Tóm tắt Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án đề xuất các biện pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục học sinh của đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI HÀ VĂN HẢI QUẢN LÝ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 62.14.01.14 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2018
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS PHAN THANH LONG PGS.TS NGUYỄN KHẮC BÌNH Phản biện 1: GS.TS. Phan Văn Kha - Viện KHGD Việt Nam Phản biện 2: PGS.TS. Phạm Minh Hùng – Trường Đại học Vinh Phản biện 3: PGS.TS. Nguyễn Xuân Phán - Học viện Chính trị Quân sự Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường, họp tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Vào hồi giờ, ngày tháng năm 2018 Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện: Thư viện Quốc Gia, Hà Nội Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu Nhà trường phổ thông là nơi để học sinh rèn luyện, hình thành tính cách và thói quen, phát triển về thể chất và tinh thần cân đối. Nhà trường tạo môi trường thuận lợi cho học sinh tự tin, học tập tích cực, nắm chắc tri thức, lựa chọn nghề nghiệp phù hợp và trở thành người lao động cần cù, sáng tạo. Các hoạt động giáo dục ở trường THPT giúp học sinh hình thành phẩm chất và năng lực cần thiết của người công dân mới với đầy đủ ý thức trách nhiệm, quyền lợi và nghĩa vụ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhân cách công dân chỉ được hình thành và phát triển qua các hoạt động giáo dục. Nền kinh tế thị trường có những mặt tiêu cực đang xâm nhập hàng ngày, hàng giờ vào đời sống của học sinh, sinh viên. Tệ nạn ma túy học đường, văn hóa phẩm đồi trụy đang làm băng hoại sự hình thành và phát triển nhân cách của thế hệ trẻ. Những yếu tố tiêu cực này đã ảnh hướng tới công tác giáo dục ở các nhà trường nói chung, trường THPT nói riêng. Vì thế, công tác chủ nhiệm lớp cũng gặp rất nhiều trở ngại. Tuổi học sinh THPT là lứa tuổi mới lớn đang dần hình thành nhân cách và khẳng định cái tôi của mình. Sự trưởng thành về mặt tâm lý và những hiểu biết về xã hội, kinh nghiệm sống của các em còn chưa chín muồi. Các em dễ xao động, dễ vấp ngã nếu không có sự giúp đỡ, định hướng của người lớn, đặc biệt là của giáo viên chủ nhiệm lớp. Hiện nay, yêu cầu của đổi mới giáo dục là phải hình thành được những năng lực và phẩm chất của người học. Những năng lực và phẩm chất của người học được hình thành và phát triển thông qua các hoạt động giáo dục của nhà trường, gia đình và xã hội. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp là một bộ phận quan trọng trong tổng thể các hoạt động quản lí của nhà trường phổ thông nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Nhiều Hiệu trưởng chú trọng hơn đến quản lí hoạt động dạy- học, quản lí tài chính, quản lí cơ sở vật chất…. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp ít được quan
2 tâm. Phương pháp quản lí của Hiệu trưởng về công tác chủ nhiệm lớp và cách thức thực hiện công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên còn nhiều điểm chưa phù hợp dẫn đến hiệu quả giáo dục học sinh chưa cao. Với những lí do trên, đề tài “Quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay” được lựa chọn làm luận án tiến sĩ chuyên ngành quản lí giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, luận án đề xuất các biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục học sinh của đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu - Công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 3.2. Đối tượng nghiên cứu - Quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng các trường THPT trong những năm gần đây đã đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên việc quản lí công tác này hãy còn theo kinh nghiệm, chưa phát huy được hết tiềm năng và trí tuệ của đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp. Hoạt động chủ nhiệm lớp còn tự phát, chưa định hướng phát triển năng lực và phẩn chất cho học sinh. Nếu tiếp cận nghiên cứu quản lí công tác chủ nhiệm lớp theo chức năng quản lí để đề xuất và vận dụng những biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp phù hợp với khả năng và khơi dậy lòng nhiệt tình, tinh thần trách nhiệm của đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp, phù hợp với đặc điểm tâm lí học sinh và môi trường giáo dục của địa phương, thì sẽ nâng cao được chất
