Tóm tắt luận án Tiến sĩ Kĩ thuật: Nghiên cứu công nghệ sản xuất thức ăn công nghiệp cho cá Mú chấm cam (Epinephelus coioides) nuôi thương phẩm

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận án này nhằm xây dựng công nghệ sản xuất thức ăn công nghiệp cho cá Mú chấm cam ở Việt Nam phù hợp với thực trạng, qui mô và xu thế phát triển theo hướng hiệu quả bền vững. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ Kĩ thuật: Nghiên cứu công nghệ sản xuất thức ăn công nghiệp cho cá Mú chấm cam (Epinephelus coioides) nuôi thương phẩm

ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC BAÙCH KHOA ---------------------------- Nguyeãn Vaên Nguyeän NGHIEÂN CÖÙU COÂNG NGHEÄ SAÛN XUAÁT THÖÙC AÊN COÂNG NGHIEÄP CHO CAÙ MUÙ CHAÁM CAM (Epinephelus coioides) NUOÂI THÖÔNG PHAÅM Chuyeân ngaønh: Coâng ngheä thöïc phaåm ñaïi cöông Maõ soá: 2.11.01 TOÙM TAÉT LUAÄN AÙN TIEÁN SÓ KYÕ THUAÄT Tp. Hoà Chí Minh - Naêm 2011
Coâng trình ñöôïc hoaøn thaønh taïi Khoa kyõ thuaät hoùa hoïc, Tröôøng Ñaïi Hoïc Baùch Khoa Tp. HCM Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: 1. PGS.TSKH. Leâ Xuaân Haûi 2. TS. Nguyeãn Vaên Haûo Caùn boä phaûn bieän ñoäc laäp: 1. GS.TS. Hoaøng Ñình Hoøa 2. GS.TS. Traàn Thò Luyeán Phaûn bieän 1: PGS.TS. Nguyễn Thanh Phương Phaûn bieän 2: GS.TS. Hoaøng Đình Hoøa Phaûn bieän 3: PGS.TS. Hoaøng Tuøng Luaän aùn seõ ñöôïc baûo veää tröôùc Hoäi ñoàng chaám luaän aùn caáp Nhaø nöôùc toå chöùc taïi: TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC BAÙCH KHOA Vaøo hoài …..giôø……….ngaøy ………thaùng ……..naêm 2011 Coù theå tìm hieåu luaän aùn taïi thö vieän: - Thö vieän Ñaïi Hoïc Quoác Gia - Thö vieän Tröôøng Ñaïi Hoïc Baùch Khoa - Thö Vieän Vieän Nghieân Cöùu Nuoâi Troàng Thuûy Saûn 2
1 MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Moät trong nhöõng ñoái töôïng caù bieån coù giaù trò kinh teá cao ñaõ vaø ñang ñöôïc phaùt trieån nuoâi ôû nöôùc ta trong nhöõng naêm qua laø caù muù chaám cam (E.coioides). Tuy nhieân, thöïc traïng cho thaáy raèng caù taïp hieän ñang laø nguoàn thöùc aên chuû yeáu cho caù vaø ñaây chính laø nguyeân nhaân cuûa haøng loaït caùc heä luïy phaùt sinh laøm giaûm hieäu quaû nuoâi vaø taùc ñoäng oâ nhieãm moâi tröôøng. Vì vaäy, vieäc nghieân cöùu coâng ngheä saûn xuaát thöùc aên laø vaán ñeà caáp thieát, mang tính thôøi söï ñoái vôùi vieäc phaùt trieån nuoâi loaøi caù naøy. 2. Muïc tieâu vaø noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi Muïc tieâu chính cuûa ñeà taøi laø xaây döïng coâng ngheä saûn xuaát thöùc aên coâng nghieäp cho caù muù chaám cam ôû Vieät Nam phuø hôïp vôùi thöïc traïng, qui moâ vaø xu theá phaùt trieån theo höôùng hieäu quaû- beàn vöõng vôùi caùc muïc tieâu cô baûn cuûa coâng trình bao goàm: Xaây döïng ñöôïc coâng ngheä saûn xuaát thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam phuø hôïp vôùi thöïc traïng, qui moâ vaø ñieàu kieän cuûa VN treân cô sôû nghieân cöùu veà sinh hoïc vaø khaû naêng tieâu hoùa cuûa caù. Taïo ñöôïc vieân thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam ñaûm baûo caù phaùt trieån toát, tæ leä soáng cao vaø heä soá tieâu toán thöùc aên thaáp. Caùc noäi dung nghieân cöùu ñaõ ñöôïc tieán haønh nhö sau: Nghieân cöùu ñaëc ñieåm sinh hoïc cuûa caù muù chaám cam vaø ñaëc tính lyù, hoùa cuûa nguyeân lieäu laøm cô sôû xaây döïng coâng thöùc thöùc aên. Nghieân cöùu xaây döïng coâng thöùc thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam. Nghieân cöùu qui trình vaø cheá ñoä coâng ngheä taïo vieân thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam. Nuoâi khaûo nghieäm, ñaùnh giaù hieäu quaû thöùc aên. Tính môùi, yù nghóa khoa hoïc, yù nghóa thöïc tieãn cuûa luaän aùn nhö sau: Caùc ñieåm môùi cuûa luaän aùn 1. Laàn ñaàu tieân ñaõ öùng duïng phöông phaùp vuøng caám ñeå giaûi baøi toaùn toái öu ña muïc tieâu trong xaây döïng coâng thöùc thöùc aên cho caù
