Tóm tắt luận án tiến sĩ Hóa học: Phân tích dạng một số kim loại trong trầm tích và đánh giá khả năng tích lũy đồng và chì trong nghêu (Meretrix lyrata) nuôi ở vùng cửa sông tiền

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ<br /> <br /> ĐẠI HỌC HUẾ Hoàng Thị Quỳnh Diệu<br /> <br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC<br /> <br /> i<br /> <br /> ----------------------------------------------<br /> <br /> HOÀNG THỊ QUỲNH DIỆU<br /> <br /> PH N T CH DẠNG<br /> T S KI<br /> OẠI TRONG<br /> TR<br /> T CH VÀ Đ NH GI KHẢ N NG T CH<br /> Đ NG VÀ CH TRONG NGH U Meretrix lyrata NU I<br /> Ở V NG C A S NG TIỀN<br /> <br /> TÓ<br /> <br /> TẮT UẬN N TIẾN SĨ HÓA HỌC<br /> <br /> 1<br /> HUẾ - 2018<br /> <br /> Tóm tắt Luận án Tiến sĩ<br /> <br /> ĐẠI HỌC HUẾHoàng Thị Quỳnh Diệu<br /> <br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC<br /> ----------------------------------------------<br /> <br /> HOÀNG THỊ QUỲNH DIỆU<br /> <br /> PH N T CH DẠNG<br /> T S KI<br /> OẠI<br /> TRONG TR<br /> T CH VÀ Đ NH GI KHẢ N NG<br /> T CH<br /> Đ NG VÀ CH TRONG NGH U<br /> (Meretrix lyrata NU I Ở<br /> V NG C A S NG TIỀN<br /> <br /> CHUYÊN NGÀNH: HÓA PHÂN TÍCH<br /> Ã S : 62 44 01 18<br /> <br /> TÓ<br /> <br /> TẮT UẬN N TIẾN SĨ HÓA HỌC<br /> <br /> NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:<br /> 1. PGS.TS. NGU ỄN V N HỢP<br /> 2. TS. NGU ỄN HẢI PHONG<br /> 2<br /> <br /> HUẾ - 2018<br /> <br /> Tóm tắt Luận án Tiến sĩ<br /> <br /> Hoàng Thị Quỳnh Diệu<br /> <br /> ỞĐ U<br /> Các kim loại nặng nói chung và các kim loại độc (KLĐ) nói<br /> riêng được phát thải vào môi trường từ các nguồn tự nhiên và nhân<br /> tạo (hoạt động công nghiệp, nông nghiệp, đô thị…). Trong môi<br /> trường, các KLĐ (Hg, Cd, Ni, As, Cr, Pb, Cu và Zn) phân bố trong<br /> nước, trầm tích và tích lũy vào sinh vật. Theo chuỗi thức ăn, cuối<br /> cùng các KLĐ đi vào cơ thể người và gây độc.<br /> Vùng cửa sông Tiền thuộc xã Tân Thành, huyện Gò Công<br /> Đông, tỉnh Tiền Giang là một trong những vùng trọng điểm nuôi<br /> Nghêu (Meretrix lyrata) ở miền Nam nước ta với diện tích khoảng<br /> 2.300 ha và có thể mở rộng thêm trong giai đoạn tới. Hàng năm,<br /> khoảng 20.000 tấn Nghêu được thu hoạch từ vùng nuôi ở cửa sông<br /> Tiền để phục vụ cho tiêu thụ nội địa. Hiện nay tỉnh Tiền Giang đang<br /> quy hoạch và phát triển vùng này hơn nữa nhằm phát triển kinh tế xã hội ở địa phương, tăng năng suất và chất lượng Nghêu nuôi để<br /> phục vụ xuất khẩu.<br /> Mặc dù vùng cửa sông Tiền đóng vai trò quan trọng trong kế<br /> hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương như vậy, nhưng cho<br /> đến nay, hầu như chưa có nghiên cứu chi tiết nào về hiện trạng môi<br /> trường vùng cửa sông Tiền, đặc biệt là sự tích lũy các KLĐ trong<br /> trầm tích và trong Nghêu; các dạng KLĐ trong trầm tích và khả năng<br /> gây độc của chúng đối với môi trường; khả năng sử dụng Nghêu<br /> (Meretrix lyrata) làm chỉ thị cho sự ô nhiễm các KLĐ trong môi<br /> trường. Mặt khác, trong nhiều năm qua, Trung tâm Quan trắc và Kỹ<br /> thuật Môi trường của các tỉnh liên quan (trong đó có tỉnh Tiền<br /> Giang) đã tiến hành quan trắc chất lượng nước (CLN) sông Tiền –<br /> đoạn đi qua từng địa phương, nhưng còn thiếu các số liệu về hàm<br /> lượng KLĐ nên chưa xác định được mức độ ô nhiễm KLĐ trong<br /> nước sông Tiền và khả năng ảnh hưởng của sự ô nhiễm này đến hàm<br /> lượng KLĐ trong nước vùng cửa sông Tiền.<br /> Xuất phát từ các vấn đề trên, đề tài luận án được thực hiện<br /> nhằm mục đích đưa ra các thông tin về hàm lượng các KLĐ trong<br /> nước, trầm tích và Nghêu, các dạng KLĐ trong trầm tích, khả năng<br /> sử dụng Nghêu làm chỉ thị sinh học cho sự ô nhiễm các KLĐ trong<br /> môi trường vùng cửa sông Tiền.