Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Lịch sử: Quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaysia từ năm 1957 đến 1990

häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh<br /> <br /> trÞnh thÞ hoa<br /> <br /> Qu¸ tr×nh ®Êu tranh cñng cè ®éc lËp d©n téc<br /> cña Liªn bang Malaysia tõ n¨m 1957 ®Õn 1990<br /> Chuyªn ngµnh : LÞch sö phong trµo céng s¶n,<br /> c«ng nh©n quèc tÕ vµ gi¶i phãng d©n téc<br /> M· sè<br /> <br /> : 62.22.52.01<br /> <br /> tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sÜ LÞch sö<br /> <br /> hµ néi - 2014<br /> <br /> C«ng tr×nh ®­îc hoµn thµnh<br /> t¹i Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh<br /> <br /> Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: PGS.TS NguyÔn ThÞ QuÕ<br /> PGS.TS Phan V¨n R©n<br /> <br /> Ph¶n biÖn 1:<br /> <br /> Ph¶n biÖn 2:<br /> <br /> Ph¶n biÖn 3:<br /> <br /> LuËn ¸n ®­îc b¶o vÖ t¹i Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp Häc viÖn,<br /> häp t¹i Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh,<br /> Vµo håi ..... giê ....., ngµy ..... th¸ng ..... n¨m 2014.<br /> <br /> Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i Th­ viÖn Quèc gia<br /> vµ Th­ viÖn Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh<br /> <br /> Nh÷ng c«ng tr×nh cña t¸c gi¶ ®· c«ng bè<br /> liªn quan ®Õn ®Ò tµi luËn ¸n<br /> 1. Nguyễn Hữu Cát, Trịnh Mai Hoa (1995), "Phát triển kinh tế và giải quyết<br /> các vấn đề xã hội ở các nước ASEAN", Kinh tế châu Á - Thái<br /> Bình Dương, (4).<br /> 2. Nguyễn Văn Du - Trịnh Thị Hoa (2003), "Tác động của chiến lược đối<br /> ngoại của các nước lớn đến sự hình thành trật tự thế giới mới sau<br /> chiến tranh lạnh", Trong sách: Góp phần nhận thức thế giới đương<br /> đại, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.<br /> 3. Trịnh Thị Hoa (2005), "Eo biển Malắcca trong vận động địa - chính trị<br /> khu vực Đông Nam Á", Thông tin Nghiên cứu quốc tế, (1).<br /> 4. Trịnh Thị Hoa (2006), "An ninh - chính trị của các nước ASEAN những<br /> năm đầu thế kỷ XXI", Thông tin Nghiên cứu quốc tế, (3+4).<br /> 5. Trịnh Thị Hoa (2010), "Hoạt động của một số tổ chức, đảng chính trị ở<br /> Malaixia trong sự nghiệp giải phóng dân tộc nửa đầu thế kỷ XX,<br /> Những vấn đề chính trị - xã hội", (47).<br /> 6. Nguyễn Thị Quế - Trịnh Thị Hoa (2010), "Kinh nghiệm ổn định xã hội<br /> Malaixia thời thủ tướng M. Mohamad (1981 - 2003)", Lý luận<br /> chính trị, (5).<br /> 7. Nguyễn Thị Quế - Trịnh Thị Hoa (2012), "Tổ chức dân tộc thống nhất<br /> Mã lai (UMNO) trong sự nghiệp đấu tranh củng cố độc lập dân<br /> tộc ở Liên bang Malaysia", Nghiên cứu Đông nam Á, (11).<br /> 8. Phan Văn Rân - Trịnh Thị Hoa (2013), "Vấn đề toàn vẹn lãnh thổ của Liên<br /> bang Malaysia sau độc lập (1957 - 1963)", Nghiên cứu lịch sử, (6).<br /> 9. Trịnh Thị Hoa (2013), "Quan hệ Việt Nam - Malaixia hướng tới hợp tác<br /> toàn diện và hiệu quả trong thế kỷ XXI", Tạp chí Cộng sản điện<br /> tử, (270), ngày 31/3.<br /> 10. Trịnh Thị Hoa (2013), "Một số cải cách hành chính ở Malaysia (giai đoạn<br /> 1957 - 1990)", Nghiên cứu Đông Nam Á, số 3.<br /> 11. Trịnh Thị Hoa - Đinh Xuân Tươi (2013), "Tiến trình hội nhập kinh tế nội<br /> khối ASEAN đến năm 2015", Đối ngoại, (8).<br /> 12. Trịnh Thị Hoa - Đinh Xuân Tươi (2013), "Phát huy vai trò của ASEAN<br /> trong cấu trúc hợp tác khu vực", Tạp chí Cộng sản, (11).