Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Hóa học: Nghiên cứu phương pháp điện di mao quản sử dụng detector độ dẫn không tiếp xúc xác định một số phụ gia thực phẩm

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN<br /> -----------------------------------------<br /> <br /> NGUYỄN THỊ QUỲNH HOA<br /> <br /> NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP ĐIỆN DI MAO QUẢN<br /> SỬ DỤNG DETECTOR ĐỘ DẪN KHÔNG TIẾP XÚC<br /> XÁC ĐỊNH MỘT SỐ PHỤ GIA THỰC PHẨM<br /> Chuyên ngành: Hóa phân tích<br /> Mã số: 62440118<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ HÓA HỌC<br /> <br /> Hà Nội - 2016<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại<br /> Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> <br /> PGS.TS. Phạm Thị Ngọc Mai<br /> TS. Nguyễn Thị Ánh Hường<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> <br /> Phản biện 2:<br /> <br /> Phản biện 3:<br /> <br /> Luận án được bảo vệ.............................................................................<br /> Họp tại...................................................................................................<br /> vào hồi.......giờ, ngày.......tháng.......năm 2016.<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Trung tâm thông tin - thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của luận án<br /> Vấn đề an toàn thực phẩm ở nước ta đã trở nên đáng báo động hơn bao<br /> giờ hết khi một loạt các vụ việc về thực phẩm bẩn bị phanh phui trong thời<br /> gian vừa qua. Các vụ vi phạm liên quan đến an toàn thực phẩm diễn ra khắp<br /> mọi nơi, ở các công ty chế biến thực phẩm, thức ăn chăn nuôi, từ chợ cóc đến<br /> siêu thị uy tín, từ nhà hàng sang trọng đến bếp ăn tập thể trong khu công<br /> nghiệp, trường học, quán cơm bình dân,… Ngộ độc thực phẩm và các bệnh<br /> do thực phẩm gây ra không chỉ gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ, cuộc<br /> sống của mỗi người, mà còn gây thiệt hại lớn về kinh tế, là gánh nặng chi phí<br /> cho chăm sóc sức khoẻ.<br /> Một trong số các vấn đề liên quan đến an toàn thực phẩm đang được<br /> quan tâm hiện nay là sử dụng trái phép và tồn dư các chất cấm (như chất tạo<br /> nạc), kháng sinh trong chăn nuôi, sử dụng không đúng liều lượng và quy cách<br /> các chất phụ gia thực phẩm (chất tạo ngọt, chất điều chỉnh độ acid, bảo quản<br /> thực phẩm…), sử dụng các chất cấm trong chế biến, bảo quản thực phẩm và<br /> trong chăn nuôi. Do đó, việc nghiên cứu phát triển các quy trình và phương<br /> pháp phân tích cho các nhóm chất này là rất cần thiết.<br /> Việc phân tích các chỉ tiêu thực phẩm ở VN hiện nay vẫn là vấn đề mới,<br /> chưa có đầy đủ các qui trình phân tích tiêu chuẩn theo TCVN. Thông thường,<br /> việc kiểm nghiệm thực phẩm được thực hiện chủ yếu bằng các phương pháp<br /> sắc ký (như: sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC), sắc ký khí khối phổ (GC MS), sắc ký ion (IC),..). Tuy nhiên, các thiết bị phân tích này có chi phí đầu<br /> tư lớn và thường chỉ được trang bị tại Viện kiểm nghiệm tuyến Trung ương<br /> (Viện Kiểm nghiệm An toàn Vệ sinh Thực