2 muù chaám cam ñaùp öùng nhu caàu dinh döôõng vaø coù giaù thaønh hôïp lyù. 2. Xaùc ñònh ñöôïc cheá ñoä coâng ngheä eùp ñuøn toái öu cho pheùp taïo ñöôïc vieân thöùc aên coù toác ñoä chìm chaäm, ñoä beàn trong nöôùc phuø hôïp vôùi taäp tính, thoùi quen aên cuûa caù. YÙ nghóa khoa hoïc 1. Giaûi baøi toaùn toái öu ña muïc tieâu moät caùch chuaån xaùc vaø chaët cheõ veà phöông dieän toaùn hoïc, cho pheùp thieát laäp cô sôû khoa hoïc veà sinh hoïc, toaùn hoïc ñeå thieát laäp coâng thöùc thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam noùi rieâng vaø vaät nuoâi thuûy saûn noùi chung. 2. Khai thaùc, xöû lyù vaø vaän duïng trieät ñeå phöông phaùp moâ hình hoùa toaùn hoïc, moâ phoûng, toái öu hoùa ña muïc tieâu vôùi chuaån toái öu toå hôïp R trong vieäc nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä coâng ngheä eùp ñuøn ñeán ñaëc tính vaät lyù cuûa vieân thöùc aên, cho pheùp kieåm soaùt vaø naâng cao chaát löôïng vieân thöùc aên nuoâi caù. YÙ nghóa thöïc tieãn 1. Xaây döïng ñöôïc coâng ngheä saûn xuaát thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam phuø hôïp vôùi thöïc traïng, qui moâ vaø ñieàu kieän phaùt trieån nuoâi caù muù ôû nöôùc ta. 2. Chuû ñoäng hoaøn toaøn trong vieäc xaây döïng coâng thöùc thöùc aên vaø taïo ñöôïc thöùc aên coâng nghieäp daïng vieân phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cuûa caù muù chaám cam. Ñoàng thôøi coù theå môû roäng vieäc aùp duïng keát quaû nghieân cöùu cho caùc ñoái töôïng caù bieån nuoâi khaùc. Luaän aùn ñaõ giaûi quyeát khaù toaøn dieän vaán ñeà saûn xuaát thöùc aên treân cô sôû khoa hoïc veà sinh hoïc, tieâu hoùa cuûa caù, keát hôïp vôùi baøi toaùn xaây döïng coâng thöùc thöùc aên vaø toái öu hoùa coâng ngheä saûn xuaát. Luaän aùn ñöôïc trình baøy trong 116 trang bao goàm Môû ñaàu- 04 trang, Chöông 1- Toång quan taøi lieäu: 33 trang; Chöông 2- Vaät lieäu vaø phöông phaùp nghieân cöùu: 15 trang; Chöông 3 - Keát quaû va thaûo luaän: 62 trang, Keát luaän vaø kieán nghò: 02 trang. Danh muïc caùc coâng trình, taøi lieäu tham khaûo tieáng Vieät, Anh, Nga goàm 14 trang vaø caùc phuï luïc.
3 Chöông 1 TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU Caù muù chaám cam (E.coioides) thuoäc hoï Serranidae, hoï phuï Epinephelus, teân khoa hoïc laø Epinephelus coioides. Caùc nghieân cöùu cho raèng caù muù chaám cam gioáng coù nhu caàu protein töø 44 - 47%, nhu caàu carbohydrate töø 16 -28%, lipid töø 8 -10% vaø naêng löôïng khoaûng 3700 - 4100 kcal/g. Ñoái vôùi haàu heát caùc ñoäng vaät thì caùc ñaëc tính vaät lyù, caûm quan cuûa thöùc aên taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán caùc cô quan phaûn öùng tieáp nhaän thöùc aên nhö thò giaùc, thính giaùc vaø vò giaùc. Nhöõng yeáu toá taùc ñoäng ñeán vieäc nhaän bieát thöùc aên cuûa thuûy saûn nhö kích thöôùc vieân, söï chuyeån ñoäng, hình daïng, maøu saéc, söï töông phaûn vaø chaát haáp daãn, muøi vò. Thaønh phaàn nguyeân lieäu vaø cheá ñoä coâng ngheä, kyõ thuaät cheá bieán laø nhöõng yeáu toá quyeát ñònh ñeán caùc ñaëc tính chaát löôïng cuûa thöùc aên. Ñaëc tính lyù, hoùa cuûa nguyeân lieäu vaø khaû naêng tieâu hoùa cuûa ñoái töôïng nuoâi laø nhöõng döõ lieäu raát quan troïng duøng laøm cô sôû cho vieäc xaùc ñònh, löïa choïn nguyeân lieäu trong xaây döïng coâng thöùc thöùc aên vaät nuoâi. Caùc taùc giaû khaùc nhau cho raèng coâng thöùc thöùc aên phaûi ñöôïc xaây döïng sao cho thöùc aên phaûi ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu dinh döôõng cuûa caù vaø coù giaù thaønh hôïp lyù. Qui trình saûn xuaát thöùc aên vaät nuoâi thuûy saûn bao goàm moät soá caùc thieát bò ñeå saûn xuaát nhieàu loaïi thöùc aên khaùc nhau bao goàm caùc thieát bò cô baûn nhö maùy nghieàn nguyeân lieäu, thieát bò troän, thieát bò chuyeån taûi, taïo vieân, saáy hoaëc laøm nguoäi, phun daàu, maùy caét vieân vaø loø hôi. Quaù trình taïo vieân laø moät trong nhöõng coâng ñoaïn then choát, quyeát ñònh ñeán caùc ñaëc tính chaát löôïng cuûa saûn phaåm. Trong ñoù, dung troïng vaø ñoä beàn trong nöôùc cuûa vieân thöùc aên coù yù nghóa quyeát ñònh ñeán vieäc söû duïng thöùc aên cuûa caù vaø hieäu quaû nuoâi caù.