3 lượng và hiệu quả giáo dục toàn diện học sinh trong các trường trung học phổ thông. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 5.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng công tác chủ nhiệm lớp và thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp tại các trường trung học phổ thông trên địa bàn tiểu vùng phía Nam đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 5.3. Đề xuất biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 5.4. Khảo nghiệm và thử nghiệm một số biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài 6.1. Địa bàn nghiên cứu gồm các trường trung học phổ thông trên địa bàn phía Nam đồng bằng sông Hồng 6.2. Khách thể khảo sát - Nhóm 1: Cán bộ quản lí trường trung học phổ thông: Gồm 51 người - Nhóm 2: Giáo viên chủ nhiệm trường trung học phổ thông: Gồm 489 người 6.3. Thời gian nghiên cứu: Từ năm học 2014- 2015 đến năm học 2016- 2017. 6.4. Giới hạn về nội dung: Nghiên cứu các vấn đề quản lí công tác chủ nhiệm lớp trong trường trung học phổ thông của người Hiệu trưởng nhà trường. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Các cách tiếp cận 7.1.1. Tiếp cận chức năng: Theo tiếp cận chức năng quản lí Trong quản lí giáo dục và quản lí nhà trường hiện đại, tiếp cận chức năng quản lí là một hướng tiếp cận cơ bản để quản trị nhà trường hiệu quả. Các chức
4 năng của quản lí là kế hoạch hóa, tổ chức; chỉ đạo, chỉ huy; giám sát, kiểm tra. Bên cạnh đó thông tin là nguồn năng lượng thiết yếu để thực hiện các chức năng của quản lí. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp không nằm ngoài tiếp cận chức năng đó. 7.1.2. Tiếp cận hoạt động Hoạt động chủ nhiệm lớp là quá trình người giáo viên thực hiện nhiệm vụ giáo dục, trong đó mục đích là giáo dục toàn diện cho học sinh lớp mình phụ trách. Tiếp cận hoạt động giúp cho người nghiên cứu hoạt động chủ nhiệm lớp theo cấu trúc hoạt động, đồng thời xem xét công tác quản lí của người Hiệu trưởng cũng theo quan điểm cấu trúc hoạt động. 7.1.3. Tiếp cận thực tiễn Hoạt động chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp gắn với thực tiễn ở trường THPT. Việc nghiên cứu theo tiếp cận thực tiễn giúp cho người nghiên cứu xem xét mọi vấn đề, mọi hoạt động xuất phát từ học sinh, giáo viên chủ nhiệm lớp, bố (mẹ) học sinh, cán bộ quản lí giáo dục... những người có liên quan trực tiếp đến quá trình giáo dục học sinh. 7.1.4. Tiếp cận chuẩn hóa Tiếp cận chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT để xem xét năng lực của giáo viên chủ nhiệm, bởi vì giáo viên chủ nhiệm chính là người giáo viên dạy một bộ môn cụ thể đồng thời cũng là người làm công tác chủ nhiệm, quản lí một tập thể học sinh. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Thu thập và đọc các tài liệu lí luận, các văn bản pháp quy, các công trình nghiên cứu khoa học về QLGD, quản lí công tác chủ nhiệm lớp, công tác chủ nhiệm lớp. Từ đó phân tích và tổng hợp các vấn đề lí luận liên quan đến luận án. - Phân tích và tổng hợp các quan niệm về QL, QLGD, công tác chủ nhiệm
5 lớp; hoạt động quản lí của Hiệu trưởng đối với công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT. - Phân loại và hệ thống hoá lí thuyết để lựa chọn các vấn đề lí luận liên quan chặt chẽ đễn vấn đề nghiên cứu. - Mô hình hoá lí thuyết, các lí thuyết được mô hình hoá bằng các sơ đồ, giản đồ… để có cái nhìn khái quát và đầy đủ hơn. - Phương pháp giả thuyết, trên cơ sở nghiên cứu lí thuyết để phán đoán các vấn đề có thể xảy ra, từ đó xây dựng mục tiêu, nhiệm vụ, xác định phương pháp nghiên cứu… 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: + Bảng trưng cầu ý kiến cán bộ quản lí giáo dục, GVCN lớp ở trường THPT về hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng để phát hiện thực trạng hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng trường