Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Đầu tư trực tiếp nước ngoài với phát triển bền vững tại vùng đồng bằng sông Hồng

1<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> PHẦN MỞ ĐẦU<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN<br /> 1. Tính cấp thiết của luận án<br /> Vùng ĐBSH có dân cư đông đúc, có lịch sử phát triển lâu đời gắn với công<br /> cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước. Bên cạnh đó, vùng ĐBSH có Thủ đô Hà Nội và<br /> các tỉnh, thành phố quan trọng như thành phố Hải Phòng, tỉnh Quảng Ninh... đã tạo<br /> cho vùng có vị trí, vai trò quan trọng, là vùng trung tâm đầu não về chính trị, kinh<br /> tế, văn hóa và khoa học công nghệ của cả nước. Với các cơ quan Trung ương, các<br /> <br /> §ÇU T¦ TRùC TIÕP N¦íC NGOµI VíI PH¸T TRIÓN<br /> BÒN V÷NG T¹I VïNG §åNG B»NG S¤NG HåNG<br /> <br /> trung tâm điều hành của nhiều tổ chức kinh tế và các trung tâm, cơ sở đào tạo,<br /> nghiên cứu và triển khai lớn của quốc gia, Vùng ĐBSH đã, đang và sẽ tiếp tục giữ<br /> vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp phát triển của cả nước.<br /> <br /> 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án<br /> 2.1. Mục tiêu nghiên cứu<br /> 2.1.1. Mục tiêu tổng quát<br /> Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về đầu tư trực tiếp nước ngoài<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ<br /> <br /> với phát triển bền vững vùng và đề xuất giải pháp nhằm hướng đầu tư trực tiếp<br /> nước ngoài đóng góp nhiều hơn vào phát triển bền vững vùng Đồng bằng sông<br /> Hồng đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.<br /> 2.1.2. Mục tiêu cụ thể<br /> Thứ nhất: Góp phần làm sáng tỏ những vấn đề cơ bản về đóng góp của đầu tư<br /> trực tiếp nước ngoài vào phát triển bền vững một vùng kinh tế.<br /> Thứ hai: Phân tích thực trạng về đóng góp của đầu tư trực tiếp nước ngoài vào<br /> các tỉnh vùng Đồng bằng sông Hồng.<br /> <br /> HÀ NỘI – 2016<br /> <br /> Thứ ba: Xác định hệ thống quan điểm, Xây dựng định hướng, đề xuất các giải<br /> pháp nhằm nâng cao đóng góp của đầu tư trực tiếp nước ngoài vào các tỉnh vùng<br /> đồng bằng sông Hồng.<br /> <br /> 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu<br /> Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về đầu tư trực tiếp nước ngoài với phát<br /> triển bền vững một vùng kinh tế.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Nghiên cứu kinh nghiệm trong nước và thế giới về phát triển bền vững vùng<br /> và rút ra bài học cho vùng đồng bằng sông Hồng.<br /> Phân tích thực trạng đóng góp của đầu tư trực tiếp nước ngoài vào phát triển<br /> bền vững vùng đồng bằng sông Hồng.<br /> Đề xuất các giải pháp nhằm tăng đóng góp của đầu tư trực tiếp nước ngoài<br /> vào phát triển bền vững vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2020, tầm nhìn<br /> đến 2030.<br /> <br /> 3. Câu hỏi nghiên cứu<br /> <br /> 3<br /> <br /> môi trường được thể hiện thông qua các tiêu chí: tiêu tốn năng lượng, mức độ ô<br /> nhiễm và chất thải.<br /> - Về không gian: Luận án nghiên cứu đầu tư trực tiếp nước ngoài với PTBV ở<br /> vùng ĐBSH, trên địa bàn 11 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là Hà Nội, Hải<br /> Phòng, Hải Dương, Hưng Yên, Quảng Ninh, Bắc Ninh, Hà Nam, Thái Bình, Nam<br /> Định, Ninh Bình,Vĩnh Phúc nhưng không đi sâu vào từng tỉnh của vùng.