Tóm tắt Luận án tiến sĩ Giáo dục học: Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:23

Thêm vào BST

Báo xấu

51
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án nghiên cứu phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các Trường Đại học Sư phạm nhằm đưa ra những giải pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức học nói chung và dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm nói riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án tiến sĩ Giáo dục học: Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm

1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trường Đại học Sư phạm, nơi đào tạo giáo viên. Những người tham gia vào sự nghiệp trồng người, giáo dục học sinh bằng cả nhân cách của mình. Vì vậy nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức học cho sinh viên sư phạm ở các Trường Đại học Sư phạm là mục tiêu rất quan trọng. Xu hướng toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, cơ chế thị trường đã đặt ra những yêu cầu mới trong giáo dục đạo đức nhân cách người công dân, người lao động hiện đại. Những người sống và làm việc có trách nhiệm, tôn vinh lối sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật, tình yêu thương đồng loại… Thực tiễn hiện nay đang nảy sinh rất nhiều biểu hiện tiêu cực ở thế hệ trẻ như: sự lệch lạc trong định hướng giá trị sống, lối sống thờ ơ, vô cảm, ích kỷ …gây nên những lo lắng cho gia đình, người thân và toàn xã hội. Điều này đặt ra việc dạy và học môn Đạo đức học cho sinh viên ở các trường Đại học Sư phạm phải đổi mới nâng cao chất lượng dạy học môn học đáp ứng yêu cầu mới của đào tạo giáo viên hiện nay. Một trong những hoạt động dạy học được coi là phương pháp tích cực đó là phương pháp dạy học giải quyết vấn đề “lấy hoạt động của người học làm trung tâm” nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học giúp cho người học tiếp cận một cách nhanh nhất, có hiệu quả với khối lượng tri thức nhân loại ngày càng lớn. Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề là bước tiến của khoa học sư phạm hiện đại. Đây là phương pháp hướng mọi cố gắng để kích thích nhu cầu nhận thức từ bên trong, tạo ra khả năng tư duy độc lập và sáng tạo cho người học, nhằm biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo. Qua nghiên cứu có thể thấy phương pháp dạy học giải quyết vấn đề tỏ ra đặc biệt thích hợp với việc dạy học Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm, vì đặc thù của môn học chứa đựng nhiều tình huống cần giải quyết. Hơn nữa Đạo đức học đóng một vai trò quan trọng, chủ đạo đến sự hình thành nhân cách, lối sống, đạo đức của sinh viên. Để hoàn thiện mình và trở thành người có nhân cách sống bản thân mỗi sinh viên không ngừng tư duy, nỗ lực giải quyết mâu thuẫn ngay trong suy nghĩ và hành vi ứng xử trong cuộc cuộc sống cũng như trong học tập của mình. Do vậy, học Đạo đức học không chỉ đơn giản là học những tri thức khoa học, mà thông qua các tình huống của bài học sẽ giúp cho mỗi sinh viên nỗ lực tư duy, không ngừng rèn đức, luyện tài, để hiểu biết sâu
2 sắc, đúng đắn về đạo đức. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về phương pháp dạy học giải quyết vấn đề, đã có nhiều bài viết tham luận về việc đổi mới phương pháp dạy học Đạo đức học, nhưng chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm. Với mong muốn được góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học Đạo đức học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên nói chung và sinh viên các trường Đại học sư phạm nói riêng tôi chọn đề tài “Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Luận án nghiên cứu phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các Trường Đại học Sư phạm nhằm đưa ra những giải pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức học nói chung và dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm nói riêng. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học môn Đạo đức học ở các Trường Đại học Sư phạm 3.2. Đối tượng nghiên cứu Mối quan hệ giữa việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học với chất lượng dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm . 4. Giả thuyết khoa học Phương pháp dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm thời gian qua còn nhiều hạn chế, hiệu quả chưa cao. Qua nghiên cứu thấy rằng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề phù hợp trong dạy học môn Đạo đức học. Trên cơ sở phân tích được thực trạng chỉ ra được nguyên nhân từ đó xây dựng được các giải pháp phù hợp trong việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn học này ở các trường cao đẳng, đại học nói chung và ở các trường Đại học Sư phạm nói riêng 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm.