THPT ở các tỉnh phía Nam ĐBSH + Bảng trưng cầu ý kiến cán bộ quản lí giáo dục và GVCN lớp về những công việc của GVCN lớp; những biện pháp quản lí và giáo dục học sinh lớp chủ nhiệm để phát hiện thực trạng việc thực hiện công tác chủ nhiệm lớp của GVCN - Phương pháp quan sát: Quan sát công tác chủ nhiệm lớp của các GVCN và công tác quản lí của các Hiệu trưởng đối với công tác chủ nhiệm lớp. - Phương pháp phỏng vấn + Phỏng vấn GV để làm rõ thực trạng hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng. + Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết những kinh nghiệm tốt có hiệu quả của giáo viên chủ nhiệm, tổng kết kế thừa những kinh nghiệm, những biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp hay của Hiệu trưởng trường THPT. + Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia: Hỏi ý kiến các chuyên gia hoặc
6 những người có kinh nghiệm về các biện pháp quản lí đề xuất. + Phương pháp thực nghiệm: Đưa các biện pháp quản lí đề xuất vào thực nghiệm trong thực tế quản lí công tác giáo viên chủ nhiệm lớp để xem xét tính hiệu quả của các biện pháp đề xuất. 7.2.3. Phương pháp xử lí số liệu bằng thống kê toán học Sử dụng các công thức trong thống kê toán học với sự hỗ trợ của phần mềm thống kê phân tích dữ liệu SPSS phiên bản 22.0 8. Điểm mới của luận án 8.1. Về lí luận - Làm phong phú lí luận về công tác chủ nhiệm lớp, bao gồm 6 nội dung cơ bản: (1) Xây dựng tập thể học sinh lớp chủ nhiệm vững mạnh, (2) xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục, (3) thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây dựng,(4) phối hợp các lực lượng giáo dục,(5) nhận xét đánh giá kết quả học tập và rèn luyện của học sinh,(6) báo cáo thường kỳ hoặc đột xuất về tình hình của lớp với Hiệu trưởng - Làm phong phú lí luận về quản lí công tác chủ nhiệm lớp, bao gồm 4 nội dung cơ bản: (1) Kế hoạch hóa công tác chủ nhiệm lớp, (2) tổ chức lực lượng tham gia công tác chủ nhiệm lớp, (3) chỉ đạo thực hiện công tác chủ nhiệm lớp, (4) kiểm tra đánh giá công tác chủ nhiệm lớp. 8.2. Về thực trạng Phát hiện thực trạng công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở các trường trung học phổ thông các tỉnh Nam ĐBSH trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay 8.3. Đề xuất và khẳng định hiệu quả 6 biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT phù hợp với điều kiện giáo dục của các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng và yêu cầu quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường THPT thuộc tiểu vùng phía Nam đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh đổi mới giáo dục bao gồm: (1)“Kế hoạch hóa công tác chủ nhiệm lớp ở
7 trường trung học phổ thông.”; (2): “Tổ chức bộ máy quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trường trung học phổ thông.”, (3) “Xây dựng môi trường thuận lợi thực hiên công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông.”; (4) “Bồi dưỡng nâng cao năng lực chủ nhiệm lớp cho đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay”; (5) “Tổ chức kiểm tra, đánh giá công tác chủ nhiệm lớp ở trường trường trung học phổ thông”; (6) “Tổ chức thi đua, khen thưởng công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông”. 9. Luận điểm cần bảo vệ 9.1. Công tác chủ nhiệm lớp tốt là điều kiện quan trọng để đảm bảo và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường phổ thông. Để công tác chủ nhiệm được thực hiện tốt thì phải có sự quản lí khoa học của Hiệu trưởng nhà trường. 9.2. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông thuộc các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng hiện nay còn có những hạn chế nhất định, vì thế chưa đáp ứng tốt yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông và chưa được phát huy hết năng lực của đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp trong việc giáo dục học sinh. 9.3. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp thông qua công tác hoạch định, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra việc thực hiện công tác chủ nhiệm lớp của người hiệu trưởng nhằm phát huy việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của GCVN lớp để phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh 10. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án bao gổm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận về công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục; Chương 2: Thực trạng về công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ
8 nhiệm ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục; Chương 3: Biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP VÀ QUẢN LÍ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề quản lí công tác chủ nhiệm lớp 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về công tác chủ nhiệm lớp Các công trình nghiên cứu về đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp và công tác chủ nhiệm lớp được nhiều nhà quản lí giáo dục và các nhà khoa học trong nước nghiên cứu, thảo luận. Công tác chủ nhiệm lớp là công việc chiếm nhiều thời gian và công sức của người giáo viên chủ nhiệm lớp. Nó đòi hỏi người giáo viên chủ nhiệm vừa phải có năng lực vừa phải có lòng nhiệt tình, tâm huyết với sự nghiệp giáo dục. GVCN có tầm ảnh hưởng rất lớn đến học sinh trong lớp học 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lí công tác chủ nhiệm lớp và quản lí các hoạt động liên quan đến công tác chủ nhiệm lớp Nghiên cứu các công trình về quản lí công tác chủ nhiệm lớp, các biện pháp mà Hiệu trưởng thường dùng là tư vấn, hướng dẫn công tác tổ chức cho giáo viên chủ nhiệm lớp. Hiệu trưởng cần chú ý trong các khâu lên kế hoạch, triển khai thực hiện và kiểm tra giám sát; đặc biệt là khâu tổ chức các hoạt động đa dạng để tăng thêm cơ hội mở rộng kiến thức cho chương trình học chính thức trong ngày cũng như tăng cường giáo dục toàn diện học sinh. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu của tác giả đã tập trung hướng nghiên cứu vào việc: (1) động viên thúc đẩy giáo viên, (2) đánh giá các hoạt động của giáo viên, (3) tư vấn, hướng dẫn giáo viên, phát triển kĩ năng nghề nghiệm cho giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp. Qua việc nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến công
9 tác chủ nhiệm lớp khác ở thời điểm hiện tại, chưa thấy có công trình nào nghiên cứu về biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông. 1.2. Bối cảnh đổi mới giáo dục và những yêu cầu đạt ra đối với giáo viên chủ nhiệm lớp, công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp Thế giới bước sang thế kỷ XXI với những thành tựu phi thường của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, với sự ra đời của mạng internet, công nghệ viễn thông làm cho thế giới dường như nhỏ lại, với sự xuất hiện của kinh tế tri thức, với quá trình toàn cầu hóa diễn ra ngày càng sâu rộng, đời sống kinh tế, chính trị, xã hội biến chuyển không ngừng. Giáo dục trên thế giới và trong nước có sự thay đổi lớn. Yêu cầu từ đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tổng thể là phải tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã và đang diễn ra rộng khắp mọi nơi trên thế giới. Giáo dục phổ thông phải cung cấp được kiến thức nền tảng, nâng cao phẩn chất và năng lực cho học sinh. Người GVCN lớp phải có phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống trong sáng lành mạnh. Những hoạt động giáo dục cần được lựa chọn phù hợp, có tính giáo dục cao. Đặc biệt là các hoạt động trải nghiệm, hoạt động tập thể, hoạt động dã ngoại. …. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp được xem xét ở các khía cạnh: Công cụ quản lí, bộ máy quản lí, người quản lí và môi trường quản lí. Để quản lí nói chung nhà quản lí phải có công cụ quản lí. Công cụ quản lí là các văn bản pháp luật và đạo đức xã hội, đạo đức nghề nghề nghiệp. Đổi mới quản lí giáo dục bắt đầu từ việc đổi mới việc quản lí bằng pháp luật thay vì quản lí bằng kinh nghiệm như trước đây 1.3. Các khái niệm công cụ của đề tài 1.3.1. Khái niệm về công tác chủ nhiệm lớp Công tác chủ nhiệm lớp là những công việc, nhiệm vụ mà người giáo viên chủ nhiệm thực hiện để quản lí và lãnh đạo học sinh và tập thể học sinh lớp mình phụ trách.