<br /> - Về thời gian nghiên cứu:<br /> Luận án nghiên cứu FDI với PTBV tại vùng ĐBSH với số liệu thực tế trong<br /> <br /> Phát triển bền vững vùng kinh tế là gì?<br /> <br /> giai đoạn từ năm 2004 đến năm 2014 và đề xuất đến năm 2020 tầm nhìn 2030<br /> <br /> Các tiêu chí đánh giá đóng góp của đầu tư trực tiếp nước ngoài đối với phát<br /> <br /> 5. Những đóng góp của đề tài<br /> <br /> triển bền vững vùng đồng bằng sông Hồng là gì ?<br /> Đầu tư trực tiếp nước ngoài có đóng góp như thế nào đối với phát triển bền<br /> vững tại vùng đồng bằng sông Hồng?<br /> Làm thế nào để tiếp tục thu hút và gia tăng mức đóng góp của đầu tư trực<br /> tiếp nước ngoài vào phát triển bền vững vùng đồng bằng sông Hồng ?<br /> <br /> 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu<br /> 4.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu của luận án sẽ tập trung vào nghiên cứu những đóng<br /> góp của đầu tư trực tiếp nước ngoài đối với phát triển bền vững tại một vùng kinh<br /> <br /> 5.1. Về mặt lý luận:<br /> + Làm rõ nội hàm của phát triển bền vững vùng kinh tế.<br /> + Khái niệm và làm rõ sự cần thiết của việc đầu tư trực tiếp nước ngoài cần<br /> đóng góp vào phát triển bền vững vùng kinh tế<br /> + Xây dựng khung phân tích đánh giá đóng góp của FDI vào phát triển bền<br /> vững vùng kinh tế.<br /> + Rút ra những bài học kinh nghiệm về thu hút FDI với phát triển bền vững<br /> vùng từ các vùng kinh tế khác, bổ sung vào lý luận về FDI với PTBV vùng ĐBSH.<br /> <br /> 5.2. Về mặt thực tiễn:<br /> + Làm rõ thực trạng đóng góp của FDI vào PTBV ở vùng ĐBSH, phân tích<br /> <br /> tế.<br /> <br /> 4.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> - Về nội dung:<br /> + Đóng góp của đầu tư trực tiếp nước ngoài đối với phát triển bền vững về<br /> kinh tế được thể hiện thông qua các tiêu chí: tăng trưởng kinh tế, tăng năng suất lao<br /> động và chuyển dịch cơ cấu kinh tế.<br /> + Đóng góp của đầu tư trực tiếp nước ngoài đối với phát triển bền vững về xã<br /> hội được thể hiện thông qua các tiêu chí: chuyển dịch cơ cấu việc làm, thu nhập<br /> bình quân đầu người và hệ số bất bình đẳng thu nhập (GNI).<br /> + Đóng góp của đầu tư trực tiếp nước ngoài đối với phát triển bền vững về<br /> <br /> các yếu tố ảnh hưởng, những hạn chế và nguyên nhân của nó.<br /> + Đề xuất những định hướng và giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh đóng góp<br /> FDI vào PTBV ở vùng ĐBSH trong thời gian tới.<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6. Kết cấu của luận án<br /> Ngoài lời phần mở đầu và kết luận, nội dung luận án được chia làm 4 chương:<br /> Chương 1: Tổng quan về tình hình nghiên cứu liên quan đến đầu tư trực<br /> tiếp nước ngoài với phát triển bền vững vùng kinh tế<br /> Chương 2: Cơ sở lý luận về Đầu tư trực tiếp nước ngoài với phát triển<br /> bền vững vùng kinh tế<br /> Chương 3: Thực trạng Đầu tư trực tiếp nước ngoài với phát triển bền<br /> vững tại vùng Đồng bằng sông Hồng giai đoạn 2003 - 2014<br /> Chương 4: Định hướng và giải pháp tăng cường Đầu tư trực tiếp nước<br /> ngoài với phát triển bền vững tại vùng Đồng bằng sông Hồng<br /> <br /> CHƯƠNG I<br /> TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN<br /> ĐÓNG GÓP CỦA ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI VÀO<br /> PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG VÙNG KINH TẾ<br /> 1.1. Các nghiên cứu nước ngoài<br /> 1.1.1. Các nghiên cứu có liên quan đến đóng góp của đầu tư trực tiếp nước<br /> ngoài vào phát triển bền vững về kinh tế<br /> Nghiên cứu của De Mello (1999) lấy mẫu ở 16 nước phát triển và 17 nước<br /> đang phát triển, ông đã chỉ ra rằng: FDI ròng có hiệu quả tích cực và quan trọng đối<br /> với tăng trưởng kinh tế thời kỳ 1970 – 1990.