Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Hóa học: Nghiên cứu thành phần lipid và các dạng phân tử của phospholipid từ một số loài san hô mềm ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC<br /> VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM<br /> <br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ<br /> <br /> ……..….***…………<br /> <br /> ĐẶNG THỊ PHƯƠNG LY<br /> <br /> “NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN LIPID VÀ CÁC DẠNG PHÂN TỬ<br /> CỦA PHOSPHOLIPID TỪ MỘT SỐ LOÀI SAN HÔ MỀM Ở<br /> VIỆT NAM”<br /> <br /> Chuyên ngành: Hóa học các Hợp chất thiên nhiên<br /> Mã số: 62.44.01.17<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ HÓA HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI – 2016<br /> <br /> Công trình này được hoàn thành tại: Học viện Khoa học và Công nghệ Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam<br /> <br /> Người hướng dẫn: 1. GS.TS Phạm Quốc Long – Viện Hóa học các Hợp chất<br /> thiên nhiên – Viện HLKH&CN Việt Nam<br /> 2. TSKH. Andrey B. Imbs – Viện Sinh vật biển<br /> Zhirmunsky – Phân viện Viễn Đông – LB Nga<br /> <br /> Phản biện 1: ...............................................................................<br /> Phản biện 2: ...............................................................................<br /> Phản biện 3: ...............................................................................<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Nhà nước tại<br /> .....................................................................................................<br /> Vào hồi ………giờ, ngày ……. tháng ……. năm 2016<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Thư viện Học viện Khoa học và Công nghệ<br /> <br /> 1<br /> I. GIỚI THIỆU LUẬN ÁN<br /> 1. Tính cấp thiết<br /> Rạn san hô có vai trò lớn trong việc duy trì cân bằng sinh thái biển.<br /> Lipid là thành phần hóa học quan trọng, chiếm tới 40% sinh khối khô của<br /> san hô, là cơ sở cấu trúc của màng tế bào các polip và có vai trò dự trữ năng<br /> lượng. Thành phần lipid, axit béo phản ánh sự đa dạng sinh hóa, các nguồn<br /> dinh dưỡng, các mối quan hệ cộng sinh, các con đường sinh tổng hợp và sự<br /> vận chuyển theo chuỗi thức ăn các dạng ban đầu của lipid, sức khỏe của san<br /> hô. Nghiên cứu hóa học, hoạt tính sinh học của các lipid rất phức tạp, việc<br /> phân lập từng hợp chất lipid riêng biệt rất khó khăn,và sự sử dụng chúng<br /> làm các sản phẩm dược phẩm gặp nhiều hạn chế bởi mỗi lớp chất lipid là<br /> một hỗn hợp của 50 đến 200 hợp chất hóa học riêng biệt (còn được gọi là<br /> các “dạng phân tử”), giống nhau đầu phân cực, khác nhau mạch acyl hoặc<br /> alkyl trong phân tử. Hiện nay, với các thiết bị nghiên cứu hiện đại, khoa học<br /> thế giới đã đạt được những tiến bộ lớn trong việc phân tích các thành phần<br /> hóa học của dạng phân tử của một số lớp lipid không phân cực ở thực vật và<br /> lipid phân cực ở một số loài ruột khoang. Cho tới nay thông tin về thành<br /> phần dạng phân tử của lớp chất phospholipid – lớp chất chứa đựng nhiều<br /> thông tin về quá trình sinh tổng hợp lipid của san hô hoàn toàn chưa được<br /> công bố ở Việt Nam cũng như trên thế giới.<br /> Trên cơ sở đó, chúng tôi lựa chọn đề tài “Nghiên cứu thành phần lipid<br /> và các dạng phân tử của phospholipid từ một số loài san hô mềm ở Việt<br /> Nam”.<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận án<br /> - Thực hiện các nghiên cứu chuyên sâu về lipid, axit béo và và đặc<br /> biệt là lớp chất phospholipid của 3 loài san hô mềm Việt Nam (Sinularia<br /> macropodia Xenia sp. và Capnella sp.) nhằm bổ sung thêm các số liệu mới<br /> vào bộ cơ sở dữ liệu về lipid san hô Việt Nam<br /> - Phân tích các số liệu thu được nhằm tìm ra các lipid đánh dấu, mối<br /> quan hệ trong hệ cộng sinh giữa san hô vật chủ và vi sinh vật cộng sinh,<br /> phân loại … đối với các loài được nghiên cứu<br /> <br /> 2<br /> - Thu được các số liệu hoàn toàn mới về dạng