10 1.3.2. Khái niệm về công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông Công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong là những hoạt động giáo dục mà giáo viên chủ nhiệm lớp phối hợp với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường thực hiện theo kế hoạch đã được xây dựng dưới sự quản lí của người Hiệu trưởng nhà trường nhằm nâng cao phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp chủ nhiệm. 1.3.3. Khái niệm quản lí Quản lí là những tác động có chủ đích, có kế hoạch của chủ thể quản lí đến đối tượng bị quản lí theo một cơ chế nhất định để đạt được đích cao nhất của tổ chức. 1.3.4. Khái niệm quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục Quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông là những tác động có chủ đích, có kế hoạch của người Hiệu trưởng theo một cơ chế nhất định đến các nguồn nhân lực, vật lực (trong và ngoài nhà trường) tham gia vào công tác chủ nhiệm lớp nhằm phát triển nhân cách học sinh, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. 1.4. Công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục Công tác chủ nhiệm lớp là các hoạt động giáo dục mà giáo viên chủ nhiệm lớp phối hợp với các lực lượng giáo dục để tổ chức thực hiện theo kế hoạch đã được xây dựng dưới sự quản lí của người Hiệu trưởng nhằm nâng cao phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp chủ nhiệm. Các hoạt động của chủ nhiệm lớp rất đa dạng và phong phú bao gồm: Xây dựng tập thể học sinh lớp chủ nhiệm vững mạnh; xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục; thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây dựng; phối hợp các lực lượng giáo dục; nhận xét đánh giá kết quả học tập và rèn luyện của học sinh; báo cáo thường kỳ hoặc đột xuất về tình hình của lớp với Hiệu trưởng. Đặc biệt trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, người GVCN lớp cần thực hiện tốt các hoạt động giáo dục: Giáo dục cơ sở thế giới quan khoa học và phẩm chất đạo đức cho học
11 sinh, tổ chức các hoạt động học tập; tổ chức các hoạt động giáo dục lao động. tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, vui chơi, giải trí, trải nghiệm, tư vấn những vấn đề vướng mắc, khó khăn thuộc lĩnh vực học tập; tư vấn những vấn đề về mối quan hệ giữa học sinh với thầy cô giáo, với nhà trường; quan hệ giữa cha mẹ và học sinh; quan hệ với bạn bè, bạn khác giới; tư vấn những vấn đề sinh lý lứa tuổi; tư vấn định hướng chọn ngành nghề của học sinh lớp cuối cấp, hoặc phân ban của học sinh lớp. 1.5. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục 1.5.1. Kế hoạch hóa công tác chủ nhiệm lớp Lập kế hoạch quản lí công tác chủ nhiệm lớp là việc sắp xếp các công việc, bố trí lực lượng, dự kiến phân bổ các nguồn lực tham gia vào công tác chủ nhiệm lớp, thiết lập những mục tiêu cho từng hoạt động giáo dục và xác định phương án tốt nhất để hoàn thành mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh 1.5.2. Tổ chức lực lượng tham gia công tác chủ nhiệm lớp Tổ chức lực lượng tham gia công tác chủ nhiệm lớp là việc thiết kế được cơ cấu các bộ phận tham gia vào công tác chủ nhiệm lớp; thiết lập một cơ chế điều phối, tạo thành sự liên kết hoạt động giữa các thành viên, các bộ phận trong Ban Công tác chủ nhiệm lớp tạo điều kiện đạt mục tiêu một các dễ dàng. 1.5.3. Chỉ đạo thực hiện công tác chủ nhiệm lớp Chỉ đạo thực hiện công tác chủ nhiệm lớp có hiệu quả, người Hiệu trưởng phải đưa ra các quyết định kịp thời và chính xác, phải hiểu kĩ con người, phải nắm được các đặc điểm tâm lí cá nhân của mỗi con người trong Ban Công tác chủ nhiệm lớp và của cả tập thể nhà trường đồng thời phải tìm cách gắn bó mọi người trong ban công tác này. 1.5.4. Kiểm tra đánh giá công tác chủ nhiệm lớp Kiểm tra công tác chủ nhiệm lớp là quá trình xem xét thực tiễn, đánh giá thực trạng về công tác chủ nhiệm lớp làm cơ sở cho đánh giá việc thực hiện
12 những nhiệm vụ, công việc chủ nhiệm lớp có diễn ra đúng cách, đúng tiến độ hay không. 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp Qua nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp là: Các yếu tố thuộc về chủ thể quản lí; các yếu tố thuộc về đối tượng quản lí; các yếu tố thuộc về môi trường quản lí Kết luận chương 1 Luận án đã hệ thống hóa các vấn đề lí luận liên quan và đã đưa ra được các khái niệm công cụ. Đó là các khái niện về công tác chủ nhiệm lớp, công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT, khái niện quản lí, quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. “Quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay” là một quá trình tác động có mục đích có kế hoạch của người Hiệu trưởng nhà trường THPT nhằm gây ảnh hưởng của mình (chủ thể quản lý) đến đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp và các bộ phận có liên quan (đối tượng bị quản lí), để giáo dục thế hệ học sinh biết tự chủ, tự học; giao tiếp và hợp tác; giải quyết vấn đề và sáng tạo, có năng lực sử dụng ngôn ngữ, tính toán, tìm hiểu tự nhiên và xã hội, công nghệ, tin học, thẩm mĩ, thể chất, đào tạo ra con người có lòng yêu đất nước, yêu con người, chăm học, chăm làm, trung thực, trách nhiệm. Nội dung quản lí công tác chủ nhiệm lớp là sự biểu hiện cụ thể của việc thực hiện các chức năng quản lí như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá công tác chủ nhiệm lớp. Biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của giáo viên chủ nhiệm để đáp ứng yêu cầu giáo dục toàn diện học sinh. Công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp chịu ảnh hưởng của ba yếu tố chính là: Chủ thể quản lí, đối tượng quản lí và môi trường quản lí. Đây cũng là cơ sở cho việc định hướng nghiên cứu thực trạng công tác chủ nhiệm lớp và thực trạng quản lí công tác chủ nghiệm lớp và đề ra các biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông.