4 Chöông 2 VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP 2.1. Vaät lieäu vaø thieát bò nghieân cöùu Caù muù chaám cam duøng ñeå xaùc ñònh ñaëc ñieåm sinh hoùa, ñaùnh giaù hieäu quaû söû duïng thöùc aên laø caù gioáng côõ töø 8-12 g/con vaø 50 - 75 g/con. Caù muù chaám cam gioáng ñöôïc saûn xuaát vaø nuoâi thöû nghieäm taïi Trung Taâm Gioáng Haûi Saûn Nam Boä - Vuõng Taøu. Nguyeân lieäu söû duïng trong nghieân cöùu laø caùc loaïi boät caù trong vaø ngoaøi nöôùc coù haøm löôïng protein töø 55 - 65%, baõ naønh AÁn Ñoä, Agentina coù haøm löôïng protein töø 43- 47%, boät mì, caùm gaïo, daàu gan möïc, vitamin vaø khoaùng chaát, caùc nguyeân lieäu ñaït tieâu chuaån TCVN- TCN.865, 984: 2006. Taïo vieân thöùc aên baèng thieát bò eùp ñuøn moät truïc vít, thieát bò coù caáu taïo goàm pheãu caáp lieäu, vít pheãu caáp lieäu, oáng daãn, truïc vít, khuoân eùp vaø dao caét vieân thöùc aên. 2.2. Phöông phaùp nghieân cöùu Phaân tích vaø xaùc ñònh ñaëc tính lyù, hoùa cuûa nguyeân lieäu vaø thöùc aên baèng caùc phöông phaùp phaân tích lyù, hoùa phoå bieán. Phaùt hieän hoaït tính enzyme tieâu hoùa baèng ñieän di SDS-PAGE vaø xaùc ñònh hoaït tính protease, amylase baèng caùc phöông phaùp ño maät ñoä quang. Döïa vaøo tæ leä acid amin trong cô thòt caù, xaùc ñònh nhu caàu caùc acid amin thieát yeáu (EAAs) vaø tyrosine, cystine trong thöùc aên baèng phöông phaùp Wilson & Cowey (1985). Söû duïng phöông phaùp luaän tieáp caän heä thoáng ñeå phaân tích heä thoáng eùp ñuøn taïo vieân thöùc aên, caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán caùc haøm muïc tieâu (HMT) dung troïng vaø ñoä beàn trong nöôùc cuûa vieân thöùc aên laø ñoä aåm vaät lieäu M (%), toác ñoä caáp lieäu F (%), nhieät ñoä vuøng eùp T (oC) vaø chieàu cao vieân H (mm). Xaùc ñònh dung troïng theo phöông phaùp ño khoái löôïng thöùc aên treân moät ñôn vò theå tích (Harper, 1979); ñoä beàn trong nöôùc cuûa
5 vieân thöùc aên ñöôïc xaùc ñònh theo phöông phaùp 28TCN 102:2004. Moâ hình hoùa toaùn hoïc quaù trình eùp ñuøn taïo vieân treân cô sôû ma traän qui hoaïch toái öu D, söû duïng phöông phaùp vuøng caám ñeå toái öu hoùa ña muïc tieâu xaây döïng coâng thöùc thöùc aên (CTTA) vaø xaùc ñònh cheá ñoä coâng ngheä eùp ñuøn. Phöông phaùp vuøng caám cho raèng giaû söû caùc HMT thaønh phaàn laø baøi toaùn cöïc tieåu, thì ñieàu kieän raøng buoäc coù daïng: Ij(Z) < Cj , j = 1÷m (2.5) Caùc raøng buoäc (2.5) taïo thaønh vuøng caám C = { Ij(Z) > Cj } ñoái vôùi HMT I(Z), BTTÖ ña muïc tieâu ñöôïc thöïc hieän vôùi chuaån toái öu toå hôïp R(Z): m R(Z) = r1(Z).r2(Z)...rm(Z) = ∏ min j =1 r j (Z ) (2.6) Vôùi rj(Z) = [Cj – Ij(Z)] / [Cj - Ij ] khi Ij(Z) < Cj (2.7) vaø rj(Z) = 0 khi Ij(Z) > Cj (2.8) BTTÖ ña muïc tieâu ñöôïc xaùc ñònh theo höôùng HMT R(Z) ñaït giaù trò cöïc ñaïi: m Rmax = R(ZR) = maxR(Z) = max [ ∏ j =1 r j (Z ) ] (2.9) Z = { Zi } = (Z1, Z2 , … , Zn ) Є ΩZ . Nghieäm toái öu ZR laø moät nghieäm pareùto-toái öu vôùi hieäu quaû pareùto-toái öu IP,R = (I1P,R, I2P,R, ..,ImP,R) xa vuøng caám C nhaát. Nuoâi ñaùnh giaù hieäu quaû thöùc aên thoâng qua ñaùnh giaù caùc chæ tieâu moâi tröôøng, taêng tröôûng, tæ leä soáng cuûa caù vaø heä soá chuyeån ñoåi thöùc aên (FCR). Thí nghieäm ñöôïc boá trí ngaãu nhieân vôùi 02 nghieäm thöùc (NT) thöùc aên bao goàm thöùc aên FON vaø ñoái chöùng UP, laëp laïi 04 laàn cho moãi NT. Caù gioáng (8-12 g/con) ñöôïc thaû vôùi maät ñoä 25 con/beå trong 8 beå composite (0,5 m3/beå). Thôøi gian nuoâi thöû nghieäm laø 60 ngaøy.