3 Xây dựng các giải pháp sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường đại học sư phạm. Tổ chức thực nghiệm sư phạm các phương pháp đã đề xuất. 5.2. Phạm vi nghiên cứu Luận án nghiên cứu thực trạng việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở 5 trường Đại học Sư phạm trên phạm vi cả nước: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội; Trường Đại học Sư Phạm Hà Nội 2; Trường Đại học Sư phạm Huế; Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên , Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh Thời gian điều tra và thực nghiệm từ tháng 9/2014 đến tháng 8/2016 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận Luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; lí luận dạy học hiện đại; lí luận và phương pháp dạy học môn Đạo đức học 6.2. Phương pháp nghiên cứu 6.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể như: phân tích- tổng hợp,quy nạp, diễn dịch, lịch sử-cụ thể. 6.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp điều tra xã hội học: Sử dụng phiếu hỏi với giảng viên, sinh viên để thu thập thông tin liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Phương pháp quan sát: Quan sát thái độ, sự chú ý, biểu hiện hứng thú, tính tích cực của sinh viên trong dạy học Đạo đức học qua các buổi dự giờ, giảng dạy. Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến các nhà khoa học trong xây dựng đề cương, lựa chọn phương pháp xây dựng bộ phiếu khảo sát thực trạng. Phương pháp phỏng vấn giảng viên, sinh viên, nhà quản lí Phương pháp thực nghiệm: Thực nghiệm sư phạm để phân tích, đánh giá, so sánh nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng thông qua tác động của thực nghiệm, nêu kết luận và kiến nghị. 6.2.3. Các phương pháp hỗ trợ Sử dụng toán thống kê và phần mềm toán học để xử lý các số liệu thu được
4 trong điều tra thực trạng và thực nghiệm sư phạm nhằm rút ra những kết luận cần thiết. 7. Những luận điểm cần bảo vệ Sự phù hợp khi sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm Thực tiễn dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm hiệu quả chưa cao. Đưa ra nguyên tắc và giải pháp sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm đạt hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức học nói chung và chất lượng dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm nói riêng 8. Điểm mới của luận án Luận án góp phần xây dựng cơ sở khoa học của việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các Trường Đại học Sư phạm Phân tích nguyên nhân, thực trạng và đánh giá việc sử dụng phương pháp giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các Trường Đại học Sư phạm. Đưa ra nguyên tắc và giải pháp sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm. 9. Kết cấu luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận án có 4 chương: Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các Trường Đại học sư phạm Chương 2. Cơ sở khoa học của việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm Chương 3. Nguyên tắc và các nhóm giải pháp sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm. Chương 4. Thực nghiệm sư phạm việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm
5 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC HỌC Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM 1.1. Phương pháp giải quyết vấn đề trong dạy học 1.1.1. Nghiên cứu khái niệm phương pháp dạy học giải quyết vấn đề Tư tưởng dạy học giải quyết vấn đề đã được nhà triết học cổ đại Xôcrat quan tâm đến, ông đã xây dựng một phương pháp độc đáo: Tọa đàm – tranh luận đó là tư tưởng khởi đầu của phương pháp đàm thoại. Phương pháp này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tìm ra nguyên nhân của vấn đề qua tư duy quy nạp và qua sự trao đổi giữa giáo viên với học sinh và học sinh với học sinh. Vào những năm 70 của thế kỷ XIX, các nhà khoa học về xã hội như: M.M Xtaxiulevct, N.A Rôgiơcôp, X.P Bantalon, M.A Rưpnicova,… và các nhà khoa học tự nhiên như A.IA Giecđơ, B.E Raicôp, H.E Amxtơrong… đã nêu lên phương án tìm tòi phát kiến (ơrixtic) trong dạy học nhằm hình thành năng lực nhận thức cho học sinh bằng cách lôi cuốn các em tự lực tham gia vào quá trình hoạt động tìm kiếm tri thức, phân tích các hiện tượng, làm các bài mới mà trước đây chưa hề làm và nội dung có chứa đựng những khó khăn nhất định. Đây là một trong những cơ sở của dạy học giải quyết vấn đề. Trong số các nhà khoa học thời kỳ này bàn về phương pháp giải quyết vấn đề trên thế giới không thể không nhắc đến M.I Makhơmutôp. Dựa vào các kết quả của những thành tựu về tâm lý học - giáo dục học, đặc biệt là lý luận dạy học mà M.I Makhơmutôp đã chính thức đưa ra cơ sở lý luận vững chắc của phương pháp dạy học giải quyết vấn đề - phương pháp dạy học được kế thừa bởi dạy học Algorit hóa và Ơrixtic - và đã đưa dạy học giải quyết vấn đề trở thành một phương pháp dạy học tích cực. Cũng trên cơ sở bàn về lý luận dạy học giải quyết vấn đề các tác giả Nguyễn Ngọc Bảo, Nguyễn Ngọc Quang, Thái Duy Tuyên có một số công trình nghiên cứu rất có giá trị cả về lý luận và thực tiễn. 1.1.2. Nghiên cứu đặc trưng của phương pháp dạy học giải quyết vấn đề Vào những năm giữa thế kỷ XX, phương pháp dạy học giải quyết vấn đề mới được tập trung nghiên cứu một cách đầy đủ và sâu sắc hơn ở các môn khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và các môn kĩ thuật. Một đội ngũ đông đảo những người nghiên cứu về phương pháp giải quyết vấn đề: M.N Xcatkin, A.M Macchiuskin, T.V Cuđriapxep, M.I