13 Chương 2 THỰC TRẠNG VỀ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP VÀ QUẢN LÍ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 2.1. Khái quát về địa bàn khu vực các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng và giáo dục của các trường THPT thuộc địa bàn phía Nam đồng bằng sông Hồng 2.1.1. Khái quát về địa bàn khu vực các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng Các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng (gọi tắt là tiểu vùng phía Nam) bao gồm tỉnh Thái Bình, Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình 2.1.2. Khái quát về tình hình giáo dục của Tiểu vùng phía Nam đồng bằng sông Hồng Trong những năn gần đây, giáo dục tại các tỉnh trong khu vực đã phát triển mạnh mẽ. Quy mô trường lớp tăng nhanh, đáp ứng nhu cầu học tập của mọi tầng lớp nhân dân. Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS học tiếp THPT ngày một tăng cao 2.2.1. Mục đích nghiên cứu thực trạng - Thu thập số liệu, thông tin về tình hình giáo dục THPT của các tỉnh thuộc tiểu vùng phía Nam đồng bằng sông Hồng. - Thu thập số liệu, thông tin chính xác, cụ thể về thực tế công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở các trường THPT thuộc tiểu vùng phía Nam đồng bằng sông Hồng. - Thu thập số liệu, thông tin chính xác, cụ thể về các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chủ nhiệm lớp và quản lí Công tác chủ nhiệm lớp ở các trường THPT thuộc các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng. 2.2.2. Nội dung nghiên cứu thực trạng - Công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên chủ nhiệm.
14 - Hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng. - Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường THPT. 2.2.3. Chọn mẫu trên địa bàn nghiên cứu thực trạng Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2015-2016 ở 156 trường THPT, được chia thành 3 khu vực: Nhóm 1: Các trường đóng ở các xã đặc biệt khó khăn (KV1); nhóm 2: Các trường đóng ở khu vực nông thôn (KV2-NT); nhóm 3: Các trường đóng ở khu vực thành thị (KV2). Để đảm bảo mẫu khảo sát mang tính đại diện cho toàn bộ giáo dục THPT thuộc các tỉnh phía Nam ĐBSH, luận án tiến hành chọn mẫu theo lí thuyết xác xuất thống kê với phương pháp kết hợp giữa hình thức chọn mẫu ngẫu nhiên có phân nhóm (đảm bảo tính đại diện) và chọn mẫu ngẫu nhiên (đảm bảo tính ngẫu nhiên). Sau khi xác định các trường THPT cần khảo sat, chọn đối tượng cụ thể để phát phiếu khảo sát, đó là 51 cán bộ quản lí giáo dục và 489 giáo viên chủ nhiệm lớp ở các trường này (tổng số là 540). Việc thiết kế bảng hỏi theo 4 bước: Lập bảng chi tiết; viết câu hỏi; chỉnh sửa để in ấn; thử bảng hỏi. Dữ liệu thu thập được từ phiếu khảo sát được xử lí theo phương pháp thống kê toán học ( thông qua chương trình phần mền SPSS phiên bản 22.0), Các câu hỏi về công tác chủ nhiệm lớp của GVCN và quản lí công tác chủ nhiệm của Hiệu trưởng ở trường THPT được đánh giá theo thang 4 điểm, trong đó 1điểm là yếu nhất, 4 điểm là tốt nhất. Cụ thể như sau: Điểm trung bình cộng các ý kiến khảo sát được xếp hạng theo phân chuẩn sau: Mức độ Mức độ Mức độ Định Điểm trung bình cộng nhận thức thực hiện lượng điểm các ý kiến khảo sát Mức 1 Rất quan trọng Tốt 4 điểm Từ 3,25 đến 4,0 điểm
