Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Giáo dục ý thức pháp luật cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh Trung Trung Bộ trong giai đoạn hiện nay

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

175
lượt xem 43
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án cung cấp cơ sở lý luận, thực tiễn, phương hướng, giải pháp và khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục YTPL cho sinh viên. Luận án được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho những người nghiên cứu và giảng dạy triết học, luật học, các môn khoa học xã hội và nhân văn; tài liệu tham khảo cho cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên các trường đại học, những người làm công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Giáo dục ý thức pháp luật cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh Trung Trung Bộ trong giai đoạn hiện nay

1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Với tính cách là một hình thái YTXH ra đời và tồn tại cùng với xã hội có giai cấp, YTPL ngày càng có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của xã hội. YTPL phản ánh các quan hệ kinh tế của xã hội, trước hết là các QHSX được thể hiện trong hệ thống pháp luật. Mức độ và hiệu quả sự tác động của YTPL đối với đời sống xã hội một phần phụ thuộc vào sự truyền bá và xâm nhập của YTPL cả về bề rộng và bề sâu vào mọi người trong xã hội nói chung và sinh viên nói riêng. Muốn xây dựng thành công NNPQ thì việc ban hành pháp luật là điều quan trọng, nhưng điều quan trọng hơn là giải thích, hướng dẫn, tuyên truyền, giáo dục và thực thi Hiến pháp và pháp luật. Cần phải xác định rõ: “Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật phải được tiến hành một cách thường xuyên, liên tục và ở tầm cao hơn nhằm làm cho cán bộ, nhân dân hiểu biết và chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân” 1. Trong xã hội có giai cấp thì các cơ sở giáo dục đại học đều phải tiến hành giáo dục YTPL: “Giáo dục pháp luật trong các cơ sở giáo dục của hệ thống quốc dân được lồng ghép trong chương trình giáo dục của các cấp học và trình độ đào tạo; là một nội dung trong chương trình giáo dục trung học cơ sở, trung học phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học” 2. Giáo dục YTPL trong các trường đại học không chuyên luật là 1 Ban Bí thư Trung ương, Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 9/12/2003 về việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân, 2003, tr.1. 2 Quốc hội Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luật phổ biến, giáo dục pháp luật, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2012, tr.8.
2 một trong các hình thức, con đường giáo dục YTPL nói chung và đời sống pháp luật nói riêng. Nó có nhiệm vụ góp phần đào tạo sinh viên có phẩm chất chính trị và đạo đức tốt; có kiến thức chuyên môn toàn diện; có kỹ năng thực hành cơ bản; có khả năng làm việc độc lập, sáng tạo; biết sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật. Các tỉnh TTB đang có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển KT- XH nhưng vẫn là khu vực còn nhiều hạn chế, bất cập và yếu kém trong các lĩnh vực. Hơn lúc nào hết, vấn đề giáo dục YTPL cho sinh viên trong các trường đại học ở khu vực này cần phải được chú trọng đúng mức để tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao phục vụ cho sự phát triển KT-XH, đóng góp vào sự nghiệp CNH, HĐH của đất nước nói chung và các tỉnh TTB nói riêng. Vì lẽ đó, tác giả lựa chọn đề tài: “Giáo dục YTPL cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh Trung Trung Bộ trong giai đoạn hiện nay” làm đề tài luận án tiến sỹ triết học với hi vọng nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề YTPL và có thể cung cấp những giải pháp để góp phần nâng cao công tác giáo dục YTPL cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh TTB trong giai đoạn hiện nay. 2. Mục đích và nhiệm vụ của luận án 2.1. Mục đích: Làm rõ YTPL và mối quan hệ của nó với các hình thái YTXH khác; làm rõ giáo dục YTPL và tầm quan trọng của nó đối với sinh viên; làm rõ thực trạng, những vấn đề đặt ra, phương hướng, giải pháp và khuyến nghị nhằm nâng cao chất lượng giáo dục YTPL cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh TTB hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ - Phân tích làm rõ khái niệm, nội dung, cấu trúc, chức năng và vai trò của YTPL; mối quan hệ của YTPL với các hình thái YTXH khác; nội dung, phương pháp, hình thức, yêu cầu của việc tăng cường
