Tóm tắt luận án Tiến sĩ Lịch sử: Quá trình thực hiện chính sách an sinh xã hội ở tỉnh Điện Biên từ năm 2004 đến năm 2014

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án làm sáng rõ quá trình thực hiện chính sách an sinh xã hội ở tỉnh Điện Biên sau 10 năm thành lập tỉnh (2004-2014), nhằm đúc kết những kinh nghiệm, góp phần cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn, giúp cấp ủy, chính quyền các cấp tỉnh Điện Biên ngày càng hoàn thiện tốt hơn chính sách và thực hiện chính sách an sinh xã hội trong tỉnh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ Lịch sử: Quá trình thực hiện chính sách an sinh xã hội ở tỉnh Điện Biên từ năm 2004 đến năm 2014

MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài An sinh xã hội được coi là sản phẩm của xã hội tiến bộ, có vai trò đặc biệt quan trọng nhằm xây dựng và phát triển con người, đem lại cuộc sống hạnh phúc cho con người, góp phần lành mạnh hóa xã hội và phát triển bền vững đất nước. ASXH đã trở thành vấn đề trung tâm trong chiến lược phát triển bền vững của mỗi nước và thu hút sự quan tâm của toàn xã hội. Ở Việt Nam, sau hơn 30 năm thực hiện đường lối đổi mới đất nước do Đảng khởi xướng và lãnh đạo, hệ thống ASXH ngày càng thể hiện vai trò to lớn trong việc góp phần ổn định đời sống của người lao động; Đảm bảo an toàn, ổn định cho toàn bộ nền kinh tế xã hội. Điện Biên là một tỉnh miền núi, biên giới thuộc vùng Tây Bắc của Tổ quốc, Điện Biên gặp nhiều khó khăn do địa hình đồi núi dốc, hiểm trở, chia cắt mạnh, thường xuyên xảy ra thiên tai, lũ ống, lũ quét, sạt lở đất gây thiệt hại nghiêm trọng về người và vật chất; kinh tế chậm phát triển, trong khi tỷ lệ người DTTS chiếm đa số (85%), trình độ dân trí và đời sống người dân trong tỉnh vẫn luôn ở mức thấp so với cả nước, nhất là ở khu vực vùng cao, biên giới. Vì vậy, cùng với việc tập trung phát triển kinh tế, thực hiện chính sách ASXH trở thành nhiệm vụ chiến lược của tỉnh Điện Biên. Quá trình thực hiện chính sách ASXH ở tỉnh Điện Biên từ năm 2004 đến năm 2014 đã đạt được những thành tựu quan trọng, không chỉ góp phần ổn định và cải thiện đời sống dân cư, mà còn góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, dân chủ, công bằng trong cộng đồng, an toàn trong xã hội và an ninh quốc phòng trong tỉnh. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, công tác ASXH của tỉnh Điện Biên trên thực tế vẫn còn tồn tại những vấn đề bất cập, khó khăn và bộc lộ nhiều mặt còn hạn chế cả từ chủ trương đến tổ chức chỉ đạo, thực hiện. Nhiều chỉ số về ASXH của tỉnh còn thấp hơn so với khu vực và thấp hơn nhiều so với mức trung bình chung của cả nước. Nghiên cứu toàn diện, có hệ thống về ASXH của tỉnh Điện Biên để từ đó rút ra một số kinh nghiệm nhằm giúp cho Đảng bộ tỉnh Điện Biên có thêm tài liệu tham khảo về chính sách ASXH và quá trình thực hiện chính sách đó, góp phần cung cấp thêm về lý luận và thực tiễn trong việc giải quyết các vấn đề xã hội, đặc biệt là ASXH trong tỉnh, trong khu vực Tây Bắc và cả nước. Xuất phát từ những lý do trên, nghiên cứu sinh chọn đề tài: “ Quá trình thực hiện chính sách ASXH ở tỉnh Điện Biên từ năm 2004 đến năm 2014 ” làm luận án Tiến sĩ lịch sử, chuyên ngành Lịch sử Việt Nam. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Làm sáng rõ quá trình thực hiện chính sách ASXH ở tỉnh Điện Biên sau 10 năm thành lập tỉnh (2004 2014), nhằm đúc kết những kinh nghiệm, góp phần cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn, giúp cấp ủy, chính quyền các cấp tỉnh Điện Biên ngày càng hoàn thiện tốt hơn chính sách và thực hiện chính sách ASXH trong tỉnh. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Luận án tập trung giải quyết một số nhiệm vụ cơ bản sau: Một là, Hệ thống hóa và tổng quan tình hình nghiên cứu về ASXH và thực hiện chính sách ASXH của các công trình nghiên cứu đã công bố ở trong nước và trên thế giới, rút ra các kết luận về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của công tác ASXH.
Hai là, phân tích bối cảnh lịch sử và chỉ rõ những yếu tố tác động đến ASXH và thực hiện chính sách ASXH ở tỉnh Điện Biên. Ba là, Trình bày thực trạng quá trình thực hiện chính sách ASXH ở tỉnh Điện Biên từ năm 2004 đến năm 2014 trên 6 trụ cột: Xóa đói giảm nghèo; Giải quyết việc làm; Chính sách đối với người có công; Bảo hiểm xã hội; Bảo trợ xã hội và dịch vụ xã hội cơ bản. Bốn là, đánh giá thành tựu, hạn chế, nguyên nhân và đặc điểm trong quá trình thực hiện chính sách ASXH của tỉnh Điện Biên; rút ra một số nhận xét và kinh nghiệm trong quá trình thực hiện chính sách ASXH ở tỉnh Điện Biên từ năm 2004 đến năm 2014. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là quá trình thực hiện chính sách ASXH ở tỉnh Điện Biên từ năm 2004 đến năm 2014. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nội dung: Luận án nghiên cứu về quá trình tỉnh Điện Biên thực hiện các nội dung chủ yếu của chính sách ASXH từ năm 2004 đến năm 2014 bao gồm 6 trụ cột : 1) Xóa đói giảm nghèo; 2) Giải quyết việc làm; 3) Chính sách đối với người có công; 4) Bảo hiểm xã hội; 5) Bảo trợ xã hội, 6) Đảm bảo dịch vụ xã hội cơ bản cho người dân. Phạm vi không gian: Luận án tập trung nghiên cứu quá trình thực hiện chính sách ASXH trên địa bàn tỉnh Điện Biên. Phạm vi thời gian: đề tài nghiên cứu từ năm 2004 là năm tỉnh Điện Biên được thành lập, đến năm 2014 là thời gian tỉnh Điện Biên tiến hành tổng kết 10 năm thành lập tỉnh (2004 2014). 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án dựa trên cơ sở lý luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế xã hội nói chung, về chính sách xã hội và ASXH nói riêng. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu chủ yếu là phương pháp lịch sử và phương pháp logic, kết hợp chặt chẽ với các phương pháp khác như: tổng hợp, phân tích, thống kê, điều tra, phỏng vấn, so sánh đối chiếu… để giải quyết các nhiệm vụ của luận án. 4.3. Nguồn tài liệu Luận án tham khảo, sử dụng kết hợp nhiều nguồn tài liệu khác nhau: Nguồn tư liệu lưu trữ; Nguồn tài liệu tham khảo gồm; Tài liệu lịch sử địa phương do khảo sát thực tế, điền dã. 5. Đóng góp mới của luận án Luận án là công trình đầu tiên nghiên cứu toàn diện, có hệ thống về quá trình thực hiện chính sách ASXH ở tỉnh Điện Biên từ năm 2004 đến 2014. Làm rõ những yếu tố tác động đến quá trình thực hiện chính sách ASXH của tỉnh Điện Biên, góp phần khẳng định vai trò của Đảng và Nhà nước, Đảng bộ chính quyền, các đoàn thể và mọi tầng lớp nhân dân tỉnh Điện Biên trong việc thực hiện ASXH ở địa phương. Luận án phân tích làm rõ những thành tựu, hạn chế của quá trình thực hiện chính sách ASXH ở tỉnh Điện Biên, trên cơ sở kết quả nghiên cứu luận án rút ra một số đặc điểm và
kinh nghiệm trong việc hoạch định chủ trương, chính sách và triển khai thực hiện chính sách ASXH. Luận án còn là tài liệu tham khảo phục vụ cho việc nghiên cứu, biên soạn, giảng dạy, học tập về lịch sử ASXH ở tỉnh Điện Biên. 6. Bố cục của luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục, nội dung luận án cấu trúc thành 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu. Chương 2: Những yếu tố tác động đến ASXH ở tỉnh Điện Biên từ năm 2004 đến năm 2014. Chương 3: Tỉnh Điện Biên triển khai thực hiện chính sách ASXH từ năm 2004 đến năm 2014. Chương 4: Một số nhận xét và bài học kinh nghiệm.
Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về an sinh xã hội ở nước ngoài Điểm mốc đánh dấu sự hình thành ASXH là cuộc cách mạng công nghiệp ở thế kỷ thứ XIX. Công trình nghiên cứu đầu tiên được đánh dấu bằng Đạo luật ASXH (Social Security) ban hành năm 1935 tại Mỹ. Tiếp đến, là các nghiên cứu được thể hiện trong Hiến chương Đại Tây Dương (1941) và Tuyên ngôn Nhân quyền do Đại Hội đồng Liên hợp quốc thông qua ngày 10/12/1948 cũng như trong các công ước, cam kết quốc tế khác. Tác giả Richardson, J. Henry (1960), trong cuốn: “ Các khía cạnh kinh tế và tài chính của An sinh xã hội Điều tra Quốc tế”;Các tác giả: Ehtisham Ahmad, Jean Drèze, John Hills và Amartya Sen (1991) với cuốn sách: An sinh xã hội ở các nước đang phát triển”;Tác giả Ogus, A.I., Barendt, E.M. và Wikeley, N. eds. (2002), với cuốn sánh: Luật An sinh xã hội cung cấp các kiến thức cơ bản về ASXH và chính sách xã hội, ASXH quốc tế. Tác giả Martin Feldstein (2005), với công trình nghiên cứu “Cải cách cơ cấu của an sinh xã hội”; Tác giả Журавлева Ирина Витальевна (2007), trong cuốn sách nhan đề Trật tự chi trả mới cho người bệnh”; Tác giả Trần Quang Trung (2008) với công trình: Tác dụng cân bằng về an sinh xã hội”; Các tác giả: Dương Phú Hiệp, Hansjorg Herr, Milka Kazandziska (2012), với cuốn sách Lao động, tiền lương, An sinh xã hội: Một số kinh nghiệm của thế giới do Nguyễn Thị Phương Thảo, Lê Văn Toan biên dịch. Tác giả Đinh Công Tuấn, Đinh Công Hoàng (2013), trong cuốn sách: An sinh xã hội Bắc Âu trong cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu và bài học cho Việt Nam”; Tác giả Trần Thị Nhung (2008), trong cuốn sách: Bảo đảm xã hội trong nền kinh tế thị trường Nhật Bản hiện nay”; Tác giả Trần Tín Dũng (1997), trong cuốn: “Hệ thống hỗ trợ sự phát triển xã hội Trung Quốc”; Tác giả Đặng Đại Tùng (2007), với công trình: Báo cáo cải cách và phát triển ASXH Trung Quốc năm 2005 – 2006”; Tác giả Đặng Công Thành (2008), trong cuốn sách nhan đề: “30 năm an sinh xã hội Trung Quốc” ; Tác giả Hướng Vận Hoa (2010), trong cuốn: Nghiên cứu hệ thống an sinh xã hội khu vực Đài Loan, Hồng Kông, Ma Cao” ; Các công trình nghiên cứu về ASXH ở các nước phát triển trên thế giới như Mỹ, Nhật Bản, Bắc Âu, Nga cho thấy chính sách ASXH được hình thành khá sớm, cộng với nền kinh tế phát triển, mức thu nhập cao cho nên hệ thống ASXH rất tốt. Các công trình nghiên cứu của Trung Quốc về hệ thống ASXH, ch ế độ bảo hiểm ở nông thôn mang đặc sắc Trung Quốc, chế độ bảo hiểm, dưỡng lão, cứu trợ cho 1 tỷ dân cũng đã cung cấp những kinh nghiệm quý báu để xây dựng và phát triển hệ thống ASXH cho Việt Nam. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về an sinh xã hội ở Việt Nam Công trình nghiên cứu về ASXH ở trong nước những năm gần đây rất phong phú và đa dạng. Một mặt, làm rõ những vấn đề lý luận trong công tác ASXH; mặt khác, phản ánh tính bức thiết nhu cầu thực tiễn về ASXH, đảm bảo phát triển bền vững đất nước. Tiêu biểu là các công trình, như: Nhóm tác giả: Phùng Hữu Phú, Lê Hữu Nghĩa, Nguyễn Văn Hiền, Nguyễn Viết Thông Đồng chủ biên (2016) với cuốn: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam qua 30 năm đổi mới; Nhóm tác giả: Đinh Thế Huynh, Phùng Hữu Phú, Lê Hữu Nghĩa, Vũ Văn Hiền, Nguyễn Viết Thông Đồng chủ biên (2015) với cuốn sách: Ba mươi năm đổi mới và phát triển ở Việt Nam; Ngân hàng Thế giới khu vực Đông Nam Á và Thái Bình Dương (1995) với báo cáo nghiên
cứu: Việt Nam Đánh giá nghèo đói và chiến lược hỗ trợ quốc gia; Lê Bạch Dương, Đặng Nguyễn Anh, Khuất Thu Hồng (2005), với công trình nghiên cứu (song ngữ Anh Việt): Bảo trợ xã hội cho những nhóm người thiệt thòi ở Việt Nam; Các tác giả Nguyễn Văn Thường, Thang Văn Phúc, Nguyễn Minh Phương (2006), với công trình: Một số vấn đề kinh tế xã hội sau 20 năm đổi mới ở Việt Nam ; Hội nghị Nhóm tư vấn các nhà tài trợ cho Việt Nam năm 2007, với báo cáo nghiên cứu về bảo trợ xã hội: Báo cáo phát triển Việt Nam 2008; Tác giả Mai Ngọc Cường (2009), trong cuốn: Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách an sinh xã hội Việt Nam, nêu hệ thống ASXH Việt Nam có ba hợp phần. Tác giả Mai Ngọc Anh (2009), với luận án tiến sĩ Kinh tế: An sinh xã hội đối với nông dân trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam ; Tác giả Nguyễn Hiền Phương (2009), với luận án tiến sĩ Luật: Cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật an sinh xã hội ở Việt Nam; Tác giả Nguyễn Văn Nhường (2010), với luận án tiến sĩ Kinh tế: Bàn về chính sách an sinh xã hội với người nông dân sau khi thu hồi đất để phát triển các khu công nghiệp: nghiên cứu tại Bắc Ninh . Tác giả Nguyễn Tấn Dũng (2010), với nghiên cứu công bố trên Tạp Chí Cộng sản: “Đảm bảo ngày càng tốt hơn an sinh xã hội và phúc lợi xã hội là một nội dung chủ yếu của Chiến lược phát triển KTXH 2011 2020”; Nhóm tác giả: Phạm Văn Hùng, Phạm Quốc Việt, Nguyễn Thị Thanh Mai với Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc tế (2011), Phát triển kinh tế xã hội Việt Nam và Lào giai đoạn 2011 – 2020; Bộ LĐTB&XH (2011), với cuốn: Một số chính sách an sinh xã hội ở Việt Nam; Tác giả Trần Hoàng Hải (2011), trong cuốn sách: Pháp luật an sinh xã hội: Kinh nghiệm của một số nước đối với Việt Nam; Tác giả Nguyễn Văn Chiều (2013), với luận án tiến sĩ Triết học, nghiên cứu về: Chính sách an sinh xã hội và vai trò của nhà nước trong việc thực hiện chính sách ASXH ở Việt Nam ; Tác giả Dương Văn Thắng (2013), với luận án chuyên ngành Báo chí học: Nghiên cứu hiệu quả Báo chí trong hoạt động truyền thông về an sinh xã hội ở Việt Nam thời kỳ hội nhập quốc tế; Nhóm tác giả: Mai Ngọc Cường (cb), Mai Ngọc Anh, Phan Thị Kim Oanh (2013), với cuốn sách: Về an sinh xã hội ở Việt Nam giai đoạn 2012 – 2020”; Nhóm tác giả: Lê Quốc Lý (cb), Lê Sỹ Thiệp, Hồ Văn Vĩnh... (2013), với cuốn sách: Chính sách an sinh xã hội thực trạng và giải pháp; Nhóm tác giả: Đào Văn Dũng, Nguyễn Đức Trọng (cb), Trần Quang Lâm... (2013): Chính sách an sinh xã hội tác động tới phát triển KTXH; Nhóm tác giả: Nguyễn Thị Lan Hương, Phạm Thị Bảo Hà, Đặng Nguyên Anh... (2013): Những thách thức và giải pháp đối với chính sách an sinh xã hội bền vững cho tất cả mọi người tại Việt Nam và Đức; Tác giả Phan Thị Kim Oanh (2014), v ới lu ận án tiến sĩ Kinh tế: “ Vai trò của nhà nước về an sinh xã hội đối với nông dân ở Việt Nam” ; Tác giả Nguyễn Mai Phương (2014), với luận án tiến sĩ Lịch sử: Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo thực hiện an sinh xã hội từ năm 2001 đến năm 2011;Tác giả Nguyễn Duy Dũng (2015): Giải quyết an sinh xã hội của Thái Lan, Malaysia, Philippin và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ; Nhóm tác giả: Doãn Mậu Diệp (Chủ biên), Đặng Kim Chung, Bùi Sỹ Lợi,... (2015): Cơ sở khoa học của việc xây dựng sàn an sinh xã hội ở Việt Nam trong thời gian tới ; Tác giả Nguyễn Thị Tâm (2015), luận án tiến sĩ Kinh tế chính trị: Đảm bảo ASXH gắn với tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam; Tác giả Nguyễn Văn Tuân (2015), với luận án tiến sĩ Lịch sử: Quá trình thực hiện chính sách ASXH ở tỉnh Hải Dương từ năm 1997 đến năm 2010 ; Tác giả Đông Thị Hồng (2015), với công trình nghiên cứu luận án tiến sĩ Kinh tế: “Đảm bảo ASXH trên địa bàn thành phố Hà Nội”. Nhìn chung những công trình nói trên đã trình bày tổng quan về ASXH trên cả hai
phương diện lý luận và thực tiễn. Các công trình nghiên cứu về mặt lý luận đã làm sáng tỏ những vấn đề liên quan đến khái niệm, cấu trúc, mô hình, hệ thống ASXH. Các công trình nghiên cứu về mặt thực tiễn đem lại cho người đọc bức tranh toàn cảnh về ASXH trên thế giới và ở Việt Nam. Qua đó, giúp tác giả nhận thức rõ hơn về lý luận và thực tiễn, những thuận lợi và khó khăn trong quá trình nghiên cứu. 1.1.3. Các công trình nghiên cứu có nội dung liên quan đến lĩnh vực an sinh xã hội ở tỉnh Điện Biên Sau khi thành lập tỉnh năm 2004, Điện Biên gặp khó khăn về mọi mặt. Vì thế cho đến nay, các công trình nghiên cứu liên quan trực tiếp đến công tác ASXH nói chung, các chính sách cơ bản về ASXH nói riêng còn rất hạn chế. Chỉ có một số công trình đề cập đến những vấn đề riêng lẻ trên một số lĩnh vực của chính sách ASXH hoặc việc thực hiện chính sách ASXH trên địa bàn tỉnh. Trong đó, có các công trình như: Tỉnh ủy Lai Châu (2002), với 2 tập: Lịch sử Đảng bộ tỉnh Lai Châu. Nhóm tác giả: Nông Minh Quân, Nông Minh Quang, Nông Thị Thuỷ (2005), với cuốn sách: Lịch sử Đảng bộ huyện Điện Biên tập 1 (giai đoạn 1950 – 2000). Nhóm tác giả: Trương Xuân Cừ, Nguyễn Vân Chương, Lầu Thị Mại... (2009), với cuốn sách: Điện Biên 100 năm xây dựng và phát triển (1909 2009) giới thiệu lịch sử, vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên và con người Điện Biên với những dấu mốc lịch sử 100 năm qua của tỉnh Điện Biên. Ban Dân tộc tỉnh Điện Biên (2009), với đề tài: Nghiên cứu các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện một số chính sách dân tộc trên địa bàn tỉnh Điện Biên , tập trung nghiên cứu một