6 Makhơmutôp, N.A Polopnicova,…đã xuất hiện và có những đóng góp quan trọng. A.M Macchiuskin với Các tình huống có vấn đề trong tư duy và trong dạy học. I.IA. Lecne với Dạy học nêu vấn đề ông cho rằng tình huống có vấn đề là một khâu quan trọng của dạy học giải quyết vấn đề. Không có tình huống có vấn đề thì không có dạy học giải quyết vấn đề. V.Okôn - nhà giáo dục học nổi tiếng của Ba Lan với Những cơ sở của việc dạy học nêu vấn đề đã cho chúng ta biết tác dụng của phương pháp dạy học giải quyết vấn đề là kích thích học sinh tích cực suy nghĩ, chủ động tìm tòi, sáng tạo để giải quyết vấn đề, đạt tới kiến thức mới một cách sâu sắc, vững chắc. Một số vấn đề chung về dạy học theo vấn đề của Nguyễn Phúc Chỉnh, Nguyễn Thị Hằng, Tạp chí Giáo dục Tháng 5, Số 309, tr. 32-33, năm 2013 cho rằng dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề là phương pháp dạy học trong đó giáo viên tạo ra những tình huống có vấn đề, điều khiển học sinh phát hiện vấn đề, hoạt động tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo để giải quyết vấn đề và thông qua đó chiếm lĩnh tri thức, rèn luyện kĩ năng và đạt được những mục đích học tập khác. Đặc trưng cơ bản của dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề là “tình huống gợi vấn đề” vì "Tư duy chỉ bắt đầu khi xuất hiện tình huống có vấn đề" 1.1.3. Nghiên cứu nguyên tắc và quy trình của phương pháp dạy học giải quyết vấn đề Trong nhiều thập kỷ tiếp theo, các nhà tâm lý học và nhà sư phạm Xô viết (cũ) đã đóng góp nhiều cống hiến lớn trong việc nghiên cứu lý luận phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh trong học tập như Lev Vưgotsky, S.L.Rubinstein, A.M.Machjusin, A.V.Brus-linski, B.E.Raiơkov, P.I.Pidkasistưi, M.N.Skatkin.v.v.. Theo nhóm tác giả trong Modul số 18: Phương pháp dạy học tích cực; Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên khối trung học phổ thông; Vụ Giáo dục Trung học; 2013 đưa ra quy trình sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề gồm các giai đoạn cơ bản sau: Giai đoạn 1: Xây dựng tình huống có vấn đề - bước quan trọng quyết định toàn bộ quá trình tổ chức dạy - học. Giai đoạn 2: Giải quyết vấn đề - giai đoạn cơ bản, cần đầu tư nhiều thời gian nhất.. Mục đích của giai đoạn này là làm sáng tỏ bản chất của vấn đề đặt ra trong bài toán nhận thức. Giai đoạn 3: Hệ thống hóa và tổng hợp tri thức-giai đoạn cuối của quy trình áp dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề. 1.1.4. Hiệu quả việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy
7 học Trong lĩnh vực dạy học sinh học, tác giả Trần Bá Hoành là người sớm có những nghiên cứu về mặt lý luận và vận dụng thành công dạy học giải quyết vấn đề. Trong lĩnh vực dạy học hoá học, tác giả Nguyễn Ngọc Quang là người đã có nhiều nghiên cứu vận dụng dạy học giải quyết vấn đề. Tiếp sau, có các tác giả: Nguyễn Cương; Nguyễn Ngọc Bảo; Nguyễn Đình Am; Dương Tất Tốn, luận án tiến sĩ của Lê Văn Năm (2001), với nhan đề Sử dụng dạy học nêu vấn đề- ơrixtic để nâng cao hiệu quả dạy học chương trình hóa đại cương và hóa vô cơ ở trường trung học phổ thông và bài viết Nâng cao nhận thức cho học sinh trong dạy học khái niệm phản ứng trao đổi Ion bằng dạy học nêu vấn đề Tạp chí Giáo dục Số 146. Tr.42-43, năm 2006 Tác giả Nguyễn Bá Kim trong cuốn "Phương pháp dạy học nêu vấn đề môn toán học” xuất bản năm 2001 Từ sự phân tích quá trình dạy học tác giả chỉ ra nhiệm vụ tổng quát của phương pháp dạy học môn toán Lê Nguyên Long; Nguyễn Đức Thâm; Phạm Hữu Tòng trong cuốn "Phương pháp dạy học vật lý" xuất bản năm 2002 . Cùng với đó tác giả Nguyễn Kì đã đưa phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề vào nhà trường tiểu học và thực nghiệm ở một số môn như Toán, Tự nhiên -Xã hội, Đạo đức. Phương pháp nêu vấn đề trong dạy và học lịch sử Đảng của Vũ Quang Hiển , Tạp chí Lịch sử Đảng năm 2007 Vận dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề trong quá trình dạy học bộ môn những nguyên lí cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênnin ở các trường đại học, cao đẳng của Khuất Thị Thanh Vân, Tạp chí Giáo dục 2013, Tháng 6. Số 311. - tr. 43-45 Như vậy, dạy học giải quyết vấn đề là hình thức dạy học dựa trên sự lĩnh hội tri thức và các hoạt động một cách sáng tạo bao gồm sự kết hợp các phương pháp dạy và học có những nét cơ bản của sự tìm tòi khoa học phát triển tính tích cực, tính tự lực, năng lực sáng tạo và hình thành cơ sở thế giới quan của người học. Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề thật sự là một phương pháp dạy học tích cực. Trong công cuộc đổi mới phương pháp dạy học tích cực, phương pháp này là một trong những phương pháp chủ đạo được sử dụng trong nhà trường nói chung. 1.2. Phương pháp dạy học giải quyết đề trong dạy học Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm 1.2.1. Tầm quan trọng sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học Đạo đức học Thế kỷ XVI - XVII, nhà sư phạm lỗi lạc người Tiệp Khắc Komensky (1592 - 1670) cho rằng việc trau dồi đức hạnh cần phải bắt đầu từ lúc tuổi còn thơ, trước khi tâm
