Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Kinh tế quốc tế: Phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Kinh tế quốc tế "Phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào" được nghiên cứu với mục tiêu: Đề xuất những quan điểm và giải pháp nhằm phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của Lào đến năm 2025 và tầm nhìn đến 2030.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Kinh tế quốc tế: Phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN -------- -------- Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Ngô Thị Tuyết Mai Phitsanoukone Phonevilaysack Phản biện 1: Phản biện 2: PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG XUẤT KHẨU ĐIỆN NĂNG CỦA NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO Phản biện 3: Chuyên ngành : Kinh tế quốc tế Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án Mã số : 9310106 cấp Trường Đại học Kinh tế Quốc dân Vào hồi: ngày tháng năm 2021 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Có thế tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc gia - Thư viện Đại học Kinh tế Quốc dân HÀ NỘI - 2021
1 2 MỞ ĐẦU vào việc luận chứng một cách toàn diện cơ sở lý luận, thực tiễn, đánh giá một cách 1. Lý do chọn đề tài khách quan phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của nước CHDCND Lào. Đề tài luận án được lựa chọn xuất phát từ những lý do sau đây: 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án Thứ nhất, xuất phát từ vị trí, địa lý của CHDCND Lào. Lào là nước nằm sâu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu trong lục địa, không có đường thông ra biển và chủ yếu là đồi núi, 47% diện tích là Mục tiêu nghiên cứu của luận án là đề xuất quan điểm và giải pháp nhằm phát rừng. Lào nằm ở giữa tiểu vùng sông Mê Kông, giáp với Campuchia, Trung Quốc, triển bền vững xuất khẩu điện năng của Lào đến năm 2025 và tầm nhìn đến 2030. Myanmar, Thái Lan và Việt Nam. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Thứ hai, xuất phát từ chính sách phát triển kinh tế của Lào. Lào đã thay đổi - Hệ thống hóa và góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển chính sách kinh tế từ cơ chế kế hoạch tập trung sang nền kinh tế thị trường từ năm bền vững xuất khẩu điện năng của một quốc gia. 1986. Trong thập kỷ qua, Lào đã đạt được thành tích đáng kể về tăng trưởng kinh tế - Phân tích và đánh giá một cách khoa học và toàn diện thực trạng xuất khẩu trong khối ASEAN, với mức tăng trung bình 7,7% và GDP bình quân đầu người đạt bền vững điện năng của Lào giai đoạn 2007-2019. Chỉ rõ những kết quả đạt được, 2.577 USD vào năm 2018. Tuy nhiên, Lào vẫn phụ thuộc chủ yếu vào ngành nông những hạn chế còn tồn tại và các nguyên nhân gây ra những hạn chế đó. nghiệp (chiếm 17,3% GDP và 70% dân số - 6,85 triệu người năm 2018). - Đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển xuất khẩu Thứ ba, xuất phát từ những lợi thế của Lào đặc biệt là sản xuất và xuất khẩu bền vững điện năng của nước Lào trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế cho đến điện. Lào có địa hình đặc biệt nên đất nước Lào giàu tài nguyên thủy điện, Lào ngày năm 2025 và tầm nhìn 2030. càng đô thị hóa và hội nhập tốt hơn trong ASEAN, cũng như khu vực tiểu vùng sông 3. Câu hỏi nghiên cứu Mê Kông. Bên cạnh đó, với lợi thế nhiều sông, địa hình đồi núi (chiếm 80% của toàn Để đạt được các mục tiêu nghiên cứu cụ thể, luận án tập trung trả lời các câu bộ diện tích đất nước) và mật độ dân số thấp (27 người/km2); đặc biệt, với khí hậu hỏi nghiên cứu chính sau: nhiệt đới gió mùa, lượng mưa lớn nên tạo điều kiện thuận lợi cho Lào sản xuất thủy (1) Phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của một quốc gia được hiểu là gì? điện. Ngoài ra, sông Mê Kông chảy qua Lào, đóng góp ước tính 35% tổng dòng chảy (2) Những bài học kinh nghiệm nào ở nước ngoài có thể áp dụng cho phát của sông, và do đó, đây là một trong những nguồn chính để khai thác năng lượng triển bền vững xuất khẩu điện năng của Lào? thủy điện. (3) Thực trạng phát triển bền vững xuất khẩu điện năng tại Lào trong thời gian Lào hiện có nhiều nhà máy điện với công suất lắp đặt là 9.971 MW, công suất qua diễn ra như thế nào? Những thành tựu đã đạt được, những hạn chế và nguyên sản xuất là 52.211 GWh/năm. Sản xuất và xuất khẩu điện năng cũng là một trong nhân dẫn đến là gì? những lĩnh vực được Đảng và Nhà nước Lào coi là nhiệm vụ chính trị mang tầm (4) Để phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của Lào trong thời gian tới thì chiến lược trong sự phát triển kinh tế xã hội quốc gia, duy trì mối quan hệ chính trị cần có những quan điểm, chính sách giải pháp gì? đối ngoại. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án Cuối cùng, xuất phát từ khoảng trống nghiên cứu về phát triển bền vững xuất 4.1. Đối tượng nghiên cứu khẩu điện năng của nước CHDCND Lào. Cho đến nay, chưa có công trình nào đi sâu Nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của Lào.