phẩm Quốc gia) và một số trung<br /> tâm kiểm nghiệm tuyến tỉnh. Trong khi đó, nhu cầu phân tích, kiểm nghiệm<br /> các chỉ tiêu liên quan đến an toàn thực phẩm là rất lớn và nhiều khi cần thực<br /> hiện ngay tại các địa phương để đáp ứng nhiệm vụ kiểm tra ngăn ngừa và xử<br /> lý kịp thời các vụ việc. Phương pháp điện di mao quản sử dụng detector độ<br /> dẫn không tiếp xúc kết nối kiểu tụ điện (CE - C4D) gần đây được biết đến là<br /> một công cụ hữu hiệu trong phân tích thực phẩm với các ưu điểm nổi trội như<br /> thiết bị nhỏ gọn, hoạt động đơn giản, lượng mẫu và các dung môi hóa chất ít,<br /> chi phí đầu tư và vận hành thấp, có thể chế tạo và linh kiện thay thế sẵn có tại<br /> Việt Nam, từ đó cho chi phí phân tích mẫu thấp hơn so với các phương pháp<br /> phân tích hiện đại khác như HPLC, GC - MS. Phương pháp CE - C4D cho<br /> thấy triển vọng trở thành một công cụ đắc lực trong sàng lọc, kiểm nghiệm an<br /> toàn thực phẩm, nhất là tại các phòng thí nghiệm vừa và nhỏ ở tuyến địa<br /> phương, các chợ và siêu thị, các địa điểm kinh doanh, bếp ăn tập thể hay<br /> nhóm hộ tiêu dùng.<br /> 1<br /> <br /> Với đề tài: “Nghiên cứu phƣơng pháp điện di mao quản sử dụng<br /> detector độ dẫn không tiếp xúc xác định một số phụ gia thực phẩm”, bản<br /> luận án tập trung vào các mục tiêu nghiên cứu phát triển ứng dụng của<br /> phương pháp điện di mao quản sử dụng detector độ dẫn không tiếp xúc theo<br /> kiểu kết nối tụ điện (CE - C4D) nhằm xác định một số chất phụ gia và kích<br /> thích sinh học trong thực phẩm bao gồm phân tích đồng thời bốn chất điều<br /> chỉnh độ acid, bảo quản thực phẩm (acid formic, acid acetic, acid propionic,<br /> acid butyric), phân tách đồng thời bốn chất tạo ngọt (acesulfam kali,<br /> aspartam, cyclamat natri, saccharin) và xác định đồng thời ba chất thuộc<br /> nhóm β - agonist (sabutamol, ractopamin, metoprolol), trong đó có abutamol<br /> thường được thêm trái phép vào thức ăn chăn nuôi để tăng tỷ lệ thịt nạc của<br /> vật nuôi (còn hay được gọi là chất tạo nạc).<br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> 1. Tổng quan tài liệu về phương pháp điện di mao quản, về một số phụ<br /> gia thực phẩm, các phương pháp xác định phụ gia thực phẩm và ứng dụng của<br /> phương pháp điện di mao quản trong việc phân tích một số phụ gia thực phẩm<br /> 2. Nghiên cứu khảo sát phương pháp CE - C4D nhằm xác định một số<br /> phụ gia thực phẩm: điều kiện tối ưu để xác định đồng thời bốn acid hữu cơ<br /> (acid formic, acid acetic, acid propionic, acid butyric), bốn chất tạo ngọt<br /> (acesulfam kali, aspartam, cyclamat natri, saccharin) và ba chất tạo nạc lựa<br /> chọn thuộc nhóm các β - agonist (sabutamol, ractopamin, metoprolol).<br /> 3. Nghiên cứu phương pháp chiết pha rắn làm sạch và làm giàu<br /> salbutamol trong mẫu nước tiểu và mẫu thịt lợn nhằm xác định bằng phương<br /> pháp CE - C4D.<br /> 4. Nghiên cứu áp dụng các điều kiện tối ưu đã khảo sát được để phân<br /> tích một số phụ gia thực phẩm trong các mẫu thực tế, đặc biệt là chất tạo nạc<br /> salbutamol trong qui trình khép kín từ thức ăn chăn nuôi, nước tiểu lợn và<br /> thịt lợn.