Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) với việc chuyển dịch cơ cấu hàng xuất khẩu ở vùng Đồng bằng Bắc bộ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Kinh tế "Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) với việc chuyển dịch cơ cấu hàng xuất khẩu ở vùng Đồng bằng Bắc bộ" được nghiên cứu với mục tiêu: Tổng quan các cơ sở lý luận về FDI, tác động của FDI đến CDCCHXK và một số vấn đề có liên quan để từ đó làm rõ cơ sở lý thuyết về tác động của FDI đến CDCCHXK; Đưa ra lộ trình CDCCHXK, định hướng thu hút FDI và các giải pháp để phát huy tốt nhất vai trò của FDI phục vụ cho chuyển dịch cơ cấu hàng xuất khẩu về mặt số lượng và quan trọng hơn là nâng cao chất lượng của cơ cấu hàng xuất khẩu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) với việc chuyển dịch cơ cấu hàng xuất khẩu ở vùng Đồng bằng Bắc bộ

1 2 PH N M ð U công ngh cao và chi m t tr ng l n hơn trong r hàng hoá xu t kh u”[107]. Lý do ñ t p trung vào c i ti n cơ c u xu t kh u theo hư ng nâng cao ch t lư ng c a cơ c u hàng xu t 1. Lý do ch n ñ tài kh u có nh hư ng t i tăng trư ng kinh t c a m t qu c gia ch không ch b i s lư ng Vi t Nam ñã tr thành thành viên chính th c c a WTO tính ñ n nay ñã g n tròn 4 hàng xu t kh u [92], [114]. Hay nói cách khác là s tăng lên v m c ñ ph c t p năm. T th i gian này n n kinh t c a Vi t Nam cũng ñã có nh ng thay ñ i và r t nhi u các (sophistication of export good) c a hàng xu t kh u s làm tăng s tăng trư ng kinh t [114] chi n lư c phát tri n kinh t ñư c ñưa ra ñ gi i quy t m t v n ñ ñư c xem là then ch t .Thêm vào ñó, theo nghiên c u c a Kassicieh, Suleiman (2002) n u m t qu c gia có cơ c u sau khi tham gia h i nh p ñó là làm sao ñ “cái ñư c” ph i l n hơn “ cái m t”. Nói m t hàng xu t kh u có ch t lư ng t c là t tr ng c a các s n ph m có hàm lư ng công ngh cao cách ñơn gi n là ngu n thu t vi c ph i c t gi m thu quan theo l trình h i nh p ph i ñư c trong r hàng hoá xu t kh u thì s ch u r i ro th p hơn t nh ng bi n ñ ng thương m i toàn bù l i t ngu n thu t xu t kh u hàng hoá, s n ph m và d ch v . Bên c nh ñó, n n kinh t c u. Thêm vào ñó, ngu n l i thu ñư c t xu t kh u s ñư c nâng cao và duy trì trong th i c a Viêt Nam tuy ñã có nh ng bư c ti n như kim ng ch xu t kh u tăng và khá n ñ nh tuy gian dài. Có th nói ñây m i là ñi u ki n ñ và là m c tiêu c n hư ng t i c a xu t kh u[99]. nhiên l i ñang ph i ñ i m t v i nh ng v n ñ r t nghiêm tr ng c a n n kinh t ñó là l m Th c t ñã cho th y, các nư c tham gia vào thương m i qu c t ñ u hư ng t i s chuy n phát tăng cao, nh p siêu tăng m nh, thâm h t thương m i. Trong cán cân thương m i tính t bi n tích c c trong cơ c u hàng xu t kh u c a mình nh m ñ t ñư c l i th trong xu t kh u. Bên năm 2006 thì t l tăng trư ng nh p kh u luôn cao hơn xu t kh u; năm 2006, nh p siêu là c nh ñó, là s khó khăn l n mà xu t kh u c a Vi t Nam ñang g p ph i là s ñ n ngư ng c a 5.07 t USD, năm 2007 nh p siêu là 14,2 t USD. Quý I/2008, nh p siêu 7,4 t USD, b ng s n xu t các m t hàng xu t kh u truy n th ng và s ñe d a t l i th so sánh trong xu t kh u s 56,5% so v i kim ng ch xu t kh u”[65]. Bên c nh ñó là nh ng di n bi n b t l i t tình hình không t n t i mãi. Như v y, Vi t Nam s g p khó khăn r t l n trong th i gian t i n u không có kinh t th gi i như kh ng ho ng kinh t trong th i gian qua ñã tác ñ ng x u t i ho t ñ ng s c i ti n m nh v cơ c u hàng xu t kh u. ðây ñư c xem là m t trong nh ng v n ñ khó khăn xu t kh u nói riêng và tăng trư ng kinh t c a các nư c trong ñó có Vi t Nam. Năm 2009, l n nh t trong chi n lư c c i cách xu t kh u c a Vi t Nam trong th i gian t i. cán cân xu t nh p kh u ti p t c âm 12.852,5 tri u USD và 6 tháng ñ u năm 2010, Vi t Nam ðư c coi là m t trong các vùng kinh t ñóng vai trò quan tr ng c a c nư c, vùng ti p t c b thâm h t thương m i hàng hóa là 6,29 t USD[62]. Như v y m c tiêu xu t siêu sau ð ng b ng B c b cũng ñã có nh ng ñóng góp cho kinh t c a c nư c trong ñó có ñóng khi gia nh p WTO c a Vi t Nam cho ñ n nay v n chưa ñ t ñư c. góp cho ho t ñ ng xu t kh u. Tuy nhiên, nh ng ñóng góp này còn chưa tương x ng v i ð tăng trư ng kinh t n ñ nh và b n v ng, gi i quy t các v n ñ khó khăn trên hay nói ti m năng và th m nh c a Vùng, trong ñó có ti m năng v xu t kh u và ñ c bi t là khi cách khác là ñ t ñư c m c tiêu sau khi h i nh p WTO nói riêng và h i nh p kinh t qu c t nói trong Vùng có Th ñô Hà N i- “Trung tâm kinh t , văn hoá, chính tr c a c nư c”. Bên chung thì m t gi i pháp ñư c coi là h u hi u nh t ñ i v i Vi t Nam là ñ y m nh xu t kh u hay c nh ñó, tình hình xu t kh u c a Vùng cũng n m trong tình tr ng chung c a c nư c ñó là là “thúc ñ y xu t kh u s c u n n kinh t ” [65]. cơ c u xu t kh u l c h u, ch t lư ng chưa cao, chưa x ng v i ti m năng và vai trò c a m t Tuy nhiên, th i gian qua giá tr xu t kh u c a Vi t Nam còn th p, m t trong nhi u Vùng kinh t tr ng ñi m, m t “ñ u tàu” cho s tăng trư ng và phát tri n c a Vi t Nam nguyên nhân d n ñ n th c tr ng này ñ ng th i là v n ñ l n nh t trong c i cách xu t kh u trư c ñây và ti p t c trong th i gian t i. Vùng kinh t ðBBB cũng ñã và ñang ñ ng trư c c a Vi t Nam ñó là cơ c u hàng xu t kh u còn quá l c h u, v n ñ ñ y m nh xu t kh u ch s c ép c a h i nh p kinh t qu c t không ch ñ i v i ho t ñ ng xu t kh u mà còn ñ i v i m i d ng l i m t s lư ng, ch t lư ng c a cơ c u xu t kh u th p và chưa ñư c c i ti n th s phát tri n kinh t nói chung. T ñó, v n ñ c i ti n cơ c u hàng hóa xu t kh u tr thành hi n giá tr xu t kh u c a các m t hàng xu t kh u d ng thô, giá tr gia tăng th p chi m v n ñ h t s c c n thi t không ch ñ i v i ph m vi c a Vùng ðBBB mà còn r t có ý nghĩa trên 60% t ng kim ng ch xu t kh u. Hàng công nghi p thì t l gia công cao, nh t là may ñ i v i s thúc ñ y phát tri n và tăng trư ng kinh t c a c nư c. m c và giày dép. M t hàng công nghi p n ng ch chi m 16%, khoáng s n kho ng 2%, máy Như v y, chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u c a Vùng ðBBB nói riêng và Vi t Nam nói móc công ngh cao ch chi m 8,3%. chung ñã tr thành m t yêu c u t t y u khách quan song c n có ñòn b y thích h p và th t m nh Theo nhi u nghiên c u kinh t , bên c nh vi c thúc ñ y v m t s lư ng c a xu t kh u, ñ thúc ñ y quá trình này theo ñúng m c tiêu ñã ñ t ra. ðây m i là ñi u quan tr ng nh t. thì ñi u quan tr ng hơn r t nhi u mà các qu c gia ñ u hư ng t i ñó là vi c hình thành m t Trong nh ng năm qua, ñ u tư tr c ti p nư c ngoài (FDI) ngày càng th hi n vai cơ c u xu t kh u có ch t lư ng bao g m các hàng hoá có giá tr gia tăng cao, có hàm lư ng trò quan tr ng ñ i v i tăng trư ng, phát tri n kinh t c a Vi t Nam nói chung và các