6 Chöông 3 KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN 3.1. Nghieân cöùu ñaëc ñieåm sinh hoïc cuûa caù muù chaám cam vaø ñaëc tính lyù, hoùa cuûa nguyeân lieäu laøm cô sôû xaây döïng coâng thöùc thöùc aên 3.1.1. Ñaëc ñieåm sinh hoïc cuûa caù muù chaám cam 3.1.1.1. Ñaëc ñieåm veà thaønh phaàn khoái löôïng: Ñoái vôùi caù coù khoái löôïng thaân khoaûng töø 650 - 1100 g/con thì tæ leä phi leâ/khoái löôïng thaân caù coù giaù trò töø 0,34 - 0,42 vaø caù caøng lôùn thì tæ leä phi leâ caøng cao. 3.1.1.2. Thaønh phaàn hoùa hoïc: Soá lieäu phaân tích thaønh phaàn hoùa hoïc cho thaáy haøm löôïng aåm cuûa cô thòt caù xaáp xæ 78%. Ñaëc bieät haøm löôïng lipid (1,51%), tro (1,27%) thaáp, ñoàng thôøi theå hieän söï vöôït troäi cuûa haøm löôïng protein so vôùi lipid vaø tro. 3.1.1.3. Thaønh phaàn acid amin cuûa caù gioáng nguyeân con: Soá lieäu phaân tích a.a cho thaáy, trong cô thòt caù muù gioáng nguyeân con coù maët haàu heát caùc a.a vaø chöùa ñaày ñuû caùc acid amin thieát yeáu. Caùc döõ lieäu thu ñöôïc laø cô sôû caàn thieát cho vieäc thieát laäp haøm löôïng caùc a.a thieát yeáu coù trong khaåu phaàn thöùc aên cho caù. 3.1.1.4. Thaønh phaàn acid amin thieát yeáu cuûa caù gioáng: Soá lieäu phaân tích a.a thieát yeáu cuûa caù gioáng nguyeân con ñöôïc moâ taû ôû baûng 3.3. Baûng 3.3. Thaønh phaàn EAAs cuûa caù gioáng (% trong 100 g maãu) Thaønh phaàn Caù gioáng nguyeân con (*) Caù gioáng (50 g/con) Arginine 1,02 1,34 Histidine 0,43 0,60 Isoleucine 0,75 0,86 Leucine 1,75 1,54 Lysine 1,59 1,77
7 Methionine 0,62 0,72 Phenylalanine 0,87 0,82 Threonine 0,98 0,96 Tryptophan 0,03 0,13 Valine 0,65 0,93 (*) Millamena & Toledo (2004) Töø baûng 3.3 cho thaáy caù muù gioáng chaám cam chöùa ñaày ñuû caùc acid amin thieát yeáu trong cô thòt vaø coù tæ leä (%) xaáp xæ vaø ñoä cheânh leäch khaù nhoû vôùi keát quaû phaân tích cuûa Millamena & Toledo (2004). Söï khaùc bieät khoâng nhieàu veà haøm löôïng caùc EAAs laø hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi khaúng ñònh cuûa Winson & Cowey (1985); Meyer & Fracalossi (2005) raèng thaønh phaàn caùc a.a trong cô theå caù haàu nhö khoâng thay ñoåi, hoaëc thay ñoåi raát nhoû trong cuøng moät loaøi caù. Vôùi caùc keát quaû phaân tích veà thaønh phaàn caùc EAAs ñöôïc moâ taû töø baûng 3.3 vaø thaønh phaàn tyrosin, cystine cuûa caù muù gioáng chaám cam nguyeân con, döïa vaøo phöông phaùp xaùc ñònh thaønh phaàn EAAs coù maët trong cô theå caù, thaønh phaàn EAAs vaø tyrosine, cystine cuûa caù muù chaám cam ñöôïc xaùc ñònh vaø moâ taû ôû baûng 3.4. Baûng 3.4. Thaønh phaàn (%) EAAs vaø tyrosine, cystine Thaønh phaàn Caù muù Caù cheùp (*) Caù hoài (**) Arginine 12,56 11,60 12,30 Histidine 5,62 4,80 5,20 Isoleucine 8,06 7,50 8,00 Leucine 14,43 13,50 14,60 Lysine 16,59 16,80 16,90 Methionine 6,75 5,40 5,50 Phenylalanine 7,69 9,50 8,30 Threonine 9,00 10,60 9,20 Tryptophan 1,22 1,70 1,70 Tyrosine 7,22 6,50 6,60 Cystine 2,16 2,70 2,00 Valine 8,72 9,50 9,50 (*) caù cheùp (Cyprinus carpio); (**): caù hoài Atlantic (Salmo salar)
8 Keát quaû nghieân cöùu thaønh phaàn EAAs, tyrosine, cystine (baûng 3.4) cuûa caù muù gioáng cho thaáy caùc ñaïi löôïng naøy coù giaù trò xaáp xæ vôùi keát quaû nghieân cöùu cuûa Ogino (1980), Wilson & Cowey (1985) veà thaønh phaàn EAAs, tyrosine vaø cystine cuûa caù cheùp vaø caù hoài Atlantic. Döõ lieäu veà caùc EAAs laø cô sôû quan troïng ñeå xaùc ñònh haøm löôïng EAAs coù trong thöùc aên, ñaùp öùng nhu caàu a.a cuûa caù. 3.1.1.5. Thaønh phaàn acid beùo cuûa caù: Soá lieäu phaân tích acid beùo ñöôïc moâ taû ôû baûng 3.5. Baûng 3.5. Thaønh phaàn acid beùo (% toång acid beùo) Stt Acid Caù gioáng Beville,Have Tawfik, beùo (8-12 g) E.coioides (1982)** (2009)* 1 C12:0 0,23 - 0,75 2 C14:0 3,67 2,50 9,39 3 C15:0 0,16 - 2,74 4 C16:0 21,11 20,40 20,60 5 C16:1 5,15 5,10 10,66 6 C17:0 0,50 - 1,67 7 C18:0 6,67 6,50 9,68 8 C18:1 21,40 19,40 19,48 9 C18:2 16,73 1,30 4,91 10 C18:3 2,39 0,40 1,60 11 C20:0 0,32 - 0,44 12 C20:1 2,01 4,80 2,29 13 C20:4 1,23 3,60 2,05 14 C20:5 5,35 2,90 1,40 15 C22:0 0,80 - 0,00 16 C22:1 0,18 - 1,09 17 C22:5 0,48 4,00 1,14 18 C24:0 2,12 - 0,16 19 C22:6 8,83 17,20 4,48 (**): E. niveatus,100 g, (*): E.coioides, 57 g
