Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trường trung học phổ thông

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận án nhằm giúp học sinh học tập tốt bộ môn lịch sử, qua đó nâng cao chất lượng dạy học bộ môn trước yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục hiện nay. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trường trung học phổ thông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI PHẠM THỊ THANH HUYỀN SỬ DỤNG DI TÍCH LỊCH SỬ QUỐC GIA ĐẶC BIỆT TẠI HÀ NỘI TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Chuyên ngành: LL&PPDH bộ môn Lịch sử Mã số: 9.14.01.11 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2020
CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. NGUYỄN THỊ THẾ BÌNH 2. TS. NGUYỄN XUÂN TRƢỜNG Phản biện 1: PGS.TS Trần Viết Thụ Trường ĐH Vinh Phản biện 2: PGS.TS Trần Đức Minh Trường CĐSP Nam Định Phản biện 3: GS.TS Đỗ Thanh Bình Trường ĐHSP Hà Nội Luận án sẽ đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng chấm luận án cấp Trƣờng họp tại Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội vào hồi …..giờ … ngày … tháng… năm 2020 Có thể tìm hiểu luận án tại thƣ viện: Thƣ viện Quốc Gia, Hà Nội hoặc Thƣ viện Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội
CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐỀ TÀI 1. Phạm Thị Thanh Huyền (2015), Khai thác hiện vật trong Văn Miếu – Quốc Tử Giám để tổ chức dạy học bài 20 Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỉ X – XV (Lịch sử 10), Tạp chí Giáo dục, số Đặc biệt, tháng 5/2015, trang 136 - 138. 2. Phạm Thị Thanh Huyền (2016), Di sản văn hóa và mối quan hệ với dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông – Cultural heritage and its relationship with teaching history in secondary schools, Tạp chí Thiết bị giáo dục, số Đặc biệt, tháng 11 năm 2016, trang 58 - 61. 3. Phạm Thị Thanh Huyền (2017), Thực trạng và giải pháp đổi mới phương pháp dạy học bộ môn lịch sử ở một số trường trung học phổ thông tại Hà Nội, Kỷ yếu Hội thảo khoa học Quốc tế “Đào tạo và bồi dưỡng GV lịch sử đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình, sách giáo khoa”, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, trang 502 -512 4. Phạm Thị Thanh Huyền (2019), Sử dụng di tích quốc gia đặc biệt - Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ Tịch trong dạy học Lịch sử tiết 1 bài 22 cho HS lớp 12 trường THPT Việt Đức, Hà Nội, Tạp chí Thiết bị Giáo dục, số 192, Kì 1, tháng 5 năm 2019, trang 48. 5. Phạm Thị Thanh Huyền (2019), Sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trường THPT, Tạp chí Thiết bị Giáo dục, số 199, Kì 2, tháng 8 năm 2019, trang 37-39. 6. Phạm Thị Thanh Huyền (2019), Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho HS tại di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Tạp chí thiết bị giáo dục, số 200, kì 1 tháng 9 năm 2019.
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài 1.1. Thế kỷ XXI chứng kiến sự thay đổi nhanh chóng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống, trong đó, giáo dục và đào tạo cũng đứng trước những thách thức mới để đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập trong xu thế toàn cầu hóa. Đối với giáo dục phổ thông, Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 về “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” nêu rõ: “tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”. Do đó, giáo dục phổ thông cần có sự đổi mới căn bản và toàn diện, trong đó, đổi mới nội dung và phương pháp dạy học là yêu cầu cấp thiết. 1.2. Ở trường phổ thông, Lịch sử là môn học có ưu thế đặc biệt không chỉ giúp học sinh nhận thức được quá khứ, tiến trình phát triển của lịch sử dân tộc và lịch sử nhân loại mà còn cung cấp cho người học những tri thức, bài học kinh nghiệm, giá trị văn hóa, lịch sử của cha ông. Trên cơ sở đó, học sinh có nhìn nhận đúng đắn về những giá trị hiện tại, quan trọng hơn là hình thành những phẩm chất tốt đẹp như tự hào về truyền thống dân tộc, tình yêu quê hương đất nước, lòng tự hào dân tộc, ý thức giữ gìn bản sắc, đề cao trách nhiệm công dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Do đó, vị thế, nội dung, chương trình, phương pháp dạy học môn Lịch sử đang đặt ra không ít vấn đề cả về lý luận và thực tiễn. Thực tế đó đặt ra yêu cầu tìm kiếm những con đường, những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử ở trường phổ thông, khắc phục những hạn chế làm suy giảm chất lượng bộ môn. Trong chương trình giáo dục phổ thông hiện hành và đặc biệt là chương trình giáo dục phổ thông mới (2018), vấn đề đa dạng các hình thức tổ chức dạy học, đặc biệt các hoạt động trải nghiệm, thực hành được chú trọng. Từ kinh nghiệm một số nước phát triển trên thế giới trong việc đưa di sản vào trong trường học, thông qua di sản để đạt mục tiêu giáo dục, việc tiếp cận di sản và đưa vào