3 4 vùng, các t nh, thành trong c nư c nói riêng và ñ c bi t là cho ho t ñ ng xu t kh u. CHƯƠNG 1 Trong nh ng năm qua khu v c FDI luôn gi v trí “ñ u tàu” trong vi c t o giá tr xu t CƠ S LÝ LU N V ð U TƯ TR C TI P NƯ C NGOÀI (FDI) kh u và chi m trên 40% t ng giá tr xu t kh u c a c nư c và ñư c ñánh giá cao vai V I CHUY N D CH CƠ C U HÀNG XU T KH U trò ñ i v i thúc ñ y xu t kh u c a c nư c và Vùng ðBBB nói riêng”[62]. Thêm vào ñó, FDI v i ưu th v công ngh , kinh nghi m s n xu t, chi m lĩnh th trư ng, v n ñ u 1.1. Cơ s lý lu n chung v ñ u tư tr c ti p nư c ngoài( FDI). tư …so v i các khu v c khác trong ho t ñ ng xu t kh u s có nh hư ng không nh 1.1.1. Khái ni m v FDI ñ n CDCCHXK ñ c bi t là nâng cao ch t lư ng c a hàng xu t kh u. FDI cũng s ñáp FDI là ho t ñ ng ñ u tư do các t ch c kinh t , cá nhân qu c gia nào ñó t mình ng ñư c yêu c u c a CDCCHXK n u có ñ nh hư ng thu hút và s d ng theo ñúng ho c k t h p v i các t ch c kinh t , cá nhân c a m t nư c khác ti n hành b v n b ng m c tiêu ñ t ra. ti n ho c tài s n vào nư c này dư i m t hình th c ñ u tư nh t ñ nh và t ch u trách Do v y, vi c nghiên c u v FDI v i CDCCHXK c a vùng ðBBB s có ý nghĩa c v nhi m tr c ti p qu n lý và ñi u hành ho t ñ ng s n xu t kinh doanh cũng như k t qu m t lý thuy t và th c ti n r t l n, ñ t ñó có các nh n ñ nh, ñánh giá có cơ s khoa h c v kinh doanh căn c vào t l n m gi quy n ki m soát và s h u v n. vai trò c a FDI trong vi c thúc ñ y c i ti n CCHXK. T ñây xây d ng n n t ng cho các nhà 1.1.2 Các hình th c FDI ho ch ñ nh các chính sách có liên quan ñ ng th i có th t n d ng t t nh t ngu n v n FDI T phía nư c ti p nh n ñ u tư, FDI có th ñư c phân lo i thành FDI thay th nh p ph c v cho ñ y m nh CDCCHXK theo hư ng tiên ti n v i m c tiêu t i ña hóa ngu n l i kh u, FDI gia tăng xu t kh u và FDI theo n l c c a Chính Ph . [93]. ích t xu t kh u m t cách b n v ng. ðây cũng chính là lý do tác gi ch n ñ tài: “ð u tư Theo Lu t ñ u tư c a Vi t Nam có các hình th c ñ u tư tr c ti p như sau: tr c ti p nư c ngoài (FDI) v i vi c chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u vùng ð ng b ng Thành l p t ch c kinh t 100% v n c a nhà ñ u tư nư c ngoài, hình th c liên B c b ” ñ nghiên c u. doanh; ð u tư theo hình th c h p ñ ng BCC, h p ñ ng BOT, h p ñ ng BTO và h p 2. M c tiêu nghiên c u ñ ng BT;ð u tư phát tri n kinh doanh; Mua c ph n ho c góp v n ñ tham gia qu n lý - V n d ng lý lu n ñ phân tích th c ti n hi n tr ng tác ñ ng c a FDI t i chuy n ho t ñ ng ñ u tư; ð u tư th c hi n vi c sáp nh p và mua l i doanh nghi p. d ch cơ c u hàng xu t kh u vùng ðBBB. 1.1.3. Các nhân t quy t ñ nh c a FDI 3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u 1.1.4. Nh ng nh hư ng c a FDI 3.1 ð i tư ng nghiên c u FDI cung c p ngu n v n, tăng ngân sách, nh hư ng ñ n tăng trư ng kinh t , công ð i tư ng nghiên c u c a ñ tài là tác ñ ng c a FDI ñ i v i quá trình chuy n d ch ngh và vi c làm. cơ c u hàng xu t kh u c a vùng ð ng b ng B c b . 1.1.5. Xu hư ng FDI th c t hi n nay 3.2 Ph m vi nghiên c u Dòng FDI ch y gi a các nư c phát tri n sau ñó có xu hư ng chuy n sang các nư c - Nghiên c u trong ph m vi không gian g m 11 t nh thu c vùng ð ng b ng B c b ( Châu Á trư c s phát tri n m nh m và s c h p d n c a giá nhân công r và nhu c u tìm Hà N i g m c Hà Tây cũ, H i Phòng, H i Dương, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, B c Ninh, Hà ki m th trư ng m i c a các công ty ña qu c gia. Nam, Nam ð nh, Thái Bình,Ninh Bình- ð ng B ng Sông H ng) Ph m vi th i gian: 1.2. Lý lu n chung v cơ c u hàng xu t kh u và chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u. nghiên c u s li u t năm 2000 ñ n 2009 1.2.1. Khái ni m và phân lo i cơ c u hàng xu t kh u 4. Phương pháp nghiên c u c a ñ tài. 1.2.1.1. Khái ni m cơ c u hàng xu t kh u Lu n án s d ng các phương pháp nghiên c u sau ñây: Nguy n H u Kh i (2007), “Cơ c u hàng xu t kh u là t ng th các nhóm hàng, các - Phương pháp nghiên c u l ch s ;Phương pháp phân tích h th ng; Phương m t hàng xu t kh u trong toàn b kim ng ch xu t kh u v i v trí, t tr ng tương ng và pháp kh o sát th c t ; Phương pháp so sánh; Phương pháp d ; Phuơng pháp nghiên m i liên h h u cơ tương ñ i n ñ nh h p thành” [32]. c u ñ nh lư ng. 1.2.1.2. Phân lo i cơ c u hàng xu t kh u