9 Keát quaû phaân tích cho thaáy cô thòt caù chöùa caùc acid beùo no (SFA) vôùi tæ leä 35,58%, acid beùo khoâng no (MUFA) 28,74%, acid beùo cao khoâng no (PUFA) 35,01% vaø acid beùo (HUFA) 15,89%. Thaønh phaàn DHA>EPA vaø tæ leä DHA/EPA laø 1,65. 3.1.1.6. Ñaëc ñieåm caáu taïo heä tieâu hoùa chính cuûa caù muù chaám cam: Keát quaû khaûo saùt vaø giaûi phaãu cô theå caù cho thaáy caù coù haøm to, roäng vaø nhieàu raêng nhoïn, caáu taïo heä tieâu hoùa chính cuûa caù muù chaám cam bao goàm daï daøy, manh traøng, ruoät. Töø ñaëc ñieåm heä tieâu hoùa chöùng toû caù muù chaám cam laø loaïi chuyeân aên moài ñoäng vaät. 3.1.1.7. Ñieän di phaùt hieän hoaït tính enzyme tieâu hoùa 1- Kích thöôùc protein (marker). 2 - Baêng protein (zymoprotein). 3- Baêng enzyme (zymogram). Hình 3.2: Ñieän di manh traøng Döõ lieäu (hình 3.2) theå hieän baêng protein coù khoái löôïng phaân töû khoaûng 25 - 35 kDa ôû baûn zymoprotein vaø 03 baêng vôùi khoái löôïng phaân töû töø 24 - 45 kDa treân baûn zymogram. 3.1.1.8. Hoaït tính enzyme ôû caùc cô quan tieâu hoùa Baûng 3.4. Hoaït tính enzyme trong caùc cô quan tieâu hoaù Cô Hoaït ñoä enzyme quan α - amylase Pepsin Trypsin Chymo- tieâu hoùa (U/mg (U/mg (U/mg trypsin protein) protein) protein) (U/mg protein) Daï daøy - 45,10 ± 0,08 - - Manh traøng 0,35 ± 0,03 - - - Ruoät 0,9 ± 0,02 - 10,32 ± 0,02 4,12 ± 0,03 (-): Khoâng tìm thaáy, soá lieäu theå hieän laø giaù trò trung bình vaø ñoä leäch chuaån
10 Keát quaû phaân tích phuø hôïp vôùi nghieân cöùu hoaït tính trypsin, chymotrypsin, pepsin trong cô quan tieâu hoùa cuûa moät soá loaøi caù bieån aên thòt coù manh traøng (Alarcon & coäng söï, 1998; Chong & coäng söï, 2004; Orhan & coäng söï, 2008). 3.1.2. Nguyeân lieäu trong saûn xuaát thöùc aên vaät nuoâi thuûy saûn 3.1.2.1. Moâ hình nguyeân lieäu trong saûn xuaát thöùc aên vaät nuoâi thuûy saûn: Nguoàn nguyeân lieäu (hình 3.3) trong saûn xuaát thöùc aên vaät nuoâi ñöôïc chia thaønh 05 nhoùm cô baûn bao goàm: nhoùm protein, nhoùm carbohydrate, nhoùm lipid, nhoùm khoaùng -vitamin vaøø nhoùm phuï gia, chaát boå sung. NL CUNG CAÁP PROTEIN CHAÁT BOÅ SUNG, PHUÏ GIA: THÖÙC Ezymes. NL VITAMIN, AÊN Probiotic Lipid KHOAÙNG Haáp daãn. Keát dính. Taïo maøu NL CUNG CAÁP Carbohydrate Hình 3.3. Moâ hình nguyeân lieäu duøng trong saûn xuaát thöùc aên vaät nuoâi 3.1.2.2. Ñaëc tính lyù, hoùa cuûa moät soá nguyeân lieäu chính: Keát quaû phaân tích cho thaáy caùc loaïi boät caù coù haøm löôïng protein töø 55 - 65%, ñoä aåm 7,35 - 9,82%, beùo thoâ 6,02 -8,04%, tro thoâ 16,9 - 24,38%, xô thoâ 1,1 - 1,61%. Baõ naønh coù protein töø 41,37 - 46,53%, lipid töø 1,0 -1,86%, tro töø 6,3 -8,08% vaø aåm töø 8,7 - 10,61%, daãn xuaát khoâng ñaïm (NFE) töø 28,53 -34,36%, xô thoâ töø 4,95 - 6,47%. Boät caù Peru 65%, baõ naønh AÁn Ñoä 43% laø nhöõng nguyeân lieäu cung caáp protein chính ñöôïc söû duïng. Boät mì laø nguyeân lieäu giaøu NFE 72,80%, coù protein 11,70% vaø coøn coù vai troø nhö laø chaát keát dính. Chaát beùo ñöôïc löïa choïn laø daàu gan möïc, lecithin, caùc phuï gia bao goàm premix vitamin-khoaùng, di-calcium phosphate vaø caùc chaát choáng oxy hoùa, choáng moác.