8 hồn bị hoen ố; đạo hạnh của con người có thể trau dồi bằng cách luôn luôn xử sự chân chính. Trong các phương pháp giáo dục sinh động của mình, ông đề cao giáo dục động cơ và hành vi đạo đức. Và cách giáo dục đem lại hiệu quả sâu sắc nhất nên đưa ra các tình huống có vấn đề để rồi hướng dẫn học sinh tự giải quyết học sinh sẽ hiểu rõ hơn từng động cơ và hành vi đạo đức của mình. Nhà giáo dục học Makarenko A.X. với tác phẩm nổi tiếng Bài ca sư phạm đã bày tỏ quan điểm dạy học đạo đức cho học sinh, phương pháp giáo dục cá biệt. Nhiều nguyên tắc dạy học của ông đã được nhiều nhà sư phạm trên thế giới quan tâm. Trong tác phẩm ông cũng bàn nhiều về cách dạy học nêu vấn đề Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đặt nền móng cho một lý luận mới về giáo dục đạo đức ở Việt Nam. Theo Người, tài phải đi đôi với đức, đức đi đôi với tài, nếu chỉ có tài mà không có đức thì là người vô dụng. Người chỉ rõ Đạo đức là cái gốc của người cách mạng, đạo đức cũng là cái gốc của con người phát triển toàn diện mà nhà trường phổ thông có trách nhiệm đào tạo. Do đó công tác giáo dục tư tưởng, chính trị và đạo đức phải giữ vị trí then chốt trong các nhà trường. Công tác đạo đức được tiến hành tốt sẽ là cơ sở để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, vì thế đức dục có quan hệ mật thiết với các mặt giáo dục khác. Do đó phải xây dựng các biện pháp giáo dục phù hợp với từng đối tượng để đạt hiệu quả cao. Các tác giả Hà Thế Ngữ, Đoàn Văn Khiêm, Trần Tuấn Lộ, Ngô Thị Thu Ngà, Võ Minh Tuấn, Phạm Hồng Tung, Đào Đức Doãn ... có những bài viết dù ở khía cạnh này hay khía cạnh khác cũng chỉ ra tầm quan trọng của việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy Đạo đức học. 1.2.2. Ưu thế khi sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học Đạo đức học Nói về ưu thế khi sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học Đạo đức học có rất nhiều tác nước ngoài bàn về vấn đề này, có thể kể một số tác giả như sau G.Bandzeladze với cuốn Đạo đức học của (NXB Giáo dục; T1,T2 1985) [116]; Tác giả bàn sâu về vấn đề phải sáng tạo ra những hình thức nhận thức, tinh thần phù hợp, tương thích với một đời sống đạo đức đang có những thay đổi sâu sắc, lớn lao. Theo tác giả những thay đổi sâu sắc, toàn diện, mạnh mẽ và nhanh chóng của thế giới đang làm bộc lộ ngày càng rõ không chỉ những giá trị đặc thù của mỗi dân tộc, khu vực, mà đặc biệt, cả những giá trị chung của con người. Một trong những cách thức thay đổi phải thay đổi cách truyền đạt về đạo đức học là nên đưa ra nhiều tình huống có vấn đề để
9 giải quyết các vấn đề của đạo đức trong cuộc sống. Vilixốpski và V. Mitikép với cuốn sách nhân cách của người sinh viên và cuốn Nói chuyện về giáo dục trong gia đình của tác giả A.Macaren cũng chỉ ra cách thức để dạy đạo đức học hiệu quả nhất là phải kết hợp nhiều phương pháp, trong đó nên xem phương pháp đưa ra vấn đề rồi hướng dẫn người học cùng giải quyết là phương pháp đạt hiệu quả cao. Cùng với các tác giả nước ngoài các tác giả ở Việt Nam như Nguyễn Duy Quý Nguyễn Hữu Hợp, Hoàng Văn Ngọc, Đặng Xuân Điều, Dương Thúy Nga, Trần Sỹ Phán ...: có nhiều công trình bàn về vai trò, ý nghĩa và khả năng sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học nói chung và dạy học Đạo đức học nói riêng từ đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới và hội nhập hiện nay Những kết quả nghiên cứu trên đều khẳng định xu hướng chung của nền giáo dục cần thiết phải tích hợp những thành tựu của phương pháp dạy học giải quyết vấn đề vào cải tiến phương pháp dạy học, vì nó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề như thế nào, kết hợp với phương pháp dạy học khác ra sao và đảm bảo nguyên tắc, giải pháp nào điều kiện nào để sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề có hiệu quả thì vẫn chưa được các tác giả làm rõ. .1.3. Những vấn đề đặt ra để luận án tiếp tục giải quyết Một là, làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn việc dạy học giải quyết vấn đề nói chung và dạy học giải quyết vấn đề môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm nói riêng; luận chứng ưu thế của dạy học giải quyết vấn đề môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm. Hai là, điều tra, đánh giá thực trạng của việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm. Ba là, đề xuất một số nguyên tắc và các nhóm giải pháp để nâng cao hiệu quả việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm. Bốn là, tổ chức thực nghiệm sư phạm đánh giá hiệu quả các nhóm giải pháp đã đề xuất trong luận án. Tiểu kết chương 1 Qua xem xét các công trình nghiên cứu liên quan đến phương pháp giải quyết vấn đề và dạy học đạo đức chúng tôi nhận thấy các nhà khoa học, các công trình nghiên cứu về phương pháp dạy học giải quyết vấn đề và dạy học đạo đức trên thế giới và Việt Nam đều khẳng định vai trò, tầm quan trọng của phương pháp giải quyết vấn
10 đề và tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức; đều khẳng định phương pháp giải quyết vấn đề là một trong những phương pháp đem lại hiệu quả cao. Những vấn đề về nội dung, nguyên tắc… của phương pháp giải quyết vấn đề cũng như việc dạy học đạo đức đã được đề cập, phân tích từ nhiều góc độ khác nhau. Dù ở góc độ nào, theo cách tiếp cận nào và ở bất kỳ quốc gia nào thì những nghiên cứu nói trên cũng đều thể hiện sự trăn trở là làm sao để có phương pháp dạy học tốt nhất cho những thế hệ công dân tương lai. “phương pháp dạy học chính là con người” và môn Đạo đức học với sứ mệnh dạy người học làm NGƯỜI phải không ngừng được đổi mới để góp phần giúp cho người học trở thành những con người phát triển toàn diện, trở thành những công dân chân chính, sống có ích cho bản thân, gia đình, quê hương, Tổ quốc và đồng loại Các công trình nghiên cứu của các tác giả được khảo sát, dù bàn về phương pháp dạy học giải quyết vấn đề và dạy học đạo đức từ nhiều góc độ, cách tiếp cận khác nhau song sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học Đạo đức học ở các trường Đại học nói chung và các trường Đại học Sư phạm nói riêng chưa được bàn nhiều. Việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề đang là một xu thế tất yếu, ngày càng lan rộng và phổ biến ở nhiều quốc gia, nhiều cấp học, môn học và lĩnh vực khác nhau. Ở nước ta, việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong nhà trường đang được quan tâm thực hiện. Với những lý do trên việc nghiên cứu phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn học nói riêng và chất lượng đào tạo sinh viên ở các trường Đại học sư phạm nói chung là hướng nghiên cứu thiết thực và cần thiết. CHƯƠNG 2 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC GIẢI QUYẾT ĐỀ TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC HỌC Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM 2.1. Cơ sở lý luận của việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các Trường Đại học Sư phạm 2.1.1. Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề 2.1.1.1. Khái niệm phương pháp dạy học giải quyết vấn đề và một số khái niệm