5 6 Hàng hóa ñư c phân lo i theo Danh m c mô t hàng hóa và H th ng mã s hài c a m t qu c gia nào ñó. Như v y, ngu n g c c a s thay ñ i c a ch s PRODY hay hòa, g i t t là H th ng ði u hòa-HS; Phân lo i theo Danh m c hàng hóa ñư c phân lo i EXPY có th quy v m t trong các y u t là GDP bình quân ho c s lư ng hay ñơn giá theo tiêu chu n ngo i thương (Standard International Trade Classification- SITC); Hàng xu t kh u thay ñ i. hóa phân lo i theo Danh m c Phân ngành ho t ñ ng kinh t tiêu chu n qu c t 1.2.6. Các y u t quy t ñ nh ñ n cơ c u hàng xu t kh u và chuy n d ch cơ c u (International Standard Industrial Classification of All Economic Activities- ISIC). hàng xu t kh u 1.2.2. M t s lư ng và ch t lư ng c a cơ c u hàng xu t kh u - M c tiêu, quan ñi m và ñ nh hư ng phát tri n kinh t xã h i nói chung và riêng ð ñánh giá v m t cơ c u hàng xu t kh u c n ñánh giá v hai m t c a nó ñó là m t cho lĩnh v c thương m i qu c t hay ñ nh hu ng cho CDCCHXK. s lư ng và ch t lư ng. - Cơ ch chính sách khuy n khích xu t kh u và chuy n d ch cơ c u xu t kh u. 1.2.2.1. S lư ng c a c a cơ c u hàng xu t kh u. - Cu c cách m ng khoa h c k thu t trên th gi i. Có th hi u m t s lư ng c a cơ c u xu t kh u là giá tr xu t kh u c a t ng lo i 1.3. FDI v i chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u hàng hóa thu c cơ c u và t ñó có t ng giá tr c a c cơ c u xu t kh u. Ho c s lư ng 1.3.1. Dòng FDI và xu t kh u c a cơ c u xu t kh u ñư c ño b ng s lư ng th c t c a hàng hóa xu t kh u trong cơ Theo Imad A.Moosa (2002) thì FDI và xu t kh u là thay th hay b sung cho nhau. c u. S lư ng này ñư c tính theo ñơn v c a t ng lo i hàng hóa. Markusen (1983) và Markusen (1984) cũng xoay quanh m i quan h này và khi chúng 1.2.2.2. Ch t lư ng c a cơ c u hàng xu t kh u thay th nhau g i là FDI theo chi u ngang (horizontal FDI) và khi b sung nhau là FDI Mayer và Wood (2001), m t cơ c u hàng hóa có ch t lư ng là m t cơ c u có t theo chi u d c(Vertical FDI). Bên c nh các nghiên c u v m t lý thuy t còn có nhi u tr ng c a các m t hàng có hàm lư ng ch bi n cao hay có giá tr tăng cao ph i chi m ưu nghiên c u th c nghi m v m i quan h gi a FDI và xu t kh u v i ph m vi nghiên c u th trong t ng th cơ c u hàng xu t kh u ñó[107]. cho m t nư c, khu v c, ho c ngành hàng v i các k t qu h n h p v FDI và xu t kh u 1.2.3. Khái ni m chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u c th cho dòng vào và dòng ra c a FDI. Cũng theo Nguy n H u Kh i (2007) thì “Chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u là s 1.3.2. FDI v i chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u thay ñ i c a cơ c u hàng xu t kh u t tr ng thái này sang tr ng thái khác cho phù h p 1.4.2.1. Dòng FDI thay th và b sung v i chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u v i yêu c u phát tri n” [32]. Dòng FDI thay th không có tác d ng ñ i v i CDCCHXK vì m c tiêu c a nhà ñ u 1.2.4. S chuy n d ch v m t s lư ng và ch t lư ng c a CCHXK tư nư c ngoài ch nh m vào tiêu th th trư ng trong nư c mà h b v n ch không ph i dành cho xu t kh u. S thay ñ i v m t s lư ng c a CCHXK ñư c th hi n c m t s lư ng ñó là có Khác v i dòng FDI thay th , FDI b sung th c hi n ý ñ c a ch ñ u tư nư c s tăng lên v giá tr xu t kh u ñ ng th i trong cơ c u ch t lư ng c a các m t hàng cũng có ngoài ñ ti n hành s n xu t s n ph m nư c ti p nh n ñ u tư sau ñó xu t kh u tr l i xu hư ng tăng lên qua các năm. S thay ñ i v m t ch t lư ng có th ñư c th hi n qua nư c mình và th trư ng các nư c khác, do v y ít nhi u thì dòng FDI này s có tác d ng hai cách ñánh giá th nh t là s thay ñ i c a t tr ng c a các m t hàng có hàm lư ng ñ i v i CDCCHXK c a nư c s t i.. ch bi n cao bên c nh các m t hàng s d ng nhi u lao ñ ng trong t ng cơ c u [99]. Th 1.4.2.2. Các phân tích khác v FDI v i CDCCHXK hai, ch t lư ng c a các m t hàng th hi n b ng t tr ng các m t hàng theo m c thu nh p * Tác ñ ng c a FDI t i s thay ñ i cơ c u hàng xu t kh u bình quân ñ u ngư i cũng ph i tăng lên. Có th nói, nh hư ng c a FDI ñ n chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u th hi n vi c 1.2.5. S chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u qua ch s PRODY và EXPY thu hút FDI ñ thúc ñ y chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u theo các hư ng nâng cao Ch s PRODY và EXPY tăng lên theo th i gian khác nhau ph n ánh s tăng lên ch t lư ng c a cơ c u xu t kh u th hi n vi c tăng t tr ng các m t hàng ch bi n, các v m t ch t lư ng c a hàng hóa ho c nhóm hàng xu t kh u và s tăng lên v m t giá m t hàng ch bi n sâu, các m t hàng có hàm lư ng k thu t cũng như ch t xám cao và tr c a ch s này là do hai y u t là t tr ng xu t kh u và GDP bình quân ñ u ngư i
7 8 t p trung FDI ph c v cho CDCCHXK hay c i ti n cơ c u hàng xu t kh u theo hư ng CHƯƠNG 2 nâng cao t tr ng c a các m t hàng ch bi n cao và ch bi n sâu v i m c tiêu t o ra các CÁC MÔ HÌNH LÝ THUY T NGHIÊN C U V M I QUAN H GI A FDI VÀ CHUY N D CH CƠ C U HÀNG XU T KH U m t hàng xu t kh u có ch t lư ng cao, mang l i giá tr gia tăng cao mà ch y u là d a vào công ngh c a khu v c FDI. 2.1 T ng quan các công trình nghiên c u * Y u t ñ u vào và ñ u ra c a FDI v i CDCCHXK. 2.1.1 Các nghiên c u lý thuy t và th c nghi m v ch t lư ng c a cơ c u hàng Y u t ñ u vào c a FDI v i CDCCHXK :có th hi u y u t ñ u vào c a FDI là s v n xu t kh u th c t c a nhà ñ u tư nư c ngoài b ra ngay t i th i ñi m ban ñ u ho c b sung ñ ti n 2.1.1.1 Các nghiên c u lý thuy t hành tri n khai ho t ñ ng s n xu t kinh doanh m t lĩnh v c nào ñó ñư c ñăng ký và Ch t lư ng c a r hàng hóa xu t kh u ñư c ño lư ng qua lý thuy t Hechscher- công nh n t i nư c ti p nh n ñ u tư. V n ñ u tư này có th bi u hi n dư i d ng công Ohlin(1995)( hay còn g i là lý thuy t HO)th hi n ch ch t lư ng c a hàng hóa xu t ngh và các tài s n khác. Y u t ñ u vào c a FDI còn là kinh nghi m s n xu t kinh kh u ñư c ño lư ng b ng m c ñ ph c t p (export sophistication) c a m t lo i hàng doanh, qu n lý, phát tri n th trư ng... hóa ch không ch b ng trình ñ công ngh (mô hình HO cũng không tính ñ n s khác Tác ñ ng c a y u t ñ u vào c a FDI và CDCCHXK nhau v trình ñ công ngh gi a các qu c gia tham gia vào thương m i qu c t ). Các nhóm ngành Mua s m máy T tr ng nhóm Chuy n 2.1.1.2 Các nghiên c u th c nghi m V n FDI hàng hóa xu t móc, thi t b hàng xu t d ch cơ * Các nghiên c u trong nư c. kh u ñư c ch n công ngh , xây kh u tăng lên c u Ch y u là các nghiên c u v xu t kh u và chuy n d ch cơ c u xu t kh u. l a d ng..tri n trong cơ c u hàng * Các nghiên c u c a nư c ngoài khai s n xu t hàng xu t xu t Finger, J. Michael and M.E. Kreinin (12/1979), ñã nghiên c u v ch t lu ng c a cơ và exu t kh u kh u kh u c u hàng xu t kh u trong tác ph m “A Measure of ‘Export Similarity’ and Its Possible Uses. Các