11 3.1.3. Khaû naêng tieâu hoaù bieåu kieán cuûa caù muù chaám cam: Khaû naêng tieâu hoùa protein (ACPD) vaø chaát khoâ (ADMD) bieåu kieán cuûa caù muù chaám cam ñoái vôùi 05 nghieäm thöùc (NT) thöùc aên ñöôïc theå hieän ôû baûng 3.13. Baûng 3.13. Tieâu hoùa ACPD vaø ADMD (%) Loaïi thöùc aên ACPD (%) ADMD (%) a NT1 86,78 ± 1,02 64,50 ± 4,55a NT2 84,00 ± 1,11b 51,57 ± 4,45b NT3 91,46 ± 1,28c 76,06 ± 1,19c NT4 88,98 ± 0,32d 72,79 ± 1,76d NT5 89,02 ± 0,80e 72,57 ± 0,41e Keát quaû nghieân cöùu tieâu hoùa in vivo ñoái vôùi moät soá NT thöùc aên coù haøm löôïng protein töø 37 - 46% khaù cao vôùi ACPD töø 84 - 91,46% vaø ADMD töø 51,57 - 72,79%. Ñoàng thôøi coù theå khaúng ñònh raèng chaát löôïng, loaïi, tæ leä, thaønh phaàn nguyeân lieäu trong khaåu phaàn thöùc aên coù vai troø raát quan troïng aûnh höôûng ñeán khaû naêng haáp thu, tieâu hoùa cuûa caù muù chaám cam. 3.2. Nghieân cöùu xaây döïng coâng thöùc thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam 3.2.1. Löïa choïn nguyeân lieäu Töø caùc keát quaû nghieân cöùu veà ñaëc ñieåm sinh hoïc cuûa caù, moâ hình nguyeân lieäu trong saûn xuaát thöùc aên vaø caùc ñaëc tính lyù, hoùa cuûa nguyeân lieäu… Caùc nguyeân lieäu ñöôïc löïa choïn ñeå xaây döïng CTTA ñöôïc moâ taû ôû baûng 3.14.
12 Baûng 3.14. Thaønh phaàn nguyeân lieäu trong CTTA Stt Nguyeân lieäu Daïng nguyeân lieäu 1 Boät caù 65% Boät 2 Boät gan möïc Boät 3 Baõ naønh 43% Maûnh 4 Gluten boät mì Boät 5 Boät mì Boät 6 Daàu gan möïc Dòch 7 Lecithin Dòch 8 Premix K-V +Chaát boå sung Boät 3.2.2. Thieát laäp haøm muïc tieâu cho baøi toaùn toái öu hoùa CTTA Caùc haøm muïc tieâu (HMT) ñöôïc xaùc ñònh laø haøm löôïng protein (Y1), haøm löôïng lipid (Y2), haøm löôïng NFE (Y3) vaø chi phí cuûa caùc nguyeân lieäu (Y4) trong CTTA. Nguyeân lieäu ñöôïc kyù hieäu: Xi, i = 1-7 töông öùng vôùi boät caù (X1), boät gan möïc (X2), baõ naønh (X3), gluten boät mì (X4), boät mì (X5), daàu gan möïc (X6), lecithin (X7) vaø m laø haøm löôïng premix khoaùng - vitamin vaø chaát boå sung. 3.2.3. Tæ leä vaø vai troø cuûa nguyeân lieäu trong xaây döïng CTTA Töø thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa nguyeân lieäu, caùc HMT trong CTTA ñöôïc xaùc ñònh theo caùc bieåu thöùc sau: Y1 = 0,646X1 + 0,479X2 + 0,4137X3 + 0,72 X4 + 0,117X5 (3.1) Y2 = 0,079X1 + 0,1132X2 + 0,01X3 + 0,015X4 + 0,012X5 + 0,99X6 + 0,995X7 (3.2) Y3 = 0,015X1 + 0,2056X2 + 0,3436X3 + 0,1727X4 + 0,7280X5 + 0,44 (3.3) Y47= 248X1 + 95X2 + 48,30X3 + 210X4 + 40,50X5 + 155X6 + 170X7 + 718,15 (3.4) ∑ i =1 X i = 95 , 4 , Giôùi haïn tæ leä söû duïng caùc nguyeân lieäu (Xi) (3.5) 40 ≤ X1 ≤ 50 ; 1≤ X2 ≤ 5 ; 10 ≤ X3 ≤ 20 ; 6 ≤ X4 ≤ 10 ; 16 ≤ X5 ≤ 24 ; 2 ≤ X6 ≤ 4 ; 1≤ X7 ≤ 3. (3.6) 3.2.4. Toái öu hoùa ña muïc tieâu trong baøi toaùn xaây döïng CTTA Caùc HMT trung gian vaø caùc raøng buoäc ñöôïc moâ taû nhö sau:
13 I1 = (Y1 - 45,5)2, I2= ( Y2 -9)2 , I3= (Y3 - 22)2, I4 (ñ/kg), caùc giaù trò raøng buoäc taïo thaønh vuøng caám Ci vôùi C1=2,25, C2 =1, C3=36, C4 = 21.000. Baøi toaùn toáâi öu (BTTÖ) boán muïc tieâu ñöôïc chuyeån thaønh baøi toaùn moät muïc tieâu R(X) vaø ñöôïc xaùc laäp döôùi daïng: Rmax = R(XiR) = max R(Xi) Baèng phöông phaùp luaân phieân töøng bieán, giaûi heä phöông trình (3.1÷ 3.6) vôùi trình töï theo hai giai ñoaïn: Giai ñoaïn 1: Söû duïng bieán giaùn tieáp Z ñeå chaïy thuaät toaùn Gauss-Seidel tìm caùc giaù trò laân caän gaàn vôùi ñieåm toái öu. Ôû giai ñoaïn 2: Khaûo saùt, tìm caùc giaù trò Ijmin trong toaøn boä vuøng nghieân cöùu vaø vieäc xaùc ñònh ñöôïc tieán haønh nhö sau: Phieân chaïy 1: Coá ñònh 05 bieán goàm Xi, i =2- 6 6 vaø cho X1 chaïy trong vuøng [X1min – X1max] vaø X7 = ( 95.4 – ∑ Xi imin =1 ), so saùnh caùc giaù trò Ij vaø xaùc ñònh giaù trò Xi töông öùng vôùi I j . Phieân chaïy 2: Coá ñònh caùc giaù trò Xi, i = 3- 6 vaø X1 ñaõ xaùc ñònh ôû phieân chaïy 1. 6 Cho X2 chaïy trong vuøng [X2min –X2max] vaø X7 = 95.4 – (X1+ ∑ Xi ), so saùnh caùc giaù trò I j vaø xaùc ñònh giaù trò X2. i =3 Tieán haønh caùc phieân chaïy tieáp theo vôùi caùc bieán X3,… X6. Keát quaû xaùc ñònh nghieäm toái öu ñöôïc neâu ra ôû baûng 3.20 nhö sau: Baûng 3.20. Giaù trò HMT töông öùng vôùi nghieäm toái öu (j =1- 4) Giaù trò HMT 1 2 3 4 R r j 0,969 0,999 0,997 0,813 R I j 0,070 0,000 0,013 16.242 R Y j 45,24% 9% 22,11% 16.242 ñ/kg Coâng thöùc thöùc aên ñaõ ñöôïc xaùc ñònh vaø neâu ra ôû baûng 3.21.
