Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Kỹ thuật: Nghiên cứu đánh giá tác động môi trường tích lũy của hệ thống liên hồ chứa lưu vực sông Ba

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI<br /> <br /> NGUYỄN VĂN SỸ<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG<br /> TÍCH LŨY CỦA HỆ THỐNG LIÊN HỒ CHỨA<br /> LƯU VỰC SÔNG BA<br /> <br /> Chuyên ngành: Môi trường đất và nước<br /> Mã số chuyên ngành: 62 44 03 03<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KỸ THUẬT<br /> <br /> HÀ NỘI, NĂM 2016<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại Trường Đại học Thủy lợi<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học 1: GS.TS Lê Đình Thành<br /> Người hướng dẫn khoa học 2: GS.TS Ngô Đình Tuấn<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> <br /> PGS.TS Lê Thị Hiền Thảo<br /> <br /> Phản biện 2:<br /> <br /> PGS.TS Dương Văn Tiển<br /> <br /> Phản biện 3:<br /> <br /> PGS.TS Lê Đức<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp trường họp tại:<br /> Trường Đại học Thủy lợi<br /> vào lúc 8:30 ngày<br /> tháng 9 năm 2016<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:<br /> - Thư viện Quốc gia<br /> - Thư viện Trường Đại học Thủy lợi<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài luận án<br /> Hiện nay có rất nhiều lưu vực sông trên thế giới và ở Việt Nam có hệ thống hồ<br /> chứa thủy điện và thủy lợi đã, đang và sẽ được xây dựng. Các tác động của từng<br /> hồ khi xem xét riêng lẻ có thể không đáng kể nhưng nếu chúng có sự tương tác<br /> lẫn nhau trên một phạm vi không gian rộng hơn và khoảng thời gian dài hơn thì<br /> tác động sẽ được tích lũy và có thể rất lớn và nghiêm trọng.<br /> Lưu vực sông Ba là một trong 11 lưu vực sông có hệ thống liên hồ chứa (LHC),<br /> là lưu vực sông lớn ở Nam Trung Bộ. Hiện nay, hệ thống LHC trên lưu vực<br /> sông Ba bao gồm: An Khê – Ka Nak, Ayun Hạ, sông Hinh, Ba Hạ và Krông<br /> H’Năng đã được vận hành theo quy trình của Thủ tướng Chính phủ ban hành.<br /> Thời gian qua hệ thống LHC đã gây ra các tác động môi trường tích lũy<br /> (TĐTL) rất phức tạp nên rất cần có nghiên cứu, đánh giá để có giải pháp quản<br /> lý phù hợp nhằm phát huy những mặt tích cực, phòng ngừa các rủi ro và giảm<br /> thiểu những tác động tiêu cực. Vì vậy, nghiên cứu đánh giá các tác động môi<br /> trường tích lũy (ĐTL) cả về cách tiếp cận, phương pháp luận, và phân tích lựa<br /> chọn các phương pháp kỹ thuật phù hợp là rất cần thiết.<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu<br /> - Nghiên cứu xây dựng được các chỉ số đánh giá tác động môi trường tích lũy<br /> và xác lập khung hướng dẫn thực hiện đánh giá tác động môi trường tích lũy<br /> của hệ thống liên hồ chứa trên lưu vực sông.<br /> - Nghiên cứu đánh giá được các tác động môi trường tích lũy của hệ thống liên<br /> hồ chứa trên lưu vực sông Ba đến môi trường đất và nước và đề xuất một số<br /> giải pháp bảo vệ môi trường và giảm thiểu các tác động tiêu cực.<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu chính của Luận án: là hệ thống liên hồ chứa trên lưu vực<br /> sông Ba; thành phần môi trường đất và nước khu vực nghiên cứu.<br /> Phạm vi không gian: hệ thống liên hồ chứa: Ka Nak + An Khê; Ayun Hạ;<br /> Krông H’năng; Ba Hạ; Sông Hinh; và đập Đồng Cam và các đập thủy điện nhỏ<br /> trên dòng chính.<br /> 1<br /> <br /> Phạm vi thời gian: trước năm 2001 là giai đoạn quy hoạch và chuẩn bị; từ năm<br /> 2001- 2010: giai đoạn xây dựng; từ năm 2011 về sau: giai đoạn hệ thống liên<br /> hồ chứa (LHC) lớn đã đi vào vận hành.<br /> 4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu<br /> Cách tiếp cận của luận án: theo quan điểm tổng hợp và hệ thống, ngoài ra còn<br /> theo nguyên tắc nguyên nhân - hậu quả.