tác gi ñã xây d ng ch s xu t kh u tương ñ ng (the export similarity index- Sơ ñ 1.1: Y u t ñ u vào c a FDI v i chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u ESI) ñ ño lư ng v ch t lư ng c a m t cơ c u hàng xu t kh u có sánh gi a hai hay Ngu n: T ng h p c a tác gi nhóm các qu c gia xu t kh u v i nhau. - Y u t ñ u ra c a FDI v i CDCCHXK Ti p ñ n là Michaely, Michael (1984) ñã nghiên c u v m i quan h gi a xu t kh u Khái ni m : Y u t ñ u ra c a FDI là các y u t như t ng s n ph m qu c n i(GDP), và m c thu nh p. Tác gi ñã ñưa ra cách ti p c n m i ñ xác ñ nh v ch t lư ng c a m t t ng giá tr s n xu t(GO) và giá tr xu t kh u c a khu v c FDI. cơ c u hàng hóa b ng ch s ñư c g i là m c thu nh p c a hàng hóa xu t kh u (The - Y u t ñ u ra c a FDI v i CDCCHXK : s tác ñ ng c a các y u t này thông qua income level of exports of good ). GDP c a FDI tăng d n ñ n thu nh p bình quân ñ u ngư i tăng làm tăng h s ch t lư ng Mayer và Wood (2001), ch t lư ng c a r hàng hóa xu t kh u c a m t qu c gia xu t kh u EXPY và PRODY. Thu nh p tăng theo chi u sâu nh công ngh s tác ñ ng ñư c xác ñ nh b ng t tr ng c a xu t kh u các m t hàng có hàm lư ng lao ñ ng cao ñ n ch t lư ng c a CDCCHXK. (labour-intensive products) và các m t hàng có hàm lư ng v n cao (capital – intensive 1.4.2.3. Công nghi p h tr v i FDI và chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u products) trong t ng xu t kh u hàng hóa c a qu c gia ñó. Công nghi p h tr có nh hư ng quan tr ng t i thu hút FDI do khu v c này t o ra l i Sanjaya Lall, John Weiss and Jinkang Zhang( 2005) ñã ñưa ra m t cách ti p c n th c nh tranh cho qu c gia kêu g i ñ u tư vì các doanh nghi p FDI c n có s h tr m i v ch t lư ng c a cơ c u hàng xu t kh u ñó là m c ñ ph c t p c a hàng hóa xu t cung ng các s n ph m mà h c n làm ñ u vào cho s n xu t v i th i gian nhanh chóng, kh u( sophistication of export). Nghiên c u ñưa ra m t công th c tính toán v m c ñ chi phí th p, th t c thu n l i, v n chuy n d dàng, liên t c t ñó làm gi m giá thành s n ph c t p c a hàng hóa xu t kh u[102].1 ph m, tăng VA c a thành ph m. 1 Xem ph n công th c tính ñã nêu m c 1.2.2.2 chương 1
9 10 Hausmann, Hwang, Rodrik(2005) ñã ti p t c nghiên c u v cơ c u hàng xu t Hàng hóa xu t kh u ñư c coi là có l i th so sánh n u có RCA>1 và không có l i kh u và xác ñ nh v ch t lư ng c a cơ c u hàng xu t kh u b ng vi c xây d ng m t ch th so sánh n u RCA
11 12 Joerg Mayer, Adrian Wood(2001) ñã ti n hành ki m ñ nh nh hư ng c a y u 2.2 Mô hình lý thuy t nghiên c u tác ñ ng gi a FDI v i chuy n d ch cơ c u t ngu n l c ñ n cơ c u xu t kh u ñ i v i các nư c Nam Á theo lý thuy t HO. Tác hàng xu t kh u. gi s d ng mô hình ñánh giá v i bi n ph thu c là t l xu t kh u c a khu v c ch 2.2.1 Phương pháp lu n c a m t s nghiên c u th c nghi m s d ng mô hình ñánh giá bi n hàng thô sơ, bi n ñ c l p là t l k năng/ ñ t ñai. K t lu n ñưa ra là nư c có tác ñ ng c a FDI v i CDCCHXK t l k năng/ m t công nhân cao hơn t l ñ t ñai/m t công nhân thì t l xu t Bernard Hoekman, Simeon Djankov (1997) ñã phân tích tác ñ ng c a FDI ñ n kh u các m t hàng ch bi n ñòi h i k năng cao hơn là các m t hàng giàu lao ñ ng CDCCHXK b ng s d ng mô hình ñ nh lư ng, trong ñó các bi n ñ c l p bao g m gi n ñơn[107]. FDI, processing trade và nh p kh u hàng hóa trung gian và bi n ph thu c là các h s Paolo Guerrieri and Simona Iammarino (2007), nghiên c u v s thay ñ i cơ c u RCA. K t qu thu ñư c là FDI ch có tác ñ ng dương ñ i v i trư ng h p c a Ph n hàng xu t kh u cho các t nh thu c Mezzogiorno c a Italia. Mô hình RCA s d ng ñ Lan còn l i các nư c khác trong khu v c Trung và ðông Âu thì FDI không có ý nghĩa ki m ñ nh v i bi n ph thu c là RCAijt( Trung bình l i th so sánh c a t nh i v ngành ñ i v i CDCCHXK c a các nư c này[94]. j trong th i gian t; t t năm 1998-2000) và bi n ñ c l p là RCAijt-1(Trung bình l i th 2.2.2 Phương pháp lu n c a ñ tài so sánh c a t nh i v ngành j trong th i gian t; t t năm 1985-1987)[91]. * Ch tiêu ño lư ng cơ c u hàng xu t kh u Bin Xu, Jiangyong Lu (2006) nghiên c u v tác ñ ng c a các hãng nư c ngoài - ðo lư ng v m t ch t lư ng c a cơ c u hàng xu t kh u ñ n ch t lư ng hàng xu t kh u c a Trung Qu c. Tác gi s d ng mô hình h i quy Tác gi s s d ng ch s PRODY và EXPY c a Hausmann, R., Hwang, J., v i bi n ph thu c là ln(EXPY), các bi n ñ c l p là t tr ng FDI trong GDP( Rodrik, D (2005) và xây d ng công th c tính như sau: FDIGDP), GDP th c t ñ u ngư i, t tr ng ñ u ra c a s n ph m m i( R&D), t l ti n lương trung bình và t tr ng s n lư ng ñ u ra c a các hãng FDI[125]. PRODYkv = ∑Rkt * Ytk (2.1) Xiangyang Zhang, Wei Liu(2008), nghiên c u tác ñ ng c a FDI ñ i v i c nh tranh PRODYnk = ∑Rnk * Ytk (2.2) xu t kh u c a Trung Qu c và Hàn Qu c. K t lu n ñưa ra là FDI có tác ñ ng thúc ñ y ñ n xu t kh u, còn chưa làm rõ v tác ñ ng c a FDI ñ n s thay ñ i CCHXK PRODYsk= ∑Rsk * Ytk (2.3) c a hai nư c mà ch nêu hư ng nghiên c u ti p theo s t p trung ñ n nh hư ng tr c ti p c a FDI ñ n vi c tăng cư ng xu t kh u các m t hàng có giá tr gia tăng Ti p ñ n là tính toán ch s ch t lư ng xu t kh u c a vùng: cao c a Trung Qu c. XKvk Bin Xu, Jiangyong Lu (2009) tác ñ ng c a FDI, processing trade ñ n cơ c u hàng EXPYmh = ∑ *PRODYkv (2.7) xu t kh u và s thay ñ i CCHXK c a Trung Qu c. K t qu là m c ñ ph c t p c a XKv ngành hàng xu t kh u hay ch t lư ng c a nó có m i liên h dương v i t tr ng xu t kh u c a các doanh nghi p 100% là s h u c a nư c ngoài t kh i OECD và t tr ng XKvk processing trade c a các doanh nghi p liên doanh. C hai y u t là FDI và processing EXPYsh = ∑ *PRODYnk (2.7.1) trade ñ u ñóng vai trò quan tr ng ñ i v i vi c nâng cao ch t lư ng c a cơ c u hàng XKv xu t kh u c a Trung Qu c[126]. XKvk *Các nghiên c u th c nghi m v FDI v i CDCCHXK vùng ðBBB. EXPYvh = ∑ *PRODYsk (2.7.2) Cho ñ n nay, chưa có nghiên c u th c nghi m v FDI v i chuy n d ch XKv CDCCHXK c a Vùng ðBBB.