15 Mức độ Mức độ Mức độ Định Điểm trung bình cộng nhận thức thực hiện lượng điểm các ý kiến khảo sát Mức 2 Quan trọng Khá 3 điểm Từ 2,50 đến 3,24 điểm Mức 3 Ít quan trọng Trung bình 2 điểm Từ 1,75 đến 2,48 điểm Mức 4 Không quan trọng Yếu 1 điểm Từ 1,0 đến dưới 1,75 điểm 2.3. Thực trạng công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng Thực trạng công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT khu vực tiểu vùng phía Nam ĐBSH được tiến hành khảo sát qua 540 giáo viên chủ nhiệm lớp và CBQL của 16 trường THPT trên địa bàn tiểu vùng phía Nam ĐBSH theo 6 nội dung tương ứng với 6 công việc cần thiết mà GVCN lớp phải làm, cần làm và nên làm đối với học sinh lớp chủ nhiệm. Kết quả nghiên cứu thực trạng công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT tiểu vùng phía Nam cho thấy đội ngũ CBQL và GVCN lớp trường THPT tiểu vùng phía Nam ĐBSH đã nhận thức đúng về tầm quan trọng và thực hiện tương đối khá các nội dung công tác chủ nhiệm lớp. Trong đó, mức độ nhận thức (3.23) luôn được đánh giá cao hơn mức độ thực hiện (3.13) các nội dung công tác chủ nhiệm lớp đều đạt ở mức độ khá. Cụ thể, các nội dung “Xây dựng tập thể học sinh lớp chủ nhiệm vững mạnh”, “Xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục” được đánh giá là quan trọng nhất và thực hiện tốt nhất trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ của người GVCN lớp (3.42 và 3.23 – đều cao nhất trong 6 nội dung). Ngược lại, nội dung “Thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây dựng” có điểm trung bình mức độ nhận thức và mức độ thực hiện thấp nhất trong quá trình người GVCN lớp thực hiện nhiệm vụ của mình (3.09 và 2.98- đều thấp nhất trong 6 nội dung). Các nội dung như “Phối hợp các lực lượng giáo dục lớp mình chủ nhiệm và góp phần huy động
16 các nguồn lực trong cộng đồng phát triển nhà trường”có điểm trung bình mức độ về nhận thức và thực hiện không cao lắm (3.11và 3.05). Độ lệch chuẩn chạy từ 0.345 đến 0.704 so với điểm trung bình của từng nội dung công tác chủ nhiệm lớp (Từ 2.98 đến 3.23) thể hiện mức độ phân tán của sự phân bố các giá trị trong mẫu là không lớn lắm, vì vậy các giá trị cho độ tin cậy và chính xác cao. Kết quả này còn cho thấy sự thống nhất về mặt nhận thức cũng như thực hiện của các CBQL và GVCN về các hoạt động của GVCN ở trường THPT phía Nam ĐBSH. Theo kết quả khảo sát này, các điểm mạnh trong việc thực hiện nhiệm vụ của GVCN lớp là “Xây dựng tập thể học sinh lớp chủ nhiệm vững mạnh”, “Xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục ”, “ Nhận xét đánh giá kết quả học tập và rèn luyện của học sinh.ghi sổ điểm và học bạ học sinh”. Nội dung công việc GVCN lớp thực hiện ở mức độ khá là “Phối hợp các lực lượng giáo dục”. Các nhiệm vụ GVCN lớp thực hiện ở mức độ còn thấp đó là “Thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây dựng”. 2.4. Thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng Có thể tóm lược về thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT tiểu vùng phía Nam ĐBSH như sau: Đội ngũ CBQL và GVCN lớp ở các trường THPT thuộc các tỉnh phía Nam ĐBSH đã nhận thức đúng về tầm quan trọng và thực hiện tương đối tốt các nội dung quản lí công tác chủ nhiệm lớp (3.17 và 3.06). Trong đó, mức độ nhận thức luôn được đánh giá cao hơn mức độ thực hiện các nội dung quản lí này. Cụ thể, nội dung “Lập kế hoạch quản lí công tác chủ nhiệm lớp” được đánh giá là quan trọng nhất và thực hiện tốt nhất trong quá trình quản lí công tác chủ nhiệm lớp (3.24 và 3.12– đều cao nhất trong 4 nội dung). Ngược lại, nội dung “Kiểm tra việc thực hiện công tác chủ nhiệm lớp”, có điểm trung bình mức độ nhận thức và mức độ thực hiện thấp nhất trong quá trình quản lí công tác chủ nhiệm lớp (3.12 và 2.97- đều thấp nhất trong 4 nội dung). Với độ lệch chuẩn chạy từ 0,51 đến 0,59 so với