số chính sách lớn của Đảng và Nhà nước về ưu tiên phát triển KTXH vùng đồng bào dân tộc miền núi của tỉnh Điện Biên. Nhóm tác giả: Phạm Thành Nghị (chủ biên), Nguyễn Cao Đức, Lê Mạnh Hùng (2010), với công trình: Phát triển con người vùng Tây Bắc nước ta , đã phân tích định lượng về sự phát triển con người vùng Tây Bắc theo các chỉ số phát triển con người, so sánh HDI và các chỉ số thành phần của 4 tỉnh: Hoà Bình, Sơn La, Điện Biên và Lai Châu. Nhóm tác giả Nông Minh Quân (chủ biên), Nông Thị Thuỷ, Trần Quốc Vương (2011), với công trình: “Lịch sử Đảng bộ thị xã Mường Lay (1971 2011)”. Tác giả Lê Hương Giang (2011), với luận văn thạc sĩ Lịch sử: Đảng bộ tỉnh Điện Biên lãnh đạo thực hiện XĐGN từ năm 2004 đến năm 2010, đã làm rõ yêu cầu khách quan Đảng bộ tỉnh Điện Biên lãnh đạo thực hiện XĐGN trong những năm 2004 2010. Tác giả Nguyễn Văn Quân (2013), với luận án tiến sĩ Kinh tế: Thực trạng và giải pháp bố trí sử dụng đất nông nghiệp phục vụ tái định cư công trình thuỷ điện Sơn La trên địa bàn tỉnh Điện Biên , đã đánh giá thực trạng sử dụng đất nông nghiệp của vùng bị ảnh hưởng bởi công trình thủy điện Sơn La trên địa bàn tỉnh Điện Biên. Nhóm tác giả: Nông Minh Quân, Nông Minh Giang, Trần Quốc Vương (2013), với cuốn sách: Lịch sử phong trào nông dân và Hội Nông dân tỉnh Điện Biên (1974 2013). Tác giả Phạm Quang Hùng (2014), với công trình nghiên cứu luận văn thạc sĩ: Thực hiện pháp luật về người khuyết tật ở tỉnh Điện Biên hiện nay , đã trình bày cơ sở lý luận việc thực hiện pháp luật về người khuyết tật, thực trạng người khuyết tật và thực hiện pháp luật đối với người khuyết tật và đề ra quan điểm và giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật đối với người khuyết tật ở tỉnh Điện Biên. Bộ Kế hoạch và Đầu tư, UBND tỉnh Điện Biên và Ngân hàng Thế giới (2015), với: Báo cáo nghiên cứu Dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên giai đoạn 2010 – 2015 , đã trình bày nội dung cụ thể qua sáu chương. Nhóm tác giả: Nguyễn Thị Lan Hương (chủ biên), Lưu Quang Tuấn, Đặng Đỗ Quyên (2015), với công trình: An sinh xã hội đối với DTTS ở Việt Nam, đã trình bày về vấn đề ASXH đối với DTTS ở Việt Nam: Đặc điểm, sinh kế, rủi ro, thực trạng
nghèo của dân tộc thiểu số; chính sách và tiếp cận ASXH của DTTS nói chung và tiếp cận ASXH đối với DTTS, nghiên cứu trường hợp tại tỉnh Điện Biên nói riêng và đưa ra các khuyến nghị. Tuy nhiên công trình nghiên cứu cũng mới chỉ tập trung đến 1 nhóm đối tượng của ASXH là người DTTS, còn các nhóm khác chưa được đề cập đến, cần phải có một công trình nghiên cứu về các nhóm đối tượng ASXH của tỉnh Điện Biên. Các công trình nghiên cứu cũng mới chỉ đề cập đến tình hình kinh tế chính trị nói chung của tỉnh Điện Biên hoặc một nhóm đối tượng ASXH của tỉnh Điện Biên. Chưa có công trình nào nghiên cứu về ASXH của tỉnh Điện Biên giai đoạn 2004 – 2014. 1.2. Nhận xét chung về tình hình nghiên cứu 1.2.1. Khái quát kết quả chủ yếu của các công trình đã được công bố 1.2.1.1. Về mặt tư liệu Những công trình nghiên cứu liên quan đến công tác ASXH khá phong phú về các dạng tài liệu, bao gồm sách, bài báo, tạp chí, đề tài , đề án, kỷ yếu hội thảo khoa học, luận án, luận văn khoa học,… Các công trình nghiên cứu được tiếp cận, khai thác dưới nhiều góc độ, nhiều phạm vi không gian và thời gian khác nhau. Song, vấn đề ASXH thực hiện chính sách ASXH vẫn còn nhiều vấn đề mới mẻ cần tiếp tục nghiên cứu và vẫn là đề tài hấp dẫn. Trong khi, hầu hết các công trình nghiên cứu về ASXH ở các địa phương chỉ mới được khai thác ở mức độ những bài báo khoa học mà chưa có nhiều cuốn sách chuyên khảo hay luận án tiến sĩ. 1.2.1.2. Về phương pháp tiếp cận Các công trình nghiên cứu đã tiếp cận dưới các góc độ khác nhau như xã hội học, chính trị, kinh tế chính trị học, lịch sử... và sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phân tích, tổng hợp, so sánh, lịch sử, logic. Sự đa dạng trong cách tiếp cận với nhiều mức độ và phạm vi nghiên cứu đã cung cấp cho nghiên cứu sinh “phông” kiến thức, phương pháp nghiên cứu khá đầy đủ về thực hiện chính sách ASXH. 1.2.1.2. Về nội dung nghiên cứu Những công trình nghiên cứu nêu trên đã tập trung giải quyết một số vấn đề cơ bản sau: Thứ nhất, bước đầu làm rõ khái niệm, chức năng, cấu trúc và các trụ cột của ASXH. Thứ hai, hệ thống và phân tích, làm rõ chủ trương của Đảng và Nhà nước về chính sách xã hội. Thứ ba, Một số lĩnh vực của ASXH như XĐGN, BHXH, BHYT, trợ giúp xã hội, ưu đãi xã hội, dịch vụ xã hội cơ bản và đề xuất các định hướng, giải pháp để thực hiện tốt hơn chính sách ASXH ở Việt Nam qua từng giai đoạn. Thứ tư, bước đầu nghiên cứu thực hiện chính sách ASXH dưới góc độ lịch sử, phục dựng bức tranh ASXH và đúc kết kinh nghiệm trong quá trình thực hiện chính sách ASXH của Việt Nam. Tuy nhiên, còn thiếu vắng các công trình nghiên cứu ở địa phương, nhất là ở những nơi có điều kiện khó khăn như ở Điện Biên. Vấn đề ASXH có nội hàm rộng lại đặc biệt quan trọng trong phát triển KT XH của đất nước cho nên nghiên cứu về ASXH vẫn luôn có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. Đối với tỉnh Điện Biên cũng như nhiều tỉnh trong cả nước vẫn rất cần những công trình nghiên cứu toàn diện và có hệ thống về quá trình thực hiện chính sách ASXH của địa phương trong bức tranh nghiên cứu chung của cả nước. Đây là “khoảng trống” mà đề tài khỏa lấp. 1.3. Những vấn đề luận án tập trung nghiên cứu làm rõ Kế thừa thành tựu của các nhà nghiên cứu đi trước, nắm bắt các khoảng trống còn tồn tại xung quanh vấn đề nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án; bám sát đối tượng,
mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu, tác giả luận án xác định có một số vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu, làm rõ hơn trong luận án: Một là, làm rõ hơn những vấn đề lý luận liên quan đến chính sách và quá trình thực hiện chính sách ASXH đồng thời còn làm sáng rõ chủ trương, chính sách của Đảng và sự vận dụng thực tiễn của tỉnh Điện Biên về thực hiện chính sách ASXH. Hai là, trình bày thực trạng ASXH ở tỉnh Điện Biên trước năm 2004 và phân tích các yếu tố tác động đến quá trình thực hiện chính sách ASXH trên địa bàn tỉnh Điện Biên từ khi thành lập tỉnh năm 2004 đến năm 2014. Ba là, làm rõ quá trình thực hiện chính sách ASXH trên địa bàn tỉnh Điện Biên trên các lĩnh vực: giải quyết việc làm cho người lao động; công tác xóa đói, giảm nghèo; chính sách đối với người có công; BHXH cho người nghèo; bảo trợ xã hội; thực hiện bảo đảm tối thiểu các dịch vụ xã hội cơ bản cho người dân. Bốn là, đánh giá kết quả thực hiện chính sách ASXH, nêu đặc điểm và rút ra một số kinh nghiệm trong quá trình thực hiện chính sách ASXH ở tỉnh Điện Biên. Ngoài ra, để làm rõ được đặc điểm thực hiện ASXH ở Điện Biên, luận án cũng có sự so sánh với một số tỉnh lân cận trong khu vực. Thông qua tổng quan các công trình nghiên cứu, đã giúp nghiên cứu sinh thấy rõ được bức tranh ASXH của Việt Nam và của tỉnh Điện Biên. Từ đó, có hướng tiếp cận đề tài nghiên cứu phù hợp với chuyên ngành lịch sử, phản ánh trung thực về một giai đoạn lịch sử của tỉnh Điện Biên thực hiện chính sách ASXH từ năm 2004 đến năm 2014. Chương 2 NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CÔNG TÁC AN SINH XÃ HỘI Ở TỈNH ĐIỆN BIÊN TỪ NĂM 2004 ĐẾN NĂM 2014 2.1. Một số vấn đề lý luận và khái quát tình hình an sinh xã hội tỉnh Điện Biên trước năm 2004 2.1.1. Khái niệm về an sinh xã hội và chính sách an sinh xã hội 2.1.1.1. Khái niệm về an sinh xã hội Vì sự đa dạng về nội dung, phương thức và góc độ tiếp cận, nên giới nghiên cứu lý luận, cũng như những nhà chỉ đạo thực tiễn vẫn còn nhiều cách hiểu về ASXH. Có thể khái quát ở hai nghĩa rộng và hẹp. Theo nghĩa rộng: ASXH là sự bảo đảm thực hiện các quyền để con người được an bình, bảo đảm an ninh, an toàn trong xã hội . Theo nghĩa hẹp, an sinh xã hội là sự bảo đảm thu nhập và một số điều kiện thiết yếu khác cho cá nhân, gia đình và cộng đồng trong trường hợp bị giảm hoặc mất thu nhập vì lý do bị giảm hoặc mất khả năng lao động hay mất việc làm; cho những người già cô đơn, trẻ em mồ côi, người tàn tật, những người yếu thế, người bị ảnh hưởng bởi thiên tai địch họa... Trong Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền (1948), Điều 22 nêu ra khái niệm ASXH; Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) đưa ra khái niệm ASXH; Ngân hàng Thế giới (WB) là một trong những tổ chức có nhiều đóng góp cho việc hỗ trợ thực hiện chính sách ASXH ở nhiều quốc gia trên toàn cầu đưa ra định nghĩa ASXH; Đồng thuận với WB, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cũng nêu khái niệm ASXH; Ở Việt Nam, theo Từ điển Bách khoa toàn thư Việt Nam, tập I, các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách đã thống nhất đưa ra khái niệm ASXH; Tại hội thảo Quốc tế với chủ đề: “Hệ thống ASXH ở Việt Nam” ngày 22/08/2007, tiến sĩ Nguyễn Hải Hữu đưa ra khái niệm ASXH;
