Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Hoàn thiện pháp luật về hòa giải tranh chấp lao động ở Việt Nam

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> HOÀNG THỊ VIỆT ANH<br /> <br /> HOµN THIÖN PH¸P LUËT<br /> VÒ HßA GI¶I TRANH CHÊP LAO §éNG ë VIÖT NAM<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ<br /> Chuyên ngành: Lý luận và Lịch sử Nhà nước và pháp luật<br /> Mã số: 62 38 01 01<br /> <br /> HÀ NỘI - 2015<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại<br /> Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Phan Trung Lý<br /> <br /> Phản biện 1:.........................................................<br /> .........................................................<br /> <br /> Phản biện 2:.........................................................<br /> .........................................................<br /> <br /> Phản biện 3:.........................................................<br /> .........................................................<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện<br /> họp tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh<br /> Vào hồi...... giờ....... ngày...... tháng...... năm 20.....<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia<br /> và Thư viện Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Từ thời xa xưa trong lịch sử loài người, hòa giải đã được xem như một giải<br /> pháp hòa bình, thân thiện và hữu nghị để giải quyết những tranh chấp, những bất<br /> đồng liên quan đến quyền nhân thân, quyền tài sản của con người. Vào những năm<br /> đầu thế kỷ thứ XIX, cùng với việc thành lập Hội Quốc Liên và Tổ chức Lao động<br /> quốc tế, quyền con người trở thành một vấn đề có tầm quốc tế rộng lớn. Cả hai tổ<br /> chức này đã nâng nhận thức và các hoạt động về quyền con người lên một mức độ<br /> mới. Tổ chức Lao động quốc tế, trong điều lệ của mình đã khẳng định: “Hòa bình<br /> trên thế giới chỉ có thể được thực hiện nếu được dựa trên cơ sở bảo đảm công<br /> bằng xã hội cho tất cả mọi người”. Khi sự công bằng bị xâm phạm, tất yếu có<br /> tranh chấp nổ ra. Chính vì hòa bình, ổn định mà phải cần phải có những quy định<br /> pháp luật phù hợp để bảo vệ sự công bằng cho con người.<br /> Ở Việt Nam, xuất phát từ quan điểm của Đảng luôn coi con người vừa là<br /> mục tiêu vừa là động lực phát triển xã hội, vì vậy nên trong Chiến lược xây dựng<br /> và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010 định hướng 2020 Nghị<br /> quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị đã chỉ rõ: “xây dựng và<br /> hoàn thiện pháp luật về bảo vệ quyền con người, quyền tự do dân chủ của công<br /> dân”, bảo đảm phát huy vai trò và hiệu lực của pháp luật với tư cách là công cụ<br /> chủ yếu và mạnh mẽ nhất để quản lý xã hội và xây dựng thành công nhà nước<br /> pháp quyền Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. Tôn trọng và<br /> thực hiện pháp luật về hòa giải tranh chấp lao động luôn được Đảng và Nhà nước<br /> ta quan tâm, khuyến khích thực hiện.<br /> Về thực tiễn nền kinh tế nước ta sau gần 30 năm đổi mới (từ năm 1986 đến<br /> nay), Việt Nam chuyển sang nền kinh tế thị trường đã diễn ra những biến đổi trong<br /> cấu trúc xã hội, được thể hiện ở hiện tượng phân tầng xã hội các nhóm dân cư.