13 14 - ðo lư ng v m t s lư ng - Bi n ñ c l p s d ng cho mô hình là FDI ñ u vào là v n FDI th c hi n c a phía Nghiên c u s d ng giá tr xu t kh u ñ ñánh giá v m t lư ng c a cơ c u hàng nư c ngoài vùng ðBBB cho các năm t 2000 ñ n 2006, GO, GDP, t tr ng xu t xu t kh u c a Vùng. kh u c a khu v c FDI, thu nh p bình quân/lao ñ ng, * ðo lư ng v s chuy n d ch CCHXK c a Vùng Các mô hình ñánh giá tác ñ ng c a FDI ñ n CDCCHXK c a Vùng bao g m 14 - V m t lư ng: là s thay ñ i c a giá tr c a hàng hóa xu t kh u c a Vùng qua mô hình như sau:3 các năm nói chung cho c cơ c u mà không phân bi t giá tr c a các lo i hàng hóa xu t TGXKn = a + b FDIth (2.9) TGXKn = c +d GDPtt (2.10) kh u có hàm lư ng ch bi n cao hay các hàng hóa s d ng nhi u lao ñ ng ñ xem xét EXPYmh = f + gFDIth (2.11) chung v s thay ñ i c a cơ c u v m t lư ng. EXPYmh = h + iFDIxk (2.12) - V m t ch t lư ng: Ngoài phân tích s chuy n d ch cơ c u t nhóm hàng thô EXPYmh = j + kGOcnn (2.13) EXPYmh = m + lTNbq (2.14) sang nhóm hàng ch bi n và tinh ch tác gi s s d ng hai cách tính toán sau ñ ñ nh TTXKmh = p + q FDIxkmh (2.15) lư ng ñư c quá trình trên: EXPYmh = r + z GDPtt (2.16) TQrca = t + uTFDIthn (2.17) Th nh t là s d ng cách tính h s tương quan gi a các RCA trong nghiên c u TQrca = t + cTFDIxk (2.18) c a Bernard Hoekman, Simeon Djankov(1997) ñ ño lư ng v s thay ñ i c a ch t VA = t + x FDIth (2.19) lư ng c a cơ c u hàng xu t kh u.Nnghiên c u s tính h s tương quan gi a hai nhóm GTXKmt = qmt + zmt FDIthmt (2.20) PRODYmt = e + nFDIthmt (2.21) m t hàng là thô, sơ ch và nhóm hàng ñã tinh ch theo tiêu chu n SITC (Rev 3) c p PRODYmt = e’ + n’FDIxkmt (2.22) ñ m t ch s cho các năm t 2003 ñ n 2008. * Các gi thuy t c a ñ tài Th hai là tính h s PRODY và EXPY t năm 2003-2008 cho các lo i hàng hóa Nghiên c u s d ng các gi thuy t sau: nghiên c u s d ng 7 gi thuy t có liên quan. phân theo tiêu chu n ngo i thương, m t ch s và phân theo tiêu chu n phân ngành 2.2.4 Ngu n s li u s d ng cho các phân tích và ki m ñ nh các mô hình c a Vi t Nam (VSIC 1993) và ch s PRODY cho các m t hàng xu t kh u ch y u c a Các ngu n s li u mà Lu n án s d ng như sau: Vùng và h s EXPY cho các năm t 2003 ñ n 2008. S li u giá tr xu t kh u theo m t hàng xu t kh u ch y u c a 11 t nh vùng ð ng * ðo lư ng v tác ñ ng c a FDI t i chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u b ng B c b . S li u v xu t kh u c a Vi t Nam theo tiêu chu n ngo i thương SITC 3 ðánh giá tác ñ ng c a FDI t i các h s tương quan gi a các RCA, ñ c bi t là h và phân ngành theo VSIC 93. S li u GDP bình quân ñ u ngư i( theo giá th c t ) và s tương quan gi a RCA c a nhóm hàng thô, sơ ch và nhóm hàng ñã ch bi n, tinh giá so sánh ñư c l y t Niên giám th ng kê c a Ninh Bình( 2006), H i Dương(2009) và S li u th ng kê kinh t - xã h i 64 và 63 t nh và thành ph c a T ng c c th ng kê. ch theo tiêu chu n SITC 3, ti p ñ n là tác ñ ng c a FDI t i tr giá xu t kh u giai ño n Th hai là ngu n s li u liên quan ñ n FDI và các y u t c a FDI hay ñ u vào và 2000-2008, PRODY và EXPY giai ño n 2003-2008. ra c a FDI bao g m : S li u v dòng FDI th c hi n t năm 2000 ñ n 2006 có s phân 2.2.3 Mô hình lý thuy t và các gi thuy t nghiên c u tách cho bên nư c ngoài vào vùng ðBBB. Ti p ñ n là s li u v giá tr s n xu t * Mô hình nghiên c u ngành công nghi p GO và GDP th c t c a khu v c FDI. S li u xu t kh u c a khu Nghiên c u s d ng mô hình h i quy trong excel ñ tính toán. Hàm tác ñ ng c a v c FDI theo t ng năm. S li u v thu nh p bình quân trên m t lao ñ ng. Ti p ñ n FDI ñ n CDCCHXK c a Vùng ðBBB s có d ng: là giá tr gia tăng(VA) c a các ngành s n xu t s n ph m. CDCCHXK= F( FDIv n, FDIgo, FDICn, FDO gdp, FDI tn) Các bi n ñư c s d ng trong mô hình như sau: - Bi n ph thu c s là ch s EXPY, tr giá xu t kh u c a Vùng( TGXK) ,t ng giá tr tuy t ñ i tăng tru ng xu t kh u (TTXKmh). H s tương quan gi a các RCA c a hai nhóm hàng xu t kh u theo tiêu chu n, VA c a hàng hoá xu t kh u 3 Xem thêm ph n gi i thích các bi n ph thu c và bi n ñ c l p trong các mô hình B ng 18- ph l c
15 16 CHƯƠNG 3 S tăng lên liên t c qua các năm cho th y có s chuy n d ch v cơ c u hàng xu t TH C TR NG FDI V I CHUY N D CH CƠ C U HÀNG XU T KH U kh u v m t s lư ng. VÙNG ð NG B NG B C B VÀ TH C NGHI M CÁC MÔ HÌNH LÝ 3.2.1.2.2 S chuy n d ch trong cơ c u các m t hàng xu t kh u ch y u THUY T TRONG TH C TI N * CDCCHXK xét theo cơ c u m t hàng xu t kh u ch y u 3.2.1.3 Chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u c a Vùng ðBBB v m t ch t lư ng 3.1 T ng quan v ñi u ki n t nhiên và kinh t xã h i c a Vùng ð ng b ng B c b * CDCCHXK t nhóm hàng thô, sơ ch sang nhóm hàng ch bi n và tinh ch (xét 3.1.1 V v trí ñ a lý, ñi u ki n t nhiên và khí h u, dân s theo cơ c u m t hàng xu t kh u theo tiêu chu n ngo i thương SITC3). Vùng ðBBB là vùng châu th r ng l n mi n B c nư c ta, phía B c và phía Tây 100,0 giáp mi n Trung du và mi n núi thu c vùng Tây B c B c b . Phía ðông và ðông nam 90,0 80,0 ti p giáp bi n ðông. Phía Nam ti p giáp B c Trung b . ð n nay vùng ðBBB 11 t nh 70,0 60,0 78,0 Ty trong nhom che bien hay tinh 63,8 67,8 và thành ph ñó là Th ñô Hà N i ( bao g m c t nh Hà Tây cũ), Vĩnh Phúc, H i 50,0 64,4 70,0 76,0 che Ty trong nhom hang tho,so 40,0 che(%) Phòng, H i Dương, Hưng Yên, B c Ninh, Hà Nam, Nam ð nh, Thái Bình, Ninh Bình 30,0 20,0 và Qu ng Ninh( m i vào năm 2008). 10,0 19,6 22,6 20,5 16,5 14,8 14,6 - 3.1.2 Vai trò c a vùng ðBBB trong phát tri n kinh t c a c nư c 2 003 2 004 2 005 2 006 2 007 2 008 Vùng kinh t ðBBB ñư c t p trung cho phát tri n và ñ u tư v i vai trò c a Hình 3.3:T tr ng c a hai nhóm hàng thô, sơ ch và nhóm hàng ch bi n vùng kinh t d n ñ u trong c nư c, ñi ñ u trong phát tri n kinh t và công nghi p và tinh ch vùng ðBBB 2003-2008 hóa cũng như ñi ñ u trong h i nh p qu c t . Ngu n: S li u s d ng cho hình v ñư c tác gi tính toán t s li u xu t kh u 3.1.3 L i th c a vùng ð ng b ng B c B trong phát tri n kinh t nói chung và vùng ðBBB- V thương m i và giá c - T ng c c Th ng kê xu t kh u cũng như thu hút ñ u tư nư c ngoài (FDI) nói riêng. 3.2.1.4 Phân tích CDCCHXK c a vùng ðBBB b ng h s tương quan gi a các T ñi u ki n t nhiên xã h i nói trên ñã mang l i cho vùng ðBBB nh ng l i th RCA c a các nhóm hàng xu t kh u. hơn các vùng khác ñ i v i tăng trư ng và phát tri n kinh t hay c th là xu t kh u và Nghiên c u tính h s tương quan RCA c a m t s các m t hàng xu t kh u ch thu hút FDI. y u vùng ðBBB và c a các nhóm hàng xu t kh u phân lo i theo VSIC. H s tương 3.1.4 Ý nghĩa c a chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u vùng ð ng b ng B c B quan gi a gi a các RCA c a nhóm hàng xu t kh u theo SITC. K t qu tính toán cho trong ñi u ki n h i nh p kinh t qu c t th y có s chuy n d ch gi a các nhóm hàng xu t kh u trong ñó là t nhóm hàng thô Có th nói, CDCCHXK có ý nghĩa th c ti n r t l n v i vi c phát tri n và tăng sang nhóm hàng ch bi n và tinh ch m t cách khá m nh. trư ng kinh t không ch c a Vùng ðBBB mà còn có ý nghĩa ñ i v i s phát tri n 3.2.1.5 CDCCHXK c a vùng ðBBB thông qua h s ch t lư ng xu t kh u PRODY kinh t c a c nư c xu t phát t vai trò và t m quan tr ng c a Vùng. và EXPY 3.2 Th c tr ng thu hút và s d ng FDI v i chuy n d ch cơ c u hàng xu t K t qu cho th y cho th y có s chuy n d ch v m t ch t lư ng c a cơ c u hàng kh u vùng ðBBB giai ño n 2000-2008 xu t kh u vùng ðBBB gi a nhóm hàng có ch t lư ng xu t kh u th p sang các nhóm 3.2.1 Chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u vùng ðBBB giai ño n 2000-2008 hàng có ch t lư ng xu t kh u cao hơn. 3.2.1.1 Quy mô và tăng trư ng xu t kh u 3.2.2 FDI v i CDCCHXK vùng ðBBB Giá tr xu t kh u và tăng trư ng xu t kh u c a Vùng liên t c tăng lên t năm 3.2.2.1 Th c tr ng thu hút và s d ng FDI vùng ðBBB 2000 ñ n 2008. * Tình hình thu hút FDI 3.2.1.2 Chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u c a Vùng ðBBB v m t lư ng V thu hút FDI, vùng ðBBB là khu v c ñ ng th hai so v i thu hút FDI c a c 3.2.1.2.1 S thay ñ i v giá tr xu t kh u c a Vùng nư c, sau vùng ðông Nam B .