Từ các khía cạnh nêu trên, để dễ thống nhất, theo tác giả luận án nên dùng khái niệm của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) đang sử dụng: “ASXH là một sự bảo vệ mà xã hội cung cấp cho các thành viên của mình thông qua một số biện pháp được áp dụng rộng rãi để đương đầu với những khó khăn, các cú sốc về kinh tế và xã hội làm mất hoặc suy giảm nghiêm trọng thu nhập do ốm đau, thai sản, thương tật do lao động, mất sức lao động hoặc tử vong. Cung cấp chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình nạn nhân có trẻ em” hay có thể nói gọn hơn: “ASXH là sự cung cấp phúc lợi cho các hộ gia đình và cá nhân thông qua cơ chế của nhà nước hoặc tập thể nhằm ngăn chặn sự suy giảm mức sống hoặc cải thiện mức sống thấp”. 2.1.1.2. Khái niệm về chính sách an sinh xã hội Theo khái niệm ASXH ở trên, có thể thấy: ASXH trước hết đó là sự bảo vệ của xã hội đối với các thành viên của mình. Sự bảo vệ này được thực hiện thông qua các biện pháp công cộng và bằng các chính sách xã hội của Chính phủ. Mục đích của các chính sách này là nhằm tạo ra hành lang pháp lý hay các quy định, cam kết giúp đỡ các thành viên của xã hội trước những biến cố, những “rủi ro xã hội” dẫn đến bị giảm hoặc mất thu nhập… Theo đó, khái niệm về chính sách ASXH cũng được các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách Việt Nam định nghĩa: “Chính sách ASXH là một loại chính sách xã hội cơ bản của Nhà nước nhằm thực hiện chức năng phòng ngừa, hạn chế và khắc phục rủi ro, bảo đảm an toàn thu nhập và cuộc sống cho các thành viên trong xã hội”. Theo Nghị quyết 15NQ/TW ngày 162012, hệ thống chính sách ASXH của Việt Nam được xây dựng trên nguyên lý quản lý rủi ro, đồng thời nhấn mạnh đến vai trò cung cấp dịch vụ xã hội cơ bản cho người dân, gồm 4 nhóm chính sách cơ bản sau đây: (1) Nhóm chính sách việc làm đảm bảo thu nhập tối thiểu và giảm nghèo. (2) Nhóm chính sách BHXH. (3) Nhóm chính sách trợ giúp xã hội. (4) Nhóm chính sách dịch vụ xã hội cơ bản nhằm tăng cường cho người dân tiếp cận hệ thống dịch vụ cơ bản ở mức tối thiểu . So với mô hình phổ biến trên thế giới, hệ thống chính sách ASXH ở Việt Nam có một cấu phần đặc thù, đó là chính sách ưu đãi xã hội đối với người có công với cách mạng. 2.1.2. Một số vấn đề lý luận về ASXH Sau chiến tranh thế giới thứ hai ( năm 1945 ), lý luận ASXH được mở rộng nghiên cứu ở nhiều nước tư bản phát triển và lan rộng sang các nước giành được độc lập ở châu Á, châu Phi và vùng Caribê. Từ năm 1935, ở Mỹ đã ban hành Đạo luật về ASXH (Social Security) quy định thực hiện chế độ bảo vệ người già, chế độ tử tuất, khuyết tật và trợ cấp thất nghiệp. Cũng từ đó, thuật ngữ ASXH được chính thức sử dụng và thế giới coi đây là đạo luật đầu tiên về ASXH. Đến năm 1941, ASXH được đề cập trong Hiến chương Đại Tây Dương, và sau đó Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) chính thức dùng thuật ngữ ASXH trong các công ước quốc tế. Ở Việt Nam, vào nửa đầu thế kỷ XX, khát vọng và mục đích cao cả của Chủ tịch Hồ Chí Minh là giải phóng dân tộc và đem lại sự tiến bộ và công bằng xã hội, “đồng bào cũng được làm việc, được ăn no mặc ấm, được học hành, người già yếu thì được giúp đỡ, các cháu bé thì được săn sóc”. Với tầm nhìn chiến lược, bao quát và sáng tạo, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề xướng và đặt nền móng cho việc thực hiện các chính sách xã hội nói chung, bao gồm cả hệ thống ASXH nói riêng trong từng giai đoạn cụ thể của tiến trình cách mạng ở nước ta. Vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn quan tâm xây dựng hoàn thiện về lý luận ASXH; tăng cường xây dựng hệ thống pháp luật và chính sách phát triển các lĩnh vực xã hội nói chung và ASXH nói riêng.
2.2. Những yếu tố tác động đến an sinh xã hội ở tỉnh Điện Biên từ năm 2004 đến năm 2014 2.2.1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội 2.2.1.1. Điều kiện tự nhiên Tỉnh Điện Biên có tọa độ địa lý từ 20°54’ đến 22°33’ vĩ độ Bắc và từ 102°10' đến 103°36' kinh độ Đông, Điện Biên là tỉnh có chung đường biên giới với 2 quốc gia Lào và Trung Quốc dài hơn 400 km. Địa hình của tỉnh Điện Biên thấp dần từ Bắc xuống Nam và nghiêng dần từ Tây sang Đông, thuộc loại địa hình phức tạp, chủ yếu là đồi núi dốc, hiểm trở và chia cắt mạnh, nhiều khu vực trượt lở và lũ bùn đá điển hình, là nguyên nhân gây ra các hiện tượng như lũ lụt, động đất và thường xuyên đối mặt với sạt lở đất, lũ ống lũ quét nhất là mùa mưa. Nằm ở khu vực đầu nguồn 3 con sông lớn của Việt Nam là Sông Đà, sông Mã và sông Mê Kông. Nguồn nước từ hệ thống sông rất dồi dào, tuy nhiên do cấu tạo địa chất cộng với địa hình cao và dốc nên khó giữ được nước vào mùa khô và dễ lũ lụt vào mùa mưa. Điện Biên có khí hậu nhiệt đới gió mùa núi cao, khí hậu khắc nghiệt, chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu. Điện Biên có diện tích tự nhiên 9.562,9 km2 (chiếm 2,9% diện tích cả nước), đất có độ dốc cao, thường xuyên gây thiếu nước, việc phát triển hệ thống kênh mương thủy lợi; đầu tư cơ sở hạ tầng rất khó khăn. Do khả năng kinh tế và kỹ thuật hạn chế, nên các nguồn lợi từ rừng, sinh kế lâm nghiệp chưa khai thác, đời sống vẫn gặp nghèo nàn. 2.2.1.1. Điều kiện kinh tế xã hội Từ sau khi chia tách tỉnh năm 2004, kinh tế của Điện Biên có bước phát triển cả về quy mô và chất lượng theo hướng sản xuất hàng hóa. Tuy nhiên, Điện Biên vẫn là tỉnh thuộc vào nhóm kinh tế trung bình. Trong bảng xếp hạng về Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh của Việt Nam năm 2014, tỉnh Điện Biên xếp ở vị trí thứ 63/63 tỉnh, thành. Trên địa bàn tỉnh đã hình thành các vùng sản xuất tập trung, chuyên canh như lúa, gạo trên cánh đồng Mường Thanh; cây chè, cao su Tủa Chùa; cà phê, mắc ca Mường Ảng; thảo quả Tuần Giáo... Thương mại dịch vụ phát triển nhanh cả về mạng lưới, quy mô và chất lượng; tiềm năng du lịch lịch sử, tâm linh, sinh thái, bản sắc văn hóa dân tộc, lợi thế cửa khẩu biên giới đã và đang được đầu tư, khai thác và phát triển để trở thành ngành kinh tế quan trọng trong CCKT địa phương. Các tuyến quốc lộ trên địa bàn tỉnh được nâng cấp, cải tạo. Điện Biên có sân bay Điện Biên Phủ phục vụ tuyến Hà Nội Điện Biên Phủ Viêng Chăn Luông Pha Băng. Mạng lưới đường bộ hiện có 20 tuyến tỉnh lộ với tổng chiều dài 683,06 km, 87 tuyến huyện lộ với chiều dài 1.260km, 1.575,8 km đường liên xã, 1.667,7 km đường dân sinh. Điện Biên là tỉnh giàu tiềm năng du lịch, đặc biệt là về lĩnh vực văn hóa – lịch sử. Lượng khách du lịch đến Điện Biên ngày càng tăng. Tổng thu từ hoạt động du lịch tăng nhanh do có ưu thế về hệ thống di tích lịch sử gắn liền với chiến dịch Điện Biên Phủ có nhiều di tích quốc gia đặc biệt. Về văn hóa, xã hội Điện Biên gắn liền với nhiều di tích lịch sử Điện Biên Phủ và nhiều lễ hội văn hóa, mà đặc sắc là lễ hội hoa ban và lễ hội thành Bản Phủ. Khi tách tỉnh, dân số tỉnh Điện Biên có 423.000 người, năm 2014 có 538.100 người. Theo thống kê của Tổng cục Thống kê, tính đến năm 2009, tỉnh Điện Biên có 19 dân tộc sinh sống. Điện Biên có 10 đơn vị hành chính: 1 thành phố, 1 thị xã và 8 huyện. Điện biên là tỉnh có tỷ lệ dân số từ 15 tuổi trở lên biết chữ thấp (71,4%) chỉ đứng trên tỉnh Lai Châu
(64,3%, cả nước là 94,8%). Dân trí thấp, đội ngũ cán bộ năng lực còn thiếu và yếu. Tình hình an ninh chính trị trên địa bàn tỉnh thường xuyên có nhiều diễn biến phức tạp… Những khó khăn này ảnh hưởng rất lớn tới công tác ASXH trên địa bàn tỉnh. Số đối tượng hưởng chính sách ASXH nhiều, nhiều rủi ro đột biến tăng, trong khi nguồn lực ASXH rất hạn hẹp. Các hoạt động y tế, chương trình mục tiêu y tế luôn được duy trì và triển khai có hiệu quả theo kế hoạch, chất lượng công tác khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế từng bước được nâng lên. Giáo dục Điện Biên đang có nhiều khởi sắc. Toàn tỉnh có 517 trường học. Tuy nhiên, hoạt động giáo dục ở Điện Biên vẫn còn rất nhiều khó khăn, cơ sở vật chất thiếu thốn, đường đến trường gặp trở ngại, là thách thức lớn cho các thầy cô giáo “cõng chữ lên non” cho các em vùng cao. Hoạt động tôn giáo từng bước đi vào nền nếp. Tuy nhiên, hoạt động tôn giáo có những thời điểm phức tạp bị các thế lực xấu lợi dụng, lôi kéo gây mất ổn định trên địa bàn, ảnh hưởng đến công tác ASXH của tỉnh. Với điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội gặp nhiều khó khăn, việc thực hiện các chính sách ASXH cho người dân trong tỉnh Điện Biên cũng bị ảnh hưởng không nhỏ. 2.2.2. Tình hình ASXH ở tỉnh Điện Biên trước khi tách tỉnh Trước năm 2004, tỉnh Điện Biên thuộc tỉnh Lai Châu cũ. Trong công cuộc đổi mới, công tác ASXH và phúc lợi xã hội đã đạt được một số kết quả nhất định. Hệ thống các chính sách ASXH và phúc lợi xã hội bước đầu được quan tâm xây dựng và triển khai thực hiện. Cùng với nguồn lực đầu tư hỗ trợ của Trung ương, tỉnh đã có nhiều nỗ lực góp phần nâng chất lượng chính sách ASXH. Đặt trọng tâm vào công tác XĐGN, Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh Lai Châu cũ đã ban hành và tập trung chỉ đạo thực hiện nhiều chính sách, chương trình, dự án và huy động