3 giáo dục YTPL cho sinh viên đại học hiện nay. - Phân tích, đánh giá những yếu tố tác động, những kết quả đạt được, những bất cập, những nguyên nhân hạn chế trong thời gian qua; nêu lên những yêu cầu cần thiết trong công tác giáo dục YTPL cho sinh viên ở các tỉnh TTB trong thời gian tới. - Đề xuất phương hướng, giải pháp và khuyến nghị đến các bên liên quan nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục YTPL cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh TTB hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu: YTPL với tư cách là hình thái YTXH trong xã hội có giai cấp; YTPL là một thuộc tính cơ bản trong năng lực và phẩm chất của sinh viên; giáo dục YTPL cho sinh viên trong thời kỳ đẩy mạnh CNH,HĐH ở các tỉnh TTB hiện nay. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - YTPL dưới giác độ của chủ nghĩa DVLS và giáo dục YTPL cho sinh viên chính quy trong các trường đại học ở TTB hiện nay. - Giáo dục YTPL cho sinh viên có liên quan đến nhiều yếu tố như KT-XH, nguồn lực; nội dung, chương trình, phương pháp, hình thức, chủ thể giáo dục.v.v...Trong đó đi sâu phân tích các yếu tố đóng vai trò quyết định như: đội ngũ giảng viên luật; nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy và học tập môn luật. - Trên cơ sở khảo sát kết quả giáo dục YTPL của sinh viên, rút ra nhận xét tổng quát, là cơ sở cho đề xuất phương hướng, giải pháp. - Số liệu nghiên cứu lấy từ 13 trường đại học. Số liệu chủ yếu được cập nhật đến năm 2013, giai đoạn nghiên cứu từ 2010 đến nay. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án 4.1. Cơ sở lý luận: Cơ sở lý luận án là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm
4 của Đảng và Nhà nước ta về YTPL và công tác giáo dục YTPL. 3.2. Phương pháp nghiên cứu: Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu phổ biến là: phương pháp lôgíc và lịch sử; so sánh, đối chiếu; phân tích và tổng hợp; điều tra xã hội học; phương pháp đánh giá và phân tích tài liệu. 5. Đóng góp khoa học của luận án - Góp phần làm rõ lý luận của YTPL, mối quan hệ giữa YTPL với YTPQ; công tác giáo dục YTPL cho sinh viên và tính cấp thiết tăng cường công tác này trước yêu cầu hiện nay ở nước ta. - Góp phần làm rõ những yếu tố tác động, thực trạng giáo dục YTPL cho sinh viên ở các tỉnh TTB thời gian qua và những vấn đề đặt ra trong giáo dục YTPL cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay. - Đề xuất phương hướng, giải pháp và khuyến nghị nhằm nâng cao chất lượng giáo dục YTPL cho sinh viên trong thời gian tới. 6. Ý nghĩa của luận án 6.1. Ý nghĩa khoa học của luận án - Góp phần làm sâu sắc thêm lý luận về các hình thái YTXH của triết học Mác-Lênin; khái niệm, nội dung, kết cấu và vai trò của YTPL; mối quan hệ giữa YTPL với các hình thái YTXH khác. - Góp phần làm sâu sắc thêm quan điểm lý luận của ĐCSVN về tăng cường giáo dục YTPL trước yêu cầu xây dựng NNPQ XHCN và đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đại học hiện nay. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận án - Cung cấp cơ sở lý luận, thực tiễn, phương hướng, giải pháp và khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục YTPL cho sinh viên. - Luận án được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho những người nghiên cứu và giảng dạy triết học, luật học, các môn KHXH&NV; tài
5 liệu tham khảo cho cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên các trường đại học, những người làm công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật. 7. Cấu trúc của luận án Ngoài các nội dung theo quy định, luận án gồm 3 phần chính là mở đầu, nội dung và kết luận được luận giải trong 4 chương 11 tiết. Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI 1.1. Các công trình liên quan đến YTPL và giáo dục YTPL cho SV trước yêu cầu hiện nay ở nước ta “Sự hình thành ý thức pháp luật xã hội chủ nghĩa của cá nhân” của K.I.Belxki (1982), “Cơ sở khoa học cho việc xây dựng ý thức và lối sống theo pháp luật” (Chương trình KX.07.17, Viện nghiên cứu Nhà nước và Pháp luật, 1995), “Pháp luật, chính trị, đạo đức và ý thức pháp luật xã hội” của I.V. Diuriagin (1996), “Tinh thần pháp luật” của Môngtéxkiơ (1996), “Bàn về khế ước xã hội” của Rútxô (2004), “Những đặc điểm của quá trình hình thành YTPL ở Việt Nam hiện nay” của Đào Duy Tấn (2000), “Một số đặc điểm của ý thức pháp luật Việt Nam” của Nguyễn Thúy Vân (2001), “Sự hình thành và phát triển YTPL của nhân dân đồng bằng sông Cửu Long trong điều kiện đổi mới ở Việt Nam hiện nay” của Hồ Việt Tiệp (2002), “Mối quan hệ giữa dân chủ và pháp luật” của Hoàng Chí Bảo và Tống Đức Thảo (2011) “Giáo dục pháp luật hay giáo dục YTPL” của Ngọ Văn Nhân (2012).v.v...Luận án tiếp tục làm rõ những vấn đề: - Khái niệm, cấu trúc, chức năng và vai trò của YTPL; mối quan hệ giữa YTPL với YTPQ và các hình thái YTXH khác. - Khái niệm giáo dục YTPL và giáo dục YTPL cho sinh viên; chủ thể, đối tượng, đặc điểm, mục tiêu, nội dung, hình thức và phương pháp giáo dục YTPL cho sinh viên đại học ở VN hiện nay.
