tích hợp vào nội dung các học phần học Khoa học xã hội trong nhà trƣờng Theo đánh giá của sinh viên, việc tích hợp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống vào nội dung các học phần hoa học xã hội trong nhà trường diễn ra thi thoảng (với điểm trung bình chung của sinh viên trường Đại học ngoại ngữ- Đại học Quốc gia Hà Nội, trường đại học sư phạm Hà Nội, Đại học ngoại ngữ-đại học Huế, đại học sư phạm thành phố HCM lần lượt là X = 2.22, X = 2.40, X = 2.37, X = 2.38) f. Đánh giá mức độ thƣờng xuyên của việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua việc tham gia các hình thức hoạt động giáo dục Theo kết quả khảo sát có thể thấy nhìn chung sinh viên sư phạm ngoại ngữ đánh giá việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua các hình thức hoạt động giáo dục diễn ra thi thoảng ( X =2.44). g. Đánh giá của CB, GV và sinh viên về mức độ thƣờng xuyên của việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua các kênh truyền thông đại chúng Kết quả số liệu ở bảng trên cho thấy, GV đánh giá mức độ thường xuyên của việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua các kênh truyền thông thấp hơn đánh giá của sinh viên (với điểm trung bình đánh giá của CB, GV là X =2.33 và của sinh viên là X =2.40). Tuy nhiên cả hai nhóm đối tượng khảo sát này đều đánh giá việc giáo dục giá trị 14
văn hóa truyền thống thông qua các kênh truyền thông diễn ra ở mức trung bình. h. Đánh giá của CB, GV và sinh viên về việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua các hoạt động giáo dục của gia đình Theo kết quả khảo sát, GV đánh giá việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thông qua giáo dục gia đình ở mức cao hơn so với đánh giá của sinh viên (trung bình chung điểm đánh giá của CB, GV và sinh viên lần lượt là X =2.42, X =2.29) i. Ý kiến của CBQL, GV và sinh viên về nguyên nhân mai một của các giá trị văn hóa truyền thống Nguyên nhân chính của sự mai một các giá trị văn hóa truyền thống theo sinh viên là do “thế hệ trẻ hệ trẻ được sinh ra trong hoàn cảnh thuận lợi và chưa phải trải qua những thực tế khắc nghiệt nên dễ sinh thói ích kỉ, thiếu hoài bão (74.2%) Đối với CBQL và GV, nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến sự mai một các giá trị văn hóa truyền thống là do việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống chưa được thực sự chú trọng và phát triển một cách hệ thống (66.7%). k. Mức độ tự nguyện của sinh viên khi tham gia các hoạt động đƣợc gia đình nhà trƣờng và địa phƣơng phát động Theo kết quả khảo sát, trong những hoạt động đã liệt kê, sinh viên đều mức độ tự nguyện tham gia của sinh viên là khá cao ( X =2.73). Tuy nhiên, ở một số hoạt động cụ thể, số lượng sinh viên “tham gia cho có phong trào” hoặc “không tham gia” còn tương đối cao. Kết luận chƣơng 2 Luận án đã chỉ ra cách làm phổ biến ở một số nước trong giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ. Kinh nghiệm quốc tế trong giáo dục giá trị văn hóa truyền thống là những bài học quý giá cho công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống ở Việt Nam. Qua khảo sát khung chương trình sư phạm ngoại ngữ ở các trường đại học, có thể thấy mục tiêu giáo dục giá trị văn hóa truyền thống đã được đề cập đến trong chương trình nhưng mới dừng ở việc “cung cấp” “trang bị” hoặc giúp sinh viên “nắm được” các kiến thức về giá trị văn hóa truyền thống, mà chưa nhấn mạnh đến việc giúp sinh viên hình thành các hành động biểu hiện các giá trị này. Kết quả khảo sát bảng hỏi cho thấy sinh viên và CB, GV sư phạm ngoại ngữ có nhận thức tương đối tốt về khái niệm giá trị văn hóa truyền thống. CB, GV và sinh viên cũng đánh giá cao về mức độ cần thiết của việc giáo dục một số giá trị văn hóa truyền thống điển hình của dân tộc cho sinh viên. Về mức độ hiệu quả và mức độ thường xuyên của giáo dục giá trị văn hóa truyền thống thì CB, GV có điểm đánh giá trung bình cao hơn sinh viên sư phạm ngoại ngữ, nhưng cả CB, GV và sinh viên đều đánh giá mức độ hiệu quả và mức độ thường xuyên của giáo dục giá trị văn hóa truyền thống trong khoa sư phạm ngoại ngữ ở mức trung bình. Bên cạnh đó, việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên thông qua các hình thức khác nhau có được thực hiện nhưng chỉ ở mức độ thi thoảng. 15