2 giảng dạy ở trường phổ thông là một trong những con đường hiệu quả nhất được các nhà khoa học và giáo dục công nhận. 1.3. Hà Nội là địa phương sở hữu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt nhiều nhất trong cả nước, (chiếm khoảng 20%). Tiêu biểu là các di tích Cổ Loa, Hoàng Thành Thăng Long, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ Tịch. Cụm di tích đền Ngọc Sơn và hồ Hoàn Kiếm, …Đây là những di sản quý báu có giá trị đặc biệt, thiêng liêng của vùng đất địa linh nhân kiệt, xứ kinh kỳ từ ngàn xưa đến nay. Đồng thời, được hình thành trong quá trình lịch sử, gắn liền với những nhân vật, sự kiện lịch sử cụ thể, quan trọng của đất nước. Do đó, mỗi di tích đều phản ánh bản sắc tâm hồn, bản lĩnh, khí phách của dân tộc, minh chứng cho những sự kiện, những chiến công oanh liệt của nhân dân ta trong suốt chiều dài lịch sử. Với giá trị đặc biệt như vậy, việc khai thác và sử dụng các di sản văn hóa Việt Nam nói chung, các di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội nói riêng với tư cách nguồn kiến thức sống động, là công cụ dạy học đa phương tiện, là môi trường học tập gắn liền thực tiễn ngày càng trở nên cấp thiết để nâng cao hiệu quả giáo dục và phát triển phẩm chất và năng lực HS. Làm được điều này sẽ là một đóng góp không nhỏ đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo hiện nay, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. 1.4. Nhận thức được tầm quan trọng của việc sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt nói chung, di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội nói riêng trong dạy học lịch sử, nhiều giáo viên đã xây dựng nội dung và thiết kế các hình thức tổ chức dạy học và bước đầu mang lại hiệu quả tích cực. Tuy nhiên, thực tiễn việc khai thác và sử dụng các di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử ở trường THPT hiện nay chưa phản ánh đầy đủ giá trị của di tích cũng như chưa đạt được hiệu quả giá dục như mục tiêu đề ra. Thực trạng này đặt ra yêu cầu cần phải nghiên cứu kỹ lưỡng về lý luận, xác định nội dung, thiết kế hình thức và đề xuất các biện pháp khai thác và sử dụng hiệu quả hệ thống các di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi quyết định chọn vấn đề “Sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trường trung học phổ thông" để làm đề tài luận án Tiến sĩ chuyên ngành Lí luận và Phương pháp dạy học bộ môn Lịch sử.
3 2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 2.1. Đối tượng nghiên cứu là quá trình sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong DHLS Việt Nam ở trường THPT. 2.2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài tập trung tìm hiểu, khai thác nội dung những DTLSQGĐB tại Hà Nội để sử dụng trong DHLS ở trường THPT. - Việc sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội được vận dụng vào dạy học phần lịch sử Việt Nam cho học sinh Trung học phổ thông. - Phạm vi điều tra, khảo sát được tiến hành tại các trường THPT được lựa chọn trên cả nước, chủ yếu là các trường ở thành phố Hà Nội. - Thực nghiệm sư phạm ở một số trường THPT trên địa bàn thành phố Hà Nội và một số trường ở các tỉnh lân cận. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu: Sử dụng hiệu quả các di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trường THPT nhằm giúp học sinh học tập tốt bộ môn lịch sử, qua đó nâng cao chất lượng dạy học bộ môn trước yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng cơ sở lý luận về sử dụng các DTLSQGĐB ở trường THPT. - Khảo sát thực trạng việc sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong quá trình dạy học ở các trường THPT. - Tìm hiểu chương trình, SGK lịch sử, bước đầu tiếp cận với chương trình giáo dục lịch sử mới. Qua đó, xác định những nội dung lịch sử cần sử dụng, khai thác và những DTLSQGĐB tại Hà Nội có thể sử dụng trong dạy phần lịch sử Việt Nam. - Thiết kế hình thức và đề xuất biện pháp sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường THPT. - Tiến hành thực nghiệm sư phạm các biện pháp để kiểm chứng tính hiệu quả và tính khả thi mà giả thuyết khoa học đã đề ra.