<br /> Các phương pháp nghiên cứu cụ thể: phương pháp kế thừa; điều tra, khảo sát<br /> thực địa; phân tích thống kê; chuyên gia; hồi cứu và chỉ số môi trường.<br /> 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn<br /> Hiện nay, Việt Nam và rất nhiều nước đang phát triển trên thế giới vẫn chưa có<br /> văn bản pháp lý nào quy định về đánh giá tác động môi trường tích lũy, trong<br /> khi vấn đề này đã được thừa nhận là công cụ rất hữu hiệu trong quản lý, bảo vệ<br /> môi trường và phát triển bền vững. Vì vậy, luận án nghiên cứu xây dựng các chỉ<br /> số đánh giá các tác động tích lũy của hệ thống liên hồ chứa trên lưu vực sông và<br /> xác lập khung hướng dẫn thực hiện và đề xuất những giải pháp bảo vệ môi<br /> trường là có ý nghĩa khoa học và thực tiễn cao.<br /> 6. Những đóng góp mới của luận án<br /> - Đã xây dựng được các chỉ số đánh giá tác động môi trường tích lũy và xác lập<br /> được khung hướng dẫn thực hiện đánh giá tác động môi trường tích lũy hệ<br /> thống liên hồ chứa trên lưu vực sông.<br /> - Đã áp dụng các chỉ số và đánh giá được các tác động môi trường tích lũy của<br /> hệ thống liên hồ chứa trên lưu vực sông Ba từ đó đề xuất một số giải pháp bảo<br /> vệ môi trường và giảm thiểu những tác động môi trường tiêu cực.<br /> CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ KHU VỰC NGHIÊN CỨU VÀ CÁC<br /> VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN<br /> 1.1<br /> <br /> Đặc điểm tự nhiên lưu vực sông Ba<br /> <br /> Lưu vực sông (LVS) Ba là lưu vực sông liên tỉnh bao gồm Gia Lai, Đăk Lak ở<br /> Tây Nguyên; một phần phía Đông Bắc thuộc tỉnh Bình Định và phần hạ du<br /> thuộc tỉnh Phú Yên. Bản đồ lưu vực sông Ba như hình 1.1.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Địa hình LVS Ba: chủ yếu là núi và cao nguyên ở trung và thượng lưu, hạ lưu<br /> có đồi núi thấp, thung lũng và đồng bằng bồi tụ ven biển.<br /> Địa chất, thổ nhưỡng: LVS Ba gồm các thành tạo măcma xâm nhập chiếm tới<br /> 42,5%, thành tạo Bazan Neogen-Đệ tứ chiếm 16,0 %, thành tạo Triat trung, hệ<br /> tầng Mang Yang chiếm 10,8%. Thổ nhưỡng của LVS Ba có nhiều loại đất khác<br /> nhau, thích hợp cho nhiều loại cây trồng sinh trưởng và phát triển.<br /> Đa dạng sinh học: LVS Ba có đa dạng<br /> sinh học cao với Vườn Quốc gia Kon Ka<br /> Kinh và 3 Khu Bảo tồn thiên nhiên:<br /> Krông Trai, Ea Sô, Ayun Pa, với tổng<br /> diện tích khoảng 136.700ha.<br /> Mạng lưới quan trắc khí tượng, khí hậu,<br /> thủy văn và tình hình số liệu : cả lưu vực<br /> có 20 trạm khí tượng, khí hậu, 15 trạm<br /> thủy văn, các trạm có thời gian quan trắc<br /> không dài.<br /> Hệ thống sông ngòi: LVS Ba có diện tích<br /> lưu vực F=13.417 km2. Phạm vi lưu vực<br /> nằm trong khoảng 12035' đến 14038' vĩ<br /> độ Bắc 180000' đến 190055' kinh độ<br /> Đông. Dòng chính sông Ba dài 396 km,<br /> Hình 1.1 Lưu vực sông Ba<br /> bắt nguồn từ núi Ngọc Rô có đỉnh cao<br /> 1549m thuộc dải Trường Sơn. Ba nhánh<br /> chính cấp I lớn nhất có diện tích lưu vực F>100 km2 là sông Ia Yun dài 192km,<br /> Krông H’Năng dài 134km và sông Hinh dài 101km, chúng đều nằm phía hữu<br /> ngạn của sông Ba và cũng là các sông liên tỉnh. Hàng năm trên toàn lưu vực<br /> nhận được lượng mưa trung bình khoảng 1740mm, môđun dòng chảy trung<br /> bình nhiều năm đạt 22,8l/s.km2.<br /> Phân phối dòng chảy trong năm (khi chưa có hồ hoạt động): mùa lũ: IX - XII<br /> chiếm 72% tổng lượng nước toàn năm; mùa cạn: I - VIII chiếm 28% tổng lượng<br /> nước toàn năm. Tháng có dòng chảy lớn nhất là tháng XI, ba tháng dòng chảy<br /> lớn nhất là X - XII. Tháng có dòng chảy nhỏ nhất là tháng IV, ba tháng dòng<br /> chảy nhỏ nhất là II – IV.<br /> <br /> 3<br /> <br />