CHƢƠNG 3: MÔ HÌNH VÀ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGOẠI NGỮ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ 3.1. Mô hình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sƣ phạm ngoại ngữ 3.1.1. Các nguyên tắc đề xuất mô hình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ Các nguyên tắc bao gồm: 1) đảm bảo phù hợp với con đường giáo dục giá trị văn hóa truyền thống; 2) phù hợp với điều kiện thực tiễn của các trường đại học có chuyên ngành sư phạm ngoại ngữ; 3) phù hợp với mục tiêu giáo dục đại học; 4) kế thừa các kinh nghiệm trong và ngoài nước về giáo dục giá trị văn hóa truyền thống; 5) phù hợp với khái niệm mô hình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống. 3.1.2. Mô hình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ 16
3.2. Các biện pháp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sƣ phạm ngoại ngữ 3.2.1. Tích hợp nội dung giáo dục giá trị văn hóa truyền thống vào nội dung một số học phần khoa học - xã hội trong chương trình học của sinh viên Đại học Sư phạm Ngoại ngữ 3.2.1.1. Ý nghĩa của biện pháp Tích hợp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống vào nội dung các học phần học khoa học xã hội trong chương trình sư phạm ngoại ngữ là một hướng đi đúng đắn, khả thi, sử dụng được nguồn lực giáo viên, tài liệu giảng dạy có sẵn, tiết kiệm được thời gian, nguồn lực đã có. 3.2.1.2. Mục tiêu của biện pháp: Tích hợp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống vào nội dung các học phần học khoa học xã hội trong chương trình sư phạm ngoại ngữ nhằm giúp sinh viên lĩnh hội được kiến thức từ nhiều lĩnh vực khác nhau, cũng như rèn luyện được các kĩ năng, định hướng thái độ đúng đắn, hình thành các hành vi hướng đến việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. 3.2.1.3. Nội dung và cách thức tiến hành biện pháp: Luận án đề xuất biện pháp tích hợp ở mức độ lồng ghép, liên hệ nội dung giáo dục giá trị văn hóa truyền thống với nội dung của các học phần hoa học xã hội trong chương trình sư phạm ngoại ngữ. Ngoài ra, đối với sinh viênsư phạm ngoại ngữ, việc lồng ghép còn có thể tiến hành trong các học phần hoa học xã hội thuộc khối kiến thức tiếng như Nghe, Nói, Đọc, Viết hoặc qua các học phần khối ngôn ngữ-văn hóa như Đất nước học Anh- Mỹ, Văn học các nước nói Tiếng Anh. *Quy trình lồng ghép giáo dục giá trị văn hóa truyền thống vào nội dung các học phần hoa học xã hội trong chương trình sư phạm ngoại ngữ. Bước 1: Thiết kế giáo án lồng ghép giáo dục giá trị văn hóa truyền thống. Bước 2: Tổ chức dạy học học phần khoa học xã hội lồng ghép giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên trong nội dung bài học. Trong bước này cần tiến hành các công việc sau đây: Bước 3: Tổng kết, đánh giá bài học lồng ghép 3.2.1.4. Điều kiện thực hiện biện pháp 3.2.2. Đa dạng hóa các loại hình hoạt động của Đoàn, Hội trong giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ 3.2.2.1. Ý nghĩa của biện pháp 17
Đa dạng hóa các loại hình hoạt động của Đoàn, Hội kể trên có ý nghĩa quan trọng trong việc gắn kết sinh viên, tạo môi trường lành mạnh, bổ ích để sinh viên rèn luyện và phát triển bản thân, trong đó có bồi dưỡng và trau dồi các giá trị văn hóa truyền thống. 3.2.2.2. Mục tiêu của biện pháp Đa dạng hóa các loại hình hoạt động là để tạo điều kiện cho sinh viên sư phạm ngoại ngữ được tham gia, trải nghiệm nhiều loại hình giáo dục khác nhau và nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của sinh viên trong các hoạt động tập thể, trong các hoạt động vì cộng đồng. 3.2.2.3. Nội dung và cách thức tiến hành: *Nội dung - Hoạt động hỗ trợ học tập cho sinh viên (trong đó chú trọng hình thức diễn đàn, giao lưu với sinh viên quốc tế) - Hoạt động sinh viên tình nguyện (chú trọng phong trào tình nguyện quốc tế) - Hoạt động trải nghiệm tham quan, dã ngoại các bảo tàng di tích văn hóa, lịch sử - Hoạt động thể dục thể thao - Hoạt động văn hóa, văn nghệ - Các hoạt động xã hội Bước 1: Dựa vào kết quả khảo sát nhu cầu sinh viên và kết quả tìm hiểu chương trình Đoàn, Hội, của nhà trường để định hướng các hoạt động. Bước 2: Xây dựng kế hoạch triển khai các hoạt động, trình Đảng Ủy, BGH nhà trường phê duyệt Bước 3: Thiết kế tổ chức các hoạt động để giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên 3.2.3.4. Điều kiện để thực hiện biện pháp 3.2.3. Xây dựng môi trường văn hóa học đường cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ 3.2.3.1. Ý nghĩa của biện pháp Xây dựng môi trường văn hóa học đường lành mạnh làm cơ sở để đảm bảo chất lượng giáo dục giá trị văn hóa truyền thống là một nhiệm vụ quan trọng trong các trường đại học hiện nay, đặc biệt là trong các trường có chuyên ngành sư phạm ngoại ngữ, để nhà 18