3 4 4.2. Phạm vi nghiên cứu sách được các Bộ, chính quyền địa phương, doanh nghiệp cung cấp. - Về nội dung: Luận án nghiên cứu phát triển bền vững xuất khẩu điện năng 5.2. Phương pháp tổng hợp, xử lý thông tin và số liệu theo nghĩa, đó là quá trình vận động tăng trưởng xuất khẩu theo chiều hướng đạt Đối với thông tin và số liệu thứ cấp, sau khi thu thập được các tài liệu, thông được ba mục tiêu cơ bản: bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường. Sự phát triển tin và số liệu, tác giả tiến hành loại bỏ những tài liệu, thông tin và số liệu kém tin cậy bền vững thông qua hoạt động xuất khẩu điện năng đóng góp cho sự phát triển bền hoặc không cần thiết. Đồng thời, tác giả thu thập bổ sung thêm thông tin và số liệu vững của quốc gia nói chung, ngành điện nói riêng. Luận án chỉ tập trung nghiên cứu cần thiết phục vụ quá trình nghiên cứu. Sau đó, tác giả sắp xếp lại, trình bày lại các các giải pháp về mặt chính sách, không đi sâu nghiên cứu các giải pháp mang tính kỹ thông tin theo trình tự để giải quyết nhiệm vụ nghiên cứu. thuật liên quan đến phát triển bền vững xuất khẩu điện năng. Đối với thông tin và số liệu sơ cấp, sau khi thu thập, tác giả kiểm tra lại các - Về không gian: Phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của Lào phiếu hỏi để kiểm tra tính đầy đủ của thông tin; sau đó, tác giả sắp xếp lại các thông - Về thời gian: Phân tích và đánh giá thực trạng phát triển bền vững xuất khẩu tin theo cây vấn đề (dựa trên mục tiêu nghiên cứu, khung lý thuyết và khung phân điện năng của Lào giai đoạn 2007-2019 và đề xuất quan điểm, giải pháp đến năm tích). Đối với những thông tin thu thập được từ các phiếu khảo sát, tác giả xử lý trên 2025, tầm nhìn 2030. phần mềm SPSS 20. - Về chủ thể nghiên cứu: Chủ thể thực hiện các chính sách, giải pháp là chính 6. Cấu trúc của Luận án phủ Lào và chính quyền các địa phương (tỉnh và thành phố trực thuộc). Ngoài phần mở đầu, kết luận, và danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, kết cấu của 5. Phương pháp nghiên cứu luận án gồm 4 chương: 5.1. Phương pháp thu thập thông tin và số liệu - Chương 1: Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài - Luận án thu thập thông tin và số liệu thứ cấp chủ yếu từ giáo trình, sách, các - Chương 2: Một số vấn đề lý luận chung về phát triển bền vững xuất khẩu điện văn bản quy phạm pháp luật, báo cáo chính thức của Tổng cục Thống kê Lào, Bộ năng Năng lượng và Mỏ Lào, Tổng công ty Điện lực Lào, Văn phòng Jaica Lào, Ngân - Chương 3: Phân tích thực trạng phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của hàng Thế giới, Ngân hàng Phát triển châu Á, Chương trình Phát triển của Liên hợp CHDCND Lào giai đoạn 2007-2019 quốc (UNDP), Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD), - Chương 4: Dự báo, quan điểm và giải pháp phát triển bền vững xuất khẩu điện Báo cáo thống kê, trang website của Tổng công ty Điện lực Lào và các tài liệu khác năng của CHDCND Lào đến năm 2025 và tầm nhìn đến 2030 có liên quan trực tiếp đến đề tài luận án. CHƯƠNG 1 - Luận án thu thập thông tin và số liệu sơ cấp chủ yếu từ quan sát trực tiếp hoạt TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN động của 6 nhà máy điện năng của Lào, phỏng vấn 7 chuyên gia từ cấp Trưởng ĐẾN ĐỀ TÀI phòng trở lên và đang làm việc tại một số bộ, ngành và kết quả phiếu điều tra khảo 1.1 Các công trình nghiên cứu về phát triển bền vững và phát triển bền vững xuất sát 220 cán bộ quản lý nhà nước, 314 cán bộ quản lý tại 68 doanh nghiệp sản xuất, khẩu điện năng xuất khẩu điện năng Lào (chiếm 95,8% trong tổng số 71 doanh nghiệp của Lào năm 1.1.1 Các công trình nghiên cứu về phát triển bền vững 2019), và 210 người dân sống trong khu vực có nhà máy điện của Lào. Các đối - Khái niệm và nội hàm phát triển bền vững tượng được lựa chọn phỏng vấn theo phương pháp ngẫu nhiên phân tầng theo danh
5 6 Trong báo cáo Brundland (1987) của Ủy ban Môi trường và Phát triển thế giới quốc tế thông qua xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa nói chung, xuất khẩu điện năng nói riêng (WCED) thuộc Liên Hiệp Quốc, nêu rõ: “Phát triển bền vững là sự phát triển có thể và phát triển bền vững. Các nghiên cứu này đều cho rằng thương mại đóng vai trò quan đáp ứng được những nhu cầu hiện tại mà không ảnh hưởng, tổn hại đến những khả trọng, là động lực để phát triển kinh tế. (Mounir Belloumi và Atef Alshehry, 2020). năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai”. Khái niệm về phát triển bền vững Ghirmay và cộng sự (2001) đã sử dụng mô hình véc tơ hiệu chỉnh sai số (Vector error correction model – VECM) để đánh giá tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng kinh này mang tính bao quát, không bị giới hạn về phạm vi, hay quy tắc nhất định, và tế ở 19 nước đang phát triển. Kết quả nghiên cứu cho thấy mối quan hệ tích cực giữa độ mở không mang tính cụ thể rõ rệt. thương mại với tăng trưởng kinh tế ở các quốc gia đang phát triển được khảo sát. Trong đó, Holden và cộng sự (2014) đã dựa vào Báo cáo của Brudtland (1987) để đưa ra khái quá trình tăng trưởng ở các nước Đông Á và Đông Nam Á là không giống nhau. niệm về phát triển bền vững cụ thể hơn, đó là: Phát triển bền vững là phát triển đáp ứng các - Các tiêu chí đánh giá phát triển bền vững xuất khẩu hàng hóa nhu cầu hiện tại mà không ảnh hưởng đến khả năng của các thế hệ tương lai để đáp ứng nhu Roberts S and Robins N. eds., (2000) cho rằng thương mại bền vững diễn ra khi trao cầu của riêng họ. Phát triển bền vững phải đảm bảo sự tăng trưởng kinh tế; bền vững về mặt đổi quốc tế về hàng hóa và dịch vụ mang lại những lợi ích tích cực về xã hội, kinh tế và môi hệ sinh thái trong dài hạn; thỏa mãn các nhu cầu cơ bản của con người; khuyến khích công trường, phản ánh 4 tiêu chí cốt lõi của phát triển bền vững, đó là thương mại: tạo ra giá trị bằng xã hội trong phạm vi quốc gia và toàn cầu. kinh tế, giảm nghèo đói và bất bình đẳng, khai thác hợp lý nguồn tài nguyên, và được thực - Các tiêu chí đánh giá phát triển bền vững hiện trong một hệ thống thể chế mở và có trách nhiệm Một số tổ chức quốc tế tiêu biểu đã công bố bộ tiêu chí về phát triển bền vững, như: Hồ Trung Thanh (2009, 2012) đã đưa ra bộ tiêu chí đánh giá xuất khẩu bền vững Bộ tiêu chí của Tổ chức Sáng kiến báo cáo toàn cầu (Global Reporting Initiative – GRI) hàng hóa nói chung bao gồm: (i) Nhóm các tiêu chí đánh giá tính ổn định và chất lượng tăng được công bố vào năm 2002, và sửa đổi, bổ sung vào các năm sau đó; Bộ tiêu chí của Ủy trưởng xuất khẩu; ii) Nhóm các tiêu chí đánh giá mức độ bền vững về kinh tế; (iii) Nhóm ban Phát triển bền vững Liên hợp quốc được công bố vào năm 2001; Bộ tiêu chí đánh giá các tiêu chí đánh giá mức độ bền vững về môi trường; (iv) Nhóm các tiêu chí đánh giá mức phát triển bền vững do TS. Lê Anh Sơn và nhóm nghiên cứu (2006) trong khuôn khổ đề tài độ bền vững về xã hội. nghiên cứu của dự án VIE1/021 về Chương trình nghị sự 21. 