14 Baûng 3.21. CTTA nuoâi caù muù chaám cam Stt Thaønh phaàn Kyù hieäu Tæ leä (%) 1 Boät caù 65% XR1 45,500 2 Boät gan möïc XR2 5,000 3 Baõ naønh 43% XR3 13,500 4 Gluten boät mì XR4 7,800 5 Boät mì XR5 19,200 6 Daàu gan möïc XR6 3,400 7 Lecithin XR7 1,000 8 Di Ca-P - 2,000 9 Premix khoaùng-vitamin - 2,000 10 Lysine - 0,250 11 Methionine - 0,155 12 Stay C 35% - 0,030 13 Choáng moác - 0,150 14 Choáng oxi hoaù - 0,015 Toång coäng - 100 CTTA (baûng 3.21) ñaùp öùng nhu caàu dinh döôõng, toång chi phí nguyeân lieäu hôïp lyù vôùi protein (45,24%), chaát beùo (9,0%), NFE (22,11%) vaø chi phí nguyeân lieäu (16.242 ñ/kg), naêng löôïng GE = 4,31 (kcal/g) thöùc aên; tæ leä: P/E = 105 (mg/kcal). 3.3. Nghieân cöùu qui trình vaø cheá ñoä coâng ngheä saûn xuaát thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam 3.3.1. Nghieân cöùu qui trình coâng ngheä saûn xuaát thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam Treân cô sôû keát quaû nghieân cöùu, toång hôïp caùc döõ lieäu töø lyù thuyeát vaø hieän traïng ngheà nuoâi caù muù ôû nöôùc ta, qui trình coâng ngheä saûn
15 xuaát thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam ñöôïc ñeà xuaát nhö sô ñoà hình 3.4. Nguyeân lieäu Xay nghieàn Troän Taïo Vieân Baûo quaûn Ñoùng Bao Laøm Nguoäi Saáy Hình 3.4. Sô ñoà qui trình coâng ngheä saûn xuaát thöùc aên caù muù Caùc nguyeân lieäu chính ñöôïc chuaån bò vaø ñem ñi nghieàn, phoái troän, sau ñoù ñöôïc taïo vieân vaø tieáp tuïc chuyeån ñi saáy. Saûn phaåm sau ñoù ñöôïc laøm nguoäi vaø ñoùng bao, baûo quaûn. 3.3.2. Nghieân cöùu quaù trình taïo vieân thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam 3.3.2.1. AÛnh höôûng cuûa caùc yeáu toá coâng ngheä eùp ñuøn ñeán dung troïng cuûa thöùc aên daïng vieân: Thöïc nghieäm nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa toác ñoä caáp lieäu, ñoä aåm vaät lieäu, nhieät ñoä vuøng eùp vaø chieàu cao vieân ñeán dung troïng vaø ñoä beàn trong nöôùc theo ma traän qui hoaïch toái öu D. Keát quaû ñaõ xaùc ñònh ñöôïc moâ hình dung troïng ôû daïng maõ hoùa: Y1 = 0,559 - 0,019X1 - 0,053X3 + 0,02X1X3 – 0,033X1X4 + 0,025X2X3 + 0,019X2X4 - 0,039X12 + 0,08X22– 0,035X32. (3.29) vaø daïng bieán thöïc: ∂ = 1,607 + 4.10-4F - 0,06976M + 1,54.10-3T + 3,7.10-3H + 1,72.10-6FT – 4,15.10-5 FH + 8,48.10-5MT + 9,6.10-4MH – 2,5.10- 7 2 F + 8,07.10-4M2- 3,9.10-5T2. (3.30). AÛnh höôûng cuûa caùc yeáu toá coâng ngheä ñeán dung troïng ñöôïc moâ phoûng bôûi caùc beà maët ñaùp öùng vaø cho thaáy ñoä aåm vaät lieäu, toác ñoä caáp lieäu, nhieät ñoä vuøng eùp, chieàu cao vieân laø nhöõng yeáu toá taùc ñoäng ñeán dung troïng. 3.3.2.2. AÛnh höôûng cuûa caùc yeáu toá coâng ngheä eùp ñuøn ñeán ñoä beàn trong nöôùc (WS) cuûa vieân thöùc aên:
16 Thöïc nghieäm theo phöông aùn qui hoaïch toái öu hoùa D ñaõ xaùc ñònh ñöôïc moâ hình toaùn hoïc ñoä beàn trong nöôùc cuûa vieân thöùc aên ôû daïng maõ hoùa: Y2 = 116,39 + 35,558X1+ 46,81X3+ 15,23X1 X3 + 17,05X1X4 + 20,58X12- 25,504X22- 26,004X42. (3.32). ÔÛû daïng bieán thöïc: ζ = -280,28 - 0,37611F +17,853M + 0,4181T + 45,829H + 1,27.10-3FT + 0,0213FH +1,29.10-4 F2 - 0,255M2 - 6,501H2. (3.33). Keát quaû phaân tích töø moâ hình toaùn vaø caùc beà maët ñaùp öùng cho thaáy ñoä aåm vaät lieäu, toác ñoä caáp lieäu, nhieät ñoä vuøng eùp, chieàu cao vieân aûnh höôûng ñeán ñoä beàn trong nöôùc cuûa vieân thöùc aên. 3.3.2.3. Toái öu hoùa ña muïc tieâu quaù trình eùp ñuøn taïo vieân thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam baèng phöông phaùp vuøng caám Quan heä giöõa dung troïng vaø toác ñoä chìm cuûa thöùc aên vieân ñöôïc theå hieän treân ñoà thò 3.11. Quan he giua dung trong & toc do chim /s) 14 m ìm(c 12 och 10 cd 8 o T 6 4 2 0 0.42 0.46 0.52 0.54 0.56 0.58 0.62 0.66 0.70 0.44 0.50 0.53 0.55 0.57 0.60 0.63 0.68 Dung trong (g/cm3) Ñoà thò 3.11. Quan heä giöõa dung troïng vaø toác ñoä chìm Töø ñoà thò 3.11 cho thaáy vôùi dung troïng ≤ 0,46 g/cm3 thì vieân thöùc aên seõ noåi. Ngöôïc laïi, vôùi dung troïng > 0,5 g/cm3 thì vieân thöùc aên seõ chìm vôùi toác ñoä taêng daàn vaø ñieàu naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi nhaän ñònh cuûa Botting (1999); Halver & Hardy (2002). Ñeå chìm chaäm thöùc aên caàn coù dung troïng (∂) trong khoaûng töø 0,5–0,6
17 (g/cm3) vaø ñeå ñaùp öùng thoùi quen vaø taäp tính aên cuûa caù ñoä beàn trong nöôùc (ζ) toái thieåu laø 2 giôø. Caùc HMT trung gian ñöôïc thieát laäp I1 = (∂ - 0,55)2 vaø I2 = ζ vôùi ñieàu kieän xaùc laäp baøi toaùn toái öu laø 700 ≤ F ≤ 1300; 25 ≤ M ≤ 38; 70 ≤ T ≤ 105; 3 ≤ H ≤ 7. BTTÖ hai muïc tieâu ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng: I1min = min I1 (F,M,T,H) (3.34) I2max = max I2 (F,M,T,H) (3.35) 700 ≤ F ≤ 1300 ; 25 ≤ M ≤ 38 ; 70 ≤ T ≤ 105 ; 3 ≤ H ≤ 7 (3.36) HMT toå hôïp R(F,M,T,H) vôùi caùc raøng buoäc töông öùng taïo thaønh vuøng caám C. (C1,C2) = {I(I1, I2): I1 > C1, I2 ≤ C2 } vôùi C1 = 0,052 = 0,0025, C2 = 120 (phuùt) vaø ñöôïc moâ taû treân hình 3.5. I2 B ma I2 I(Z ) R x A I2 R C C2 I1min I1R C1 Hình 3.5. Khoâng gian HMT cuûa baøi toaùn toái öu hai muïc tieâu HMT toå hôïp R: R(F,M,T,H) = r1(F,M,T,H).r2(F,M,T,H) (3.37) Söû duïng thuaät toaùn Gauss-Seidel vôùi nghieäm toái öu R thu ñöôïc ôû ñieåm döøng ε < 0,01 töông öùng vôùi X1= 0,72; X2 = 0,275; , X3= 0,125 vaø X4 = 0 vaø ôû daïng bieán thöïc laø: FR = 1188 g/ph, MR = 37,8%, TR = 103,80C; HR = 5 mm, dung troïng ∂ = 0,53 g/cm3, ñoä beàn trong nöôùc ζ = 158 phuùt.
18 3.3.3. Qui trình coâng ngheä saûn xuaát thöùc aên caù muù chaám cam Töø caùc keát quaû nghieân cöùu ôû chöông 3, muïc 3.1; 3.2, 3.3 sô ñoà qui trình coâng ngheä saûn xuaát ñöôïc moâ taû treân hình 3.6. Nguyeân lieäu Löïa choïn Nghieàn Phoái troän Taïo vieân Saáy Laøm nguoäi Phaân loaïi Ñoùng bao,baûo quaûn Hình 3.6. Sô ñoà qui trình coâng ngheä saûn xuaát thöùc aên nuoâi caù muù chaám cam Nguyeân lieäu ñöôïc löïa choïn, ñònh löôïng, nghieàn vaø troän thoâ vôùi caùc phuï gia khoaûng 15 phuùt, tieáp tuïc boå sung nöôùc vaø troän ñeàu trong 15 phuùt. Khoái boät sau ñoù ñöôïc taïo vieân vôùi toác ñoä caáp lieäu 1188 g/ph, ñoä aåm vaät lieäu 37,8%, nhieät ñoä vuøng eùp 103,80C, chieàu cao vieân 5 mm. Vieân thöùc aên ñöôïc ñem ñi saáy ñeán ñoä aåm khoaûng 9% roài tieáp tuïc laøm nguoäi, saøng loaïi boû buïi, maûnh vôõ, ñem ñi ñoùng bao vaø ñöa vaøo kho baûo quaûn.