nguồn lực của toàn xã hội để trợ giúp người nghèo, vùng nghèo vượt qua khó khăn, vươn lên thoát nghèo. Các chính sách XĐGN được triển khai đồng bộ trên cả 3 phương diện: Giúp người nghèo tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ công, nhất là về y tế, giáo dục, dạy nghề, trợ giúp pháp lý, nhà ở, nước sinh hoạt; hỗ trợ phát triển sản xuất thông qua các chính sách về bảo đảm đất sản xuất, tín dụng ưu đãi, khuyến nông lâm ngư, phát triển ngành nghề; phát triển cơ sở hạ tầng thiết yếu cho các xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn. Một số chương trình, dự án XĐGN bước đầu đạt được kết quả tốt, bao gồm: Thứ nhất, Chương trình về mục tiêu quốc gia XĐGN giai đoạn 1998 2000 do Quyết định 133/1998/QĐTTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (được gọi là Chương trình 133) bao gồm cả công tác định canh, định cư và hỗ trợ đồng bào dân tộc đặc biệt khó khăn. Thứ hai, Chương trình 135 thực hiện theo quyết định 135/1998/QĐTTg với kế hoạch ban đầu, kéo dài 7 năm và chia làm hai giai đoạn: 1998 2000 và 2001 2005. Tuy nhiên, đến năm 2006, Chính phủ quyết định kéo dài thêm 5 năm và xác định lại hai giai đoạn, gồm: 19982006 và 20062010 (còn tiếp tục đến nay). Thứ ba, Chương trình 143 thực hiện theo quyết định 143/2001/QĐTTg ngày 27/9/2001, về chương trình mục tiêu quốc gia XĐGN và việc làm giai đoạn 20012005 cho các xã đặc biệt khó khăn và xã nghèo (có 25% hộ nghèo trở lên và chưa đủ cơ sở hạ tầng thiết yếu) không thuộc Chương trình 135. Thứ tư, thực hiện các chính sách ưu đãi hộ nghèo, như chính sách tín dụng cho hộ nghèo vay từ nguồn vốn của Ngân hàng Chính sách xã hội, các dự án quốc tế, nhóm tổ phụ nữ tiết kiệm, quỹ XĐGN các huyện, thị xã…
Thứ năm, các chương trình giảm nghèo từ nguồn ngân sách địa phương, như: Chương trình 500 bản vùng cao, nhằm giải quyết các nhiệm vụ cấp bách trong giai đoạn 2001 – 2005. Công tác XĐGN trên địa bàn tỉnh đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật, được các cấp, các ngành đánh giá cao: Tỷ lệ hộ nghèo năm 1995 là 52,1%, năm 2000 là 31%, năm 2004 còn 28,52% (theo tiêu chí cũ) [5, tr.376], Thực hiện Nghị quyết số 120/NQHĐBT về chủ trương, phương hướng và các biện pháp giải quyết việc làm, tỉnh Lai Châu đã tập trung chỉ đạo, ban hành nhiều chính sách trợ giúp thiết thực, như: Dự án cho vay vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm (triển khai từ năm 1992). Ngày 2/8/1995 BHXH tỉnh Lai Châu được thành lập và chính thức đi vào hoạt động. Năm 2002, thực hiện Quyết định số 20/2002/QĐTTg của Thủ tướng Chính phủ về chuyển giao BHYT sang BHXH tỉnh theo đúng nguyên tắc thủ tục. Nhờ đó, số lao động tham gia BHXH trong tỉnh tăng lên. Tuy nhiên, vẫn còn một số yếu kém. BHXH tỉnh Lai châu cũ cũng đã phối hợp với một số ngành liên quan tham mưu cho UBND tỉnh thực hiện cấp thẻ BHYT cho người nghèo theo Quyết định 139/QĐTTg ngày 15/10/2002 của Thủ tướng chính phủ cho 560.000 người, trị giá 50.000đ/người bao gồm là người nghèo của 120 xã đặc biệt khó khăn, đồng bào DTTS. Đến năm 2003 có 54.038 người tham gia BHYT. Hệ thống BHXH và BHYT được quan tâm phát triển với nội dung và hình thức ngày càng phong phú, nhằm chia sẻ rủi ro và trợ giúp thiết thực cho những người tham gia. BHXH được triển khai đồng bộ với 3 loại hình là: bảo hiểm bắt buộc, bảo hiểm tự nguyện và BHTN. Các chính sách trợ giúp xã hội, được thực hiện rộng hơn về quy mô, đối tượng thụ hưởng với mức trợ giúp ngày càng tăng. Hệ thống dịch vụ xã hội được quan tâm phát triển, ưu tiên đầu tư cho vùng cao khó khăn, vùng biên giới, có đông đồng bào DTTS sinh sống. Tháng 6/2000, tỉnh Lai Châu được công nhận đạt chuẩn Quốc gia về chống nạn mù chữ và phổ cập giáo dục tiểu học. Đến năm 2000, toàn tỉnh có 8 đài truyền hình cấp huyện, 12 trạm tiếp sóng truyền hình cấp xã và khu vực tập trung đông dân cư. Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác ASXH trên địa bàn tỉnh còn nhiều hạn chế, như: Công tác tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho nhân dân chưa đạt kết quả. Công tác đào tạo nghề lao động nông thôn chưa đi vào thực chất, chưa tạo được nhiều việc làm cho đối tượng sau khi học nghề. Công tác xuất khẩu lao động chưa được triển khai trên địa bàn tỉnh. Tỷ lệ hộ nghèo, tình trạng tái nghèo vẫn ở mức cao, thiếu sự bền vững. Đời sống của một bộ phận dân cư, nhất là ở vùng cao, vùng đồng bào DTTS còn nhiều khó khăn, khoảng cách thu nhập của các tầng lớp dân cư còn lớn. Số người tham gia BHXH tự nguyện còn ít, nhất là với đối tượng thuộc hộ cận nghèo. Quản lý nhà nước về BHXH, BHYT chưa đáp ứng so với yêu cầu. Tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng trên địa bàn tỉnh còn cao và giảm chậm. Công tác quản lý nhà nước về GD&ĐT vẫn còn bất cập. Chất lượng GD&ĐT không đồng đều, chậm được cải thiện giữa vùng cao và vùng thấp trong tỉnh. Tỷ lệ nhân dân được tiếp cận với các dịch vụ tối thiểu, như: nhà ở, nước sạch hợp vệ sinh vẫn thấp [5, tr.434]. Những tồn tại trên đây về ASXH đặt ra nhiệm vụ nặng nề về thực hiện ASXH cho tỉnh Điện Biên giai đoạn 2004 2014. 2.3. Quá trình đổi mới chủ trương của Đảng và Đảng bộ tỉnh Điện Biên trong công tác thực hiện chính sách an sinh xã hội 2.3.1. Chủ trương của Đảng về thực hiện chính sách an sinh xã hội
Đại hội VI của Đảng (1986), chỉ mới đề cập đến công bằng xã hội, Đại hội VII (năm 1991) đề cập đến tiến bộ xã hội, Đại hội VIII (năm 1996) xác định rõ hơn: Tăng tưởng kinh tế phải gắn liền với tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước, trong từng chính sách và trong suốt quá trình phát triển. Tuy nhiên, thuật ngữ “an sinh xã hội” vẫn chưa chính thức xuất hiện trong văn kiện của Đại hội VIII. Đến Đại hội IX (năm 2001), cụm từ “an sinh xã hội” mới chính thức được sử dụng trong văn kiện, với chủ trương “Khẩn trương mở rộng hệ thống bảo hiểm xã hội và ASXH. Sớm xây dựng và thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp ”. Như vậy, Văn kiện Đại hội IX lần đầu tiên ghi dấu mốc quan trọng về quan điểm, đường lối của Đảng về ASXH. Kế thừa và phát triển nội dung Đại hội Đảng lần thứ IX (2001), tại Đại hội Đảng lần thứ X (2006) đã khẳng định: “ASXH cần được phát triển đa dạng và gắn với các chính sách bảo hiểm”; đồng thời, đưa ra tư tưởng chỉ đạo có tính chất định hướng chiến lược là: Thực hiện tốt chính sách xã hội trên cơ sở phát triển kinh tế, gắn quyền lợi với nghĩa vụ, cống hiến với hưởng thụ, tạo động lực mạnh mẽ hơn cho phát triển KTXH . Nghị quyết Đại hội X của Đảng chủ trương: “ Xây dựng hệ thống ASXH đa dạng, phát triển mạnh hệ thống BHXH, BHYT, tiến tới BHYT toàn dân…; đa dạng hoá các loại hình cứu trợ xã hội”. Cụ thể hóa chủ trương Nghị quyết Đại hội, Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 6 (Khóa X) chỉ rõ: “Từng bước mở rộng và cải thiện hệ thống ASXH để đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu đa dạng của mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội, nhất là của nhóm đối tượng chính sách, đối tượng nghèo”. Đến Đại hội Đảng lần thứ XI (2011) chủ trương: Tạo bước tiến rõ rệt về thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ASXH, giảm tỷ lệ hộ nghèo; cải thiện điều kiện chăm sóc sức khỏe nhân dân. Đồng thời, nêu rõ quan điểm, định hướng và nội dung cụ thể cho từng chính sách ASXH: Tiếp tục sửa đổi, hoàn thiện hệ thống BHXH, BHYT, BHTN, trợ giúp và cứu trợ xã hội đa dạng, linh hoạt, có khả năng bảo vệ, giúp đỡ mọi thành viên trong xã hội, nhất là các nhóm yếu thế, dễ bị tổn thương, vượt qua khó khăn hoặc các rủi ro trong đời sống. Chiến lược phát triển KTXH 2011 2020 nhấn mạnh: Phát triển hệ thống ASXH đa dạng, ngày càng mở rộng và hiệu quả. Phát triển mạnh hệ thống bảo hiểm như BHXH, BHTN, bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp. Khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi để người lao động tiếp cận và tham gia các loại hình bảo hiểm. Thực hiện tốt các chính sách ưu đãi và không ngừng nâng cao mức sống đối với người có công. Mở rộng các hình thức cứu trợ xã hội, nhất là đối với các đối tượng khó khăn ”. Đặc biệt, lần đầu tiên Cương lĩnh xây dựng và phát triển đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, phát triển năm 2011) được thông qua Đại hội Đảng lần thứ XI (2011), nhấn mạnh phải: “Hoàn thiện hệ thống ASXH”. Từ chủ trương lớn đó, Nghị Quyết số 15NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI ngày 1/6/2012 về một số vấn đề chính sách xã hội giai đoạn 2012 2020 đã đặt ra yêu cầu: Chính sách xã hội phải được đặt ngang tầm với chính sách kinh tế và thực hiện đồng bộ với phát triển kinh tế, phù hợp với trình độ phát triển và khả năng nguồn lực trong từng thời kỳ…, coi bảo đảm ASXH là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng của Đảng, Nhà nước, của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Nghị quyết đề ra nhiệm vụ cụ thể: Một là, về chính sách ưu đãi người có công, tập trung triển khai thực hiện tốt Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng.