6 - Vai trò của giáo dục YTPL cho sinh viên trước yêu cầu xây dựng NNPQ XHCN và đổi mới giáo dục đại học ở nước ta hiện nay. 1.2. Các công trình liên quan đến thực trạng và những vấn đề đặt ra trong giáo dục YTPL cho sinh viên ở các tỉnh TTB “Pháp luật và sự quản lý nhà nước” của Minogue Martin (1993), “Xây dựng lối sống theo pháp luật nhìn từ góc độ lịch sử truyền thống, xây dựng ý thức và lối sống theo pháp luật” của Vũ Minh Giang chủ biên (1995), “Nâng cao YTPL của đội ngũ cán bộ quản lý hành chính” của Lê Đình Khiên (2002), “Chế độ dân chủ: nhà nước và xã hội” của N.M Voskresenskaia và N.B Davletshina (2009), “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn giáo dục pháp luật trong công cuộc đổi mới” (Đề tài cấp Bộ, Bộ Tư pháp, 2009), “YTPL với việc thực hiện dân chủ ở nông thôn Việt Nam hiện nay” của Lê Xuân Huy (2010), “Quyền con người, quyền công dân trong NNPQ xã hội chủ nghĩa Việt Nam” của Trần Ngọc Đường (2011), “Chính sách pháp luật và YTPL Việt Nam” của Nguyễn Như Phát, “Đổi mới căn bản, toàn diện về đào tạo ở các trường đại học đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa” của Đặng Văn Mỹ (2011),“Giáo dục pháp luật cho đội ngũ cán bộ, công chức hành chính trong điều kiện xây dựng NNPQ xã hội chủ nghĩa Việt Nam” của Nguyễn Quốc Sửu.v.v.. Luận án tiếp tục làm rõ các vấn đề: những điều kiện của các tỉnh TTB tác động đến công tác giáo dục YTPL cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh TTB; thực trạng công tác giáo dục YTPL trong các trường đại học ở các tỉnh TTB thời gian qua; những vấn đề đặt ra trong công tác giáo dục YTPL cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh TTB trong giai đoạn hiện nay. 1.3. Các công trình liên quan đến phương hướng và giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục YTPL cho sinh viên ở các tỉnh TTB
7 “Giáo dục YTPL trong các trường đại học, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề (không chuyên luật) ở nước ta hiện nay” của Đinh Xuân Thảo (1996),“Tình hình và giải pháp ngăn ngừa tình trạng vi phạm pháp luật của học sinh, sinh viên” của Đặng Trần Thanh Ngọc, “Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho vùng kinh tế trọng điểm miền Trung” của Hồ Tấn Sáng (2011), “Đào tạo nguồn nhân lực cho phát triển kinh tế vùng kinh tế trọng điểm miền Trung trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế” của Bùi Quang Bình (2011), “Vai trò của pháp luật trong xây dựng đạo đức cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo chính trị ở Việt Nam hiện nay” của Nguyễn Thị Thu Hường (2012),“Đoàn Thanh niên trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật” của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (2012), “Vai trò của pháp luật trong quá trình hình thành nhân cách” của Nguyễn Đình Đăng Lục (2013).v.v… Kết luận, tất cả các công trình trên đây là nguồn tài liệu quan trọng giúp cho tác giả luận án làm rõ những nội dung sau: - Làm rõ lý luận của YTPL, giáo dục YTPL và giáo dục YTPL cho sinh viên; tính tất yếu cần phải tăng cường công tác giáo dục YTPL cho sinh viên trong các trường đại học ở Việt Nam hiện nay. - Làm rõ những yếu tố tác động, thực trạng công tác giáo dục YTPL cho sinh viên đại học ở các tỉnh TTB thời gian qua; những vấn đề đặt ra đối với giáo dục YTPL cho sinh viên ở TTB hiện nay. - Phương hướng, giải pháp và khuyến nghị tới các bên liên quan để nâng cao chất lượng giáo dục YTPL cho sinh viên thời gian tới. Kết luận chương 1 Những công trình nghiên cứu trong và ngoài nước đã đạt được những kết quả nhất định về làm rõ YTPL và giáo dục YTPL. Tuy nhiên, YTPL và công tác giáo dục YTPL cho sinh viên trong các