<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu<br /> Đấu tranh giành và củng cố nền độc lập dân tộc, xây dựng dựng đất<br /> nước và lựa chọn con đường phát triển và tiến lên xã hội hiện đại là những<br /> vấn đề thường trực, cấp thiết của khoa học và thực tiễn chính trị. Trong bối<br /> cảnh gia tăng của toàn cầu hóa, khu vực hóa đang tác động mạnh mẽ đến các<br /> quốc gia dân tộc, thì vấn đề duy trì, củng cố độc lập dân tộc với thúc đẩy và<br /> hội nhập quốc tế đang đặt ra không ít thách thức đối với các nước đang phát<br /> triển, nhất là về vấn đề củng cố độc lập dân tộc.<br /> Nằm trong khu vực Đông Nam Á, Liên bang Malaysia được biết đến là<br /> một quốc gia có cấu trúc tộc người, giai tầng xã hội, văn hóa hết sức đa<br /> dạng, lại bị chia cắt thành nhiều vùng lãnh thổ với trình độ phát triển khác<br /> nhau. Từ khi giành độc lập đến nay, Malaysia đã vươn lên thành một quốc<br /> gia tương đối phát triển với một nền kinh tế năng động, có sức cạnh tranh<br /> khá cao, một xã hội phát triển hài hòa và ngày càng có uy tín cao trên trường<br /> quốc tế. Vì vậy, việc nghiên cứu quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc<br /> của quốc gia này có ý nghĩa khoa học và thực tiễn sâu sắc. Nó không chỉ làm<br /> rõ tính đặc thù của con đường đấu tranh củng cố nền độc lập dân tộc, mà<br /> quan trọng hơn là hiểu rõ các cách thức, biện pháp phát triển kinh tế, ổn định<br /> xã hội và hài hòa dân tộc, cũng như việc thích nghi chính sách đối ngoại của<br /> quốc gia này trong một bối cảnh căng thẳng của thời kỳ Chiến tranh lạnh.<br /> Đây là nội dung này có ý nghĩa không chỉ trong học thuật mà còn phục vụ<br /> mục tiêu chính trị đối với các đảng cầm quyền ở các nước đang phát triển và<br /> Việt Nam. Mặt khác, Việt Nam và Malaysia là hai nước láng giềng trong<br /> cùng một đại gia đình ASEAN. Do đó, nghiên cứu sự nghiệp củng cố độc<br /> lập dân tộc của Liên bang Malaysia càng trở nên cần thiết đối với Việt Nam<br /> khi tham gia hội nhập trong Cộng đồng ASEAN.<br /> Từ những lý do trên tác giả lựa chọn đề tài "Quá trình đấu tranh củng<br /> cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaysia từ năm 1957 đến 1990" làm đề<br /> tài nghiên cứu luận án tiến sĩ.<br /> <br /> 2. Mục đích và nhiệm vụ của luận án<br /> 2.1. Nghiên cứu làm rõ tiến trình và nội dung củng cố độc lập dân tộc của<br /> Liên bang Malaysia trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội…<br /> qua hai giai đoạn: giai đoạn 1957 - 1969 và giai đoạn 1969 - 1990.<br /> 2.2. Luận án giải quyết các nhiệm vụ sau:<br /> - Phân tích những nhân tố tác động đến quá trình đấu tranh củng cố độc<br /> lập dân tộc của Malaysia giai đoạn 1957 - 1990.<br /> - Phân tích cách thức đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của Liên bang<br /> Malaysia qua hai giai đoạn: 1957 - 1969 và 1969 - 1990. Từ đó thấy được tính logic,<br /> sự khác nhau, thành công cũng như những hạn chế của công cuộc đấu tranh xây<br /> dựng và phát triển quốc gia - dân tộc của Malaysia thời kỳ Chiến tranh lạnh.<br /> - Rút ra những nhận xét về quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc<br /> của Liên bang Malaysia giai đoạn 1957 - 1990 và một số kinh nghiệm đối<br /> với các nước đang phát triển.<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án<br /> 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc<br /> của Liên bang Malaysia. Vấn đề được tiếp cận là các chính sách phát triển<br /> đất nước của Malaysia qua hai giai đoạn: 1957 - 1969 và 1969 - 1990.<br /> 3.