17 18 Dòng v n FDI vào Vi t Nam cũng như vào vùng ðBBB v n ch y u t p trung Xem xét v FDI th c hi n v i s thay ñ i s lư ng và ch ng lo i nhóm hàng hóa vào công nghi p ch bi n ch t o v i t tr ng 50,6%; b t ñ ng s n và d ch v lưu trú, xu t kh u ta th y cùng v i s tăng lên c a v n FDI ñ u tư vào vùng ðBBB giai ño n ăn u ng. FDI vào lĩnh v c nông, lâm nghi p và th y s n v n còn r t th p. 2003-2008 là s tăng lên v s lư ng m t xu t kh u c a vùng ðBBB và s xu t hi n • Tình hình FDI th c hi n vùng ðBBB. các nhóm m t hàng m i trong cơ c u xu t kh u không ph i là các s n ph m thô mà là V n th c hi n c a vùng ðBBB ñ t 27% t ng s v n ñăng ký c a Vùng, trong khi các s n ph m thu c nhóm ch bi n và ch bi n cao. ñó t l này c a mi n ðông Nam B là 32%, cao hơn 5%. N u xem xét s v n th c * Xu hư ng thay ñ i c a FDI và xu hư ng CDCCHXK vùng ðBBB 2003-2008 hi n c a Vùng so v i v n FDI th c hi n c a c nư c thì t l này còn th p hơn là 90,0 21,66% so v i ðông Nam B là 48,25%. Như v y v n th c hi n c a vùng ðBBB ch 80,0 g n b ng 50% v n th c hi n c a ðNB ñ ng th i th p hơn t l v n th c hi n c a c 70,0 T tr ng nhóm hàng xk thô/t ng xu t kh u c a c nư c là 34,37%. 60,0 Vùng(%) 50,0 T tr ng nhóm hàng ch * FDI th c hi n vùng ðBBB theo ngành biên/t ng xk c a c 40,0 Vùng(%) Có th nói, v n FDI th c hi n phân theo ngành c a Vùng giai ño n 2000-2008 v n 30,0 T tr ng FDI th c hi n c a bên nư c ngoài(%) t p trung ph n l n vào ngành công nghi p, kinh doanh b t ñ ng s n cùng các d ch v lưu 20,0 trú, ăn u ng mà ch y u t p trung m nh m Hà N i chi m 39% t ng FDI th c hi n. 10,0 - 3.2.2.2 FDI ñ u vào và ñ u ra v i tăng trư ng kinh t xã h i vùng ðBBB. 2 003 2 004 2 005 2 006 2 007 2 008 * FDI v i tăng trư ng kinh t vùng ðBBB. * FDI ñóng góp vào ngu n v n ñ u tư xã h i c a vùng ðBBB. Hình 3.10: M i quan h gi a FDI th c hi n và s thay ñ i c a Nhìn vào B ng 3.20 cho th y, khu v c FDI ñóng góp cho t ng v n ñ u tư xã h i cơ c u hàng xu t kh u c a vùng ðBBB ngày càng tăng lên t 8,9% năm 2003 ñ n 13% năm 2003, ti p t c Ngu n: S li u ñ v hình ñư c tính toán d a trên s li u xu t kh u t năm 2003-2008 tăng lên năm 2005 là 14,7% và 2007 là 17,7%. c a các nhóm hàng theo tiêu chu n SITC - V thương m i và giá c - T ng c c Th ng kê và s li u FDI th c hi n[4] * FDI và lao ñ ng vi c làm 3.2.2.3 M t s h n ch c a khu v c FDI 100,00 FDI ñ u tư nhi u cho lĩnh v c b t ñ ng s n, d ch v lưu trú mà t p trung Hà 90,00 N i là m t trong các t nh thu c Vùng và d n ñ u trong thu hút FDI.FDI ñ u tư nhi u 80,00 vào lĩnh v c ch bi n song công ngh c a khu v c FDI còn nhi u y u kém. FDI cũng 70,00 60,00 T tr ng FDI th c hi n vào không hư ng vào ñ u tư cho xây d ng vùng nguyên li u nói chung và xu t kh u nói ngành CNCB(%) 50,00 T tr ng xk nhóm ngành riêng. FDI ch y vào các ngành s n xu t hàng ñi n t nhưng ch hư ng vào ph c v th 40,00 CNCB (%) trư ng n i ñ a còn cho xu t kh u là r t ít. FDI ch y vào các khu v c ch tác, công 30,00 20,00 ngh cao Vi t Nam ñã ít l i ñang có xu hư ng gi m d n. Bên c nh ñó, s tăng cư ng 10,00 liên k t gi a các doanh nghi p c a Vi t Nam và nư c ngoài l i cũng b gi m sút th - hi n v n FDI hình th c liên doanh gi m t 70% xu ng 20% t 2000-2010 ñ i l i 2000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 doanh nghi p 100% l i tăng lên 70%.[73] 3.2.2.3 FDI v i CDCCHXK vùng ðBBBB. Hình 3.11: M i quan h gi a FDI th c hi n và t tr ng xu t kh u * S thay ñ i t tr ng xu t kh u c a khu v c FDI 2003-2008. nhóm ngành CNCB vùng ðBBB Ngu n: Ngu n s li u ñ v hình d a vào s li u tính toán c a tác gi B ng 3- Ph l c * FDI v i s thay ñ i s v lư ng và ch ng lo i nhóm hàng xu t kh u vùng ðBBB.