11 liên quan Có rất nhiều quan điểm, ý kiến khác nhau về phương pháp dạy học giải quyết vấn đề.Trên cơ sở tiếp thu ý kiến của các nhà khoa học, tác giả luận án có thể nêu ra định nghĩa về phương pháp dạy học giải quyết vấn đề: Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề là phương pháp dạy học trong đó người dạy tạo ra những tình huống có vấn đề, điều khiển người học phát hiện vấn đề, hoạt động tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo để giải quyết vấn đề và thông qua đó chiếm lĩnh tri thức, rèn luyện kỹ năng và đạt được những mục đích học tập khác Như vậy thực chất của phương pháp dạy học giải quyết vấn đề là người dạy phải tạo ra được tình huống có vấn đề, rồi từ đó tổ chức điều khiển hoạt động của người học giúp cho người học độc lập giải quyết các vấn đề góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học. 2.1.1.2. Đặc trưng của phương pháp dạy học giải quyết vấn đề - Tình huống - Tình huống có vấn đề. - Tình huống có vấn đề trong dạy học 2.1.1.3.Nguyên tắc và quy trình sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề 2.1.1.4. Ưu điểm và hạn chế của phương pháp dạy học giải quyết vấn đề 2.1.1.5. Điều kiện sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề + Hiểu đặc điểm tâm lý người học + Nắm vững thực tiễn quá trình dạy và học môn học + Giảng viên không ngừng nâng cao năng lực sư phạm + Nâng cao chất lượng phương tiện, kỹ thuật phục vụ dạy học 2.1.2. Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm 2.1.2.1. Vài nét về đặc thù môn học 2.1.2.2. Vai trò của phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm 2.1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học * Những yếu tố khách quan * Những yếu tố chủ quan 2.2. Cơ sở thực tiễn của việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường đại học sư phạm
12 2.2.1. Vài nét về các trường Đại học sư phạm trên địa bàn khảo sát Trường Đại học sư phạm Hà Nội, Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2, Đại học sư phạm Thái Nguyên, Trường Đại học sư phạm Huế, Trường Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, các trường Đại học sư phạm này là đơn vị sự nghiệp đào tạo, nằm trong hệ thống giáo dục đại học, thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Có mục đích đào tạo sinh viên trở thành giáo viên, cán bộ quản lý, có lòng yêu nghề, gắn bó với sự nghiệp giáo dục - đào tạo, có phẩm chất chính trị đạo đức tốt, có kiến thức và kỹ năng giáo dục, giảng dạy tương xứng với trình độ đào tạo, có sức khoẻ, có hiểu biết cần thiết về văn thể mỹ, có năng lực tiếp cận với kiến thức và phương pháp giảng dạy tiên tiến, đáp ứng được yêu cầu phát triển sự nghiệp giáo dục của đất nước. 2.2.2. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm 2.2.2.1. Thực trạng nhận thức về sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm Tìm hiểu về sự hứng thú của sinh viên khi học có sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học tại lớp. Khi hỏi sinh viên học với việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề tại lớp, sự hứng thú học tập của lớp ở mức độ nào? Kết quả này được thể hiện ở biểu đồ sau: Biểu đồ 2.1. Mức độ hấp dẫn của bài giảng có sử dụng phương pháp giải quyết vấn đề trong dạy học mộ Đạo đức học Tìm hiểu về mức độ cần thiết và những khó khăn mà sinh viên gặp phải khi học môn Đạo đức học theo phương pháp dạy học giải quyết vấn đề Kết quả này được thể hiện ở biểu đồ sau:
13 Rất cần thiết Cần thiết Bình thường Không cần thiết Biểu đồ 2.2. Mức độ cần thiết sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học. 2.2.2.2. Thực trạng về tổ chức dạy học có sử dụng pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm hiện nay 2.2.2.3. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên khi sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học 2.2.3. Đánh giá thực trạng khi sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm 2.2.3.1. Đánh giá về kết quả thực trạng Ưu điểm: Những mặt hạn chế: 2.2.3.2. Nguyên nhân của thực trạng Về nội dung môn học Về phía giảng viên Về phía sinh viên 2.2.4. Những vấn đề đặt ra đối với việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm hiện nay Kết luận chương 2 Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề là một trong những phương pháp dạy học tích cực đảm bảo tính mục đích của giáo dục và đào tạo. Phương pháp giải quyết vấn đề hiện nay nó được sử dụng rộng rãi cho đổi mới giáo dục, cho mọi ngành học, bậc học trong dạy học và quản lý giáo dục góp phần nâng cao chất lượng dạy học, hiệu quả quản lý giáo dục. Hiện nay, con người được đào tạo ra cần thiết phải có những phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu mới của xã hội, của thời đại. Đặc biệt đối với sinh viên các Trường Sư phạm càng cần phải có những hiểu biết cơ bản và kỹ năng sử dụng các