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> - Không gian: đất nước Malaysia trong giai đoạn 1957 - 1990.<br /> - Thời gian: đề tài được giới hạn từ năm 1957 đến năm 1990.<br /> - Phạm vi nội dung: đề tài đề cập đến những biện pháp củng cố độc lập<br /> dân tộc của Malaysia trên các lĩnh vực chính trị - hành chính, kinh tế, văn<br /> hóa xã hội và an ninh quốc phòng, ngoại giao…<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu<br /> 4.1. Cơ sở lý luận: Đề tài dựa trên quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin về hình thái kinh tế xã hội, về nhà nước và giai cấp, về dân tộc và thời<br /> đại, về đảng cầm quyền trong hệ thống chính trị; tư tưởng Hồ Chí Minh về<br /> vấn đề dân tộc, giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước.<br /> 4.2. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp luận sử học mác xít được<br /> sử dụng làm phương pháp chính; phương pháp logic, phương pháp phân<br /> tích, tổng hợp, so sánh, thống kê... được dùng để hỗ trợ cho việc phân tích<br /> các nội dung nghiên cứu.<br /> <br /> - Về sử dụng thuật ngữ: thuật ngữ "Malaya" được sử dụng trong suốt thời<br /> kỳ là thuộc địa Anh cho đến sau độc lập và trước khi thành lập Liên bang<br /> Malaysia (1963); thuật ngữ "Malaysia" được bắt đầu từ năm 1963 cho đến nay.<br /> Trong luận án tác giả dùng thuật ngữ Malaya/Malaysia trong tiêu đề các chương<br /> để diễn đạt về một Liên bang Malaysia trong giai đoạn 1957 - 1990. Ngoài<br /> ra luận án sử dụng một số thuật ngữ liên quan như: "người Melayu","người<br /> Malaya", "người Malaysia", Islam...được giải thích cụ thể trong luận án.<br /> 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án<br /> 5.1. Đây là một công trình nghiên cứu tương đối có hệ thống và toàn<br /> diện về quá trình, cách thức đấu tranh củng cố độc lập dân tộc trên các mặt<br /> khác nhau, từ củng cố nền chính trị - hành chính quốc gia đến chủ quyền<br /> lãnh thổ, phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, an ninh quốc phòng và hội nhập<br /> quốc quốc tế của Liên bang Malaysia trong thời kỳ Chiến tranh lạnh.<br /> 5.2. Luận án chỉ ra những thành công, hạn chế của quá trình đấu tranh<br /> củng cố nền độc lập dân tộc của Malaysia từ 1957 đến 1990, từ đó rút ra<br /> những kinh nghiệm đối với các nước đang phát triển.<br /> 5.3. Luận án là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu và giảng<br /> dạy các vấn đề khác nhau về lịch sử phát triển của Liên bang Malaysia, nhất<br /> là về sự lựa chọn thể chế chính trị, mô hình phát triển kinh tế - xã hội, về chủ<br /> trương đoàn kết quốc gia - dân tộc cũng như về lịch sử đấu tranh vì nền độc<br /> lập dân tộc và phát triển đất nước của các nước đang phát triển, trước hết là<br /> ở khu vực Đông Nam Á.<br /> 6. Bố cục của luận án<br /> Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,<br /> nội dung của luận án gồm 4 chương, 9 tiết.<br /> Chương 1<br /> TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI<br /> Là quốc gia ở Đông Nam Á, tiến trình phát triển của Malaysia luôn gắn<br /> với sự vận động và phát triển chung của khu vực. Vì vậy các nguồn tài liệu<br /> nghiên cứu về quốc gia này cũng có sự liên quan mật thiết với các công trình<br /> nghiên cứu về Đông Nam Á nói chung.<br /> <br /> Trong khuôn khổ nội dung luận án, tác giả tham khảo một số tư liệu gốc<br /> sau đây:<br /> (1) Các bản dịch tiếng Việt tại Thư viện quốc gia, Thư viện Viện Khoa<br /> học xã hội Việt Nam như: Hiến pháp Liên bang Malaysia; Luật pháp và các<br /> điều luật bổ sung luật pháp của Malaysia; Các sách thông báo hàng năm của<br /> Nhà nước Malaysia v.v...