8 trường đại học ở các tỉnh TTB được thực hiện dưới dạng luận án tiến sĩ triết học chưa có tác giả nào đi sâu nghiên cứu. Luận án sẽ tập trung đi vào phân tích và làm sáng tỏ những nội dung này. Luận án góp phần làm rõ những yếu tố tác động, những vấn đề đặt ra trong công tác giáo dục YTPL cho sinh viên; đề xuất phương hướng, giải pháp, khuyến nghị để nâng cao chất lượng giáo dục YTPL cho sinh viên ở các tỉnh TTB trong giai đoạn hiện nay. Chương 2 Ý THỨC PHÁP LUẬT VÀ GIÁO DỤC Ý THỨC PHÁP LUẬT CHO SINH VIÊN TRƯỚC YÊU CẦU HIỆN NAY Ở NƯỚC TA 2.1. Ý thức pháp luật 2.1.1. Cơ sở lý luận để nghiên cứu vấn đề YTPL Luận án dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin để phân tích các cơ sở lý luận để nghiên cứu vấn đề YTPL như: 2.1.1.1. Nguồn gốc và bản chất của ý thức; 2.1.1.2. Mối quan hệ biện chứng giữa CSHT và KTTT; 2.1.1.3. Mối quan hệ giữa TTXH và YTXH. Việc phân tích các quan điểm xuất phát trên góp phần làm rõ những nội dung chủ yếu trong khái niệm YTPL. 2.1.2. Khái niệm, nội dung, kết cấu, chức năng, vai trò của YTPL 2.1.2.1. Khái niệm YTPL Luận án phân tích 7 quan điểm khác nhau hiện nay về khái niệm YTPL; đồng thời chỉ ra ưu điểm, hạn chế của các quan điểm đó; luận án cũng phân tích làm sự khác nhau giữa YTPL và YTPQ.v.v... Trên cơ sở phân tích các quan điểm về YTPL, luận án nêu quan điểm cá nhân về YTPL: YTPL là hình thái YTXH, là tổng thể những quan điểm, tư tưởng, tâm lý pháp luật; là thể hiện sự hiểu biết, thái độ và tình cảm của con người đối với pháp luật, trật tự pháp luật; là sự đánh giá về tính công bằng hay không công bằng, đúng đắn hay
9 không đúng đắn của pháp luật hiện hành, hành vi hợp pháp hay không hợp pháp của công dân, nhà nước và các tổ chức trong xã hội. 2.1.2.2. Nội dung của YTPL Luận án phân tích các nội dung của khái niệm YTPL: - YTPL là một hình thái cụ thể của YTXH trong xã hội có giai cấp và nhà nước, YTPL mang bản chất giai cấp, có nguồn gốc từ TTXH và phản ánh TTXH. - YTPL là tổng thể những quan điểm, tư tưởng, tâm lý pháp luật; YTPL là một hệ thống cấu trúc chặt chẽ gồm nhiều yếu tố hợp thành, mỗi yếu tố trong hệ thống có vai trò và vị trí khác nhau. Bao gồm hai yếu tố quan trọng nhất là tâm lý pháp luật và hệ tư tưởng pháp luật. - YTPL là thể hiện sự hiểu biết, thái độ và tình cảm của con người đối với pháp luật, trật tự pháp luật; là sự đánh giá về tính công bằng hay không công bằng, đúng đắn hay không đúng đắn của pháp luật hiện hành, hành vi hợp pháp hay không hợp pháp của công dân, nhà nước và các tổ chức trong xã hội. 2.1.2.3. Kết cấu của YTPL Luận án phân tích làm rõ kết cấu của YTPL dựa trên các căn cứ phân chia khác nhau, bao gồm: 1. Căn cứ dựa vào đặc điểm, tính chất và phương thức phản ánh, YTPL bao gồm tâm lý pháp luật và hệ tư tưởng pháp luật; 2. Căn cứ vào mức độ phản ánh, mức độ nhận thức của chủ thể về đời sống pháp luật của xã hội, YTPL bao gồm YTPL thông thường và YTPL khoa học; 3. Căn cứ vào chủ thể, YTPL bao gồm YTPL cá nhân, YTPL nhóm xã hội và YTPL xã hội. 2.1.2.4. Chức năng và vai trò của YTPL 2.1.2.4.1. Chức năng của YTPL: Luận án phân tích làm rõ 3 chức năng bao gồm: nhận thức, mô hình hóa và điều chỉnh hành vi. 2.1.2.4.2. Vai trò của YTPL: Luận án phân tích làm rõ vai trò của
10 YTPL như: vai trò của YTPL trong sự nghiệp xây dựng NNPQ XHCN; YTPL góp phần xây dựng pháp luật và phát triển khoa học pháp lý, góp phần thực thi pháp luật và thúc đẩy sự phát triển KT- XH; YTPL góp phần giữ gìn an ninh quốc gia, bảo vệ tổ quốc. 2.2. Giáo dục YTPL và giáo dục YTPL cho sinh viên 2.2.1. Quan niệm chung về giáo dục YTPL 2.2.1.1. Khái niệm giáo dục YTPL Trên cơ sở phân tích những các quan điểm hiện nay về khái niệm giáo dục YTPL, luận án nêu quan điểm của cá nhân về khái niệm giáo dục YTPL: Giáo dục ý thức pháp luật là hoạt động có mục đích, có tổ chức, có kế hoạch, theo nội dung đã được xác định và thông qua những phương pháp, hình thức nhất định từ phía chủ thể giáo dục ý thức pháp luật, tác động đến đối tượng tiếp nhận giáo dục ý thức pháp luật nhằm hình thành và phát triển ở họ hệ thống tri thức về quan điểm, tư tưởng, tâm lý pháp luật; thái độ và tình cảm đối với pháp luật, trật tự pháp luật; sự đánh giá về tính công bằng, đúng đắn của pháp luật hiện hành, hành vi hợp pháp của công dân, nhà nước và các tổ chức trong xã hội. 2.2.1.2. Nội dung của giáo dục YTPL Luận án phân tích nội dung của giáo dục YTPL bao gồm: giáo dục YTPL trong chương trình chính khóa; giáo dục YTPL trong chương trình ngoại khóa; các hoạt động bồi dưỡng PL, kết hợp giữa giáo dục chính khóa, ngoại khóa với hoạt động phong trào, đoàn thể. 2.2.2. Giáo dục YTPL cho sinh viên 2.2.2.1. Khái niệm giáo dục YTPL cho sinh viên Trên cơ sở phân tích những các quan điểm hiện nay về khái niệm giáo dục YTPL cho sinh viên, luận án nêu quan điểm của cá nhân về khái niệm giáo dục YTPL cho sinh viên: Giáo dục ý thức pháp luật