1.1.3 Các công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển bền vững xuất khẩu điện năng Bộ chỉ tiêu đánh giá phát triển bền vững của Lào gồm 17 chỉ tiêu chung và 1 chỉ tiêu của Lào đặc thù vùng. Lào là quốc gia giàu tài nguyên thủy năng, khoáng sản và rừng do lợi thế về địa hình, 1.1.2 Các công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển bền vững xuất khẩu điện năng có nhiều sông và nằm tại trung tâm Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng. Do đó, Lào cũng có - Mối liên hệ giữa xuất khẩu điện năng và phát triển năng lượng bền vững tiềm năng đáng kể để phát triển sản xuất và xuất khẩu điện năng từ các nguồn năng lượng Theo Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) 2001, phát triển năng lượng tái tạo (ngoài tiềm năng lớn về phát triển thủy điện), đặc biệt là năng lượng mặt trời, sinh bền vững thể hiện khả năng cung cấp đầy đủ các dịch vụ năng lượng với chi phí hợp lý, đảm khối, thủy điện nhỏ và gió, và đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy xuất khẩu điện năng bảo môi trường an toàn và lành mạnh, phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong khu vực (Maunsell Limited & Lahmeyer GmbH, 2007, ADB, 2019). (IAEA, 2001). Leechuefong, P. (2006) đã đề cập đến tác động của xuất khẩu điện năng đối với sự Theo UNECE (2020), phát triển năng lượng bền vững được thể hiện thông qua sự kết phát triển bền vững của Lào, đặc biệt là vấn đề kinh tế xã hội. Trong đó, Chính phủ Lào đã nối và đảm bảo sự phát triển hài hòa ba 3 trụ cột của phát triển bền vững, đó là: (i) an ninh thừa nhận xuất khẩu điện đóng vai trò quan trọng cho nguồn thu ngân sách của quốc gia, năng lượng; (ii) năng lượng và chất lượng cuộc sống; (iii) năng lượng và môi trường. đặc biệt trong khi giá dầu và khí đốt tăng cao, và giúp đất nước thoát khỏi tình trạng kinh tế - Mối liên hệ giữa xuất khẩu hàng hóa/điện năng và phát triển bền vững khó khăn. Các tổ chức quốc tế như WB, WTO, UNCTAD cho thấy mối liên hệ giữa thương mại
7 8 Theo Yoshida và cộng sự (2020), việc xây dựng các đập thủy lợi đã gây ra sự mất Trung Thanh (2012)… xét thêm đặc điểm đặc thù của điện năng, có thể hiểu khái mát đa dạng sinh học và nghề cá ở khu vực Hạ lưu sông Mê Kông, và tác động này thậm chí niệm về phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của một quốc gia, đó là sự duy trì còn lớn hơn tác động của biến đổi khí hậu. Lào có thể hưởng lợi nhiều nhất doanh thu từ sản tốc độ tăng trưởng xuất khẩu điện năng cao và ổn định, đảm bảo giá trị điện năng xuất và nguồn ngoại tệ thu được từ xuất khẩu điện năng so với các nước khác trong khu vực xuất khẩu ngày càng được nâng cao, góp phần tăng trưởng và ổn định kinh tế; cải vì hầu hết các đập đề xuất đều được xây dựng ở nước này. thiện đời sống của nhân dân đảm bảo sự ổn định và công bằng xã hội; gìn giữ và bảo 1.2 Kết luận và khoảng trống nghiên cứu vệ môi trường sinh thái. Theo cách hiểu này, phát triển bền vững xuất khẩu điện năng Qua tổng quan các công trình nghiên cứu ở ngoài nước và trong nước có liên quan thể hiện sự kết hợp hài hòa, linh hoạt và hợp lý giữa mục tiêu tăng trưởng kim ngạch đến phát triển bền vững xuất khẩu nói chung, xuất khẩu điện năng nói riêng, có thể thấy cho xuất khẩu gắn liền với mục tiêu tăng trưởng kinh tế, ổn định xã hội và bảo vệ môi đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện về xuất khẩu điện năng của trường sinh thái. Lào, chưa chỉ rõ tính bền vững và không bền vững trong phát triển xuất khẩu điện năng của Lào thời gian qua để làm cơ sở đề xuất các giải pháp phù hợp trong thời gian tới. Do đó, luận án sẽ kế thừa các kết quả nghiên cứu ở trên và tiếp tục giải quyết một số vấn đề nhằm 2.1.2 Vai trò phát triển bền vững xuất khẩu điện năng phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của Lào trong thời gian tới. Bao gồm: Khai thác tiềm năng và lợi thế của đất nước một cách hiệu quả; Tăng Tiểu kết chương 1 nguồn thu ngoại tệ cho ngân sách nhà nước; Tạo việc làm và góp phần tăng thu nhập cho người dân; Góp phần bảo vệ môi trường sinh thái; Hỗ trợ các quốc gia trong khu CHƯƠNG 2 vực phát triển, qua đó tạo mối quan hệ và sự liên kết chặt chẽ bền vững về các lợi ích MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG kinh tế. XUẤT KHẨU ĐIỆN NĂNG 2.2 Đặc điểm và phân loại nguồn cung cấp điện năng xuất khẩu 2.1 Khái niệm và vai trò của phát triển bền vững xuất khẩu điện năng 2.2.1 Đặc điểm sản xuất và tiêu thụ điện năng 2.1.1 Khái niệm phát triển bền vững và phát triển bền vững xuất khẩu điện năng - Điện năng sản xuất ra gần như không thể lưu trữ được. - Khái niệm về phát triển bền vững - Truyền tải điện và phân phối điện không thể trực tiếp đến từng khách hàng cụ Khái niệm phát triển bền vững tuy có những quan niệm khác nhau về mức độ, phạm thể mà phải được thực hiện qua hệ thống truyền tải và phân phối điện năng. vi, nhưng được hiểu đó là sự phát triển hài hòa, có sự kết hợp chặt chẽ, hợp lý giữa kinh tế, - Nguồn năng lượng điện là nguồn năng lượng quan trọng và cơ bản trong nền xã hội và môi trường trong quá trình phát triển đất nước, đảm bảo đáp ứng nhu cầu của thế kinh tế của một quốc gia. hệ hiện tại mà không gây tổn hại cho nhu cầu của thế hệ trong tương lai. Về mặt kinh tế, đó - Năng lượng điện là nguồn năng lượng sạch và có tính hữu hạn. là sự tăng trưởng kinh tế nhanh và ổn định, hiệu quả; về mặt xã hội, đó là việc nâng cao đời - Tổn thất điện năng là một chỉ tiêu kinh tế - kỹ thuật quan trọng trong công tác sống của người dân, giảm tỷ lệ hộ nghèo, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội; về mặt môi trường, đó là sự đa dạng sinh học, bảo tổn tài nguyên thiên nhiên, và ngăn chặn các hoạt quản lý kinh doanh của ngành điện. động gây ô nhiễm. - Hệ thống cơ sở hạ tầng ngành điện rất phức tạp bao gồm nhiều thành phần - Khái niệm về phát triển bền vững xuất khẩu điện năng cấu thành. Vận dụng khái niệm chung về phát triển bền vững xuất khẩu hàng hóa ở các - Điện năng là loại hàng hóa đặc biệt ảnh hưởng đến tình hình kinh tế, chính nghiên cứu đi trước, như: UNFSS (2018, 2019), Ngô Thị Tuyết Mai (2011), Hồ trị, xã hội và hợp tác, ngoại giao quốc tế.