4 4. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở phương pháp luận là lí luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về nhận thức, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về giáo dục và giáo dục lịch sử. 4.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: được sử dụng để xây dựng tổng quan nghiên cứu vấn đề, xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài. Bao gồm: sưu tầm, đọc, phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu tâm lí học, giáo dục học, phương pháp dạy học, giáo dục lịch sử, lịch sử văn hóa, khảo cổ học... liên quan đến đề tài. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động dạy và học lịch sử làm cơ sở để rút ra những kết luận khoa học, phục vụ cho việc nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài. + Điều tra bằng phiếu hỏi: Thu thập các thông tin về việc sử dụng các DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS. + Hỏi ý kiến chuyên gia: Xin ý kiến chuyên gia về các vấn đề liên quan đến luận án, đặc biệt là hình thức và biện pháp khai thác giá trị của DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường THPT. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Soạn bài và tiến hành thực nghiệm sư phạm từng phần và toàn phần ở một số trường trên địa bàn Hà Nội và lân cận để khẳng định tính khả thi của đề tài. - Phương pháp xử lý dữ liệu bằng toán thống kê: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý các dữ liệu điều tra thực tiễn và kết quả thực nghiệm sư phạm, làm cơ sở rút ra các kết luận và kiến nghị. 5. Giả thuyết khoa học Chất lượng dạy học lịch sử Việt Nam sẽ nâng cao nếu xác định được những nội dung lịch sử Việt Nam cần sử dụng di tích, nội dung các DTLSQGĐB tại Hà Nội có thể khai thác sử dụng trong DHLS Việt Nam và đề xuất được các hình thức, biện pháp sử dụng phù hợp điều kiện nhà trường,
5 khả năng nhận thức của học sinh thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. 6. Đóng góp của Luận án - Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường THPT. - Phác họa được bức tranh toàn cảnh về sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong dạy học lịch sử ở trường THPT. - Xác định, biên tập được nội dung các DTLSQGĐB tại Hà Nội cần khai thác sử dụng trong DHLS Việt Nam ở trường THPT. - Xác định kiến thức cơ bản trong chương trình lịch sử Việt Nam ở trường THPT có thể và cần sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội. - Đề xuất hình thức, biện pháp sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong giờ học nội khóa và hoạt động ngoại khóa cho học sinh THPT, góp phần nâng cao chất lượng DHLS ở trường THPT. 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Ý nghĩa khoa học: Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần làm phong phú lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Lịch sử nói chung, phương pháp sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng trong quá trình dạy học lịch sử Việt Nam ở trường THPT. - Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của đề tài giúp giáo viên biết vận dụng các hình thức, biện pháp sử dụng DTLSQGĐB vào DHLS ở trường THPT. Qua đó, góp phần nâng cao chất lượng môn học, đáp ứng mục tiêu bộ môn. Đồng thời, kết quả nghiên cứu còn là tài liệu tham khảo tốt cho giáo viên, học sinh ở trường phổ thông, sinh viên sư phạm lịch sử, học viên cao học và nghiên cứu sinh trong quá trình giảng dạy, học tập và nghiên cứu. 8. Cấu trúc của Luận án Ngoài mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, Luận án được bố cục thành bốn chương: Chương 1: Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài. Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử ở trường THPT.
6 Chương 3: Nội dung và hình thức sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trường THPT. Chương 4: Các biện pháp sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trường THPT. Thực nghiệm sư phạm. Chƣơng 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI DTLS nói chung, DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng được các nhà khoa học trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu. Trong phạm vi của đề tài luận án, chúng tôi tiếp cận theo hai hướng sau: 1.1. Các công trình nghiên cứu về di tích lịch sử, di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về di tích lịch sử và di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Vấn đề di sản nói chung, di tích lịch sử nói riêng rất được các tác giả nước ngoài và Việt Nam quan tâm nghiên cứu. Các công trình nghiên cứu trên có những con đường tiếp cận khác nhau, mặc dù không đề cập nhiều đến việc khai thác, sử dụng di tích nói chung, di tích lịch sử quốc gia đặc biệt nói riêng trong quá trình dạy học nhưng đã góp phần làm rõ cơ sở lý luận cho đề tài. Đồng thời, bước đầu gợi ý một số định hướng trong việc phát huy giá trị di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong công tác giáo dục thế hệ trẻ. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội Nghiên cứu về Thăng Long - Hà Nội nói chung, DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học. Các công trình tiếp cận DTLSQGĐB tại Hà Nội về lịch sử hình thành, phát triển, đánh giá thực trạng và bước đầu xác định giá trị của di tích trên một số lĩnh vực văn hoá, lịch sử, xã hội... Kết quả nghiên cứu của các công trình là nguồn tài liệu quan trọng về nội dung DTLSQGĐB tại Hà Nội, là cơ sở để chúng tôi lựa chọn và sử dụng trong từng bài học cụ thể trong quá trình DHLS ở trường THPT.