11 cho sinh viên là hoạt động có định hướng, có tổ chức, thông qua các phương pháp đặc thù và bằng các hình thức chủ yếu là đào tạo chính khóa, ngoại khóa, lồng ghép với hoạt động phong trào, đoàn thể; nhằm hình thành và phát triển ở sinh viên hệ thống tri thức về quan điểm, tư tưởng, tâm lý pháp luật; thái độ và tình cảm của sinh viên đối với pháp luật, trật tự pháp luật; giúp sinh viên đánh giá về tính công bằng, đúng đắn của pháp luật hiện hành, hành vi hợp pháp của công dân, nhà nước, các tổ chức trong xã hội và phù hợp với đặc thù của lĩnh vực đào tạo gắn với chuyên môn của sinh viên. 2.2.2.2. Chủ thể và đối tượng giáo dục YTPL cho sinh viên 2.2.2.2.1. Chủ thể: được nhìn nhận từ hai phương diện: các cơ sở giáo dục đại học và đội ngũ giảng viên luật, báo cáo viên pháp luật. 2.2.2.2.2. Đối tượng: trong phạm vi nghiên cứu, đối tượng được xác định là sinh viên đại học hệ chính quy các trường đại học ở TTB. 2.2.2.3. Đặc điểm giáo dục YTPL cho sinh viên Luận án phân tích 4 đặc điểm cơ bản của công tác giáo dục YTPL cho đối tượng là sinh viên: đối tượng đang trưởng thành về nhận thức; cần có nội dung, phương pháp và hình thức phù hợp; cần tiến hành thường xuyên, liên tục và đa dạng hóa; nội dung giáo dục YTPL phải phù hợp với từng đối tượng sinh viên. 2.2.2.4. Mục tiêu của giáo dục YTPL cho sinh viên Ngoài mục tiêu chung, giáo dục YTPL cho sinh viên phải hướng đến các mục tiêu cụ thể là: về nhận thức: góp phần hình thành, củng cố và làm sâu sắc hệ thống kiến thức, hiểu biết pháp luật cho sinh viên; về thái độ, tình cảm: làm hình thành tình cảm, xúc cảm pháp luật và niềm tin đối với pháp luật cho sinh viên; về động cơ, hành vi: hướng đến hình thành, củng cố thói quen, hành vi tích cực theo các chuẩn mực pháp luật.
12 2.2.2.5. Hình thức của giáo dục YTPL cho sinh viên Luận án phân tích các hình thức giáo dục YTPL cho sinh viên đối với: hoạt động dạy và học chính khóa; hoạt động ngoại khóa, lồng ghép với hoạt động phong trào; hoạt động tuyên truyền, phổ biến YTPL trên các phương tiện thông tin đại chúng. 2.2.2.6. Phương pháp của giáo dục YTPL cho sinh viên Luận án phân tích các phương pháp giáo dục YTPL cho sinh viên trong chương trình chính khóa; phương pháp đối với giáo dục YTPL ngoại khóa; phương pháp đối với các hoạt động tuyên truyền, lồng ghép với các hoạt động phong trào, đoàn thể. 2.2.2.7. Mối quan hệ giữa giáo dục YTPL với giáo dục ý thức chính trị, đạo đức, thẩm mỹ cho sinh viên: Luận án dựa trên quan điểm của triết học Mác - Lênin về mối quan hệ giữa các hình thái YTXH để phân tích về mối quan hệ giữa giáo dục YTPL với giáo dục chính trị, đạo đức, thẩm mỹ cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay. 2.3. Tăng cường giáo dục YTPL cho SV trước yêu cầu hiện nay 2.3.1. Giáo dục YTPL cho sinh viên trước yêu cầu xây dựng NNPQ XHCN Luận án phân tích nguồn gốc, bản chất và chức năng của nhà nước và vai trò của công tác giáo dục YTPL sinh viên trong giai đoạn xây dựng và hoàn thiện NNPQ XHCN ở Việt Nam hiện nay. Việc giáo dục YTPL, nâng cao trình độ nhận thức pháp luật cho sinh viên trong các trường đại học trong giai đoạn hiện nay để hướng đến mục tiêu: “tôn vinh hiến pháp, pháp luật, giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật cho mọi người trong xã hội”. 2.3.2. Giáo dục YTPL cho sinh viên trước yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đại học hiện nay Đảng ta khẳng định cần phải đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo
13 dục để đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH đất nước trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế. Giáo dục YTPL cho sinh viên trong các trường đại học để giúp cho sinh viên nhận thức đúng về quan điểm, đường lối đổi mới giáo dục đào tạo là sự nghiệp chung của Đảng, Nhà nước và toàn dân. Giáo dục YTPL cho sinh viên để giúp cho họ nhận thức đúng đắn và đầy đủ về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội. Kết luận chương 2 YTPL được hình thành và phát triển trên cơ sở đời sống vật chất. Đời sống vật chất xã hội quyết định nguồn gốc, nội dung, cấu trúc và chiều hướng vận động, phát triển của YTPL. Trong công tác giáo dục và đào tạo, nhất là đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao cần phải được chú trọng đúng mức đến công tác giáo dục YTPL. Các trường đại học ở các tỉnh TTB có vai trò đặc biệt quan trọng việc giáo dục YTPL cho sinh viên hiện nay. Chương 3 THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA TRONG GIÁO DỤC YTPL CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở CÁC TỈNH TRUNG TRUNG BỘ 3.1. Những yếu tố tác động đến giáo dục YTPL cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh TTB 3.1.1. Tác động của điều kiện tự nhiên Các tỉnh TTB được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH vùng kinh tế trọng điểm miền Trung đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Các tỉnh TTB đang được xem là khu vực có vị trí rất thuận lợi và được đánh giá là khu vực có nhiều tiềm năng để phát triển KT-XH. 3.1.2. Tác động của điều kiện KT-XH
14 Điều kiện KT-XH của các tỉnh TTB có ảnh hưởng đến các nguồn lực vật chất, tài chính.v.v...cho giáo dục YTPL. Khi nền kinh tế phát triển, đời sống vật chất, lợi ích kinh tế của các tầng lớp nhân dân nói chung và sinh viên nói riêng được đảm bảo thì sinh viên sẽ phấn khởi, an tâm học tập, tin tưởng vào đường lối của Đảng và Nhà nước. 3.1.3. Tác động của điều kiện chính trị - xã hội Môi trường chính trị - xã hội của các tỉnh TTB ổn định, phát triển bền vững là điều kiện thuận lợi cho việc tiến hành các hoạt động phổ biến, tuyên truyền, giáo dục YTPL cho sinh viên trong các cơ sở giáo dục đại học ở các tỉnh khu vực này. 3.1.4. Tác động của điều kiện văn hóa - xã hội Các điều kiện về chính trị, đạo đức và văn hóa của các tỉnh TTB có tác động, ảnh hưởng quan trọng đến công tác giáo dục YTPL tại các trường đại học ở các tỉnh trong khu vực này. 3.2. Thực trạng giáo dục YTPL cho sinh viên trong các trường đại học ở các tỉnh Trung Trung Bộ 3.2.1. Thực trạng đội ngũ giảng viên làm công tác giáo dục YTPL 3.2.1.1. Thực trạng quy mô, số lượng đội ngũ giảng viên luật Số lượng giảng viên luật của năm học 2011 là 125 người, năm học 2012 là 131 người và năm học 2013 là 157 người (có các bảng số liệu trong phụ lục của luận án). 3.2.1.2. Thực trạng cơ cấu đội ngũ giảng viên luật Luận án phân tích đánh giá cơ cấu đội ngũ giảng viên luật trong các trường đại học ở các tỉnh TTB theo các tiêu chí: cơ cấu theo độ tuổi; cơ cấu theo giới tính; cơ cấu theo nhóm ngành (có các bảng số liệu trong phụ lục của luận án). Luận án nêu những ưu điểm, bất cập và hạn chế cần phải thay đổi trong thời gian tới.
15 3.2.1.3. Thực trạng chất lượng của đội ngũ giảng viên luật Luận án phân tích, đánh giá chất lượng đội ngũ giảng viên luật theo các tiêu chí: phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức; trình độ chuyên môn; trình độ nghiệp vụ; trình độ ngoại ngữ, tin học (có các bảng số liệu trong phụ lục của luận án). Luận án phân tích những ưu điểm, chỉ ra những hạn chế, bất cập cần thay đổi trong thời gian tới. 3.2.1.4. Tương quan giữa quy mô, số lượng giảng viên luật và SV Luận án phân tích, đánh giá sự tương quan, tỷ lệ bình quân tổng số giảng viên luật/tổng số giảng viên, tổng số sinh viên/tổng số giảng viên, tổng số sinh viên/tổng số giảng viên luật của các trường. Trên cơ sở phân tích, luận án chỉ ra những ưu điểm, hạn chế cần khắc phục trong thời gian tới. 3.2.2. Thực trạng sinh viên và kết quả giáo dục YTPL cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh TTB 3.2.2.1. Thực trạng quy mô, số lượng sinh viên Luận án phân tích thực trạng, chỉ ra những bất cập, hạn chế cần thay đổi trong thời gian tới về biến động tăng, giảm quy mô sinh viên, số lượng sinh viên theo nhóm ngành, chuyên ngành đào tạo có bố trí giảng dạy pháp luật đại cương và pháp luật chuyên ngành, sinh viên không được học các môn học pháp luật chiếm tới 16,07%. 3.2.2.2. Thực trạng nhận thức của sinh viên về YTPL Luận án phân tích thực trạng hiểu biết pháp luật, thái độ, ý thức chấp hành pháp luật của sinh viên; đánh giá của sinh viên về vai trò của công tác giáo dục YTPL, hình thức tuyên truyền pháp luật; đánh giá nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu hiểu biết về pháp luật; đánh giá về nội dung kiến thức pháp luật cần trang bị cho sinh viên. Từ phân tích thực trạng, luận án chỉ ra những ưu điểm, hạn chế,