9 10 2.2.2 Phân loại các nguồn cung cấp điện năng: - Thủy điện; - Nhiệt điện; - Năng - Tỷ lệ giữa tốc độ tăng xuất khẩu và tốc độ tăng nhập khẩu điện năng thể hiện lượng tái tạo; - Năng lượng nguyên tử (hạt nhân) mức độ ổn định vĩ mô của nền kinh tế. 2.3 Nội dung phát triển bền vững xuất khẩu điện năng - Tỷ trọng của xuất khẩu điện năng trong tăng trưởng GDP. 2.3.1. Xây dựng chiến lược phát triển bền vững xuất khẩu điện năng 2.4.2 Xuất khẩu điện năng với vấn đề xã hội Bắt nguồn từ Chương trình Nghị sự 21 về Phát triển bền vững và các Mục tiêu - Mức độ gia tăng việc làm từ việc mở rộng xuất khẩu điện năng. phát triển Thiên niên kỷ, từ ngày 25-27/9/2015, Chương trình Nghị sự 2030 đã đề ra - Mức độ cải thiện đời sống và tăng thu nhập của người dân từ hoạt động xuất 17 mục tiêu chung và 169 mục tiêu cụ thể vì sự phát triển bền vững trên tất cả các khẩu điện năng. lĩnh vực kinh tế - xã hội - môi trường. - Mức độ xuất khẩu điện năng góp phần xóa đói giảm nghèo Căn cứ vào điều kiện thực tiễn, khả năng thực hiện và ưu tiên phát triển của - Đảm bảo công bằng lợi ích giữa các chủ thể tham gia/chịu ảnh hưởng của quốc gia trong từng giai đoạn phát triển, nhiều nước đã xây dựng Kế hoạch hành hoạt động xuất khẩu điện năng. động quốc gia liên quan đến phát triển bền vững xuất khẩu nói chung, trong đó có - Mức độ quan tâm đến cuộc sống, sức khỏe, sự an toàn của người sử dụng lao xuất khẩu điện năng để thực hiện Chương trình Nghị sự 2030 vì sự phát triển bền động cũng như người lao động có liên quan tới các hoạt động xuất khẩu điện năng. vững. 2.4.3 Xuất khẩu điện năng với vấn đề môi trường 2.3.2. Xây dựng chính sách phát triển bền vững xuất khẩu điện năng Đánh giá mức độ bền vững xuất khẩu điện năng về mặt môi trường thông qua - Chính sách xuất khẩu điện năng với tăng trưởng kinh tế các tiêu chí sau: - Chính sách xuất khẩu điện năng với giải quyết các vấn đề xã hội - Mức độ ô nhiễm môi trường do hoạt động xuất khẩu điện năng sinh ra, mức - Chính sách xuất khẩu điện năng với bảo vệ môi trường độ này được đo bằng nồng độ các thành phần môi trường không khí, nước, đất, xử lý 2.3.3 Chuẩn bị các điều kiện và thực thi chính sách phát triển bền vững xuất khẩu chất thải rắn… điện năng - Mức độ khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên cho hoạt động xuất khẩu - Chính phủ cần phải đảm bảo đủ nguồn lực thực thi chính sách cả về số lượng điện năng, duy trì các nguồn tài nguyên tái tạo và mức độ khai thác và sử dụng các và chất lượng, nhất là đảm bảo chất lượng nguồn nhân lực, kỹ năng quản lý cho đội nguồn tài nguyên không tái tạo. ngũ nhân viên thực thi chính sách. - Mức độ đóng góp của xuất khẩu điện năng vào kinh phí bảo vệ môi trường - Cùng với việc chuẩn bị nguồn lực, tổ chức quản lý, điều tiết thị trường xuất cũng như các công nghệ. khẩu điện để đảm bảo vận hành thị trường cung cấp điện liên tục, an toàn, cân bằng, và đáp ứng nhu cầu của thị trường cũng là nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu 1.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững xuất khẩu điện năng quả thực thi chính sách. 2.5.1 Các nhân tố chủ quan 2.4 Các tiêu chí đánh giá phát triển bền vững xuất khẩu điện năng - Điều kiện tự nhiên; - Điều kiện văn hóa, xã hội; - Trình độ kỹ thuật, công 2.4.1 Xuất khẩu điện năng với vấn đề kinh tế nghệ sản xuất và xuất khẩu điện năng; - Tình hình phát triển kinh tế và chính sách - Quy mô và tốc độ tăng trưởng bình quân kim ngạch xuất khẩu điện năng trong phát triển thị trường năng lượng một thời gian nhất định. 2.5.2.Các nhân tố khách quan
11 12 - Cung - cầu điện năng trong khu vực các nguồn năng lượng tái tạo vào năm 2016. - Hợp tác quốc tế và hội nhập kinh tế quốc tế Thứ năm, Chính phủ Thái Lan ưu tiên, khuyến khích phát triển các nguồn năng lượng 2.6 Kinh nghiệm quốc tế về giải pháp phát triển bền vững xuất khẩu điện năng tái tạo, giảm nhiệt điện than để thay thế nhập khẩu điện năng từ Lào và Myanmar, hướng tới 2.6.1 Kinh nghiệm của Trung Quốc: đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và xuất khẩu. Thứ sáu, các khoản thù lao như tỷ giá FiT được xem xét liên tục để đảm bảo rằng Trung Quốc với tốc độ tăng trưởng chóng mặt đã trở thành “công xưởng của thế giới” chúng có tính bền vững về mặt kinh tế. đã kéo theo nhu cầu tiêu thụ năng lượng của nước này tăng cao. Hiện nay, Trung Quốc đã 2.6.3.Bài học kinh nghiệm rút ra cho Lào trở thành nước sản xuất và tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới. Thể hiện qua: cung - cầu Một là, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. năng lượng; Xuất khẩu năng lượng; Chính sách phát triển năng lượng của Trung Quốc Hai là, Chính phủ Lào cần có các chính sách hỗ trợ, như: cơ chế hạn ngạch, cơ (chính sách tiết kiệm năng lượng; tăng cường các kho dự trữ năng lượng trong nước; chú chế giá cố định, cơ chế đấu thầu và cơ chế cấp chứng chỉ. trọng phát triển các nguồn năng lượng mới; đa dạng hóa các nguồn năng lượng nhập khẩu, Ba là, đa dạng hóa nguồn cung, chú trọng phát triển các nguồn năng lượng mới đặc biệt dầu mỏ); mở rộng lĩnh vực năng lượng ra thế giới; Trung Quốc thực hiện nhiều thay thế. Bốn là, Chính phủ Lào cần có những chính sách để khuyến khích người dân chính sách nằm thúc đẩy xuất khẩu điện năng theo hướng bền vững. cũng như các doanh nghiệp đầu tư tự sản xuất năng lượng mặt trời. 2.6.2. Kinh nghiệm của Thái Lan Năm là, từ bài học của Thái Lan và Trung Quốc, Lào cần phải cải thiện cấu trúc Thái Lan có tiềm năng và điều kiện thuận lợi để sản xuất điện từ nguồn năng lượng tái tạo tổng thể của chương trình năng lượng tái tạo từ các góc pháp lý/quy định, sinh thái và và có khả năng đưa quốc gia trở thành một trong những nước dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về kinh tế. sản xuất điện từ nguồn năng lượng tái tạo. Sáu là, đặc trưng của ngành điện ở các nước đang phát triển là nhu cầu cao Để đạt được những thành công trong chuyển dịch cơ cấu sử dụng nguồn năng lượng nhưng nguồn cung hạn chế, mở đường cho Lào thúc đẩy xuất khẩu điện theo hướng để sản xuất điện theo hướng phát triển ngành điện bền vững, phải kể đến vai trò rất lớn của bền vững để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng trong khu vực. Chính phủ Thái Lan trong việc thực hiện những chính sách cải cách từ những năm 1990. Cụ thể: Tiểu kết chương 2 Thứ nhất, Cơ quan Phát điện Thái Lan (EGAT) là cơ quan quản lý nhà nước chịu CHƯƠNG 3 trách nhiệm chính về phát điện và truyền tải điện, và điều độ toàn bộ hệ thống điện của Thái PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG XUẤT KHẨU Lan. ĐIỆN NĂNG CỦA CHDCDN LÀO GIAI ĐOẠN 2007-2019 Thứ hai, Thái Lan đặt kế hoạch phát triển năng lượng quốc gia, mục tiêu đến năm 2036, 3.1 Khái quát tình hình phát triển ngành điện năng của Lào các nguồn năng lượng tái tạo chiếm 30% tổng tiêu thụ năng lượng tái tạo. Thứ ba, nhằm tăng cường sản xuất điện năng từ nhiên liệu tái tạo, Thái Lan đã thực hiện 3.1.1 Tình hình sản xuất, tiêu thụ điện năng chương trình năng lượng tái tạo: “Năng lượng cho mọi người”. Hiện nay, Lào có 65 hệ thống đường dây điện. Đến tháng 9/2018, tổng cộng có Thứ tư, Thái Lan là một trong những nước đầu tiên ở khu vực châu Á giới thiệu chính 1.092.622 gia đình (94,23% hộ gia đình trên toàn quốc có điện). Tổng điện cung cấp trong sách hỗ trợ giá bán điện được sản xuất từ nguồn năng lượng mặt trời (feed-in tariffs - FiT) vào nước là 3.650,07 triệu kWh trị giá khoảng 323,15 triệu USD, tăng khoảng 3,80% so với năm 2012, và là nước đầu tiên trong khu vực ASEAN áp dụng biểu giá này cho điện sản xuất từ cùng kỳ năm trước.