<br /> (2) Các văn kiện, tài liệu gốc tiếng Melayu và tiếng Anh gồm: "Our<br /> Declaration of Independence" (Tuyên ngôn độc lập) (31/8/1957), đây là văn<br /> kiện đầu tiên của Liên bang Malaya, tuyên bố về sự thành lập Nhà nước độc lập;<br /> "Pengisytiharan Rukunegara" (Tuyên ngôn Nền tảng quốc gia - 31/8/1970).<br /> Văn kiện này được coi là Hệ tư tưởng quốc gia của Malaysia nhằm mục tiêu<br /> thống nhất dân tộc; "Kế hoạch và triển vọng lần thứ nhất - OPP1’’;"New<br /> Economic Policy - Chính sách kinh tế mới" (NEP); Các kế hoạch, chương<br /> trình phát triển kinh tế - xã hội của chính phủ Malaysia được phản ánh trong<br /> các kế hoạch 5 năm, tính từ Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (First Malaysia<br /> plan 1966 - 1970), cho đến Kế hoạch 5 năm lần thứ năm (Five Malaysia<br /> plan 1986 - 1990); "Wawasan 2020" (Tầm nhìn 2020), là chương trình được<br /> cựu Thủ tướng M. Mahathir phát động trong toàn Liên bang (1991) nhằm xây<br /> dựng một quốc gia - dân tộc, một Tổ quốc Malaysia hài hòa và thống nhất.<br /> (3) Tài liệu của Bộ ngoại giao Việt Nam: Hiến chương ASEAN; Hiệp<br /> ước thân thiện và Hợp tác (TAC - Treaty of Amity and Cooperation); Tuyên<br /> bố về sự hòa hợp ASEAN I (Tuyên bố hòa hợp Bali I - 1976); Tuyên bố về sự<br /> hòa hợp ASEAN II (Tuyên bố hòa hợp Bali II - 2003) và nhiều tài liệu, văn<br /> kiện chính thức khác của ASEAN.<br /> Bên cạnh đó, tác giả luận án tiếp cận với nguồn tài liệu tham khảo<br /> phong phú của các học giả nước ngoài và các nhà khoa học Việt Nam. Đây<br /> là nguồn tài liệu quan trọng tập trung nghiên cứu trên nhiều phương diện:<br /> quan điểm về độc lập dân tộc; về đất nước, con người, lịch sử phát triển, các<br /> chiến lược, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, thể chế chính trị, mô hình<br /> nền hành chính quốc gia, đặc điểm chính trị, tôn giáo và tộc người v.v...<br /> Nguồn tài liệu tham khảo này không chỉ giúp tác giả trong việc thu thập, lựa<br /> chọn thông tin, mà còn cung cấp khung phân tích, cách lập luận, lý giả các<br /> <br /> vấn đề có tính đặc thù của lịch sử phát triển của đất nước Malaysia nói<br /> chung, quá trình đấu tranh củng cố nền độc lập dân tộc và xây dựng đất nước<br /> theo hướng hiện đại nói riêng.<br /> 1.1. Các kết quả nghiên cứu đã công bố<br /> 1.1.1. Về lịch sử của Malaysia<br /> Tài liệu tiếng Anh<br /> Các công trình được tác giả tiếp cận như: Tregonning K.G (1962) với<br /> cuốn A History of modern Malaya; Arnold C.Brackman (1966) với cuốn<br /> Southeast Asia's Second Front; K.J. Ratnam (1987) với cuốn Religion and<br /> Poliics in Malaya;; Tan Tai Yong (2008) với cuốn Creating "Greater<br /> Malaysia": Decolonization and the Politics of Merger; Regina Lim (2008)<br /> với cuốn Federal-State Relations in Sabah, Malaysia; Takashi Shirashi<br /> (2009) với cuốn Across the Causeway: A Multi-dimensional Study of<br /> Malaysia - Singapore Relations... Các công trình này đã nghiên cứu sâu về<br /> những thay đổi của Malaya trong thời gian chịu ách thống trị của thực dân<br /> phương Tây và quân phiệt Nhật; về chủ nghĩa dân tộc Melayu; mối quan hệ<br /> giữa chính quyền Anh và Tổ chức Dân tộc thống nhất Mã Lai (UMNO); vấn<br /> đề sáp nhập lãnh thổ và những phức tạp, thậm chí đối đầu nảy sinh trong quá<br /> trình thành lập Liên bang Malaysia.... Đây là những nội dung quan trọng liên<br /> quan trực tiếp đến cuộc đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của Malaysia. Bên<br /> cạnh đó, công trình Lịch sử Đông Nam Á (1997) của học giả D.G.E. Hall,<br /> nhà xuất bản Chính trị quốc gia (Việt Nam dịch và phát hành) như một cẩm<br /> nang nghiên cứu về lịch sử Đông Nam Á, trong đó chỉ ra những chính sách<br /> cai trị đặc trưng ở Malaya (thuộc Anh).