19 20 * FDI v i s CDCCHXK thông qua ch s PRODY và EXPY. cho k t qu B ng 3.26 như sau: FDI th c hi n v i CDCCHXK v ch t lư ng B ng 3.26: Tóm l i các k t qu nghiên c u chính v tác ñ ng c a FDI ñ n 25 CDCCHXK vùng ðBBB 20 Tóm t t các k t qu nghiên c u tác ñ ng c a FDI ñ n CDCCHXK EXPY(%) 15 1. K t qu phân tích th c tr ng v xu hư ng bi n ñ i c a t tr ng v n FDI th c hi n v i xu hư ng FDIth% thay ñ i c a t tr ng xu t kh u nhóm hàng thô, sơ ch (nhóm A) và nhóm hàng ch bi n(nhóm B); h 10 s ch t lư ng s n ph m xu t kh u EXPY d a vào s li u th c t : K t lu n v n FDI có cùng xu hư ng 5 v i nhóm B và EXPY nhưng không cùng xu hư ng v i nhóm A, ñi u này có nghĩa là FDI có tác ñ ng tích c c ñ n CDCCHXK. 0 2. Phân tích th c tr ng v n FDI ch y vào các t nh ðBBB làm gia tăng s lư ng và ch ng lo i s n 2003 2004 2005 2006 2007 2008 ph m xu t kh u t ch y u xu t kh u thô ñã xu t hi n ngày càng nhi u các s n ph m thu c nhóm ch bi n, hàm lư ng ch bi n cao cùng v i s gia tăng c a v n FDI. 3. Phân tích tác ñ ng c a cơ ch , chính sách thu hút và qu n lý FDI t i CDCCHXK t ñó k t h p v i Hình 3.13: FDI th c hi n và s bi n ñ i c a EXPY theo năm k t qu ñ nh lư ng ñ có k t lu n xác ñáng hơn: có hai tác ñ ng tích c c và h n ch ñ n quá trình CDCCHXK. 3.2.3.4 M t s nh hư ng c a chính sách thu hút và qu n lý FDI t i CDCCHXK 4. K t qu phân tích tác ñ ng c a FDI t i CDCCHXK v m t ch t lư ng và m t s lư ng qua các mô * nh hư ng tích c c hình gi n ñơn: 4.1.Tác ñ ng tích c c Chính sách thu hút và qu n lý FDI ñã có tác d ng thu hút FDI vào các lĩnh v c - Kh ng ñ nh s nh hư ng tích c c c a v n FDI th c hi n t i s c i ti n cơ c u hàng xu t kh u c a s n xu t hàng xu t kh u mà ch y u là các s n ph m c a ngành công nghi p ch bi n Vùng ðBBB theo hư ng có hi u qu ñó là nâng cao ch t lư ng hàng xu t kh u trong ñó: + V n FDI th c hi n có tác ñ ng ñ n c m t ch t và lư ng c a CCHXK song nh hư ng ñ n m t ch t t ñó ñã có ñóng góp không nh thúc ñ y quá trình CDCCHXK c m t lư ng và ch t. lư ng rõ hơn m t lư ng. FDI ñ u ra bao g m GDP, GO và giá tr xu t kh u c a khu v c FDI có nh * M t s h n ch c a chính sách thu hút và qu n lý FDI có nh hư ng không t t hư ng v m t lư ng nhi u hơn m t ch t c a CCHXK. 4.2. M t h n ch c a tác ñ ng FDI ñ n CDCCHXK. ñ n CDCCHXK vùng ðBBB. - Chính sách thu hút và qu n lý FDI t i CDCCHXK còn nhi u h n ch - V n FDI có ñóng góp chưa nhi u cho nâng cao ch t lư ng c a s n ph m xu t - FDI v n chưa th c s ñóng góp nhi u cho nâng cao ch t lư ng hàng xu t kh u. - FDI ñóng góp chưa nhi u cho xu t kh u th hi n t l các s n ph m ñ u ra dành cho xu t kh u c a kh u mà ch y u là do y u t công ngh c a khu v c này: khu v c này còn th p. - Chưa có s t p trung cao cho chính sách thu hút, h tr và ưu ñãi v n FDI vào - ðóng góp c a FDI c ñ u vào và ñ u ra ñ n chuy n d ch v ch t lư ng c a nhóm 3 m t hàng(hàng ñi n t , máy tính và linh ki n; dây ñi n và cáp ñi n) chưa nhi u. lĩnh v c nông, lâm nghi p mà t p trung cho công ño n ch bi n sâu cho s n ph m. 4.3. M t s k t qu c th - Chính sách thu hút FDI cho phát tri n các ngành công nghi p ph tr chưa 1. Tăng 1% FDI v n th c hi n làm tăng 13,5% s chuy n d ch cơ c u t nhóm hàng thô, sơ ch sang nhóm hàng ch bi n và tinh ch . ñư c quan tâm.. 2. FDI th c hi n tăng 1000 USD thì t ng giá tr xu t kh u s tăng g p 2,5 l n tương ñương v i 2500 USD - Các chính sách thu hút FDI cũng chưa có s ch n l c do v y ñ FDI ch y vào 3.N u GDP c a khu v c FDI tăng 1tri u ñ ng s d n ñ n 0,74 ñ ng tăng lên c a ch t lư ng hàng hóa lĩnh v c b t ñ ng s n, d ch v thương m i, h t ng ñô th là các lĩnh v c không s n xu t kh u. 4. N u GO công nghi p c a khu v c FDI tăng 1 tri u ñ ng s d n ñ n EXPY tăng 0,18 ñ ng xu t ra hàng hóa xu t kh u mà ñòi h i nh p kh u l n thay vì ph i t p trung v n cho 5. N u FDI th c hi n tăng lên 1000 USD thì t ng VA c a s n ph m tăng 0,34 USD lĩnh v c s n xu t hàng xu t kh u và cao hơn là s n xu t hàng xu t kh u ch t lư ng 6.S tăng lên c a 1% FDI th c hi n cũng làm tăng m c thu nh p mang l i c a m t ñơn v s n ph m xu t kh u nhưng còn r t ít hay có th nói là không ñáng k . cao. 7. V n FDI th c hi n c a bên nư c ngoài vào lĩnh v c s n xu t máy tính và linh ki n tăng lên 1000 - Chính sách phân c p qu n lý ñã b c l nh ng h n ch . USD thì ch t lư ng c a nhóm hàng này tăng 0,12 USD 8. N u xu t kh u v máy tính và linh ki n c a khu v c FDI tăng lên 1000 USD thì ch t lư ng c a nhóm hàng - Chính sách thu hút FDI không có ñ nh hư ng ngành, không xem xét ñ n m i liên này tăng lên 0,00286 USD. 9. N u xu t kh u c a khu v c FDI tăng lên 1% thì d n ñ n s chuy n d ch cơ c u t nhóm hàng thô, sơ ch k t chung c a t ng th Vùng ñã d n ñ n k t qu các ñ a phương thu hút tràn lan v n FDI. sang nhóm hàng ch bi n và tinh ch là 4,9% 3.3 Áp d ng các mô hình lý thuy t trong th c ti n FDI v i CDCCHXK vùng ðBBB. * T ng h p các k t qu c a các mô hình ñánh giá tác ñ ng c a FDI v i Ngu n: T ng h p c a tác gi CDCCHXK v m t ch t và lư ng. K t qu c a các mô hình h i quy tương quan t mô hình 2.9 ñ n mô hình 2.22
21 22 Nghiên c u ñưa ra 7 căn c ñ xây d ng ñ nh hư ng thu hút FDI m t cách h p lý. CHƯƠNG 4 4.3.2 D báo FDI th c hi n c a bên nư c ngoài giai ño n 2010-2020. D a vào k t qu c a các mô hình ñã th c hi n và thay các giá tr xu t kh u các KI N NGH VÀ GI I PHÁP TĂNG CƯ NG THU HÚT FDI m t hàng c a vùng ðBBB ñã ñư c d báo cho giai ño n 2010-2020 ta s có ñư c s PH C V CHO CHUY N D CH CƠ C U HÀNG XU T KH U v n FDI th c hi n c a bên nư c ngoài c n thu hút trong các giai ño n ti p theo( Xem VÙNG ð NG B NG B C B B ng 4.4 và 4.5 trang 156 và 157). 4.1 ð nh hư ng và m c tiêu chung c a Nhà nư c 4.3.3 ð nh hư ng thu hút FDI ph c v cho CDCCHXK vùng ðBBB 2010-2020 4.1.1 V xu t kh u, chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u vùng ð ng b ng B c Theo tác gi c n hư ng t p trung thu hút và s d ng FDI ñ thúc ñ y b 2006-2010 và ñ nh hư ng 2020. CDCCHXK theo hư ng ñ m b o s gia tăng v giá tr xu t kh u tuy nhiên quan tr ng 4.1.2 M c tiêu ñ nh hư ng phát tri n ngành hơn nhi u ñó là s d ng FDI hi u qu ñ ngu n v n này ñóng góp th c s cho nâng 4.1.3 ð nh hư ng c a Nhà nư c v thu hút FDI, nâng cao ch t lư ng xu t cao ch t lư ng xu t kh u, nâng cao ch s PRODY và EXPY b i vì ch t lư ng xu t kh u thúc ñ y CDCCHXK. kh u m i là v n ñ c t lõi c a xu t kh u b n v ng c a Vi t Nam nói chung và vùng 4.1.4 Quan ñi m c a tác gi v ñ nh hư ng thu hút FDI ph c v cho ðBBB nói riêng. CDCCHXK vùng ðBBB * ð nh hư ng kêu g i FDI c th cho t ng nhóm ngành hàng xu t kh u Theo tác gi giai ño n 2010-2015 cơ c u hàng xu t kh u c a Vùng v n ph i bao - ð i v i s n xu t g o, cà phê, chè, d