13 14 Trong giai đoạn 2016-2020, Lào đã hoàn thành 64 dự án (gồm cả thủy điện và nhiệt 3.2.2 Xuất khẩu điện năng với vấn đề xã hội điện), với tổng công suất thiết kế là 5.299 MW, sản xuất được 25.469 KWh/năm, vượt chỉ - Mức độ gia tăng việc làm từ việc mở rộng sản xuất và xuất khẩu điện năng. tiêu kế hoạch đề ra (57 dự án, công suất lắp đặt 8.943,38 MW, sản xuất 46.441 KWh/năm). Việc mở rộng sản xuất điện (đặc biệt là các công trình thủy lợi), và xuất khẩu điện Hệ thống truyền tải điện cũng được quan tâm xây dựng và phát triển. Giai đoạn năng tại Lào trong thời gian qua đã tạo thêm nhiều việc làm cho người lao động. 2016-2020, Lào đã xây lắp được hệ thống đường dây tải điện với tổng chiều dài là 65.563 Tính riêng tổng số việc làm trong ngành Điện lực Lào, đã tăng lên nhanh km, vượt kế hoạch đề ra 13.186 km (kế hoạch là 52.377 km). chóng, từ 2.591 người giai đoạn 2006-2010, tăng lên đến 4.275 người giai đoạn 2011- 3.1.2 Tình hình xuất - nhập khẩu điện năng của Lào 2015, và tiếp tục tăng đến 12.250 người giai đoạn 2016-2020. Ngoài ra, việc đẩy Trong giai đoạn 2007-2019, sản lượng sản xuất điện năng của Lào có xu hướng mạnh xây dựng các nhà máy điện tại Lào đã góp phần tăng đáng kể việc làm trong tăng lên, chủ yếu cung cấp cho nhu cầu tiêu thụ trong nước. Hoạt động xuất khẩu ngành xây dựng, tạo ra khoảng 113.000 việc làm (tăng gần 50%) tính riêng trong giai điện năng có chiều hướng tăng trưởng cùng với hoạt động sản xuất điện năng và tăng đoạn 2003-2013 (WB, 2017). cao hơn so với hoạt động nhập khẩu điện năng. - Mức độ cải thiện đời sống, nâng cao thu nhập của người dân từ hoạt động 3.2 Phân tích thực trạng xuất khẩu bền vững điện năng của CHDCND Lào theo xuất khẩu điện năng: Sự mở rộng sản xuất và tăng cường xuất khẩu điện năng đã góp các tiêu chí phát triển xuất khẩu bền vững phần cải thiện đời sống của người dân và sinh kế của họ. Tỷ lệ hộ dân được cung cấp 3.2.1 Xuất khẩu điện năng với vấn đề kinh tế điện của Lào đã tăng lên nhanh chóng, từ 78,5% số hộ năm 2011 tăng lên đến 82,25% - Về kim ngạch xuất khẩu và tốc độ tăng trưởng xuất khẩu điện năng của Lào năm 2012, và tiếp tục tăng mạnh đến 94,23% năm 2017. Xét về mặt giá trị và tốc độ tăng trưởng, trong giai đoạn 2007-2019, kim ngạch Mức thu nhập của người lao động làm việc trực tiếp trong ngành điện của Lào xuất khẩu điện năng đã tăng liên tục từ 82 triệu USD năm 2007 lên 1.351 triệu USD tăng lên khá nhanh; đồng thời, mức thu nhập thực tế bình quân của người dân sống năm 2019. trong vùng nhà máy điện cũng tăng lên, đạt mức 1.491 USD/người/năm giai đoạn Tỷ trọng xuất khẩu điện năng/tổng kim ngạch xuất khẩu của Lào cũng có nhiều 2016-2020, cao gấp gần 2,5 lần so với mức thu nhập bình quân của những người dân thay đổi. Năm 2007 tỷ trọng xuất khẩu điện năng/tổng kim ngạch xuất khẩu là 4,67% sống ở bên ngoài vùng nhà máy điện đến năm 2019 đạt 15,45 %. Tăng cao nhất là năm 2011 đạt 24,81%. - Mức độ xuất khẩu điện năng góp phần xóa đói giảm nghèo và giảm bất bình - Về tỷ lệ giữa tốc độ tăng xuất khẩu và tốc độ tăng nhập khẩu điện năng đẳng trong thu nhập. Tỷ lệ hộ nghèo trong các khu vực có nhà máy điện đã giảm Tốc độ tăng xuất khẩu luôn cao hơn tốc độ tăng nhập khẩu. Cụ thể, năm 2007, xuống từ 50,6% giai đoạn 2006-2010 xuống còn 37,4% giai đoạn 2016-2020. xuất khẩu điện năng của Lào đạt 1.741GWh với 82 triệu USD, nhập khẩu đạt - Mức độ quan tâm đến cuộc sống, sức khỏe, sự an toàn của người sử dụng lao 793GWh với 48 triệu USD. Như vậy, xuất khẩu điện năng của Lào cao hơn nhập động cũng như người lao động có liên quan tới các hoạt động xuất khẩu điện năng. khẩu điện năng của Lào, gấp 2,2 lần về sản lượng và 1,7 lần về trị giá. Đến năm 3.2.3. Xuất khẩu điện năng với vấn đề môi trường 2019, xuất khẩu điện năng của Lào đạt 24.302GWh (cao hơn gấp 3,2 lần so với nhập - Mức độ ô nhiễm môi trường do hoạt động sản xuất, xuất khẩu điện năng sinh ra, khẩu, chỉ đạt 7.539 GWh) với 1.351 triệu USD (cao gấp 3,3 lần so với nhập khẩu, đạt mức độ này được đo bằng nồng độ các thành phần môi trường không khí, nước, đất, xử 412 triệu USD). lý chất thải rắn.