<br /> 1<br /> <br /> Tóm tắt Luận án Tiến sĩ<br /> <br /> Hoàng Thị Quỳnh Diệu<br /> <br /> Nội dung nghiên cứu chính của luận án:<br /> 1) Phân tích hàm lượng các KLĐ trong nước sông Tiền và nước<br /> vùng cửa sông Tiền;<br /> 2) Phân tích hàm lượng các KLĐ và các dạng tồn tại của chúng<br /> trong trầm tích vùng cửa sông Tiền;<br /> 3) Phân tích và đánh giá hàm lượng các KLĐ trong Nghêu<br /> (Meretrix lyrata) ở vùng cửa sông Tiền;<br /> 4) Nuôi Nghêu (Meretrix lyrata) trong môi trường có chứa Cu, Pb<br /> ở các mức nồng độ tăng dần để tìm hiểu khả năng sử dụng Nghêu<br /> (Meretrix lyrata) làm chỉ thị sinh học cho sự ô nhiễm Cu, Pb trong<br /> môi trường vùng cửa sông Tiền.<br /> Bố cục của luận án<br /> Luận án gồm 116 trang, với 39 bảng và 25 hình, trong đó:<br />  Mục lục, danh mục viết tắt, bảng, hình: 08 trang<br />  Phần mở đầu: 03 trang<br />  Chương 1: Tổng quan lý thuyết 28 trang<br />  Chương 2: Nội dung và phương pháp nghiên cứu 16 trang<br />  Chương 3: Kết quả và thảo luận 51 trang<br />  Chương 4: Kết luận 02 trang<br />  Tài liệu tham khảo: 16 trang, với 179 tài liệu tham khảo<br /> N I DUNG UẬN N<br /> CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN<br />  Nguồn phát sinh các kim loại độc trong môi trường<br />  Các dạng tồn tại của các kim loại độc trong môi trường<br />  Độc tính của kim loại độc đối với cơ thể người<br />  Sự tích lũy kim loại độc vào cơ thể sinh vật, chỉ thị sinh học<br /> cho sự ô nhiễm kim loại độc và các nghiên cứu liên quan<br />  Giới thiệu về Sông Tiền, vùng cửa sông Tiền và Nghêu<br /> (Meretrix lyrata)<br />  Các phương pháp phân tích lượng vết các kim loại độc<br />  Phương pháp phân tích dạng kim loại độc trong trầm tích và<br /> 2<br /> <br /> Tóm tắt Luận án Tiến sĩ<br /> <br /> Hoàng Thị Quỳnh Diệu<br /> <br /> các nghiên cứu liên quan<br />  Đánh giá mức tích lũy kim loại độc trong trầm tích và trong<br /> sinh vật<br /> CHƢƠNG 2. N I DUNG VÀ PHƢƠNG PH P NGHI N CỨU<br /> 2.1. Nội dung nghiên cứu cụ thể<br /> 1) Phân tích và đánh giá sơ bộ hàm lượng các KLĐ (Cd, As,<br /> Pb, Ni, Cr, Cu, Zn, Fe và Mn) trong nước sông Tiền và vùng cửa<br /> sông Tiền;<br /> 2) Phân tích hàm lượng các KLĐ (Cd, As, Pb, Ni, Cr, Cu, Zn)<br /> trong trầm tích vùng cửa sông Tiền và đánh giá mức tích lũy các<br /> KLĐ trong trầm tích qua Chỉ số tích lũy địa chất (Igeo) và Hệ số làm<br /> giàu (EF);<br /> 3) Phân tích và đánh giá hàm lượng các dạng KLĐ trong trầm<br /> tích, gồm 5 dạng: dạng dễ trao đổi, liên kết với cacbonat, liên kết với<br /> Fe–Mn oxit, liên kết với các sunfua-hữu cơ và dạng cặn dư. Đánh giá<br /> nguy cơ rủi ro của các dạng KLĐ đối với môi trường và sinh vật;<br /> 4) Phân tích và đánh giá hàm lượng các KLĐ (Cd, As, Pb, Ni,<br /> Cr, Cu, Zn) trong Nghêu ở vùng cửa sông Tiền và tìm hiểu mối<br /> tương quan giữa hàm lượng các KLĐ trong Nghêu với hàm lượng<br /> các dạng KLĐ trong trầm tích; Đánh giá mức tích lũy các dạng KLĐ<br /> từ trầm tích vào Nghêu qua Hệ số tích lũy sinh học-trầm tích (BSAF)<br /> và Chỉ số đánh giá rủi ro (RAC);<br /> 5) Đánh giá mức tích lũy Cu, Pb trong Nghêu qua thí nghiệm<br /> nuôi Nghêu và cho phơi nhiễm với các mức nồng độ tăng dần của Cu,<br /> Pb trong môi trường nước và môi trường nước - trầm tích để kiểm tra<br /> khả năng sử dụng Nghêu làm chỉ thị sinh học cho sự ô nhiễm Cu, Pb<br /> trong môi trường vùng cửa sông Tiền.<br /> 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu<br /> - Phương pháp lấy mẫu:<br /> + Mẫu nước sông Tiền: Lấy mẫu tại 5 mặt cắt ngang trên sông<br /> Tiền (đoạn từ huyện Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp đến cửa sông Tiền,<br /> tỉnh Tiền Giang với chiều dài khoảng 230 km). Tại mỗi mặt cắt, mẫu<br /> thu được là tổ hợp từ các mẫu lấy ở 03 điểm: Giữa dòng và cách hai<br /> bên bờ ¼ của bề rộng sông; Tại mỗi điểm, lấy mẫu ở độ sâu 40 cm –<br /> 3<br /> <br />