<br /> Nghiên cứu của Campos và Kionoshita (2002) với mẫu nghiên cứu nhỏ hơn,<br /> bao gồm 25 nước Trung và Đông Âu, cùng các nước có nền kinh tế đang chuyển<br /> đổi thuộc Liên Xô cũ, các tác giả cho rằng "FDI có tác động tích cực đến tăng<br /> trưởng kinh tế tại các nước có nền kinh tế đang chuyển đổi".<br /> Nghiên cứu của Li và Liu (2005) qua khảo sát 88 quốc gia có tiếp nhận FDI<br /> (bao gồm cả nước phát triển và đang phát triển) đã chỉ ra rằng, FDI và tăng trưởng<br /> kinh tế có mối quan hệ mật thiết với nhau.<br /> Nghiên cứu của Buckley et al (2002) là một trong rất ít các nghiên cứu cho<br /> rằng FDI tác động đến tăng trưởng kinh tế thấp hơn so với đầu tư trong nước của<br /> Trung Quốc.<br /> Như vậy có thể thấy rằng các nghiên cứu nước ngoài về đóng góp của FDI vào<br /> phát triển bền vững về kinh tế của các tác giả chủ yếu tập trung nghiên cứu đóng<br /> góp của FDI vào thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.<br /> <br /> 1.1.2. Các nghiên cứu có liên quan đến đóng góp của đầu tư trực tiếp nước<br /> ngoài vào phát triển bền vững về xã hội<br /> Zhao (2001) đưa ra giả thuyết rằng, trong một nền kinh tế đặc trưng bởi phân<br /> khúc thị trường lao động và chi phí thay đổi việc làm cao thì FDI có thể làm tăng<br /> giá cả của lao động có tay nghề cao.<br /> <br /> 6<br /> <br /> 7<br /> <br /> Slaughter (2002) đánh giá tác động của các công ty đa quốc gia đến cả cầu và<br /> <br /> Lê Hữu Nghĩa (2013), ‘‘Đánh giá tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài đến<br /> <br /> cung lao động có kỹ năng của thị trường lao động nước chủ nhà. Ông đã sử dụng<br /> <br /> năng suất lao động và trình độ công nghệ của các công ty ở Việt Nam ’’, Dự án điều<br /> <br /> một bộ dữ liệu cho giai đoạn 1982 - 1990 của 7 ngành công nghiệp thuộc 16 nước<br /> <br /> tra cơ bản nguồn vốn sự nghiệp kinh tế năm 2013<br /> <br /> phát triển và đang phát triển để hồi qui mối quan hệ giữa tiền lương và sự hiện diện<br /> của các doanh nghiệp nước ngoài<br /> Lipsey và Sjoholm (2004) xem xét tác động của FDI vào vốn con người của<br /> <br /> Tác giả Trần Thị Tuyết Lan (2014) trong luận án tiến sĩ “Đầu tư trực tiếp nước<br /> ngoài theo hướng phát triển bền vững ở vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ”, Học viện<br /> Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Đây là nghiên cứu mới nhất về mối quan hệ giữa<br /> <br /> các nước chủ nhà bằng cách kiểm định sự khác biệt trong mức lương giữa các công<br /> <br /> đầu tư trực tiếp nước ngoài với phát triển bền vững.<br /> <br /> ty trong nước và công ty nước ngoài ở Indonesia.<br /> <br /> 1.2.2. Các nghiên cứu trong nước có liên quan đến đóng góp của đầu tư<br /> <br /> 1.1.3. Các nghiên cứu có liên quan đến đóng góp của đầu tư trực tiếp nước<br /> <br /> trực tiếp nước ngoài đối với phát triển bền vững về xã hội<br /> <br /> ngoài vào phát triển bền vững về môi trường<br /> International Institute for Sustainable Development (3/2010), Attracting and<br /> Crowding for Low-carbon Development, Canada. Tác giả Oshani Perera, Tổ chức<br /> IISD, phân tích các yêu cầu của phát triển kinh tế tại các nước đang phát triển gắn<br /> với giảm thiểu khí thải cácbon, trên cơ sở đưa ra các điều kiện môi trường tại các<br /> nƣớc phát triển.