t may, giày dép, th công m ngh , nhóm g m ch y u là các m t hàng có l i th so sánh chi m trên 70% t ng cơ c u. Tuy hàng ñi n t , máy tính và linh ki n, dây và cáp ñi n. nhiên, c n có s chuy n hư ng sang tăng hàm lư ng ch bi n m t cách m nh m 4.4 Gi i pháp thu hút và s d ng FDI ph c v cho CDCCHXK vùng ðBBB. giai ño n 2015-2020. V thu hút FDI giai ño n 2010-2020 c n hư ng vào các ngành 4.4.1 Gi i pháp gi i quy t t t cơ ch ph i h p qu n lý cho c p ñ Vùng hàng ñã l a ch n trong l trình chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u c a Vùng kèm theo Th nh t: Th c hi n t t cơ ch ph i h p cơ quan qu n lý c p vùng. các m c tiêu c th v t tr ng xu t kh u, v nâng cao ch t lư ng hay VA c a s n Th hai: Các ñ a phương trong Vùng c n có các ñi u ch nh phù h p ñ ñi theo ph m cùng v i các m c tiêu ñ c thù c a t ng ngành( ñ nh hư ng c th s ñư c tác m c tiêu, ñ nh hư ng phát tri n chung c a c Vùng. gi ti p t c làm rõ m c 4.3.3) 4.4.2 Các gi i pháp thu hút và s d ng FDI thúc ñ y CDCCHXK theo hư ng 4.2 L trình chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u vùng ðBBB giai ño n 2010-2020. nâng cao ch t lư ng c a cơ c u hàng xu t kh u vùng ðBBB 4.2.1 Các căn c cơ b n ñ xác ñ nh l trình CDCCHXK * Nhóm gi i pháp chung Trong m c này, nghiên c u nêu ra 9 căn c ñ xác ñ nh và tính toán cho l trình * Nhóm gi i pháp thu hút và s d ng FDI ñ nâng cao hàm lư ng ch bi n s u CDCCHXK m t cách h p lý. c a s n ph m thu c ngành ch bi n nông s n. 4.2.2 D báo cơ c u hàng xu t kh u vùng ðBBB giai ño n 2010-2020. * Nhóm gi i pháp thu hút và s d ng FDI cho phát tri n nhóm ngành hàng có 4.2.3 L trình CDCCHXK giai ño n 2010-2020 hàm lư ng công ngh , k thu t cao L trình CDCCHXK giai ño n 2010-2020 c a vùng ðBBB ñư c t ng h p l i * Nhóm gi i pháp phát tri n các ngành công nghi p h tr cho khu v c doanh trong B ng 4.2. nghi p FDI L trình xu t kh u c a vùng ðBBB t nay cho ñ n 2020 s t p trung có tr ng * Nhóm gi i pháp ti p t c dành ưu ñãi và khuy n khích doanh nghi p FDI m nh m ñi m và ch y u 14 m t hàng/29 nhóm m t hàng trong cơ c u xu t kh u cũ. hơn n a ñ xu t kh u theo ñ nh hư ng c a chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u c a Vùng. 4.3 ð nh hư ng thu hút FDI nh m ph c v cho quá trình CDCCHXK vùng + Ưu ñãi v chuy n giao công ngh cao s n xu t hàng xu t kh u ðBBB 2010- 2020 * Nhóm gi i pháp l a ch n dòng FDI phù h p cho thúc ñ y c i ti n cơ c u hàng 4.3.1 Các căn c xác ñ nh ñ nh hư ng thu hút FDI xu t kh u
23 24 * Nhóm gi i pháp công ngh c a khu v c FDI ph c v cho CDCCHXK KI N NGH V CÁC NGHIÊN C U TI P THEO K T LU N Bên c nh các k t qu ñ t ñư c, Nghiên c u còn có h n ch do chưa có ñư c s li u Qua m t quá trình nghiên c u, ñ tài ñã ñ t ñư c m t s k t qu , trư c tiên là các nh p kh u hàng hóa trung gian cho s n xu t các m t hàng xu t kh u c a khu v c FDI phân tích và làm rõ m i quan h hay vai trò c a FDI ñ i v i CDCCHXK c v s lư ng vùng ðBBB ñ ñánh giá tác ñ ng c a y u t này ñ n vi c nâng cao ch t lư ng c a hàng và ch t lư ng v m t lý lu n ñ t ñó làm cơ s ñánh giá trong th c ti n. Ti p theo là xu t kh u. N u có ñ s li u, các nghiên c u ti p theo có th ñánh giá t l xu t kh u/GO nghiên c u s d ng cách tính ch s ph c t p c a hàng hóa xu t kh u PRODY và ch s c a khu v c FDI vùng ðBBB ñ có nh n ñ nh chính xác hơn v ñóng góp FDI cho xu t ch t lư ng xu t kh u ñ tính toán cho r hàng hóa xu t kh u c a vùng ðBBB giai ño n kh u. N u có th thu th p ñư c s li u FDI th c hi n c a bên nư c ngoài cho t ng ngành 2003-2008, t ñó ñưa ra các nh n xét v CDCCHXK c a Vùng v m t ch t lư ng. ðây hàng, nhóm ngành hàng m t cách ñ y ñ và có h th ng thì có th tính toán và xây d ng ñư c coi là cách xác ñ nh mang tính ñ nh lư ng và ñ y ñ hơn v m t ch t lư ng c a thêm mô hình ki m ñ nh c a FDI th c hi n c a bên nư c ngoài t i s chuy n d ch cơ c u hàng hóa xu t kh u thay vì ch nh n xét v t tr ng c a các nhóm m t hàng ph bi n hàng xu t kh u v i bi n ñ c l p là FDI th c hi n c a bên nư c ngoài và bi n ph thu c là Vi t Nam t trư c ñ n nay. K t qu tính toán các ch s này có th s d ng ñư c ñ làm h s tương quan c a các RCA c a các nhóm ngành hàng c a vùng ðBBB v i s quan sát cách phân lo i m i v cơ c u hàng hóa xu t kh u bên c nh các cách phân lo i truy n là 33 nhóm ngành hàng xu t kh u c a vùng ðBBB. th ng theo SITC, VSIC. Thêm vào ñó tính toán h s tương quan gi a các RCA (h s l i Các nghiên c u sau này có th m r ng nghiên c u theo hư ng thu th p thêm s li u th so sánh hi n h u) c a hàng hóa xu t kh u ñ rút ra k t lu n xác ñáng hơn v chuy n ho c có th ti n hành ñi u tra ñ có s li u sơ c p ph c v cho các tính toán và ñánh giá d ch cơ c u hàng xu t kh u thay vì nh n xét d a vào t tr ng c a h u h t các nghiên c u mà nghiên c u này còn chưa th c hi n ñư c. Ngoài ra n u có ñ s li u thì còn nhi u trong và ngoài nư c v CDCCHXK. hư ng m ra cho các nghiên c u sau t ñ tài này như có th ti p t c nghiên c u tác ñ ng Ti p ñ n, nghiên c u ti n hành ñánh giá tác ñ ng c a v n FDI bao g m c y u t c a FDI m c ñ sâu, chi ti t hơn c a quá trình CDCCHXK, c th là có th xem xét ñ u vào và ñ u ra ñ n chuy n d ch cơ c u hàng xu t kh u c a Vùng c v m t s lư ng tr m i quan h c a FDI v i nâng cao ch t lư ng c a t ng m t hàng ví d như FDI v i nâng giá xu t kh u và ch t lư ng c a cơ c u hàng xu t kh u thông qua các mô hình ki m ñ nh cao ch t lư ng h t g o, chè xu t kh u, hàng th công.. c a Vùng ho c trên quy mô c ñơn gi n. Vi c nghiên c u phân tách riêng v s v n FDI th c hi n c a bên ñ i tác nư c nư c… cũng như tính toán các ch tiêu VA, IC c a các m t hàng này ñ có các ñánh giá ngoài cho th y k t qu chính xác hơn và t o căn c xác ñáng cho vi c ñưa ra các gi i sâu hơn v m c ñ CDCCHXK. pháp và ho ch ñ nh chính sách liên quan. N u có ñư c s li u ñi u tra v tài s n vô hình c a khu v c FDI vùng ðBBB. Các Kh ng ñ nh tác ñ ng tích c c c a FDI ñ n CDCCHXK v c m t s lư ng và ch t nghiên c u sau cũng có th ñi sâu vào phân tích và ñánh giá th c tr ng v tác ñ ng c a lư ng song c n có các gi i pháp m nh ñ s d ng ñư c ngu n v n này ñ làm tăng ch t y u t công ngh c a FDI ñ n CDCCHXK chi ti t cho t ng nhóm ngành cũng như áp lư ng c a CCHXK m nh nhi u hơn n a, vì ñây m i là cái ñích cu i cùng ñ ñ t ñư c d ng mô hình ki m ñ nh tác ñ ng trên m t cách khách quan. N u có s li u v v v n m t cơ c u hàng xu t kh u hi u qu và b n v ng. FDI th c hi n ph n bên nư c ngoài c a các hình th c ñ u tư 100%, liên doanh, M&A… thì các nghiên c u ti p theo có th ñánh giá rõ hơn vai trò c a các hình th c này và ñưa ra các khuy n ngh có căn c xác ñáng cho chính sách thu hút FDI c a Nhà nư c theo hình th c ñ u tư FDI.