7 1.2. Các công trình nghiên cứu về sử dụng di tích lịch sử và di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học và dạy học lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông 1.2.1. Các công trình nghiên cứu về lí luận dạy học Những nghiên cứu này trình bày những nội dung cơ bản của lý luận dạy học như quá trình dạy học, nguyên tắc, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. Đó là những nguyên tắc dạy học mà chúng tôi sẽ vận dụng linh hoạt trong quá trình làm luận án. 1.2.2. Các công trình nghiên cứu về sử dụng di tích lịch sử nói chung, di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội nói riêng trong dạy học lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông Nghiên cứu về phương pháp dạy học lịch sử, các nhà nghiên cứu đều gián tiếp hoặc trực tiếp khẳng định vai trò của DTLS trong DHLS ở trường phổ thông; nhấn mạnh sự cần thiết phải sử dụng các tài liệu về DTLS trong DHLS để cung cấp tri thức, giáo dục đạo đức, tư tưởng và phát triển kỹ năng thực hành bộ môn. DTLS là phương tiện trực quan, là môi trường DH gắn liền thực tiễn, là nguồn nhận thức lịch sử, là một loại tài liệu lịch sử địa phương quan trọng cần vận dụng trong thực tiễn DH. 1.3. Nhận xét chung về các công trình đã công bố, những vấn đề luận án kế thừa và tiếp tục nghiên cứu 1.3.1. Nhận xét chung Các công trình trong và ngoài nước đề cập đến di tích nói chung, DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng ở những mức độ và khía cạnh khác nhau. Có thể nói rằng, việc sử dụng các di tích nói chung, DTLSQGĐB nói riêng trong DHLS rất đa dạng, nhất là theo hướng phát triển năng lực người học và dạy học theo chủ đề đang được quan tâm. Tuy nhiên, chưa có công trình nào đi sâu vào tìm hiểu và xây dựng những hình thức, phương pháp cụ thể trong việc sử dụng các DTLSQGĐB tại Hà Nội vào DHLS ở trường THPT. 1.3.2. Những vấn đề luận án kế thừa - Khẳng định tầm quan trọng, vai trò và ý nghĩa của DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường phổ thông.
8 - Nội dung lịch sử được phản ánh qua các DTLSQGĐB tại Hà Nội để xác định nội dung đưa vào DHLS ở trường THPT. - Tiếp cận nguyên tắc và phương pháp sử dụng di tích trong DHLS, làm sâu sắc và phong phú thêm nguyên tắc trực quan và vai trò của các hoạt động thực tiễn trong DH. 1.3.3. Những vấn đề đặt ra tiếp tục nghiên cứu - Làm sáng tỏ bản chất của DTLQGĐB, khẳng định tầm quan trọng của việc sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS. - Nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tiễn việc sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường THPT. - Làm rõ những căn cứ và lựa chọn nội dung các DTLSQGĐB tại Hà Nội để sử dụng trong DHLS ở trường THPT. - Xác định hệ thống kiến thức lịch sử Việt Nam ở trường THPT cần sử dụng các DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS. - Đề xuất được các yêu cầu, hình thức và biện pháp sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS Việt Nam ở trường THPT. - Tiến hành thực nghiệm kết quả nghiên cứu để rút ra các kết luận khoa học của đề tài. Chƣơng 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG DI TÍCH LỊCH SỬ QUỐC GIA ĐẶC BIỆT TẠI HÀ NỘI TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 2.1. Cơ sở lí luận 2.1.1. Quan niệm về di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội DTLSQGĐB tại Hà Nội là những DTLS tiêu biểu của Hà Nội, không chỉ phản ánh đặc trưng riêng gắn liền với không gian địa lí, con người và lịch sử phát triển của Hà Nội qua các thời kì mà còn phản ánh những sự kiện, hiện tượng, các nhân vật tiêu biểu, các giai đoạn, các thời kì phát triển của quốc gia nói chung. 2.1.2. Quan niệm về sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông
9 Sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội là quá trình tổ chức, hướng dẫn, điều khiển HS tích cực, chủ động, sáng tạo tìm hiểu, khám phá và chiếm lĩnh kiến thức LS thông qua khai thác, sử dụng hợp lí các DTLSGQĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường phổ thông. 2.1.3. Các loại di tích quốc gia đặc biệt tại Hà Nội Hà Nội sở hữu 16 DTQGĐB. Trong khuôn khổ Luận án, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu, tìm hiểu 10 di tích thuộc hạng mục Di tích lịch sử; Di tích lịch sử và khảo cổ; Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh; Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật. 2.1.4. Giá trị các di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội - Tính khoa học: DTLSQGĐB tại Hà Nội là một phần di sản vật thể, có giá trị đặc biệt tiêu biểu và là nguồn tư liệu khoa học vô giá của quốc gia. - Tính giá trị: DTLSQGĐB tại Hà Nội liên quan tới sự kiện hoặc nhân vật lịch sử có những đóng góp, ảnh hưởng tới sự tiến bộ của lịch sử dân tộc. Đến với di tích lịch sử, khách tham quan như được đọc cuốn sử ghi chép về những con người, những sự kiện tiêu biểu, được cảm nhận một cách chân thực về lịch sử, những cảm nhận không dễ có được khi chỉ đọc những tư liệu ghi chép của đời sau. - Tính sinh động hấp dẫn: Mỗi DTLSQGĐB tại Hà Nội đều mang diện mạo, hình ảnh sinh động, phản ánh những khía cạnh khác nhau về đời sống vật chất, tinh thần của con người. Mỗi hiện vật gắn với di tích bản thân mang tính hình ảnh điển hình, do đó nếu người dạy khai thác tốt sẽ làm tăng tính hình ảnh, sinh động, hấp dẫn, tái hiện bức tranh quá khứ. 2.1.5. Mối quan hệ giữa di tích lịch sử quốc gia đặc biệt với kiến thức lịch sử Các DTLSQGĐB tại Hà Nội được hình thành gắn với những sự kiện lịch sử cụ thể. Mỗi DTLS đều phản ánh một bối cảnh xã hội, một không gian LS, một sự sự kiện hoặc một nhân vật LS điển hình nào đó trong tiến trình phát triển của lịch sử dân tộc. Do đó trong quá trình học tập, nếu học sinh được tiếp xúc, được tìm hiểu, nghiên cứu các DTLSQGĐB tại Hà Nội là cơ sở để tạo được biểu tượng lịch sử sống động, hiểu được bản chất của các sự kiện, hiện tượng LS. Qua đó tạo hứng thú, xúc cảm LS, bồi dưỡng phẩm chất, nhân cách tốt đẹp và phát triển kĩ năng học tập bộ môn.