<br /> Tài liệu tiếng Malaysia, được đề cập đến như: Al-Attas, S. M. Naguib<br /> (1998) với cuốn Islam Dalam Sejarah dan Kebudayaan Melayu; Mukti Ali,<br /> H.A (1991) với cuốn Pelbagai Soalan Islam Di Asia Tenggana, Islamika<br /> IV... các công trình này nghiên cứu về lịch sử Malaysia, về nét đặc thù của<br /> Islam Malaysia và Đông Nam Á. Những công trình này gợi mở cho người<br /> đọc tiếp cận về lịch sử Malaysia; về con đường xây dựng Nhà nước Islam<br /> thế tục hóa ở Malaysia khác với nhiều quốc gia Islam trên thế giới.<br /> <br /> Tài liệu nghiên cứu trong nước<br /> Một số công trình tiêu biểu như: Đỗ Thanh Bình (chủ biên) (1999) Con<br /> đường cứu nước trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở một số nước<br /> châu Á (từ cuối thế kỷ XIX đến 1945)"; Đỗ Thanh Bình (2006), Lịch sử phong<br /> trào giải phóng dân tộc thế kỷ XX - Một cách tiếp cận". Đây là hai công trình<br /> chuyên luận toàn diện nhất về chủ đề đấu tranh giành độc lập dân tộc, bao quát<br /> những nét chung cả về lý luận lẫn thực tiễn của các phong trào ở châu Á, châu<br /> Phi và khu vực Mỹ Latinh. Hai tác giả Lương Ninh và Vũ Dương Ninh (chủ biên)<br /> (2009), Tri thức Đông Nam Á; Trần Khánh (chủ biên) (2012), Lịch sử Đông<br /> Nam Á, Tập IV; Phạm Đức Thành chủ biên (2012), Lịch sử Đông Nam Á, Tập<br /> V... Trong các công trình này, các tác giả đã đi sâu phân tích về điều kiện<br /> đặc thù của các quốc gia Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia... có ảnh hưởng trực<br /> tiếp đến việc lựa chọn con đường giành độc lập dân tộc; về các chính sách<br /> của thực dân phương Tây đối với Đông Nam Á và hệ quả tất yếu của nó; về<br /> con đường đấu tranh giành và củng cố nền độc lập dân tộc của Malaysia suốt<br /> trong chiều dài lịch sử, đặc biệt là từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai.<br /> Ngoài ra tác giả tiếp cận nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến đề<br /> tài, đó là các luận án, luận văn trong nước và các bài viết được đăng tải trên<br /> các tạp chí chuyên ngành như: Nghiên cứu Lịch sử, Nghiên cứu Đông Nam<br /> Á, Nghiên cứu quốc tế v.v...<br /> 1.1.2. Về việc xây dựng nền dân chủ tư sản, lựa chọn con đường phát<br /> triển kinh tế - xã hội, xây dựng chính sách ngoại giao... nhằm củng cố độc<br /> lập dân tộc và phát triển đất nước của Malaysia<br /> Tài liệu tiếng Anh<br /> - Trong số các công trình của các học giả nước ngoài, chủ yếu bằng<br /> tiếng Anh tiêu biểu như: Lucian W.Pye (1956) với cuốn Guerrilla Communism<br /> in Malaya; Funston, N.J (1980) với cuốn Malay Politics in Malaysia: UMNO<br /> and PAS; Leon Comber (2008) với cuốn It's Social and Political Meaning;<br /> Malaya’s secret police 1945 - 1960;… Trong các công trình này, các tác giả đã<br /> cung cấp những nét cơ bản về hệ thống chính trị của Malaysia; sự đối lập của<br /> các đảng và vai trò của UMNO; về các con đường phát triển kinh tế - xã hội của<br /> các nước Đông Nam Á và ở Malaysia; về tác động của các cường quốc lớn<br /> <br />