14 phương pháp dạy học tích cực, trong đó có phương pháp dạy học giải quyết vấn đề để đáp ứng yêu cầu công việc của mình. Vì vậy, trang bị cho sinh viên Sư phạm những hiểu biết cơ bản, rèn luyện những kỹ năng để nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho các em là mục đích của giáo dục và đào tạo. Đội ngũ giảng viên là lực lượng trực tiếp tham gia và quyết định sự thành công của việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học. Một yêu cầu bắt buộc đối với giảng viên khi sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề vào các giờ dạy là phải biết thiết kế và sử dụng giáo án bằng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề. Mỗi phương pháp dạy học không phải là vạn năng, phương pháp dạy học giải quyết vấn đề có những ưu điểm nhưng cũng có những hạn chế nhất định. Chính vì vậy, trong quá trình dạy học, giảng viên phải linh hoạt khi sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề có hiệu quả, biết kết hợp giữa phương pháp dạy học giải quyết vấn đề với các phương pháp dạy học khác, các phương tiện dạy học khác cho phù hợp với kiến thức của môn học, phù hợp với trình độ nhận thức của sinh viên, đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi sinh viên các trường Đại học Sư phạm để quá trình dạy học đạt kết quả tốt nhất. Từ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm, tác giả xây dựng một số biện pháp về quy trình sử dụng phương pháp giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm để nâng cao chất lượng dạy học môn học này ở nhà trường hiện nay. Chương 3 NGUYÊN TẮC VÀ CÁC NHÓM GIẢI PHÁP SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC HỌC Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM 3.1. Nguyên tắc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu môn học 3.1.2. Nguyên tắc phát huy tính chủ động, tích cực học tập của sinh viên 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức trong dạy học 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn 3.1.5. Nguyên tắc xây dựng tình huống
15 3.2. Các nhóm giải pháp sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm 3.2.1. Nhóm giải pháp xây dựng chủ đề-tình huống để sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm 3.2.1.1. Mục đích và ý nghĩa 3.2.1.2. Nội dung và cách thức thực hiện * Xây dựng tình huống có vấn đề trong dạy học - Các bước tiến hành khi xây dựng tình huống Bước 1: giảng viên nêu tình huống cho sinh viên xử lý tình huống. Giảng viên nêu tình huống có thể sử dụng trên phim chiếu cho sinh viên xem, ghi âm trong băng, in lên phiếu học tập phát cho sinh viên... Bước 2: Định hướng cho sinh viên, giảng viên có thể nêu một vài câu hỏi sau mỗi tình huống. Giảng viên gợi ý cho sinh viên trả lời, thảo luận nhóm với nhau để giải quyết tình huống. Bước 3: Giảng viên yêu cầu sinh viên nghiên cứu kỹ tình huống, chia nhóm giải quyết tình huống cụ thể: Bước 4: Từ việc giải quyết tình huống cụ thể đó mở rộng nó ra, bàn vấn đề rộng hơn, nổi cộm có liên quan đến tình huống. 3.2.1.3. Điều kiện thực hiện 3.2.2. Nhóm giải pháp phối hợp phương pháp dạy học giải quyết vấn đề với các phương pháp và kỹ thuật dạy học khác trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm 3.2.2.1.Mục đích ý nghĩa 3.2.2.2. Nội dung và cách thức thực hiện - Kết hợp PP giải quyết vấn đề với PP đàm thoại (vấn đáp). - Kết hợp PP giải quyết vấn đề với PP kể chuyện - Kết hợp phương pháp giải quyết vấn đề với PP thảo luận nhóm - Kết hợp PP giải quyết vấn đề với PP trực quan - Kết hợp PP giải quyết vấn đề với PP thuyết trình - Sử dụng phương pháp giải quyết vấn đề tăng cường hướng dẫn và khuyến khích sinh viên tự học Sử dụng phương pháp giải quyết vấn đề để hướng dẫn sinh viên tự học, tổ chức các hoạt động ngoại khóa môn Đạo đức học
16 3.2.2.3. Điều kiện thực hiện Đối với nhà trường Đối với giáo viên Đối với sinh viên 3.2.3. Nhóm giải pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm 3.2.3.1. Mục đích ý nghĩa 3.2.3.2. Nội dung thực hiện và cách thức thực hiện 3.2.3.3. Điều kiện thực hiện Kế t luận chương 3 Việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy môn Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm là một hướng đi đúng đắn nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học, khắc phục hạn chế của phương pháp dạy học truyền thống. Phương pháp dạy học truyền thống làm giảm tính tích cực, độc lập và tư duy sáng tạo, tiếp thu kiến thức một cách thụ động, ép buộc, kém hấp dẫn làm cho người học chán nản, khó tiếp thu lĩnh hội tri thức.Vì vậy mục tiêu cuối cùng của việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học nhằm nâng cao chất lượng học tập của sinh viên, tạo ra một môi trường giáo dục mang tính tương tác cao, Sinh viên được khuyến khích và tạo điều kiện để chủ động tìm kiếm tri thức, sắp xếp hợp lý quá trình tự học tập, tự rèn luyện của bản thân. Luận án đã đưa ra các nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các Trường Đại học sư phạm. Trong quá trình sử dụng các nhóm giải pháp nêu trên giảng viên phải sử dụng một cách linh hoạt với từng biện pháp đã xây dựng trong luận án để dạy học môn Đạo đức học đạt kết quả tốt, đạt được mục tiêu dạy học môn học. Có thể nói, phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học có ưu và nhược điểm riêng, Vì thế, giảng viên khi sử dụng phương pháp dạy học này trong dạy học phải nghiên cứu rất kĩ các nội dung kiến thức và mục tiêu bài học để sử dụng phù hợp. Trong mục tiêu môn học, giảng viên phải xác định cả nội dung kiến thức, kĩ năng, thái độ, năng lực cần đạt, đối tượng dạy học, địa điểm học tập, từ đó xác định biện pháp dạy học cụ thể hoặc kết hợp các biện pháp khác nhau đem lại kết quả tốt.