10 2.1.6. Vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông 2.1.6.1. Vai trò: DTLSQGĐB có thể sử dụng trong quá trình dạy học trên lớp, giờ học nội khóa ngoài lớp, hoạt động ngoại khóa và trải nghiệm. Vì vậy, việc sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS có vai trò quan trọng đối với cả GV và HS, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn hiện nay. 2.1.6.2. Ý nghĩa: * Hình thành kiến thức: DTLSQGĐB tại Hà Nội là nguồn sử liệu quý có tác dụng quan trọng hỗ trợ cho việc nhận thức lịch sử, giúp cho quá trình nhận thức của HS được hoàn thiện hơn. * Phát triển kỹ năng: Sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội sẽ góp phần phát triển óc quan sát, trí tưởng tượng và tư duy, ngôn ngữ HS. * Phát triển năng lực: góp phần phát triển năng lực nhận thức, trình bày lịch sử và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. * Bồi dưỡng tư tưởng, thái độ: góp phần giáo dục thế hệ trẻ truyền thống đạo đức, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. 2.2. Cơ sở thực tiễn của việc sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông 2.2.1. Thực trạng sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông Hầu hết GV đều ý thức được tầm quan trọng của việc sử dụng DTLSQGĐB trong DHLS ở trường phổ thông. Nhiều GV đã tổ chức thành công bài học tại di tích hoặc sử dụng tư liệu về di tích dạy học trên lớp. Tuy nhiên, việc sử dụng còn mang tính kinh nghiệm, tự phát chứ chưa khai thác và sử dụng thường xuyên, hiệu quả chưa tương xứng với tầm vóc và giá trị của di tích. 2.2.2. Khảo sát thực trạng sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong DHLS ở trường trung học phổ thông * Mục đích khảo sát: Làm rõ thực trạng DHLS ở trường THPT nói chung, tình hình sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS nói riêng. Từ đó, rút ra những kết luận cần thiết làm cơ sở đề xuất các hình thức, biện pháp sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS, góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.
11 * Đánh giá chung về thực trạng sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường THPT: - Ưu điểm: GV đã nhận thức được ý nghĩa của việc sử dụng phương tiện này trong dạy học, nhất là cụ thể hóa kiến thức, tạo biểu tượng lịch sử và tạo hứng thú học tập cho HS. - Hạn chế: nhận thức của GV chưa đầy đủ về ý nghĩa của DTLSQGĐB tại Hà Nội; mục tiêu sử dụng chủ yếu để mô tả sự kiện; phương pháp đơn giản, chưa có khả năng phát triển năng lực HS; GV gặp khó khăn về thời gian, kinh phí, sự hỗ trợ của nhà trường... * Những vấn đề đặt ra cần được giải quyết: - Xác định mục tiêu khi sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội, trong đó chú ý đến hình thành năng lực bộ môn. - Xác định nội dung các DTLSQGĐB tại Hà Nội có thể khai thác và sử dụng trong DHLS. - Thiết kế hình thức, đề xuất các biện pháp sử dụng hiệu quả DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường THPT. Chƣơng 3 NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC SỬ DỤNG DI TÍCH LỊCH SỬ QUỐC GIA ĐẶC BIỆT TẠI HÀ NỘI TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 3.1. Vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của lịch sử Việt Nam ở trƣờng trung học phổ thông 3.1.1. Vị trí Trong chương trình và SGK lịch sử THPT, kiến thức LSVN được dạy song song với kiến thức LS thế giới. Do đó, phần LSVN có vị trí đặc biệt quan trọng nhằm trang bị kiến thức, phát triển kỹ năng, bồi đắp tư tưởng tình cảm, hướng đến phát triển năng lực cho HS. 3.1.2. Mục tiêu - Về kiến thức: giúp HS hiểu biết sâu sắc và có hệ thống về quá trình phát triển của lịch sử dân tộc.