17 điểm trung bình của từng nội dung quản lí (2.97 đến 3,12) thể hiện mức độ phân tán của sự phân bố các giá trị trong mẫu là không lớn lắm. Vì vậy các giá trị cho độ tin cậy và chính xác cao. Kết quả này còn cho thấy sự thống nhất về mặt nhận thức cũng như thực hiện của các CBQL và GVCN lớp ở các trường THPT thuộc các tỉnh phía Nam ĐBSH về các hoạt động trong quản lí công tác chủ nhiệm lớp. Theo đó, điểm mạnh là “Kế hoạch hóa công tác chủ nhiệm lớp.” và điểm yếu chính là “Kiểm tra việc thực hiện công tác chủ nhiệm lớp”. Trước thực trạng này cần có những biện pháp cụ thể và phù hợp với từng nhà trường để công tác chủ nhiệm lớp được quản lí tốt hơn, qua đó góp phần phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh đáp ứng yêu cầu của giáo dục hiện đại trong thời kỳ đổi mới. So sánh thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp giữa 03 nhóm trường THPT trên địa bàn thuộc các tỉnh phía Nam ĐBSH cho thấy, nhóm trường KV2 luôn đạt mức điểm cao hơn so với các nhóm trường KV2-NT và nhóm trường KV1 trong vấn đề nhận thức về tầm quan trọng và thực hiện các nội dung quản lí công tác chủ nhiệm lớp. 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp trường trung học phổ thông các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng Các công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng, hiệu quả quản lí nhà trường nói chung, quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng nói riêng phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Song tựu chung lại có thể xác định các yếu tố ảnh hưởng chính đến quản lí công tác chủ nhiệm lớp gồm ba nhóm chính: Yếu tố thuộc về chủ thể quản lí, yếu tố thuộc về đối tượng quản lí và yếu tố thuộc về môi trường quản lí. Các câu hỏi về mức độ ảnh hưởng đến quản lí công tác chủ nhiệm của Hiệu trưởng ở trường THPT được đánh giá theo thang 4 điểm, trong đó 1 là không nhiều, 4 là rất nhiều. Cụ thể như sau: Thang đánh giá mức độ yếu tố ảnh hưởng đến quản lí công tác
18 chủ nhiệm lớp ở trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH Mức độ Mức độ ảnh Định lượng điểm Điểm TB các ý kiến hưởng Mức 1 Rất nhiều 4 điểm Từ 3,25 đến ≤4,0 Mức 2 Nhiều 3 điểm Từ 2,50 đến ≤3,24 Mức 3 Bình thường 2 điểm Từ 1,75 đến ≤2,49 Mức 4 Không nhiều 1 điểm Từ 1 ≤1.75 Từ kết quả nghiên cứu , có thể rút ra một số kết luận sau cho các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí công tác chủ nhiệm lớp THPT thuộc các tỉnh phía Nam ĐBSH: Các nhóm “Yếu tố thuộc về chủ thể quản lí”, “Yếu tố thuộc về đối tượng quản lí”, “Yếu tố thuộc về môi trường quản lí” ảnh hưởng đến quản lí công tác chủ nhiệm lớp tác động khá đồng đều đến các nhóm trường thuộc các khu vực địa lí khác nhau. Các trường nhóm 3 (KV2) cao hơn các trường nhóm 2 (KV2- NT) và các trường nhóm 2 cao hơn các trường nhóm 1 (KV1) nhưng mức chênh lệch là không đáng kể. 2.6. Trường hợp nghiên cứu điển hình về công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp Luận án lựa chọn từ 03 nhóm trường, mỗi nhóm 01 trường để tiến hành nghiên cứu trường hợp điển hình, từ đó làm sáng tỏ hơn thực tiễn quản lí công tác chủ nhiệm lớp trường THPT thuộc các tỉnh phía Nam ĐBSH. Bao gồm: Trường THPT Lê Quý Đôn tỉnh Thái Bình (Trường thuộc địa bàn thuận lợi- KV2), Trường THPT Mỹ Tho tỉnh Nam Định (Trường thuộc địa bàn ít thuận lợi- KV2-NT), Trường THPT Gia Viễn C tỉnh Ninh Bình (Trường thuộc địa bàn khó khăn- KV1). Kết quả cụ thể như sau: Nghiên cứu điển hình của ba trường tiêu biểu cho ba khu vực cho thấy kết quả công tác chủ nhiệm lớp và kết quả quản lí công tác chủ nhiệm lớp đều giống với kết quả khảo sát đại trà. Từ đó có thể nhận thấy rằng kết quả khảo sát