<br /> Phân hoá giàu - nghèo như là một xu hướng không thể tránh khỏi trong điều kiện<br /> phát triển nền kinh tế thị trường. Trong quan hệ lao động cũng đang có xu hướng<br /> phức tạp, việc không bảo đảm quyền và lợi ích của người lao động theo quy định<br /> pháp luật, dẫn đến đình công, lãn công, ngừng việc tập thể có xu hướng gia tăng cả<br /> về quy mô, thời gian và địa bàn. Theo báo cáo của Tổng Liên đoàn Lao động Việt<br /> Nam, trong 6 năm (2009 - 2014), trên cả nước đã xảy ra hơn 3.100 cuộc ngừng<br /> việc tập thể và đình công. Trong đó, tập trung chủ yếu ở các tỉnh thuộc vùng kinh<br /> tế trọng điểm phía Nam như TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Tây<br /> Ninh… Tính trung bình, mỗi năm xảy ra từ 300 - 450 cuộc ngừng việc tập thể và<br /> đình công. Cao điểm là năm 2011, đã có trên 1.000 cuộc ngừng việc và đình công<br /> <br /> 2<br /> <br /> xảy ra. Nguyên nhân chủ yếu do tình hình kinh tế khó khăn khiến người sử dụng<br /> lao động chưa trả lương tương xứng với công sức người lao động, cắt giảm các<br /> khoản phụ cấp khiến đời sống người lao động khó khăn. Trước tình hình trên,<br /> pháp luật lao động trong những năm qua không ngừng sửa đổi, bổ sung cho phù<br /> hợp nhằm khắc phục những vướng mắc nhằm cải thiện hơn quan hệ lao động vốn<br /> ngày càng đa dạng, phức tạp này.<br /> Dưới góc độ lý luận pháp luật về hòa giải tranh chấp lao động (TCLĐ) đã<br /> được nghiên cứu ở nhiều khía cạnh và phạm vi khác nhau. Tuy vậy, các công<br /> trình chủ yếu nghiên cứu về hòa giải TCLĐ theo quy định của Bộ luật Lao động<br /> (BLLĐ) năm 1994 đã được sửa đổi, bổ sung chủ yếu qua các năm 2002 và 2006.<br /> Trước khi BLLĐ được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam<br /> thông qua ngày 18/6/2012 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/5/2013 đã có các bài<br /> viết nghiên cứu về TCLĐ; TCLĐ tập thể; cơ chế giải quyết TCLĐ; có nội dung<br /> liên quan đến hòa giải TCLĐ. Tuy nhiên, cho đến nay hệ thống số liệu trong các<br /> công trình đó cũng đã lạc hậu, chỉ dừng ở khoảng thời gian đến các năm 2005,<br /> 2006 và mới nhất là năm 2007. Đặc biệt, hầu như chưa có công trình nào nghiên<br /> cứu một cách đầy đủ, có hệ thống hướng tới mục tiêu hoàn thiện pháp luật về hòa<br /> giải TCLĐ.<br /> Chế định hòa giải trong giải quyết tranh chấp lao động, trong thời gian qua<br /> Nhà nước tiếp tục quan tâm ghi nhận về quyền hòa giải tranh chấp của các đương<br /> sự. Quyền này không những được ghi nhận trong BLLĐ mà còn ghi nhận trong<br /> Bộ luật Tố tụng dân sự (TTDS) và các văn bản qui phạm pháp luật khác. Các văn<br /> bản quy phạm pháp luật này là cơ sở pháp lý quan trọng để các bên tranh chấp<br /> thực hiện quyền định đoạt của mình, đồng thời đó cũng chính là các bảo đảm về<br /> mặt pháp lý yêu cầu các chủ thể có thẩm quyền phải tiến hành hòa giải nhằm đáp<br /> ứng việc hưởng quyền của các các bên tranh chấp. Tuy nhiên, do những nguyên<br /> nhân cả chủ quan lẫn khách quan, một số quy phạm pháp luật về hòa giải TCLĐ<br /> còn bất cập, chưa đầy đủ, chưa đồng bộ, thiếu thống nhất, không phù hợp với thực<br /> tiễn cuộc sống.