12 - Về kỹ năng: góp phần rèn luyện cho HS các kỹ năng quan sát, tái hiện sự kiện, phân tích, tổng hợp, đánh giá; năng lực tự học, giải quyết vấn đề, liên hệ kiến thức, vận dụng vào thực tiễn. - Về thái độ: giáo dục HS trân trọng, tự hào, có ý thức gìn giữ và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc. - Về năng lực: góp phần phát triển năng lực chung cũng như năng lực riêng của bộ môn. 3.1.3. Nội dung cơ bản lịch sử Việt Nam c n sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội Trong chương trình lịch sử THPT hiện hành, nhiều nội dung lịch sử dân tộc cần sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội, nhất là khóa trình Lịch sử Việt Nam lớp 10. Còn trong chương trình lịch sử phổ thông mới được Bộ GD & ĐT ban hành ngày 27.12.2018, vấn đề di tích lịch sử - văn hóa được quan tâm và thể hiện rõ nét. Nhiều chủ đề gián tiếp hoặc trực tiếp đề cập đến di tích lịch sử - văn hóa nói chung, DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng. Đây là cơ sở quan trọng để xác định nội dung, hình thức và đề xuất các biện pháp sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS ở trường THPT. 3.2. Nội dung của các DTLSQGĐB tại Hà Nội có thể và cần khai thác để dạy học lịch sử Việt Nam ở trƣờng THPT 1. Di tích lịch sử Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch. Đây là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh sống và làm việc lâu nhất trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Người, đồng thời là trụ sở làm việc của Trung ương Đảng và Nhà nước Việt Nam sau khi Cách mạng tháng Tám 1945. 2. Di tích lịch sử và khảo cổ Khu trung tâm Hoàng Thành Thăng Long. Đây là cụm di tích đặc biệt quan trọng và tiêu biểu của quốc gia. Với khu di tích này, người GV môn lịch sử ở bất cứ nơi nào trên đất nước Việt Nam đều có thể sử dụng gián tiếp hoặc trực để dạy những bài học, những chuyên đề lịch sử dân tộc. 3. Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Theo tư liệu lịch sử, năm 1070, Lý Thánh Tông cho dựng Văn Miếu. Năm 1076, triều đình lại cho lập Quốc Tử Giám, đến năm 1253, đổi tên thành Quốc Tử viện.
13 Đến đời Lê, Quốc Tử viện đổi tên thành Thái Học đường. Thời Nguyễn, khu vực này được đổi thành Văn Miếu Hà Nội. Với cụm di tích này, GV lịch sử có thể sử dụng cả hai hình thức trực tiếp hoặc gián tiếp vào dạy nội dung xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc, nhất là ở lớp 10. 4. Di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật và khảo cổ Cổ Loa. Địa điểm này với khoảng 60 di tích (trong đó có 07 di tích cấp quốc gia), là địa điểm khảo cổ học có giá trị nổi bật, gắn với các giai đoạn văn hóa của người Việt. Do đó, nội dung phản ánh của cụm di tích cần được khai thác và sử dụng trong dạy học bộ môn. 5. Di tích lịch sử và danh lam thắng cảng hồ Hoàn Kiếm và đền Ngọc Sơn. Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh hồ Hoàn Kiếm và đền Ngọc Sơn bao gồm hồ Hoàn Kiếm, đền Ngọc Sơn và khu tưởng niệm vua Lê. Với cụm di tích này GV có thể sử dụng cả gián tiếp và trực tiếp trong bài 19, 20, 24, 28 lớp 10, giúp HS hiểu rõ truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến. 6. Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật đền Phù Đổng, huyện Gia Lâm. Gồm 8 điểm di tích thành phần, ngoài nghệ thuật kiến trúc, giá trị của di tích đền Phù Đổng còn được khẳng định qua hệ thống di vật, cổ vật, mang tính đa dạng, phong phú về chủng loại và chất liệu, trong đó, phải kể đến 37 đạo sắc phong có niên đại thời Lê Trung Hưng, Tây Sơn và thời Nguyễn; hệ thống bia đá, rồng đá, nghê đá, hoành phi, câu đối, cửa võng, long ngai, kiệu, hương án, tượng thờ, bát bửu…, mang giá trị nghệ thuật cao, gắn với nhiều giai đoạn lịch sử của lịch sử dân tộc, hàm chứa những quan niệm, triết lý nhân sinh sâu sắc. 7. Di tích lịch sử Đền Hai Bà Trưng. Di tích này chứa đựng những giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, khoa học, nghệ thuật, kiến trúc.... nơi gắn bó mật thiết với cộng đồng trong sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng. Đền Hai Bà Trưng còn là nơi lưu giữ nhiều di vật quý, đa dạng, phong phú về cả chủng loại và chất liệu như: gỗ, đá, đồng, sứ, giấy… trong đó di vật gỗ chiếm đa số. Đây là những tác phẩm nghệ thuật thể hiện bàn tay tài hoa, khéo léo và tinh tế của ông cha ta trong nghệ thuật tạo tác, phản ánh nhiều mặt của đời sống xã hội và những ước vọng về cuộc sống tốt đẹp hơn.