Hai là, về bảo đảm ASXH: Lĩnh vực việc làm, thu nhập và giảm nghèo. Lĩnh vực BHXH cần nghiên cứu, sửa đổi Luật BHXH. Về trợ giúp xã hội, tiếp tục mở rộng đối tượng thụ hưởng với hình thức hỗ trợ thích hợp; nâng dần mức trợ cấp xã hội thường xuyên phù hợp với khả năng ngân sách nhà nước. Về bảo đảm mức tối thiểu một số dịch vụ xã hội cơ bản cho người dân: Về bảo đảm giáo dục tối thiểu, tiếp tục mở rộng và tăng cường các chế độ hỗ trợ, nhất là đối với thanh, thiếu niên thuộc hộ nghèo, người DTTS ở các huyện nghèo, xã, thôn bản đặc biệt khó khăn để bảo đảm phổ cập giáo dục bền vững. Về bảo đảm y tế tối thiểu, tiếp tục triển khai chiến lược, các chương trình, đề án về y tế, nhất là đề án khắc phục quá tải ở các bệnh viện. Về bảo đảm nhà ở tối thiểu, cải thiện điều kiện nhà ở cho người nghèo, người có thu nhập thấp ở đô thị, từng bước giải quyết nhu cầu về nhà ở cho người lao động tại các khu công nghiệp và học sinh, sinh viên. Về bảo đảm nước sạch, tiếp tục thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn giai đoạn 2012 2015 và các năm tiếp theo. Về bảo đảm thông tin, tăng cường thông tin truyền thông đến người dân nghèo, vùng nghèo, vùng khó khăn. ́ ến pháp năm 2013 cung đã b Theo đo, Hi ̃ ổ sung các quyền về ASXH của người dân. Điều 34 xác nhận “Công dân có quyền được bảo đảm ASXH”; Điều 59 đề ra trách nhiệm “Nhà nước tạo bình đẳng về cơ hội để công dân thụ hưởng phúc lợi xã hội, phát triển hệ thống ASXH”. Như vây, quan đi ̣ ểm của Đảng về bảo đảm ASXH cho mọi người dân hướng tới bảo đảm quyền được ASXH của người dân đã được thể chế hóa bằng các chính sách pháp luật. ̣ ̀ hướng tới việc làm bền vững. Môt la, Hai la,̀ tăng cường trợ giúp xã hội cho người có hoàn cảnh đặc biệt. Ba la,̀ phát triển và thực hiện tốt chính sách BHXH, BHTN, bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp. ́ ̀ hướng tới giảm nghèo toàn diện và bền vững. Bôn la, Năm là, để tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản cho người nghèo. Những quan điểm, chủ trương của Đảng về ASXH là cơ sở lý luận phù hợp với điều kiện thực tiễn ở nước ta, nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, tạo tiền đề vững chắc cho công cuộc đổi mới, tạo sự ổn định chính trị xã hội và nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. 2.3.2. Đảng bộ tỉnh Điện Biên vận dụng chủ trương của Đảng thực hiện chính sách an sinh xã hội ở địa phương Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh Điện Biên đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, biện pháp cụ thể nhằm thực hiện tốt chính sách ASXH trên địa bàn. Một là, xác định ASXH là nhiệm vụ chiến lược lâu dài, có ý nghĩa to lớn cả về chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh thể hiện đạo lý tốt đẹp của dân tộc. Trong đó, nhiệm vụ giảm nghèo là nhiệm vụ quan trọng phải có sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị. Ngày 10/7/2006, Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết 02NQ/TU về chương trình XĐGN giai đoạn 2006 2010; ngày 18/11/2011 ban hành Nghị quyết 04NQ/TU về
chương trình giảm nghèo nhanh và bền vững giai đoạn 2011 – 2015 , định hướng đến năm 2020. Để triển khai thực hiện Nghị quyết đề ra, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã chủ động phân công cho 78 cơ quan, đơn vị tỉnh và huyện, giúp đỡ 78 xã khó khăn trên địa bàn tỉnh đến năm 2015 (Quyết định số 201/QĐUB ngày 08/3/2005 và Quyết định số 182/QĐ UBND ngày 26/3/2012). Đồng thời, ban hành chính sách hỗ trợ sản xuất nông lâm nghiệp thủy sản,; HĐND tỉnh ban Nghị quyết số 96/2007/NĐHĐND kỳ họp thứ 11, khóa XII ngày 16/7/2007 về chính sách hỗ trợ sản xuất nông lâm nghiệp và sửa đổi bổ sung chính sách đầu tư hỗ trợ xây dựng kênh mương loại 3 trên địa bàn tỉnh; Nghị quyết số 194/2010/NĐHĐND ngày 16/7/2010 về điều chính chính sách hỗ trợ sản xuất nông lâm nghiệp thủy sản trên địa bàn tỉnh; UBND tỉnh ban hành Quyết định số 11/2010/QĐ UBND ngày 30/7/2010 về chính sách hỗ trợ sản xuất nông lâm nghiệp thủy sản trên địa bàn tỉnh. Để thực hiện XĐGN, tỉnh Điện Biên triển khai thực hiện chương trình 135 về phát triển KTXH các xã đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu, vùng xa. Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 5 huyện nghèo của tỉnh (Điện Biên Đông, Mường Nhé, Tủa Chùa, Mường Ẳng, Nậm Pồ) , thực hiện theo Nghị quyết số 30a/2008/NQCP về phát triển hạ tầng, phát triển KTXH. Chương trình tín dụng ưu đãi của Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh, triển khai với 12 chương trình. Để thực hiện định canh định cư, ổn định dân cư khu kinh tế mới cho xã nghèo ngoài chương trình 135, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với các ngành liên quan và UBND cấp huyện thực hiện hợp phần di dân theo quyết định Quyết định 190/2003/QĐ TTg ngày 16/9/2003. Hai là, UBND tỉnh ban hành một số văn bản, chính sách chỉ đạo về công tác BHXH và BHYT: Quyết định 2150/QĐUBND ngày 14/12/2009 của UBND tỉnh; Quyết định 715/QĐUBND ngày 14/8/2012 về việc sửa đổi, bổ sung Quyết định 2150/QĐUBND tỉnh Điện Biên; Quyết định 28/QĐUBND ngày 18/12/2012, văn bản 120/UBNDVX ngày 16/1/2013 của UBND tỉnh; văn bản số 1696/UBNDVX ngày 8/7/2013; Kế hoạch 1698/KHUBND ngày 8/7/2013 của UBND tỉnh về Kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết 21NQ/TW của Bộ chính trị và Chỉ thị số 32 CT/TU ngày 04/4/2013 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy. Văn bản 1895/UBNDVX ngày 23/07/2013 về việc chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng qua hệ thống Bưu điện. Ba là, ban hành chính sách trợ giúp các đối tượng bảo trợ xã hội tại cơ sở bảo trợ xã hội tỉnh. HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 163/2009/NQHĐND ngày 14/7/2009; UBND tỉnh ban hành Quyết định số 09/2009/QĐUBND ngày 27/7/2009 điều chỉnh thời gian và mức trợ cấp nuôi dưỡng cho đối tượng nuôi dưỡng tại Trung tâm Bốn là, để thực hiện triệt để chính sách ưu đãi người có công theo Pháp lệnh số 04/2012/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sửa đổi, bổ sung; Pháp lệnh số 05/2012/UBTVQH13 sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh quy định danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam anh hùng”. Để thực hiện chi tiết hai Pháp lệnh trên, UBND tỉnh Điện Biên đã ban hành số văn bản hướng dẫn, chỉ đạo tương ứng với các văn bản của Chủ tịch nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành, gồm 26 văn bản pháp luật, (5 nghị định, 7 quyết định, 2 chỉ thị, 12 thông tư và thông tư liên tịch quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành.