15 16 Trong quá trình xây dựng cũng như hoạt động của các nhà máy sản xuất điện, - Nội dung điều tra: Để đánh giá phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của các hoạt động thi công sẽ phát sinh bụi là nhân tố gây ô nhiễm môi trường không khí, Lào trong thời gian qua, nội dung điều tra khảo sát lấy ý kiến từ 3 nhóm đối tượng như: bụi phát sinh từ hoạt động đào đắp xây dựng cảng và các hạng mục của dự án; điều tra (Cán bộ quản lý nhà nước, doanh nghiệp, người dân) bao gồm ba nội dung bụi phát sinh từ hoạt động vận chuyển, bốc dỡ vật liệu và thiết bị xây dựng. chính, đó là tìm hiểu: (i) Những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến phát triển xuất khẩu - Xuất khẩu điện năng góp phần bảo vệ môi trường bền vững còn được thể hiện bền vững điện năng của Lào; (ii) Những khó khăn, thách thức chủ yếu (về hệ thống ở mức độ chuyển dịch cơ cấu điện sản xuất và xuất khẩu theo nguồn điện của Lào. luật pháp, cơ chế chính sách, nguồn nhân lực, công nghệ, ….) trong quá trình sản - Mức độ đóng góp của xuất khẩu điện năng vào kinh phí bảo vệ môi trường. xuất và xuất khẩu bền vững điện năng; (iii) đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm Tăng trưởng xuất khẩu điện năng trong những năm qua đã có những đóng góp khắc phục những hạn chế, giải quyết các nguyên nhân gây ra những hạn chế để góp đáng kể vào việc duy trì và phát triển đa dạng sinh học của đất nước. Tuy nhiên, quá phần phát triển bền vững xuất khẩu điện năng trong thời gian tới. trình đẩy mạnh xuất khẩu điện năng đang làm suy giảm tài nguyên đa dạng sinh học. - Thang đo Likert: Nghiên cứu sử dụng thang đo Likert (đánh giá cho điểm) 3.3 Phân tích xuất khẩu bền vững điện năng của CHDCND Lào qua điều tra, để thể hiện mức độ đánh giá nội dung phát triển bền vững xuất khẩu điện năng; với 5 khảo sát mức điểm được sử dụng, từ 1 (Hoàn toàn không đồng ý) đến 5 (Hoàn toàn đồng ý) ở 3.3.1 Thông tin chung về đối tượng khảo sát từng chỉ tiêu như sau: (1) Hoàn toàn không đồng ý; (2) Không đồng ý; (3) Bình Nội dung khảo sát liên quan đến phát triển bền vững xuất khẩu điện năng được thường; (4) Đồng ý; (5) Hoàn toàn đồng ý. thực hiện trên ba nhóm đối tượng, bao gồm: cán bộ Nhà nước, doanh nghiệp sản xuất - Phương pháp phân tích số liệu: Phương pháp thống kê mô tả; Phương pháp và xuất khẩu điện năng, và người nông dân ở vùng có nhà máy điện. so sánh; Phương pháp chuyên gia. 3.3.2 Phương pháp khảo sát và phân tích dữ liệu 3.3.3 Kết quả khảo sát và kết luận chung - Nguồn số liệu thứ cấp được thu thập thông qua báo cáo thống kê của Tổng Đánh giá về phát triển bền vững xuất khẩu điện năng ở Lào giữa các nhóm đối cục Thống kê Lào, Bộ Năng lượng và Mỏ Lào, các báo cáo điện tử của các tổ chức tượng có sự khác nhau, cụ thể: quốc tế, các bộ, ban ngành, Tổng công ty Điện lực Lào, và số liệu của các công trình a) Đối với cán bộ Nhà nước và doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu điện năng khoa học nghiên cứu năng lượng liên quan đến đề tài luận án. - Sự cần thiết của phát triển bền vững xuất khẩu điện năng phải đảm bảo yếu tố - Số liệu sơ cấp được thu thập chủ yếu thông qua điều tra, khảo sát trực tiếp kinh tế, xã hội và môi trường, kết quả khảo sát cho thấy, 100% ý kiến được khảo sát bằng bảng hỏi đối với đối với ba nhóm đối tượng trên từ phía cán bộ Nhà nước cho rằng phát triển bền vững xuất khẩu điện năng phải đảm Cụ thể như sau: bảo yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường. +Cán bộ nhà nước: Số phiếu phát ra là 225, số phiếu thu về, hợp lệ là 220 (chiếm 97,8% tổng số phiếu phát ra) - Nhận thức về nội dung phát triển bền vững xuất khẩu điện năng về mặt kinh tế, + Doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu điện năng: Số phiếu phát ra là 318, số xã hội và môi trường. phiếu thu về là 314 (chiếm 98,7%) Về mặt kinh tế, trên 70% số ý kiến người trả lời đồng ý việc phát triển xuất + Người dân ở vùng nhà máy điện: Số phiếu phát ra là 216, số phiếu thu về là khẩu điện năng cần gắn với các vấn đề kinh tế như tăng kim ngạch xuất khẩu, phát 210 (chiếm 97,2%)
17 18 triển các nguồn năng lượng mới và tái tạo, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư của ngành - Đánh giá các hình thức hỗ trợ điện; đồng thời phải gắn với tăng nguồn thu ngân sách cho nhà nước. Do các chính sách hỗ trợ đang được Chính phủ Lào khẩn trương thực hiện để Về mặt xã hội, trên 80% ý kiến người trả lời đồng ý việc phát triển xuất khẩu điện hoàn thành kế hoạch đặt ra nên các hình thức hỗ trợ từ phía Chính phủ cũng rất đa năng cần gắn với tăng thu nhập cho người lao động, đảm bảo sự công khai, công bằng xã dạng và được hầu hết các doanh nghiệp đánh giá cao với mức điểm trung bình 3,5 hội. Trong đó, mức độ đồng ý và hoàn toàn đồng ý có tỷ lệ xấp xỉ nhau và chiếm trên Đối với các nội dung phát triển bền vững xuất khẩu điện năng về mặt môi 97% số ý kiến được khảo sát. trường, tỷ lệ người được khảo sát đồng ý và hoàn toàn đồng ý khá cân bằng, trong đó - Khó khăn, thách thức trong phát triển bền vững xuất khẩu điện năng khoảng 60% số người được hỏi đánh giá ở mức độ đồng ý và khoảng 40% đánh giá ở Khảo sát cho thấy, cán bộ Nhà nước và doanh nghiệp đánh giá phần lớn các khó mức độ hoàn toàn đồng ý. khăn, thách thức đều không ảnh hưởng nhiều đến hoạt động sản xuất và xuất khẩu - Mức độ cần thiết phải sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất và xuất khẩu điện năng; riêng yếu tố khó khăn về tuyển dụng lao động, nguồn cung cấp đầu vào điện năng không ổn định, và hệ thống luật pháp, chính sách về phát triển bền vững điện năng Theo đánh giá của cán bộ Nhà nước và các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu chưa hoàn thiện được doanh nghiệp đánh giá ở mức bình thường có mức điểm trung điện năng, thì vấn đề sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất và xuất khẩu điện năng bình cao nhất. ở mức cần thiết và rất cần thiết. b) Đối với