<br /> Đặc biệt, trong xu thế mở cửa hội nhập với thế giới, Việt Nam đã ký nhiều<br /> Điều ước quốc tế về lao động nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người<br /> lao động và người sử dụng lao động, trong đó việc nghiên cứu hoàn thiện pháp<br /> luật về hòa giải TCLĐ là rất cần thiết, có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn.<br /> Xuất phát từ những lý do trên, nghiên cứu sinh đã chọn đề tài: “Hoàn thiện<br /> pháp luật về hòa giải tranh chấp lao động ở Việt Nam” để nghiên cứu viết luận<br /> án tiến sĩ Luật học.<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu<br /> 2.1. Mục đích nghiên cứu<br /> Đề tài có mục đích tổng quát là xây dựng luận cứ khoa học cho các đề xuất<br /> hoàn thiện pháp luật về hòa giải TCLĐ, nâng cao hiệu quả công tác hòa giải<br /> TCLĐ, bảo đảm quyền con người trong lao động, quyền và lợi ích hợp pháp của<br /> các bên tham gia quan hệ lao động, thúc đẩy hoạt động lao động phát triển lành<br /> mạnh, hiệu quả.<br /> 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu<br /> Thứ nhất, tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài để xác định phạm vi nghiên<br /> cứu đề tài, những nội dung cơ bản mà đề tài sẽ tập trung giải quyết nhằm đạt được<br /> mục đích nghiên cứu, qua đó khẳng định những đóng góp mới của đề tài.<br /> Thứ hai, nghiên cứu cơ sở lý luận của hoàn thiện pháp luật về hòa giải<br /> TCLĐ, làm sáng tỏ khái niệm, đặc điểm, vai trò của pháp luật về hòa giải TCLĐ,<br /> các tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện của pháp luật về hòa giải TCLĐ, các yếu<br /> tố tác động đến quá trình hoàn thiện pháp luật về hòa giải TCLĐ, pháp luật lao<br /> động quốc tế và pháp luật một số quốc gia về hòa giải TCLĐ; chỉ ra những kinh<br /> nghiệm cho việc hoàn thiện pháp luật về hòa giải TCLĐ ở Việt Nam hiện nay.<br /> Thứ ba, nghiên cứu thực trạng pháp luật về hòa giải TCLĐ, trong đó có<br /> phân tích thực tiễn thực hiện pháp luật về hòa giải TCLĐ ở Việt Nam hiện nay,<br /> đưa ra những nhận xét đánh giá về các ưu điểm và hạn chế của hệ thống pháp luật<br /> hiện hành, xác định nguyên nhân của ưu điểm và hạn chế của pháp luật. Từ đó,<br /> xác lập luận cứ về sự cần thiết và định hướng hoàn thiện pháp luật về hòa giải<br /> TCLĐ ở Việt Nam hiện nay.<br /> Thứ tư, nghiên cứu các quan điểm và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện<br /> các qui định của pháp luật về hòa giải TCLĐ ở Việt Nam trên nền tảng nhận thức<br /> lý luận, bối cảnh thực tiễn của Việt Nam hiện nay và có tham khảo kinh nghiệm<br /> điều chỉnh pháp luật của một số nước trên thế giới.<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu của luận án là những vấn đề lý luận, thực tiễn, các<br /> quan điểm và giải pháp hoàn thiện pháp luật về hòa TCLĐ ở Việt Nam.<br /> Dưới góc độ lý luận về nhà nước và pháp luật, phạm vi nghiên cứu của luận<br /> án là những vấn đề lý luận và thực trạng của pháp luật về hòa giải TCLĐ từ<br /> phương thức giải quyết TCLĐ đầu tiên là hòa giải ở cấp cơ sở đến những quy định<br /> của pháp luật lao động về hòa giải TCLĐ tại Hội đồng trọng tài lao động và cuối<br /> cùng và các quy định của pháp luật về hòa giải vụ án lao động tại tòa án nhân dân<br /> trong Bộ luật TTDS. Trong luận án tác giả tập trung nghiên cứu, đánh giá hệ thống<br /> các văn bản quy phạm pháp luật về hòa giải TCLĐ từ năm 1995 đến năm 2014<br /> <br />