Năm là, về giải quyết việc làm, xuất khẩu lao động, Quyết định số 1328/QĐ UBND ngày 23/11/2006 về việc phê duyệt Chương trình mục tiêu giải quyết việc làm đào tạo nghề tỉnh Điện Biên giai đoạn 2006 2010; Quyết định số 515/QĐUBND ngày 13/5/2008 thành lập Ban Chỉ đạo Chương trình mục tiêu giải quyết việc làm đào tạo nghề tỉnh Điện Biên giai đoạn 2006 2010; HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết số 88/2007/NQHĐND phê duyệt Đề án xuất khẩu lao động tỉnh Điện Biên; UBND tỉnh ban hành Quyết định số 548/QĐUBND ngày 29/5/2007. UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 992/QĐUBND ngày 6/12/2013 phê duyệt đề án xuất khẩu lao động tỉnh Điện Biên đến năm 2015, định hướng đến năm 2020; Quyết định số 542/QĐUBND ngày 01/8/2013 phê duyệt Chương trình giải quyết việc làm và dạy nghề tỉnh Điện Biên đến năm 2015,... Sáu là, để người dân tiếp cận với các dịch vụ xã hội cơ bản , về đảm bảo giáo dục tối thiểu, UBND tỉnh Điện Biên ban hành Quyết định 85/2010/QĐTTg của Thủ tướng Chính phủ về hỗ trợ tiền ăn, ở cho học sinh bán trú và trường phổ thông dân tộc bán trú; Quyết định 239/2010/QĐTTg về hỗ trợ tiền ăn, ở cho học sinh mẫu giáo, học sinh phổ thông con hộ nghèo học bán trú tại các xã đặc biệt khó khăn; Nghị định 49/2010/NĐCP quy định miễn, giảm học phí cho học sinh gia đình nghèo, cận nghèo; Quyết định 60/2011/QĐTTg của Thủ tướng Chính phủ quy định một số chính sách phát triển giáo dục mầm non; Nghị định 74/2013/NĐCP ngày 15/7/2013 của Chính phủ về cấp bù học phí cho các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông, đào tạo nghề và đại học; Quyết định 12/2013/QĐTTg của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ học sinh trung học phổ thông ở vùng có điều kiện KTXH đặc biệt khó khăn; Quyết định 36/2013/QĐTTg của Thủ tướng Chính phủ về hỗ trợ gạo cho học sinh tại các trường ở khu vực có điều kiện KTXH đặc biệt khó khăn. Về chính sách bảo đảm y tế tối thiểu, Hàng loạt chương trình được triển khai thực hiện, như: Chương trình cấp thẻ BHYT và hỗ trợ toàn bộ, một phần mức đóng BHYT cho trẻ em dưới 6 tuổi, người nghèo, người cận nghèo, người DTTS; Chương trình tiêm chủng mở rộng, chăm sóc sức khỏe sinh sản, cải thiện tình trạng dinh dưỡng trẻ em, y tế học đường; Chương trình phòng chống các bệnh lây nhiễm và không lây nhiễm; Chương trình vệ sinh an toàn thực phẩm; đặc biệt là Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống HIV/AIDS, giảm tỷ lệ người mắc bệnh trên toàn tỉnh. Về chính sách đảm bảo mức tối thiểu về nhà ở cho hộ nghèo, hộ đồng bào DTTS theo Quyết định 167/2008/QĐTTg và Quyết định 67/2010/QĐTTg về chính sách hỗ trợ hộ nghèo về nhà ở của Chính phủ và chính sách hỗ trợ nhà ở theo Chương trình 135 của bằng tiền hoặc hiện vật hoặc cho vay với lãi suất ưu đãi. Về đảm bảo nước sạch cho người dân, đặc biệt là người DTTS, vùng đặc biệt khó khăn, vùng núi cao theo Quyết định 134/2004/QĐTTg của Thủ tướng Chính phủ về một số chính sách hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở và nước sinh hoạt cho đồng bảo DTTS nghèo đời sống khó khăn ở Điện Biên. Về đảm bảo thông tin cho người nghèo, vùng nghèo, Căn cứ vào các quyết định của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án phát triển thông tin truyền thông nông thôn giai đoạn 2011 2020; về Chương trình mục tiêu quốc gia đưa thông tin về cơ sở miền núi, vùng sâu vùng xa vùng biên giới giai đoạn 2012 2015, tỉnh Điện Biên triển khai 3 dự án cơ bản. Từ những chủ trương, chính sách nói trên nhiều chính sách ASXH tốt đẹp, nhân văn đã được thực hiện, đảm bảo sự tiến bộ, công bằng xã hội luôn được chú trọng trong quá
trình phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo phát triển kinh tế nhanh nhưng bền vững, bảo đảm quốc phòng an ninh, tạo được sự đồng thuận, tin tưởng trong quần chúng nhân dân tỉnh Điện Biên. Tiểu kết chương 2 Sau khi tách tỉnh vào năm 2004, Điện Biên vẫn là tỉnh có xuất phát điểm thấp và là tỉnh đặc biệt khó khăn của cả nước. Điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, cơ sở hạ tầng kém phát triển, trình độ dân trí thấp, địa hình, giao thông trắc trở, số đối tượng hưởng chế độ chính sách xã hội rất đa dạng, trong khi nguồn lực thiếu thốn và hết sức khó khăn. Trên địa bàn có nhiều yếu tố tác động và ảnh hưởng cả tốt lẫn xấu đến chất lượng công tác ASXH. Nhận thức rõ vị trí, vai trò, tầm quan trọng, mục tiêu và nội dung của việc giải quyết các vấn đề xã hội, đặc biệt là ASXH, phúc lợi xã hội, phải đặt ngang hàng với chính sách phát triển kinh tế; đồng thời, xác định rõ lợi thế và những khó khăn, thách thức của tỉnh, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Điện Biên đã quán triệt, vận dụng và thực hiện đầy đủ các văn bản định hướng, hướng dẫn, chỉ đạo của Trung ương; khẩn trương lãnh đạo rà soát các chương trình, dự án liên quan đến thực hiện chính sách xã hội, xây dựng các mục tiêu phát triển gắn với các giải pháp, nhằm thực hiện đồng bộ chính sách ASXH trên địa bàn toàn tỉnh. Tuy nhiên, đây mới là khởi đầu, tạo nền tảng cơ bản để Đảng bộ, chính quyền các cấp và nhân dân tỉnh Điện Biên tạo ra những xung lực mới cả về tư duy và thực tiễn trong thực hiện các chính sách vì sự tiến bộ và công bằng xã hội, trong đó có ASXH, là nhân tố và động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cao và bền vững; là động lực mạnh mẽ phát huy mọi năng lực sáng tạo và tình cảm của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ biên cương của Tổ quốc. Chương 3 TỈNH ĐIỆN BIÊN TRIỂN KHAI THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI TỪ NĂM 2004 ĐẾN NĂM 2014 3.1. Thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo 3.1.1. Quá trình thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo Giai đoạn từ năm 2004 2014, tỉnh Điện Biên thực hiện theo 3 chuẩn nghèo: Giai đoạn 2001 2005 theo Quyết định số 1143/2000/QĐLĐTBXH), giai đoạn 2006 2010 (theo Quyết định số 170/2005/QĐTTg), giai đoạn 2011 – 2015 (theo Quyết định số 09/2011/QĐTTg). Tỉnh Điện Biên triển khai thực hiện chương trình phát triển KTXH các xã đặc biệt khó khăn vùng DTTS và miền núi theo quyết định 135 giai đoạn II (2006 2010); Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo giai đoạn 2006 2010 theo quyết định số 20/2007/QĐTTg; Nghị quyết 30a/2008/NQCP về chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyện nghèo thuộc 20 tỉnh có tỷ lệ hộ nghèo trên 50%, trong đó tỉnh Điện Biên có 5 huyện, với những nội dung cụ thể như sau: Một là, chỉ đạo thực hiện chính sách tín dụng ưu đãi cho hộ nghèo. Hai là, chỉ đạo thực hiện hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở, nước sinh hoạt cho hộ nghèo DTTS.