phân tử phospholipid từ<br /> đối tượng san hô Việt Nam, mở ra một hướng nghiên cứu mới chuyên sâu<br /> hơn về lĩnh vực này<br /> 3. Nội dung nghiên cứu chính của luận án<br /> • Phân tích hàm lượng lipid tổng và thành phần, hàm lượng các lớp chất<br /> trong lipid tổng của 3 loài san hô nghiên cứu<br /> • Phân tích thành phần hàm lượng các axit béo trong lipid tổng, trong lớp<br /> chất lipid phân cực và không phân cực của 3 loài san hô nghiên cứu<br /> • Phân tích thành phần, hàm lượng các lớp chất phospholipid của ba loài<br /> san hô nghiên cứu<br /> • Nghiên cứu dạng phân tử của các lớp chất phospholipid<br /> • Khảo sát hoạt tính sinh học của các lớp chất, phân lớp lipid phân lập từ<br /> các mẫu san hô nghiên cứu.<br /> 4. Những điểm mới của luận án<br /> 1. Đây là công trình đầu tiên nghiên cứu chi tiết về thành phần và hàm<br /> lượng các lớp chất lipid, axit béo, phospholipid của 3 loài san hô mềm<br /> Sinularia macropodia, Xenia sp. và Capnella sp. thu thập tại vùng biển Việt<br /> Nam<br /> 2. Lần đầu tiên, các dạng phân tử phosphlipid: phosphatidylcholine (PC),<br /> phosphatidylethanolamine (PE), phosphatidylserine (PS), ceramide<br /> aminoethylphosphonate (CAEP), phosphatidylinositol (PI), các lyso<br /> phospholipids LPC, LPE, LPS trong 3 loài san hô mềm đã được xác định,<br /> bao gồm: 15 dạng phân tử của PC và 3 dạng phân tử LPC, 25 dạng phân tử<br /> PE và 2 dạng LPE, 7 dạng phân tử PS và LPS, 2 dạng phân tử là CAEP, 32<br /> dạng phân tử của PI<br /> 3. Lần đầu tiên phát hiện sự có mặt của axit béo mạch siêu dài nằm trong<br /> các dạng phân tử PI 18:0/26:5 và PI 18:0/26:6 có mặt trong các mẫu san hô<br /> mềm<br /> 4. Đã chứng minh được cấu trúc của hợp chất CAEP 16:0/18:2base lần<br /> đầu tiên phân lập từ đối tượng san hô mềm<br /> 5. Đã đề xuất vai trò biomarker của thành phần lipid và axit béo đối với<br /> san hô:<br /> <br /> 3<br /> - Dạng phân tử PC 16:0e/18:4 là minh chứng cho sự vận chuyển axit béo<br /> từ vi sinh vật cộng sinh sang sang hô vật chủ<br /> - Axit béo mạch dài C24 là đặc trưng sinh tổng hợp của san hô vật chủ<br /> trong hệ cộng sinh san hô – zooxanthellae có mặt phần lớn trong phân lớp<br /> PS, PI<br /> 5. Bố cục của luận án<br /> Luận án gồm 120 trang, trong đó có 41 hình, 28 bảng, 1 sơ đồ. Bố cục<br /> của luận án: Mở đầu (2 trang); Chương 1: Tổng quan (37 trang); Chương 2:<br /> Nguyên liệu và phương pháp nghiên cứu (6 trang), Chương 3: Thực nghiệm<br /> (14 trang); Chương 4: Kết quả và thảo luận (48 trang); Kết luận và kiến nghị<br /> (3 trang); Danh mục các công trình công bố của luận án (1 trang); Tài liệu<br /> tham khảo (11 trang); Ngoài ra còn có 29 trang phụ lục với các hình phổ, kết<br /> quả phân tích TLC, GC-MS, HRMS, NMR.<br /> II. NỘI DUNG CỦA LUẬN ÁN<br /> MỞ ĐẦU<br /> Phần mở đầu đề cập đến ý nghĩa khoa học, tính thực tiễn, đối tượng<br /> và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án<br /> CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN<br /> Trong phần tổng quan, luận án đã giới thiệu các khái niệm chung về<br /> lipid, phân loại lipid phân cực và tổng hợp một số hoạt tính sinh học của<br /> lipid sinh vật biển. Qua tài tìm hiểu tài liệu tổng quan cho thấy, thành phần<br /> lipid, axit béo có vai trò đánh dấu sinh học (biomarker) đối với san hô, thể<br /> hiện trên nhiều khía cạnh khác nhau: đặc điểm dinh dưỡng, phân loại sinh<br /> thái, tính chất của hệ cộng sinh, sức khỏe của san hô và phân loại<br /> chemotaxonomy. Luận án cũng nêu lên vai trò của phương pháp phổ khối<br /> lượng trong phân tích lipid.<br /> CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 2.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> San hô mềm Sinularia macropodia (Anthozoa, Octocorallia,<br /> Alcyonacea, Alcyoniidae);, Xenia sp. (Anthozoa, Octocorallia, Alcyonacea,<br /> Xeniidae)<br /> và Capnella sp. (Anthozoa, Octocorallia, Alcyonacea,<br /> Nephtheidae), thu thập tại vùng biển Nha Trang, Việt Nam năm 2013-2014,<br /> <br />