<br /> 5. Đánh giá độ tin cậy và triển vọng của phương pháp CE - C4D trong<br /> việc phân tích một số chỉ tiêu liên quan đến an toàn thực phẩm, so sánh, đối<br /> chứng kết quả phân tích mẫu thực tế với kết quả phân tích bằng các phương<br /> pháp phân tích tiêu chuẩn như: HPLC, GC-MS.<br /> 3. Điểm mới, những đóng góp mới về mặt khoa học và thực tiễn của luận án<br />  Về mặt khoa học<br /> Phương pháp điện di mao quản với detector UV đã được ứng dụng<br /> nhiều trong phân tích thực phẩm nhưng lần đầu tiên ở Việt Nam, luận án đã<br /> nghiên cứu ứng dụng phương pháp điện di mao quản sử dụng detector độ dẫn<br /> không tiếp xúc (CE- C4D) xây dựng quy trình xác định đồng thời một số chất<br /> phụ gia (chất điều chỉnh độ acid, bảo quản thực phẩm và chất tạo ngọt) và<br /> kích thích sinh học (nhóm β - agonist - chất tạo nạc) trong thực phẩm. Tổng<br /> quan nghiên cứu cho thấy, trên thế giới mới chỉ có ba nghiên cứu sử dụng<br /> 2<br /> <br /> phương pháp CE- C4D phân tích các nhóm chất này (trong đó có hai nghiên<br /> cứu xác định nhóm chất tạo ngọt và một nghiên cứu xác định salbutamol<br /> trong dược phẩm). Vì vậy có thể nói luận án đã tiên phong trong việc sử dụng<br /> phương pháp CE- C4D trong lĩnh vực phân tích thực phẩm, đóng góp thê một<br /> phương pháp kiểm nghiệm thực phẩm, từ đó hi vọng sẽ góp phần vào việc<br /> quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm ở Việt Nam.<br />  Về mặt thực tiễn<br /> Phương pháp CE - C4D với các ưu điểm về hệ thiết bị mở ra khả năng<br /> áp dụng phân tích nhiều đối tượng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, đặc biệt là<br /> với lĩnh vực an toàn thực phẩm, có ý nghĩa thực tế lớn, thích ứng với hoàn<br /> cảnh, điều kiện kinh tế, xã hội ở nước ta.<br /> Các quy trình phân tích xây dựng trong luận án đơn giản, dễ thực hiện,<br /> chi phí thấp, có độ chính xác cao, rất phù hợp để áp dụng phân tích các chất<br /> điều chỉnh độ acid, bảo quản thực phẩm và chất tạo ngọt trong các mẫu thực<br /> phẩm, giúp kiểm soát sử dụng đúng hàm lượng và quy cách các phụ gia này<br /> trong thực phẩm.<br /> Đặc biệt là với salbutamol, một chất tạo nạc được sử dụng trái phép<br /> nhiều trong chăn nuôi ở nước ta, quy trình phân tích trong luận án đã được áp<br /> dụng để phân tích salbutamol trong mẫu thức ăn chăn nuôi, mẫu nước tiểu lợn<br /> và mẫu thịt lợn, có thể giúp các nhà quản lý kiểm tra, giám sát và kịp thời<br /> ngăn chặn xử lý việc sử dụng chất cấm này trong chăn nuôi.<br /> 4. Bố cục của luận án<br /> Luận án gồm năm phần chính là: mở đầu, chương 1: tổng quan, chương<br /> 2: nội dung và phương pháp nghiên cứu, chương 3: kết quả và thảo luận, kết<br /> luận. Trong mỗi phần có các hình ảnh và bảng biểu minh họa tương ứng, phù<br /> hợp. Ngoài ra luận án còn gồm đầy đủ các phần: mục lục, danh mục các ký<br /> hiệu và chữ cái viết tắt, danh mục bảng, danh mục hình, danh mục các công<br /> trình khoa học của tác giả liên quan đến luận án, tài liệu tham khảo tiếng Việt,<br /> tiếng Anh và các phụ lục liên quan.<br /> <br /> 3<br /> <br />