17 CHƯƠNG 4 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC HỌC Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM 4.1. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm 4.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm Kiểm nghiệm tính hiệu quả, khả thi về các nhóm giải pháp sử dụng phương pháp giải quyết vấn đề nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm. Từ việc quan sát tiết dạy ở các lớp thực nghiệm, lớp đối chứng 1, đối chứng 2 và xử lý số liệu, chúng tôi đánh giá và khẳng định giả thuyết khoa học. 4.1.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm sư phạm Để mở rộng tính khả thi của đề tài, đối tượng chúng tôi chọn thực nghiệm là sinh viên năm thứ nhất rải đều các năm học 2013 -2014 và 2014-2015 Về địa bàn thực nghiệm: Chúng tôi phối hợp với các trường Đại học sư phạm. Các trường chúng tôi chọn thực nghiệm sư phạm đại diện cho cả 3 miền Bắc, Trung, Nam 4.1.3. Giảng viên thực nghiệm sư phạm Nhằm đảm bảo cho công tác thực nghiệm sư phạm chính xác và hiệu quả, chúng tôi chú trọng lựa chọn đội ngũ giảng viên giảng dạy. Ví như, giảng viên phải nắm vững kiến thức chuyên ngành, lý luận dạy học bộ môn, có nghiệp vụ sư phạm, ủng hộ tinh thần đổi mới và am hiểu nhất định về phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học. Bản thân tác giả Luận án cũng trực tiếp tiến hành thực nghiệm sư phạm ở nhiều trường Đại học sư phạm, trong quá trình giảng dạy. 4.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm và quá trình chuẩn bị 4.2.1. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Trước khi tiến hành thực nghiệm sư phạm, chúng tôi trao đổi với giảng viên về sử dụng giáo án phương pháp dạy học giải quyết vấ đề , cung cấp nguồn học liệu để họ nghiên cứu trước, chuẩn bị thật tốt cho các khâu dạy học trên lớp, thống nhất những yêu cầu về mặt phương pháp luận, cũng như phương án thực nghiệm. - Về mặt định lượng:
18 Sau mỗi tiết thực nghiệm sư phạm chúng tôi cho sinh viên làm bài kiểm tra 10 hoặc 15 phút, kết hợp trắc nghiệm khách quan với tự luận, thực hành, dạng câu hỏi trả lời ngắn. Bài kiểm tra của sinh viên được đánh giá dựa theo các mức độ nhận thức là nhận biết, thông hiểu và vận dụng, xử lý theo công thức thống kê toán học. - Về mặt định tính: Chúng tôi quan sát, đánh giá chất lượng dạy học của giảng viên và sinh viên dựa trên các mặt chủ yếu: sinh viên tích cực, chủ động, tự giác trong học tập, hăng hái phát biểu ý kiến, hứng thú, say mê tìm hiểu bài; sự kết hợp hài hòa giữa hoạt động dạy của giảng viên và hoạt động học của sinh viên tạo nên không khí lớp học, sôi nổi, hấp dẫn. Giảng viên đóng vai trò là người tổ chức, hướng dẫn, chỉ đạo sinh viên học tập, còn sinh viên thì chủ động, sáng tạo trong việc chiếm lĩnh kiến thức. Sau mỗi tiết thực ngiệm sư phạm, chúng tôi phỏng vấn, hỏi ý kiến của giảng viên và sinh viên, kết hợp với kết quả của bài kiểm tra để đánh giá và rút ra kết luận. 4.2.2. Quá trình chuẩn bị thực nghiệm sư phạm Chúng tôi chọn ở mỗi chương một tiết thực nghiệm: Chương II: Một số phạm trù cơ bản của hạnh phúc, bài 3 Hạnh phúc và ý nghĩa cuộc sống; Chương VI: Học tập đạo đức Hồ Chí Minh, rèn luyện đạo đức mới cho học sinh, sinh viên, bài 1 Một số vấn đề về đạo đức Hồ Chí Minh. Để thực nghiệm sư phạm toàn phần,vận dụng tổng hợp các nhóm giải pháp sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề đã nêu và phân tích ở chương 3. 4.2.3. Tổ chức thực nghiệm Nội dung thực nghiệm: Các bài sẽ soạn để tiến hành thực nghiệm và đối chứng là kiến thức môn Đạo đức học, tác giả lựa chọn những nội dung kiến thức cơ bản để thực nghiệm. Soạn giáo án thực nghiệm: Sau khi chọn được các bài thực nghiệm, tác giả tiến hành thiết kế giáo án sử dụng các biện pháp được đề xuất. Giáo án được thiết kế tương đối chi tiết để các giảng viên sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề là chủ đạo. Tuy nhiên, khi thiết kế giáo án, tác giả cũng tính đến sự sáng tạo của giảng viên trong quá trình lên lớp cũng như khả năng tiếp thu bài học của sinh viên từng lớp, từng trường cụ thể. Tiến hành thực nghiệm Bước 1:Xây dựng kế hoạch thực nghiệm Bước 2: Tổ chức dạy học thực nghiệm và đối chứng Bước 3: Thu thập, xử lí số liệu và đánh giá kết quả thực nghiệm, kiểm tra chất lượng học tập của sinh viên sau thực nghiệm bằng bài kiểm tra tổng hợp đồng thời cho cả lớp thực nghiệm và đối chứng