<br /> Hieke Baumuller, tổ chức Chatham House “Xây dựng một tương lai ít các –<br /> bon cho Việt Nam, những yêu cầu công nghệ nhằm giảm thiểu và thích ứng với<br /> biến đổi khí hậu” (2010).<br /> Trong “Chương trình nghị sự 21 của Việt Nam có đƣa ra nhiều vấn đề cần ưu<br /> tiên để thực hiện Phát triển bền vững, trong đó năm lĩnh vực cần được ưu tiên để<br /> Phát triển bền vững về kinh tế<br /> <br /> 1.2. Các nghiên cứu trong nước<br /> 1.2.1. Các nghiên cứu trong nước có liên quan đến đóng góp của đầu tư<br /> trực tiếp nước ngoài vào phát triển bền vững về kinh tế<br /> Lê Xuân Bá (2006), trong nghiên cứu “ Tác động của đầu tư trực tiếp nước<br /> ngoài tới tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam” đã kết hợp cả ba phương pháp nghiên<br /> cứu là phân tích định tính qua số liệu thống kê; điều tra bằng bảng hỏi và phân tích<br /> định lượng nhằm đánh giá tác động của FDI tới tăng trưởng kinh tế nước ta thông<br /> qua hai kênh quan trọng là vốn đầu tư và tác động tràn.<br /> <br /> Tác giả Tạ Đình Thi (2007) với luận án tiến sĩ “ Chuyển dịch cơ cấu kinh tế<br /> trên quan điểm phát triển bền vững của vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ - Việt<br /> Nam” của trường Đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội đã làm rõ những vấn đề chủ<br /> yếu về lý luận và thực tiến liên quan đến cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế,<br /> phát triển bền vững, chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên quan điểm phát triển bền vững;<br /> xây dựng được các nhóm chỉ tiêu đánh giá sự bền vững của chuyển dịch cơ cấu kinh<br /> tế về kinh tế, xã hội, môi trường.<br /> <br /> 8<br /> <br /> 9<br /> <br /> 1.2.3. Các nghiên cứu trong nước có liên quan đến đóng góp của đầu tư<br /> <br /> tiếp nước ngoài đối với kinh tế Việt Nam trong những năm qua” thừa nhận tính hai<br /> <br /> trực tiếp nước ngoài đối với phát triển bền vững về môi trường<br /> <br /> mặt của FDI đối với phát triển kinh tế nước ta trong những năm qua và cho rằng:<br /> <br /> Trong nghiên cứu của Lê Minh Tú ( 2012) về “ Thu hút đầu tư trực tiếp nước<br /> <br /> một mặt, FDI có đóng góp quan trọng cho tăng trưởng kinh tế, góp phần thúc đẩy<br /> <br /> ngoài các-bon thấp (Low-carbon FDI) cho triển bền vững ở Việt Nam”. Tác giả đã<br /> <br /> chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng vốn đầu tư, tăng thu ngân sách nhà nước; nâng cao<br /> <br /> khẳng định: Do quá coi trọng vào việc thu hút FDI mà Việt Nam trong một thời<br /> <br /> năng lực sản xuất công nghiệp, tăng kim ngạch xuất khẩu; tạo việc làm, nâng cao<br /> <br /> gian khá dài đã chưa quan tâm trong việc đánh giá, thẩm định các dòng vốn FDI. Và<br /> <br /> chất lượng nguồn nhân lực; thúc đẩy chuyển giao công nghệ.<br /> <br /> hậu quả là dòng vốn FDI vào Việt Nam rất đáng kể nhưng chưa bảo vệ môi trường,<br /> <br /> Trong khi đó tác giả Nguyễn Minh Tuấn trong nghiên cứu “Tác động ngược<br /> <br /> phần lớn đó là các dự án nhằm khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên quốc gia và<br /> <br /> của hoạt động ĐTNN tới sự phát triển bền vững ở Việt Nam” (2010), một mặt, thừa<br /> <br /> có những ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường.<br /> <br /> nhận những đóng góp của FDI đối với nền kinh tế và cho rằng vốn FDI là một phần<br /> <br /> Đề tài đã xây dựng các nhận biết về mặt lý thuyết dòng LCF, và kiểm chứng,<br /> <br /> quan trọng đối với kinh tế - xã hội của các quốc gia nói chung và đối với các nước<br /> <br /> nhận diện bước đầu trong môi trường Việt Nam, lấy thành phố Hà Nội để nghiên<br /> <br /> thế giới thứ 3, các nước đang phát triển như Việt Nam - nơi mà khả năng tích luỹ<br /> <br /> cứu thực nghiệm.<br /> <br /> vốn còn rất hạn chế. Mặt khác, tác giả cũng đi sâu phân tích những tác động ngược<br /> <br /> Trong nghiên cứu “Chính sách thu hút FDI cho phát triển kinh tế có cường độ<br /> <br /> lại.<br /> <br /> carbon thấp: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam” của Tiến sĩ Nguyễn<br /> <br /> 1.3. Những kết luận rút ra và khoảng trống nghiên cứu của luận án<br /> <br /> Thị Kim Anh ( 2014) , Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhận<br /> <br /> 1.3.1. Đánh giá chung các nghiên cứu về FDI với PTBV đã được công bố<br /> <br /> định: Trong một vài thập kỷ gần đây, các nước có nền kinh tế phát triển kinh tế đều<br /> hướng tới một nền kinh tế “xanh” hay còn gọi là “nền kinh tế carbon/carbon thấp”<br /> để đảm bảo phát triển bền vững lâu dài ở cả 3 trụ cột xã hội, kinh tế và môi trường.<br /> <br /> 1.2.4. Các nghiên cứu khác có liên quan đến đóng góp của đầu tư trực tiếp<br /> nước ngoài đối với phát triển bền vững về kinh tế - xã hội và môi trường<br /> Nghiên cứu của Nguyễn Quang Hồng “ Phát triển công nghiệp phụ trợ: Giải<br /> pháp quan trọng đối với DNVN trong việc hấp thụ công nghệ từ FDI” (2009) cho<br /> rằng đóng góp lớn nhất của FDI đối với các quốc gia đang phát triển, bởi công nghệ<br /> và kỹ năng quản lý hiện đại không chỉ nằm lại trong các doanh nghiệp FDI mà còn<br /> có tác động lan toả sang các doanh nghiệp nội địa thông qua chuyển giao công<br /> nghệ, thông qua quá trình di chuyển lao động giữa hai khu vực, quá trình cạnh<br /> tranh, học hỏi và đặc biệt là thông qua quá trình liên kết sản xuất công nghiệp phụ<br /> <br /> Hầu hết các công trình khoa học đều khẳng định FDI có tác động tích cực đến<br /> tăng trưởng, phát triển kinh tế của các nước tiếp nhận đầu tư.<br /> Hầu hết các công trình nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở việc đánh giá tác động<br /> của FDI đến từng khía cạnh đơn lẻ của phát triển bền vững.<br /> Vì vậy một trong những vấn đề đặt ra cần nghiên cứu tiếp là phải nghiên cứu<br /> một cách toàn diện và có hệ thống về đóng góp của FDI vào PTBV trên cả ba khía<br /> cạnh kinh tế, xã hội và môi trường trong điều kiện cụ thể của các nước đang phát<br /> triển trong bối cảnh mới của thế giới ngày nay.<br /> <br /> 1.3.2. Khoảng trống về lý luận và thực tiễn cần tiếp tục nghiên cứu<br /> Về mặt lý luận:<br /> (i) Xây dựng khái niệm, cấu thành nội dung phát triển bền vững vùng kinh tế.<br /> (ii) Xác định nội dung và các tiêu chí đánh giá đóng góp của FDI vào PTBV<br /> vùng kinh tế.<br /> <br /> trợ.<br /> Tác giả Trần Minh Tuấn (2010) trong nghiên cứu “ Tác động của đầu tư trực<br /> <br /> (iii) Làm rõ những nhân tố ảnh hưởng đến đóng góp của FDI vào PTBV vùng<br /> <br />