người dân ở vùng có nhà máy điện - Đánh giá các yếu tố cản trở áp dụng công nghệ/vật liệu tiết kiệm năng lượng Kết quả khảo sát cho thấy, mức độ tiếp cận thông tin của người dân ở vùng có trong sản xuất và xuất khẩu điện năng nhà máy điện về các chính sách hỗ trợ của Chính phủ rất thấp. Phần lớn người dân Theo kết quả khảo sát cho thấy, chỉ có một số yếu tố chính gây ảnh hưởng. Cụ nói rằng họ hiếm khi hoặc thỉnh thoảng mới biết được các chính sách hỗ trợ qua các thể, phía cán bộ Nhà nước cho rằng, yếu tố chính gây cản trở đó là khi áp dụng công loại kênh thông tin. Tuy nhiên, người dân ở vùng có nhà máy điện lại hài lòng và rất nghệ/vật liệu tiết kiệm năng lượng trong sản xuất và xuất khẩu làm giảm tính cạnh hài lòng với một số chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với họ. tranh trên thị trường. Giải pháp góp phần phát triển sản xuất và xuất khẩu điện năng - Hiểu biết và mức độ tiếp cận về quy định, chính sách hỗ trợ của Nhà nước Để phát triển sản xuất và xuất khẩu bền vững điện năng trong thời gian tới, cả ba Kết quả khảo sát cho thấy, hầu hết các doanh nghiệp được khảo sát đều hiểu đối tượng trả lời khảo sát đều cho rằng cần phải hoàn thiện hệ thống luật pháp, chính hết những quy định của Nhà nước đối với các doanh nghiệp sản xuất điện năng; chỉ sách liên quan đến ngành điện lực. có 0,3% người được khảo sát cho rằng họ không biết quy định về hệ thống giao thông 3.4 Nội dung chính sách, giải pháp phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của lớn và giải quyết vấn đề xã hội do di dân. CHDCND Lào thời gian qua Bên cạnh đó, tất cả các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu điện năng đều 3.4.1.Chiến lược phát triển bền vững xuất khẩu điện năng được hưởng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Tuy nhiên, mức độ hài lòng của các Là một thành viên của Liên Hợp quốc, CHDCND Lào thực hiện các cam kết doanh nghiệp nhận được hỗ trợ đối với các chính sách hỗ trợ là khác nhau. quốc tế về Chương trình Nghị sự 21 và tham gia các công ước quốc tế được thông qua tại Hội nghị Liên Hợp quốc, gồm: Công ước của Liên Hợp quốc về sự biến đổi
19 20 khí hậu, Công ước của Liên Hợp quốc về đa dạng sinh học, Công ước của Liên Hợp - Ngoài ra, Chính phủ Lào đã thực hiện một số các biện pháp hỗ trợ sản xuất và quốc về chống sa mạc hóa. xuất khẩu điện năng, gồm: cắt giảm các thủ tục hành chính liên quan đến cấp giấy Tại Đại hội IX (2011), Đảng Nhân dân cách mạng Lào đã đề ra đường lối phát phép đầu tư, tiếp cận nguồn tài chính ưu đãi, thủ tục hải quan khi xuất khẩu hàng hóa triển kinh tế -xã hội đất nước theo định hướng XHCN. Chính phủ đã triển khai đường nói chung, xuất khẩu điện năng nói riêng. lối lãnh đạo của Đảng thành Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đất nước giai đoạn 3.4.3 Chuẩn bị các điều kiện và thực thi chính sách phát triển bền vững điện năng 2011-2020. Để chuẩn bị nguồn lực cho việc thực hiện chính sách, Lào đã huy động các Trong Kế hoạch Phát triển kinh tế xã hội lần thứ VII (2011-2015), Chính phủ nguồn lực (bao gồm: nguồn nhân lực, nguồn kinh phí...) từ trung ương, các địa Lào đã đặt mục tiêu chung là đạt tăng trưởng kinh tế và giảm nghèo bền vững, từng phương, các tổ chức quốc tế. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến chính sách bước đưa Lào trở thành một quốc gia cởi mở hơn, tăng cường năng lực sản xuất của đến các đối tượng liên quan, các tầng lớp nhân dân; thực hiện công khai để mọi người khu vực tư nhân, và ưu tiêu các mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ của Liên Hợp quốc biết, được bàn, được làm và được kiểm tra chính sách, từ đó tạo dư luận xã hội và vào năm 2015. môi trường thuận lợi cho việc thực hiện chính sách. Trong Chiến lược Phát triển kinh tế - xã hội quốc gia Lào giai đoạn 2011-2020 3.5.1 Những kết quả đạt được và Kế hoạch 5 năm lần thứ VII (2011-2015) cũng đã đề ra phương hướng phát triển Thứ nhất, xuất khẩu điện năng của Lào đã góp phần quan trọng vào tăng trưởng xuất khẩu của cả nước, là động lực chủ yếu của tăng trưởng kinh tế, góp phần ổn định ngành công nghiệp Lào. kinh tế vĩ mô. Trong Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội dài hạn, Lào đã xác định Chiến lược Thứ hai, phát triển xuất khẩu điện năng theo hướng bền vững góp phần đẩy phát triển kinh tế - xã hội 10 năm (2016-2025) và tầm nhìn 2030. mạnh nghiên cứu khoa học, công nghệ và ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ 3.4.2 Chính sách phát triển bền vững xuất khẩu điện năng vào lĩnh vực sản xuất, xuất khẩu điện năng của Lào. - Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia gồm nguồn điện và lưới điện Thứ ba, tăng trưởng xuất khẩu điện năng góp phần tăng thu nhập bình quân - Chính sách khuyến khích thu hút vốn đầu tư trong nước và nước ngoài vào đầu người, đời sống nhân dân ngày một cải thiện. ngành năng lượng Thứ tư, tăng trưởng xuất khẩu điện năng góp phần vào việc duy trì và phát triển - Chính sách thuế hỗ trợ xuất khẩu là một trong những chính sách quan trọng đa dạng sinh học. trong chính sách thương mại quốc tế của CHDCND Lào nhằm điều tiết quản lý hoạt Thứ năm, hệ thống pháp luật, chính sách cho phát triển xuất khẩu điện năng động xuất khẩu, nhập khẩu nói chung và ngành điện năng nói riêng trong từng giai đang dần được xây dựng để định hướng và hỗ trợ xuất khẩu điện năng của CHDCND đoạn phát triển. Lào theo hướng phát triển bền vững. - Chính sách tín dụng hỗ trợ xuất khẩu hàng hóa 3.5.2 Những hạn chế còn tồn tại - Chính sách phát triển thị trường, xúc tiến thương mại Thứ nhất, hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, hiệu quả thực thi chính sách hỗ trợ còn - Chính sách mặt hàng hỗ trợ xuất khẩu hàng hóa hạn chế. - Chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển ngành điện lực Thứ hai, quy hoạch phát triển ngành điện chưa rõ ràng, chưa phục vụ cho định hướng xuất khẩu theo hướng phát triển bền vững.