19 Kiểm tra đánh giá kết quả thực nghiệm: Việc kiểm tra đánh giá là khâu rất quan trọng trong quá trình tiến hành thực nghiệm. Sau khi dạy xong từng bài thực nghiệm, tác giả tiến hành kiểm tra sinh viên cả ở nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng. Các nhóm có cùng một bài kiểm tra, lượng thời gian như nhau. Mục đích của việc kiểm tra là đánh giá kết quả nhận thức của sinh viên ở cả lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. 4.2.4. Kết quả bài kiểm tra đầu vào Trước khi tiến hành thực nghiệm, tác giả tiến hành thăm dò việc học tập, nhận thức của sinh viên bằng bài kiểm tra đầu vào, từ kết quả bài kiểm tra để thấy được trình độ nhận thức của sinh viên giữa lớp thực nghiệm và đối chứng có khác nhau không để việc thực nghiệm tác động các biện pháp mà tác giả đề xuất có thực sự đem lại kết quả mong muốn 4.2.5. Các tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm Việc đánh giá về nhận thức bài học của sinh viên dựa theo các tiêu chí như: mức độ hoàn thành công việc được giao; khả năng ứng dụng tri thức (mức độ tư duy đạt được, sự hợp lí và nhuần nhuyễn trong vận dụng); kết quả của việc nhận thức quá trình học để hoàn thành việc kiểm tra đánh giá của giảng viên. 4.2.6. Phương pháp xử lý kết quả thực nghiệm Sau khi có số liệu, tác giả tiến hành xử lý số liệu thu nhận theo phương pháp thống kê toán học trong khoa học giáo dục và bằng các phương pháp khác nhau: Tính giá trị trung bình: tác giả tổng hợp các số liệu thu được từ các bài kiểm tra (được đánh giá theo thang điểm 10) bằng cách lập bảng, phân loại kết quả học tập, mức độ hứng thú làm cơ sở để so sánh giữa nhóm THỰC NGHIỆM và ĐỐI CHỨNG. Tính giá trị trung bình X được tính theo công thức: X = n  x i i (1) n 4.3. Kết quả thực nghiệm Dựa vào điều kiện của bài toán thống kê: Nếu t > thì sự khác biệt giữa ( X )ĐCvà( X )TN có ý nghĩa, nếu t < , thì sự khác biệt giữa ( X )ĐCvà ( X )THỰC NGHIỆMlà chưa đủ ý nghĩa (chưa thể khẳng định được nhóm giải pháp đề xuất tốt hơn giải pháp cũ), chúng tôi kết luận,các nhóm giải pháp sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm được đề xuất trong Luận án và vận dụng vào thực nghiệm sư phạm là khả thi, có ý nghĩa.
20 Số liệu trên đã cho chúng ta thấy, việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học đã mang lại hiệu quả cao hơn so với việc chỉ dạy bằng phương pháp dạy học truyền thống. Sau khi dạy thực nghiệm xong để có thể khẳng định thêm những ưu điểm của việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học, chúng tôi đã tiến hành điều tra bằng cách phát phiếu trưng cầu ý kiến tới sinh viên và cả những giảng viên đã dự giờ để thu thập thông tin về mức độ yêu thích, mức độ hiểu bài, của sinh viên về nội dung cũng như hình thức của bài giảng. Nếu đem áp dụng rộng rãi các nhóm giải pháp của chúng tôi đề xuất, các nhóm giải pháp ở chương 3 thì sẽ đem lại hiệu quả hơn (các phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học tích cực chưa thuần thục). 4.4. Kết luận chung về thực nghiệm sư phạm Qua phần mô tả quá trình thực nghiệm, xử lý kết quả, phân tích đánh giá kết quả giáo án 1 và giáo án 2 về việc áp dụng một số nhóm giải pháp sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học Sư phạm chúng tôi đưa ra một số kết luận sau: Sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học có thể áp dụng hiệu quả thông qua việc phối kết hợp với các phương pháp dạy học khác.Các nhóm giải pháp dạy học được xác định và thực nghiệm chính là thể hiện cách sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề một cách hợp lý. Các nhóm giải pháp có vai trò và ý nghĩa quan trọng, giúp giảng viên linh hoạt, sáng tạo trong dạy học sao cho phù hợp với điều kiện và khả năng của bản thân cũng như của sinh viên. Qua quá trình thực nghiệm cho thấy, sau thực nghiệm, kết quả học tập của sinh viên ở các lớp thực nghiệm cao hơn ở các lớp đối chứng. Cụ thể, tỷ lệ sinh viên đạt mức điểm khá, giỏi ở các lớp thực nghiệm cao hơn ở các lớp đối chứng và ngược lại tỷ lệ sinh viên có mức điểm trung bình ở các lớp thực nghiệm thấp hơn so với lớp đối chứng. Sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học môn Đạo đức học ở các trường Đại học sư phạm không chỉ giúp sinh viên hiểu và lĩnh hội kiến thức một cách vững chắc (thông qua điểm số các bài kiểm tra) mà còn giúp sinh viên có thái độ đúng đắn, phát huy tính chủ động, được trải nghiệm trong quá trình học tập, điều đó có ý nghĩa quan trọng đối với sinh viên trong xu thế phát triển của xã hội ngày nay. Kết quả thực nghiệm cho kết quả khả quan, qua trò chuyện, phiếu đánh giá cũng như phân tích các nội dung sinh viên lớp thực nghiệm trình bày trong bài kiểm