14 8. Di tích lịch sử Đền Hát Môn. Đền Hát Môn còn bảo lưu 293 di vật, cổ vật với nhiều chủng loại và phong phú chất liệu, như: gỗ, đá, đồng, sứ, giấy, kim loại... có niên đại trải dài từ thời Lê, Tây Sơn, Nguyễn đến nay. Đây là nguồn tư liệu lịch sử quý giá cần khai thác và sử dụng trong DHLS ở trường THPT. 9. Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật chùa Thầy và khu vực núi đá Sài Sơn, Hoàng Xá, Phượng Cách. Đây là một quần thể di tích kết hợp với cảnh quan của những ngọn núi thấp ở giữa vùng đồng bằng trù phú, tạo nên một diện mạo linh thiêng mà kỳ vĩ. Chùa Thầy mang những giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật độc đáo, thể hiện qua không gian cảnh quan, kiến trúc, nghệ thuật chạm khắc và hệ thống tượng pháp,… qua các thời kỳ lịch sử. Chùa Thầy cũng ghi dấu mốc son của lịch sử trong cuộc kháng chiến chống Pháp, từng là cơ sở hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh. 10. Di tích lịch sử Gò Đống Đa. Khu vực gò Đống Đa là một khu chiến trường xưa, nơi diễn ra trận đánh thần tốc của vị vua áo vải Quang Trung – Nguyễn Huệ. Với di tích này, GV có thể khai thác và sử dụng để nâng cao hiệu quả bài học khi dạy bài 23 lớp 10: Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất nước bảo vệ Tổ quốc cuối thế kỉ XVI - XVIII. 3.3. Hình thức sử dụng các di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trƣờng trung học phổ thông Khai thác và sử dụng DTLSQĐB tại Hà Nội trong dạy học bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông với nhiều hình thức phong phú, đa dạng và có nhiều cách tiếp cận khác nhau. Trong phạm vi nghiên cứu của luận án, chúng tôi tiếp cận dưới hai hình thức: 3.3.1. Sử dụng trực tiếp các di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử Trực tiếp là “có quan hệ thẳng với đối tượng tiếp xúc, không qua khâu trung gian”[107, tr.1631]. Hình thức sử dụng trực tiếp DTLSQGĐB tại Hà Nội trong DHLS là các cách thức khai thác, sử dụng trực tiếp DTLSQGĐB tại Hà Nội phục vụ cho quá trình DHLS ở trường phổ thông. Đối với hình hình thức dạy học này, đòi hỏi GV phải là người trực tiếp tổ chức, hướng dẫn HS đến tận nơi có DTLSQGĐB tại Hà Nội để học tập.
15 3.3.1.1. Tổ chức dạy học bài nội khóa tại di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội Bài học tiến hành tại thực địa là nơi xảy ra các sự kiện lịch sử trong quá khứ, được thực hiện theo nội dung quy định của chương trình lịch sử nhưng hoàn toàn khác với các hoạt động ngoại khoá diễn ra tại khu di tích. Di tích lịch sử văn hóa chính là những dấu vết, bằng chứng của quá khứ về các sự kiện, hiện tượng lịch sử đã diễn ra, vì vậy khi tiến hành bài học nội khóa tại đây trước hết giúp HS phát triển nhận thức. Trên cơ sở việc quan sát trực tiếp hiện vật, những bằng chứng, những dấu vết từ quá khứ để lại, quá trình hình thành biểu tượng lịch sử đối với HS sẽ thực sự hứng thú. Các kỹ năng bộ môn sẽ được hình thành, phát triển trên cơ sở thực tiễn vững chắc. 3.3.1.2. Tổ chức học sinh tham quan di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội Những dấu vết còn sót lại của quá khứ không chỉ góp phần cụ thể hóa và làm sinh động kiến thức lịch sử, mà còn để lại ấn tượng mạnh mẽ, tạo hứng thú học tập và rèn luyện khả năng quan sát, phân tích của học sinh. Tham quan là cơ hội để học sinh được trực tiếp quan sát và tìm hiểu tài liệu, hiện vật liên quan đến bài học, tạo được biểu tượng chân thực và chính xác về lịch sử. Để tổ chức HS tham quan nói chung, tham quan các DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng đạt hiệu quả tốt cần chú ý đảm bảo những yêu cầu sau: việc lựa chọn địa điểm, thời điểm tham quan phải phù hợp; khâu chuẩn bị phải đặc biệt chu đáo; trong quá trình tổ chức tham quan, GV chú ý việc kiểm soát lịch trình và vận dụng nhuần nhuyễn các biện pháp. 3.3.1.3. Tổ chức hoạt động trải nghiệm với di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội Trải nghiệm trong môn Lịch sử nói chung, trải nghiệm với DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng là hình thức học tập gắn lí thuyết với thực tiễn, gắn giáo dục trong nhà trường với giáo dục ngoài xã hội. Để hoạt động trải nghiệm trong dạy học Lịch sử đạt hiệu quả tốt, giáo viên cần lựa chọn nội dung kiến thức tiêu biểu trong sách giáo khoa; cần xác định địa điểm và thời gian phù hợp; cần có sự chuẩn bị chu đáo về nội dung, hình thức, cách thức tổ chức tiến hành; chủ