21 22 Thứ ba, việc thực thi chính sách phát triển năng lượng mới, tái tạo còn gặp nhiều khó hiện các mục tiêu xã hội của Lào như tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo và đảm bảo khăn. sự công bằng trong xã hội. Thứ tư, chính sách phát triển thị trường tiêu thụ/xuất khẩu còn hạn chế, tăng trưởng Quan điểm 2: Phát triển bền vững xuất khẩu điện năng trên cơ sở khai thác hợp xuất khẩu điện năng chưa cao so với tiềm năng và thị trường chưa thật sự ổn định. lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường sinh thái. Thứ năm, chính sách đầu tư hệ thống lưới điện chưa đáp ứng được yêu cầu, thiếu an Quan điểm 3: Phát triển bền vững xuất khẩu điện năng trên cơ sở các chính toàn và chất lượng điện không ổn định. sách giải pháp hỗ trợ của Nhà nước phù hợp với chiến lược phát triển bền vững, đồng Thứ sáu, công tác thanh tra, kiểm tra còn chồng chéo. thời tính đến các cam kết khu vực và quốc tế. 3.5.3 Nguyên nhân gây ra những hạn chế Quan điểm 4: Phát triển bền vững xuất khẩu điện năng trên cơ sở huy động Thứ nhất, thiếu thông tin về chính sách hỗ trợ của Chính phủ đối với doanh nghiệp được tối đa các nguồn lực trong nước vào hoạt động sản xuất và xuất khẩu điện năng, và người dân; Thứ hai, cơ sở hạ tầng còn yếu kém; đồng thời tranh thủ sự trợ giúp của các tổ chức ở trong nước và nước ngoài. Thứ ba, chưa khai thác tốt các thị trường xuất khẩu điện năng tiềm năng trong khu 4.3 Một số giải pháp nhằm phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của vực; CHDCND Lào Thứ tư, nguồn nhân lực trong ngành điện còn yếu và thiếu những cán bộ có trình độ - Hoàn thiện hệ thống chính sách pháp luật để định hướng và hỗ trợ xuất khẩu chuyên môn cao; điện năng của CHDCND Lào theo hướng phát triển bền vững. Thứ năm, chất lượng hệ thống lưới diện chưa đáp ứng được yêu cầu, thiếu an toàn và - Rà soát và điều chỉnh quy hoạch phát triển ngành điện để đảm bảo đủ nguồn không ổn định; điện phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Thứ sáu, thiếu cơ chế và công cụ giám sát, đánh giá và nguồn nhân lực thực thi giám - Tăng cường đầu tư phát triển năng lượng mới và tái tạo nguồn lưới điện, hệ sát, quản lý phát triển bền vững xuất khẩu điện năng. thống truyền tải và phân phối điện phục vụ xuất khẩu. Tiểu kết chương 3 - Nghiên cứu phát triển thị trường xuất khẩu và đa dạng hóa các dịch vụ, hình CHƯƠNG 4 thức thanh toán. DỰ BÁO, QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG - Đầu tư cho công tác đào tạo nguồn nhân lực cho ngành điện. XUẤT KHẨU ĐIỆN NĂNG CỦA CHDCND LÀO ĐẾN NĂM 2025 - Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn quốc gia về điện năng xuất khẩu theo hướng VÀ TẦM NHÌN 2030 phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. 4.1 Dự báo bối cảnh quốc tế và trong nước ảnh hưởng đến phát triển bền - Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát và tăng cường hợp tác vững xuất khẩu điện năng của CHDCND Lào quốc tế về bảo vệ môi trường. Về các vấn đề: Cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0; Hợp tác Năng lượng - Tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến chính sách hỗ trợ đến doanh ASEAN; Chủ đề An ninh năng lượng trong ASEAN; Đại dịch Covid-19; Đặc điểm nghiệp, người dân. nguồn năng lượng và khả năng sản xuất, xuất khẩu điện năng của Lào. Tiểu kết chương 4 4.2 Quan điểm phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của CHDCND Lào Quan điểm 1: Phát triển bền vững xuất khẩu điện năng nhằm góp phần thực
23 24 KẾT LUẬN Dựa trên cơ sở lý luận khoa học, căn cứ vào phương hướng và mục tiêu phát Luận án đã phân tích đánh giá đúng thực trạng, tìm ra nguyên nhân để từ đó triển bền vững xuất khẩu điện năng của Lào trong thời gian tới, luận án đã đưa ra các đưa ra những giải pháp hữu hiệu, nhằm nâng cao sức cạnh tranh xuất khẩu bền vững quan điểm và hệ thống một số giải pháp nhằm phát triển bền vững xuất khẩu điện điện năng của CHDCND Lào. Đây cũng là vấn đề rất quan trọng không những về mặt năng, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của Lào trong điều kiện hội nhập nhận thức, lý luận, mà còn ý nghĩa về mặt thực tiễn trong điều kiện hội nhập kinh tế kinh tế quốc tế. Các giải pháp này đều có tính khả thi cao, vì nó gắn chặt với những quốc tế. Xuất phát từ quan điểm này, luận án đã tập trung giải quyết những vấn đề điều kiện cần thiết để thực hiện, phù hợp với xu thế phát triển sản xuất và xuất khẩu sau: điện trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Do vậy, cần phải thực hiện đồng bộ các Luận án đã hệ thống hóa và làm sáng tỏ thêm một số vấn đề lý luận cơ bản về giải pháp này vì chúng có mối liên hệ chặt chẽ và tạo tiền đề cho nhau. Tác giả hy phát triển bền vững và phát triển bền vững xuất khẩu hàng hóa. Luận án đưa ra những vọng luận án sẽ góp một phần nhỏ bé vào việc phát triển bền vững xuất khẩu điện tiêu chí cơ bản để đánh giá xuất khẩu bền vững điện năng về mặt kinh tế, xã hôi và năng của Lào lên một tầm cao mới trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay./. môi trường. Luận án cũng khẳng định vai trò quan trọng của sản xuất và xuất khẩu bền vững điện năng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của Lào, nhằm khai thác những thế mạnh của đất nước và thích ứng với những tác động của hội nhập kinh tế quốc tế. Thông qua việc nghiên cứu kinh nghiệm về các giải pháp phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của một số nước, như: Việt Nam và Thái Lan, luận án đã rút ra những bài học kinh nghiệm bổ ích cho Lào. Bên cạnh đó, bằng nhiều cách tiếp cận khác nhau, luận án đã sử dụng những cơ sở lý luận để phân tích và đánh giá đúng thực trạng xuất khẩu bền vững điện năng của Lào trong thời gian qua. Đồng thời, tác giả cũng đã thực hiện điều tra khảo sát liên quan đến phát triển bền vững xuất khẩu điện năng được thực hiện trên ba nhóm đối tượng, bao gồm: cán bộ Nhà nước, doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu điện năng và người nông dân ở vùng có nhà máy điện. Kết quả điều tra đã thu được nhiều đánh giá tích cực từ phía những người tham gia khảo sát. Tuy nhiên, việc xuất khẩu bền vững điện năng của Lào vẫn còn những hạn chế, như: mức độ tiếp cận các chính sách hỗ trợ của Chính phủ đối với các doanh nghiệp xuất khẩu điện năng cũng như đối với người dân còn hạn chế; việc quy hoạch phát triển ngành điện chưa rõ ràng; chính sách phát triển năng lượng mới, tái tạo còn gặp nhiều khó khăn; chính sách phát triển thị trường tiêu thụ/xuất khẩu còn yếu...
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1. Ngo Thi Tuyet Mai, Phitsanoukone Phonevilaysack (2019), ‘Lao PDR’s electricity production and export with environmental sustainabaility’, Part 5: Environmental Economics and Management, Page:958-959-960-961- 962-963-964-965-966 Ha Noi, 10th NEU-KKU International conference: Socio-Economic and environmental issues in development, Labours-Social publishing house 09-10 May. 2. Phitsanoukone Phonevilaysack, Chansamay Denphoulouang, Bounsanong Silavy (2019), ‘Giải pháp phát triển bền vững xuất khẩu điện năng của Cọng Hòa Dân Chủ Nhân Dân Lào’, Tạp chí kinh tế và Dự báo, Số 36 (ISSN 0866-7120), Trang: 65-66-67, Hà Nội. 3. Phitsanoukone Phonevilaysack (2019), ‘Đánh giá mức độ tiếp cận về những quy định, chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với các doanh nghiệp sản xuất điên năng tại CHDCDN Lào’, Tạp chí kinh tế và dự báo, Số 30 (ISSN 0866-7120), Trang 129-130-131, Hà Nội.