trường không những là “sư phạm” mà còn “mô phạm” theo lời dạy của chủ tịch Hồ Chí Minh. 3.2.3.2. Mục tiêu của biện pháp Xây dựng môi trường văn hóa học đường lành mạnh trong các trường đại học nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sự tôn trọng, tin tưởng lẫn nhau giữa các thành viên trong nhà trường, giúp họ quan tâm đến chất lượng dạy và học. 3.2.3.3. Nội dung và cách thức tiến hành: *Nội dung: - Thứ nhất, xây dựng môi trường vật chất - Thứ hai, xây dựng môi trường tinh thần *Quy trình xây dựng môi trường văn hóa học đường cho sinh viên sư phạm ngoại ngữ Bước 1: Hiệu trưởng và Ban Giám hiệu các trường đại học phân tích tình hình thực tế của nhà trường để xây dựng dự thảo xây dựng môi trường văn hóa học đường. Bước 2: Lên kế hoạch để xây dựng môi trường văn hóa học đường trong nhà trường. Bước 3: Tổ chức xây dựng môi trường văn hóa học đường trong nhà trường. Trong tổ chức thực hiện xây dựng môi trường văn hóa học đường, cần lưu ý các điểm sau đây: Bước 4: Lãnh đạo nhà trường, cán bộ, giảng viên cùng sinh viên tổng kết, đánh giá hoạt động xây dựng môi trường văn hóa học đường theo tuần hoặc theo tháng tùy vào kế hoạch cụ thể đã xây dựng. 3.2.3.4. Điều kiện thực hiện biện pháp 3.2.4. Hướng dẫn sinh viên sư phạm ngoại ngữ tự giáo dục giá trị văn hóa truyền thống 3.2.4.1. Ý nghĩa của biện pháp Hướng dẫn sinh viên tự giáo dục giá trị văn hóa truyền thống đóng vai trò quan trọng bởi nếu sinh viên chỉ tiếp thu các giá trị văn hóa truyền thống một cách thụ động từ các chủ thể giáo dục, thì các giá trị văn hóa truyền thống ấy khó có thể trở thành quan điểm, lẽ sống của họ, chưa nói đến quá trình chuyển hóa quan quan điểm, lẽ sống này thành thái độ, hành vi. 3.2.4.2. Mục tiêu của biện pháp: 19
Hướng dẫn sinh viên sư phạm ngoại ngữ tự giáo dục giá trị văn hóa truyền thống là để chuyển hóa quá trình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống sang quá trình tự giáo dục của mỗi sinh viên, nhằm thúc đẩy tính tích cực, chủ động, ý thức tự giác của sinh viên. 3.2.4.3. Nội dung và cách thức tiến hành: *Nội dung: - Thứ nhất, hướng dẫn sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ tự giác học tập các giá trị văn hóa truyền thống. - Thứ hai, hướng dẫn sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ tự giác rèn luyện, tu dưỡng bản thân dựa theo chuẩn mực giá trị văn hóa truyền thống. * Quá trình tự giác tu dưỡng, rèn luyện các giá trị văn hóa truyền thống của sinh viên có thể tiến hành theo các bước sau: Bước 1: Sau quá trình tự học tập các giá trị văn hóa truyền thống, sinh viên tự xác định các giá trị văn hóa truyền thống đúng đắn để định hướng cho thái độ, hành vi của mình Bước 2: sinh viên bày tỏ thái độ, có những hành vi biểu hiện giá trị văn hóa truyền thống trong các tình huống cụ thể của cuộc sống, trong học tập và rèn luyện Bước 3: sinh viên có thể ghi nhật kí việc vận dụng các giá trị văn hóa truyền thống của bản thân Bước 4: sinh viên tự đánh giá, điều chỉnh về việc tự rèn luyện, giáo dục giá trị văn hóa truyền thống của bản 3.2.4.4. Điều kiện thực hiện biện pháp Kết luận chƣơng 3 1. Đề xuất giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ cần dựa trên các nguyên tắc: phù hợp với con đường giáo dục GTVHTT, phù hợp với điều kiện thực tiễn của các trường ĐH có chuyên ngành SPNN, phù hợp với mục tiêu giáo dục Đại học; kế thừa các kinh nghiệm trong và ngoài nước về giáo dục GTVHTT cho thế hệ trẻ và phù hợp với khái niệm mô hình giáo dục GTVHTT. 2. Chúng tôi dựa trên cách tiếp cận về các con đường giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên nói chung và sinh viên đại học sư phạm ngoại ngữ nói riêng để đề xuất bốn biện pháp chính: tích hợp giáo dục giá trị văn hóa truyền thống trong nội dung các học phần hoa học xã hội trong chương trình sư phạm ngoại ngữ; đa dạng hóa các loại hình hoạt động của Đoàn, Hội trong giáo dục giá trị văn hóa truyền thống; xây dựng môi trường văn hóa học đường trong các trường đại học và phát huy vai trò 20