16 bất cập cần thay đổi trong thời gian tới. 3.2.2.3. Tình hình thực hiện pháp luật của sinh viên thời gian qua Trong tổng số người phạm tội từ 2011 đến 2013, số sinh viên của các trường đại học các tỉnh TTB chiếm 1,25%. Các vụ vi phạm nội quy, quy chế, vi phạm các quy định về an toàn giao thông và trộm cắp tài sản công dân của sinh viên có số lượng nhiều. Luận án phân tích các nguyên nhân dẫn đến tình trạng vi phạm pháp luật của sinh viên khu vực TTB thời gian qua. 3.2.3. Thực trạng khối lượng; chương trình; nghiên cứu khoa học, tài liệu, giáo trình giáo dục YTPL cho sinh viên 3.2.3.1. Về khối lượng học các học phần pháp luật Luận án tập trung phân tích đánh giá thực trạng về khối lượng học các học phần pháp luật, ưu điểm và hạn chế cần khắc phục. 3.2.3.2. Về chương trình học của các học phần pháp luật Luận án tập trung phân tích đánh giá thực trạng chương trình học của các học phần pháp luật, phân tích những bất cập, hạn chế cần thay đổi trong thời gian tới. 3.2.3.3. Về nghiên cứu khoa học, tài liệu, giáo trình giảng dạy YTPL Chất lượng giáo trình, sách giáo khoa, tài liệu tham khảo giảng dạy pháp luật cho sinh viên còn nhiều hạn chế và bất cập; công tác nghiên cứu khoa học của giảng viên và sinh viên chưa đáp ứng được yêu cầu, còn nhiều hạn chế cần khắc phục. 3.2.4. Thực trạng về nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục YTPL cho sinh viên 3.2.4.1. Về nội dung giáo dục YTPL: vẫn còn chung chung, cấu trúc chương trình chưa đạt độ sâu cần thiết. Khối lượng kiến thức còn ít, chưa chú trọng những kiến thức mới, còn nặng về lý thuyết, chưa chú trọng trang bị các khối kiến thức về kỹ năng kỹ năng mềm.
17 3.2.4.2. Về phương pháp giáo dục YTPL: nhiều giảng viên luật vẫn dùng phương pháp truyền thống bên cạnh phương pháp dạy học hiện đại, cần phải tích cực thay đổi trong thời gian tới. 3.2.4.3. Về hình thức giáo dục YTPL: chưa có quy định cụ thể về hình thức giáo dục YTPL áp dụng cho các đối tượng SV. Thiếu sự đa dạng hóa các hình thức giáo dục YTPL cho các đối tượng SV. Chưa chú trọng tổng kết, đánh giá về hình thức giáo dục YTPL. 3.2.5. Thực trạng cơ sở vật chất phục vụ công tác giáo dục YTPL cho sinh viên Thực trạng cơ sở vật chất phục vụ công tác giáo dục YTPL về cơ bản đáp ứng được yêu cầu so với quy mô sinh viên hiện tại. Tuy nhiên, nếu quy mô đào tạo những năm tới tiếp tục tăng thì cơ sở vật chất của các trường trong thời gian tới cần phải tiếp tục được đầu tư mới có thể đáp ứng được nhu cầu. 3.3. Những vấn đề đặt ra trong công tác giáo dục YTPL cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh TTB hiện nay 3.3.1. Giáo dục YTPL cho sinh viên cần kết hợp với tăng cường tính Đảng, kết hợp chặt chẽ với giáo dục chính trị, tư tưởng cho sinh viên Giáo dục YTPL trong các trường đại học ở các tỉnh TTB hiện nay phải luôn dựa trên nguyên tắc đảm bảo tính Đảng vô sản, phục vụ sự nghiệp của Đảng, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng. Giáo dục YTPL phải gắn với giáo dục chính trị, tư tưởng cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay là rất quan trọng và cần thiết. 3.3.2. Kết hợp giáo dục YTPL với giáo dục đạo đức, thẩm mỹ, chuyên môn; lồng ghép với các hoạt động đoàn thể nhằm nâng cao chất lượng giáo dục YTPL cho sinh viên Cần phải đặt giáo dục YTPL trong mối quan hệ với giáo dục
18 truyền thống cách mạng, đạo đức, lối sống và thẩm mỹ cho sinh viên. Biết kế thừa và phát huy những giá trị tích cực trong truyền thống văn hóa, cách mạng của dân tộc, của quê hương; bồi đắp lý tưởng thẩm mỹ cho sinh viên, hướng đến các giá trị chân - thiện - mỹ. Cần thống nhất quan điểm, giáo dục tư tưởng, đạo đức, thẩm mỹ để làm cho giáo dục YTPL có hiệu quả và ngược lại. Trong công tác giáo dục YTPL cho sinh viên trong các trường đại học ở các tỉnh TTB hiện nay cần phải có sự gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo chuyên môn với giáo dục YTPL. Gắn giáo dục YTPL với hoạt động phong trào của đoàn, hội trong nhà trường sẽ mang lại hiệu quả thiết thực. Hoạt động phong trào, đoàn thể trong các trường thời gian qua đã góp phần tích cực nâng cao chất lượng giáo dục YTPL cho sinh viên. 3.3.3. Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng, vai trò quản lý của Nhà nước trong công tác giáo dục YTPL cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh TTB trong giai đoạn hiện nay 3.3.3.1. Giáo dục YTPL cho sinh viên cần bám sát vào chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng và cơ chế, chính sách, pháp luật của Nhà nước Giáo dục giáo dục YTPL cho sinh viên trong các trường đại học khu vực TTB hiện nay đặt ra yêu cầu là phải luôn bám sát vào đường lối, chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Những hạn chế của công tác giáo dục YTPL trong các trường đại học ở các tỉnh TTB đã và đang đặt ra yêu cầu cấp thiết là phải thay đổi về nhận thức để đưa công tác này lên tầm cao mới. 3.3.3.2. Giáo dục YTPL cho sinh viên đòi hỏi cần có sự nỗ lực và phấn đấu của chủ thể và đối tượng Phải coi công tác giáo dục YTPL là trách nhiệm của tất cả các
19 cấp, các ngành và toàn xã hội, đòi hỏi sự nỗ lực và phấn đấu của các bên liên quan. Phải bảo đảm các điều kiện cần thiết về kinh tế, chính trị, văn hóa và pháp luật cho hoạt động giáo dục YTPL. Chủ thể của công tác giáo dục YTPL phải nhận thức đầy đủ, toàn diện về công tác giáo dục YTPL cho sinh viên. Đối tượng của giáo dục YTPL cần phải nâng cao tinh thần trách nhiệm, ý thức tự giác khi tham gia quá trình giáo dục YTPL. Kết luận chương 3 Giáo dục YTPL cho sinh viên các tỉnh TTB có vai trò quan trọng, mang tính cấp bách trong giai đoạn đẩy mạnh CNH, HĐH và đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đại học hiện nay. Việc phân tích thực trạng công tác giáo dục YTPL cho sinh viên các trường đại học ở khu vực TTB chính là luận cứ khoa học để xây dựng phương hướng và giải pháp đổi mới và nâng cao chất lượng công tác này trong thời gian tới. Chương 4 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC Ý THỨC PHÁP LUẬT CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở CÁC TỈNH TRUNG TRUNG BỘ 4.1. Phương hướng nâng cao chất lượng giáo dục YTPL cho sinh viên các trường đại học ở các tỉnh Trung Trung Bộ 4.1.1. Đổi mới quan điểm, nhận thức; nâng cao ý thức trách nhiệm trong giáo dục YTPL cho sinh viên Đổi mới quan điểm, nhận thức để nâng cao chất lượng công tác giáo dục YTPL cho sinh viên đòi hỏi phải có chiến lược toàn diện và lâu dài, là trách nhiệm của các cấp, các ngành, các bên liên quan. Cần nâng cao nhận thức của chủ thể và đối tượng trong công tác giáo dục YTPL cho sinh viên.
20 4.1.2. Xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên luật trong các trường đại học ở các tỉnh TTB đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn hiện nay Các phương hướng cơ bản là: 1. Đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước và khu vực; 2. Đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng và đồng bộ về cơ cấu; 3. Phát huy thế mạnh, tiềm năng của đội ngũ hiện có, quy hoạch, tăng cường bồi dưỡng, đào tạo, sử dụng hợp lý nguồn lực, tạo đà để đội ngũ này từng bước phát triển vững chắc, kết hợp sức mạnh nội lực và ngoại lực, trong đó nội lực là yếu tố quan trọng nhất và có ý nghĩa quyết định; 4. Cần phát hiện, tuyển chọn lớp giảng viên trẻ, có trình độ, có năng lực, nhằm mục tiêu trẻ hóa, chuẩn hóa và chuyên môn hóa; 5. Có chính sách thông thoáng nhằm thu hút nguồn nhân lực thực sự có phẩm chất, có năng lực và trình độ cao; 6. Kết hợp thực hiện chính sách động viên khuyến khích với kỷ luật, kỷ cương của tổ chức. 4.1.3. Đổi mới đồng bộ cả về nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục YTPL cho sinh viên - Nội dung: phải đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với đặc điểm của khu vực, đặc điểm tâm sinh lý của sinh viên. - Phương pháp: phải khoa học, hiện đại, gắn với khai thác và sử dụng công nghệ thông tin, kết hợp hài hòa giữa các phương pháp, kết hợp giảng dạy lý thuyết với thực tế. - Hình thức: cần linh hoạt, năng động, sáng tạo, phù hợp với từng chuyên ngành học của sinh viên, kết hợp nhiều hình thức để đem lại hiệu quả cao nhất. 4.1.4. Xác định nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục YTPL cho sinh viên giai đoạn 2015 - 2012 và tầm nhìn đến 2030