16 động linh hoạt và vận dụng một cách nhuần nhuyễn các phương pháp, biện pháp sư phạm phù hợp và đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm của học sinh bằng nhiều hình thức khác nhau. 3.3.1.4. Tổ chức các hoạt động chăm sóc, bảo vệ di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội Việc tổ chức các hoạt động chăm sóc, bảo vệ DTLSQGĐB tại Hà Nội là biện pháp quan trọng trong việc phát huy giá trị của các DTLSQGĐB trong việc giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Đồng thời, hoạt` động này còn có ý nghĩa gắn nhà trường với đời sống xã hội, gắn “học đi đôi với hành”, tăng cường mối quan hệ giữa nhà trường và địa phương nơi trường đóng chân… 3.3.2. Sử dụng gián tiếp các di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong dạy học lịch sử “Gián tiếp” là “không quan hệ thẳng với đối tượng tiếp xúc mà phải qua khâu trung gian” [107, tr.607]. Sử dụng gián tiếp các DTLSQGĐB tại Hà Nội là hình thức dạy học mà GV hướng dẫn HS sử dụng các di tích trên cơ sở khai thác triệt để nguồn tư liệu về di tích trong dạy học những bài học/tiết học có nội dung lịch sử liên quan trực tiếp đến nội dung của di tích. 3.3.2.1. Sử dụng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội trong giờ nội khóa trên lớp Trong giờ học nội khoá trên lớp, HS không có điều kiện tiếp xúc trực tiếp với di tích, vì vậy, DTLSQGĐB tại Hà Nội sẽ có vai trò là một nguồn sử liệu, một phương tiện trực quan trong dạy học. Với vai trò này, DTLSQGĐB tại Hà Nội sẽ góp phần cụ thể hoá, mở rộng, làm sinh động kiến thức, tái hiện lại bức tranh lịch sử chân thực như nó vốn có. Từ đó, kích thích hứng thú học tập, đẩy mạnh hoạt động nhận thức cho HS, giúp HS yêu thích môn học. Đồng thời, việc giáo dục đạo đức, nhân cách HS diễn ra tự nhiên, gần gũi nhất. 3.3.2.2. Sử dụng di tích ảo về di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội Hiện nay, việc đưa HS trực tiếp học tập, tham quan, trải nghiệm tại các di tích nói chung, DTLSQGĐB tại Hà Nội nói riêng còn rất nhiều bất cập và có rất ít nhà trường thực hiện được. Do đó, sử dụng di tích ảo giải quyết được bài toán
17 về kinh phí, không phụ thuộc vào khoảng cách địa lý. Qua khai thác hiệu quả di tích ảo về DTLSQGĐB tại Hà Nội không những cụ thể hóa kiến thức mà còn phát triển kỹ năng quan sát, tưởng tượng, tư duy, kỹ năng ứng dụng CNTT, kỹ năng thực hành cho HS. Qua đó, giáo dục HS tự hào về truyền thống văn hóa - lịch sử của dân tôc ta. 3.3.2.3. Tổ chức HS sưu tầm tư liệu và thi tìm hiểu về di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội Tư liệu về DTLSQGĐB tại Hà Nội rất phong phú và đa dạng, bao gồm cả tư liệu viết, tư liệu hình ảnh. Vì vậy, tổ chức cho HS sưu tầm và sử dụng hiệu quả nguồn tư liệu về các DTLSQGĐB tại Hà Nội vừa là nhiệm vụ, vừa là mục tiêu của việc dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Bởi vì, thông qua nguồn tư liệu sưu tầm giúp HS hiểu được sâu sắc lịch sử dân tộc. Đồng thời, rèn luyện kỹ năng tìm kiếm và phân loại tài liệu, kỹ năng trình bày một vấn đề lịch sử, giáo dục ý thức trân trọng đối với những thành tựu mà các thế hệ đi trước. 3.3.2.4. Tổ chức dạ hội lịch sử về di tích lịch sử quốc gia đặc biệt tại Hà Nội “Dạ hội là một hoạt động ngoại khóa có tính chất tổng hợp, thu hút tất cả học sinh trong lớp, trường tham dự”. Hệ thống DTLSQGĐB tại Hà Nội có giá trị lịch sử và văn hóa sâu sắc. Mỗi di tích gắn liền với từng giai đoạn lịch sử nhất định với những con người cụ thể. Đó là nguồn tài nguyên vô tận để GV tổ chức hoạt động dạ hội cho HS một cách phù hợp và hiệu quả. Việc khai thác và sử dụng tư liệu tại khu di tích cùng khả năng trình bày, thể hiện nội dung ở từng phần thi còn rèn luyện khả năng độc lập làm việc, sự linh hoạt, óc sáng tạo, hình thành năng lực bộ môn Lịch sử. Như vậy, trên cơ sở xác định vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của lịch sử dân tộc từ nguồn gốc đến nay, chúng tôi lựa chọn nội dung cốt lõi và giá trị lịch sử - văn hóa của các DTLSQGĐB tại Hà Nội. Qua đó, đề xuất những hình thức sử dụng DTLSQGĐB tại Hà Nội trong dạy học lịch sử với hai hình thức chủ yếu là trực tiếp và gián tiếp, góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.