Ba là, chỉ đạo thực hiện Dự án khuyến nông lâm ngư và hỗ trợ phát triển sản xuất, phát triển ngành nghề, chương trình phát triển nông nghiệp nông thôn (ARD SPS) do chính phủ Đan Mạch tài trợ. Bốn là, Chỉ đạo thực hiện Dự án phát triển cơ sở hạ tầng thiết yếu. Năm là, hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi, vật tư… cho hộ nghèo, hộ DTTS. 3.1.2. Kết quả thực hiện chính sách về XĐGN ở tỉnh Điện Biên Công tác XĐGN tỉnh Điện Biên đạt được nhiều thành tựu, đồng bào DTTS đã từng bước bỏ được tập quán sản xuất nương rẫy, du canh du cư, phụ thuộc và tự nhiên chuyển sang tích cực áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, đưa cây trồng, vật nuôi có giá trị kinh tế cao vào gieo trồng, chăn nuôi để nâng cao thu nhập gia đình. Tỷ lệ hộ đói nghèo đã giảm từ 43,3% năm 2000, xuống còn 14,6% năm 2005.Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 44,06% đầu năm 2009, xuống còn 30,41% vào cuối năm 2014 (theo tiêu chí cũ). Tuy nhiên, công tác XĐGN của tỉnh Điện Biên vẫn còn một số hạn chế, như việc xây dựng và thực hiện một số chương trình, dự án về XĐGN còn chưa sát với thực tế. Thậm chí, có những dự án chưa được điều tra, khảo sát kỹ ở cơ sở, nhất là sự chồng chéo của các dự án XĐGN. Kết quả khảo sát thực địa của Nghiên cứu sinh cho thấy, có nhiều tồn tại từ việc lập các chương trình, dự án giảm nghèo. 3.2. Giải quyết việc làm cho người lao động 3.2.1. Quá trình giải quyết việc làm cho người lao động Tỉnh Điện Biên có nguồn lao động dồi dào với trên hơn 50% dân số trong độ tuổi lao động. Đây vừa là thế mạnh nhưng cũng là bài toán khó đối với chính quyền địa phương trong giải quyết việc làm. Sở LĐTB&XH huyện phối hợp với Trường Cao đẳng nghề Điện Biên, Trung tâm giới thiệu việc làm (Sở LĐTB&XH) mở các lớp dạy nghề cho lao động nông thôn theo Đề án 1956 của Chính phủ; tổ chức tuyên truyền, tuyển lao động phổ thông làm việc tại các khu công nghiệp... Cùng với nguồn vốn vay giải quyết việc làm, hỗ trợ phát triển sản xuất. 3.2.2. Kết quả giải quyết việc làm cho người lao động Từ năm 2004 đến hết năm 2014, thông qua nguồn vốn vay Trung ương cấp bổ sung cho tỉnh hàng năm, đến hết năm 2014 đã tích lũy được 118.788 triệu đồng. Công tác xuất khẩu lao động và Dự án hỗ trợ đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài thuộc chương trình mục tiêu quốc gia việc làm và dạy nghề, được coi là một hoạt động KTXH góp phần phát triển nguồn nhân lực, giải quyết việc làm, tạo thu nhập và nâng cao trình độ tay nghề cho người lao động; tăng nguồn thu ngoại tệ cho tỉnh; ổn định tình hình an ninh chính trị ở địa phương. Hàng năm, Trung tâm Giới thiệu việc làm đã tổ chức các hội nghị tuyên truyền, tư vấn về giải quyết việc làm, xuất khẩu lao động cho từ 59 ngàn lượt người. Kết quả cụ thể, tính đến 31/12/2014, số lao động đã xuất cảnh sang làm việc tại các nước là 52 lao động: Hàn Quốc: 28, Nhật Bản: 3, Đài Loan: 1; Malaysia: 20. Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác giải quyết việc làm của tỉnh Điện Biên bộc lộ nhiều hạn chế, nhất là trong công tác cập nhật thông tin, cơ sở dữ liệu cung lao động, tiến độ thực hiện. Các phòng Lao động Thương binh xã hội cấp huyện đều không có cán bộ chuyên trách về công nghệ thông tin; thiếu cán bộ Phòng Làm việc An toàn lao động, hầu hết là kiêm nhiệm nên ảnh hưởng đến tiến độ chung. 3.3. Thực hiện chính sách đối với người có công
3.3.1. Thực hiện chế độ, chính sách đối với người có công Thực hiện chi trả đầy đủ, đúng kỳ hạn trợ cấp ưu đãi hàng tháng cho 1.203 đối tượng; Đến năm 2014, đã phối hợp với các ngành kiểm tra, xem xét trình Bộ LĐTB&XH giải quyết 8 hồ sơ tồn đọng đối với người có công theo Kế hoạch số 611/KHBLĐTBXH của Bộ LĐTB&XH; cấp Bằng Tổ quốc ghi công cho 6 trường hợp và 8 trường hợp đang xem xét; 1 trường hợp được hưởng chính sách như thương binh; hoàn chỉnh hồ sơ trình UBND tỉnh, Bộ LĐTB&XH đề nghị Thủ tướng Chính phủ công nhận liệt sỹ cho ông Sù Xè Hừ, chiến sỹ dân quân xã Sín Thầu Mường Nhé đã hy sinh trong khi đang làm nhiệm vụ chữa cháy rừng. Tổ chức điều dưỡng cho 222 đối tượng người có công; Thẩm định hồ sơ, giới thiệu 50 đối tượng trực tiếp tham gia kháng chiến bị nhiễm chất độc da cam; điều chỉnh tăng, giảm, tiếp nhận mới, di chuyển hồ sơ đi và đến cho 58 các đối tượng hưởng chính sách người có công; tiếp nhận 8 hồ sơ giải quyết chế độ trợ cấp hàng tháng cho quân nhân xuất ngũ; di chuyển đi, đến 3 hồ sơ liệt sỹ và 02 hồ sơ thương binh. Thẩm định, giải quyết hồ sơ hưởng chế độ mai táng phí của đối tượng được thưởng Huân, Huy chương trợ cấp một lần cho 116 người; giải quyết chế độ BHYT đối người có công với cách mạng đang hưởng trợ cấp hàng tháng cho 649 người và người hoạt động kháng chiến được tặng thưởng Huân, Huy chương cho 1.532 người. Tiếp đón 550 lượt công dân đến tìm kiếm mộ liệt sỹ, hỏi chế độ thương binh liệt sỹ, BHYT và chính sách khác. Chỉ đạo các huyện, thị xã, thành phố báo cáo kết quả thực hiện giải quyết đơn thư khiếu nại theo chỉ đạo của Uỷ ban nhân dân tỉnh. 3.3.2. Phong trào đền ơn đáp nghĩa Với phương châm đẩy mạnh xã hội hoá công tác thương binh, liệt sỹ và người có công; các cấp, các ngành, cơ quan đơn vị trong tỉnh đã tích cực triển khai và thực hiện có hiệu quả các chương trình, như: Chăm lo cải thiện nhà ở cho các đối tượng chính sách; xây dựng Quỹ đền ơn đáp nghĩa; tặng sổ tiết kiệm cho các gia đình chính sách. Từ năm 2004, Quỹ đền ơn đáp nghĩa cấp tỉnh đã nhận được sự đóng góp ủng hộ của các cơ quan, đơn vị đóng trên địa bàn tỉnh là 357,870 triệu đồng, hàng năm đều nhận được hàng trăm triệu đồng (năm 2014 là 657,670.2 triệu đồng.). Tính đến năm 2014, toàn tỉnh vẫn duy trì tốt 100% xã, phường, thị trấn thực hiện tốt phong trào đền ơn đáp nghĩa, 98% hộ gia đình chính sách có mức sống bằng và khá hơn mức sống trung bình của người dân nơi cư trú. UBND tỉnh đã chỉ đạo các cấp, các ngành triển khai tổ chức các hoạt động kỷ niệm, đặt vòng hoa, thắp hương tưởng niệm, thắp nến tri ân các anh hùng liệt sỹ tại các nghĩa trang liệt sỹ A1, Độc Lập, Him Lam, Tông Khao; Mỗi năm, tỉnh đã thăm hỏi và tặng quà với tổng số tiền hàng trăm triệu đồng. Bên cạnh đó, việc chăm sóc nghĩa trang và quy tập hài cốt liệt sỹ cũng đươc quan tâm. Ngoài ra, tỉnh đã cấp giấy chứng nhận cho hàng chục cựu thanh niên xung phong không có giấy tờ gốc, làm hồ sơ giải quyết chế độ. 3.4. Thực hiện chính sách BHXH và bảo trợ xã hội 3.4.1 Chính sách BHXH cho người dân Từ năm 2005 2014, mỗi năm trung bình BHXH Việt Nam giao cho tỉnh Điện Biên là 289 tỷ 090 triệu đồng. BHXH tỉnh đã giao kế hoạch cho từng huyện, thị, thành phố đảm bảo các nguồn kinh phí. Công tác chi trả BHXH được tổ chức quản lý tốt. Tổng số đối tượng BHXH tỉnh Điện Biên đang quản lý đến hết năm 2014 là 10.737 người, tăng 1,55% so với cùng kỳ năm 2006.. 3.4.2. Thực hiện chính sách bảo trợ xã hội
Trợ giúp xã hội thường xuyên: Thực hiện chăm sóc những người không tự lo được cuộc sống tại các cơ sở trợ giúp xã hội hoặc tại cộng đồng theo Nghị định 67/2007/NĐ CP ngày 13/4/2007 và Nghị định số 13/2010/NĐCP ngày 27/02/2010; Thực hiện hỗ trợ tiền mặt cho đối tượng có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn theo Nghị định số 13/2010/NĐCP ngày 27/02/2010 và Nghị định số 67/2007/NĐCP quy định 9 nhóm đối tượng được hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng. Bảo trợ xã hội trong phòng chống ma túy và mại dâm: Theo số liệu thống kê của Sở LĐTB&XH tỉnh Điện Biên, năm 2004 toàn tỉnh có khoảng 8.000 người nghiện ma túy, đến năm 2008 có khoảng 8.500 người, năm 2014 là trên 9.500 người. Số người nghiện ma tuý ở Điện Biên có chiều hướng gia tăng. Tỉnh đã tổ chức nhiều hoạt động hỗ trợ cai nghiện, tuy nhiên, số người tái nghiện sau cai chiếm khoảng trên 90%. Tình trạng mại dâm trên địa bàn tỉnh Điện Biên cũng khá phức tạp, qua công tác điều tra cơ bản cho thấy, hầu hết ở các xã, huyện trong tỉnh đều có những tụ điểm về hoạt động tệ nạn mại dâm với cách thức ngày càng tinh vi, trá hình dưới nhiều hình thức trong các cơ sở kinh doanh dịch vụ. HĐND tỉnh Điện Biên đã ban hành Nghị quyết số 218/2009/NQHĐND về việc Điều chỉnh, bổ sung mức trợ cấp, mức đóng góp, miễn giảm đối với người nghiện ma túy, mại dâm… bao gồm sáu mức độ. Ngoài ra, Nghị quyết cũng quy định: Chế độ đóng góp của người sau cai nghiện ma túy áp dụng biện pháp quản lý sau cai nghiện tại Trung tâm; chế độ miễn, giảm đối với người sau cai nghiện ma túy áp dụng biện pháp quản lý sau cai nghiện ma túy tại Trung tâm. Chăm sóc người cao tuổi: Hàng năm, Sở LĐTB&XH đã phối hợp với Ban đại diện Hội người cao tuổi tỉnh Điện Biên rà soát, thẩm định và trình UBND tỉnh phân bổ hàng ngàn tấn gạo từ nguồn dự trữ quốc gia các hộ nghèo trên địa bàn các huyện, thị xã, thành phố vào dịp giáp hạt. Bảo trợ xã hội với người khuyết tật: Kết quả rà soát, thống kê năm 2004 có hơn 4.000 người khuyết tật; năm 2014 có hơn 4.849 người khuyết tật. Từ năm 2004 2014, tỉnh Điện Biên thường xuyên mở lớp tập huấn về nghiệp vụ kỹ năng chăm sóc người tâm thần cho cán bộ LĐTB&XH cấp huyện và thân nhân người tâm thần trên địa bàn 6 huyện.Theo Luật BHYT, đa số người khuyết tật ở tỉnh Điện Biên đã được tham gia BHYT. Tính đến năm 2014, toàn tỉnh có trên 3.000 người khuyết tật được hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng. Tổng kinh phí chi trả từ năm 2011 đến 2014 là hơn 22 tỷ đồng. Thực hiện chăm sóc trẻ em: Năm 2004 tổng số trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn đang được nuôi dưỡng 1.032 em. Đến năm 2014, tổng số trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn đang được nuôi dưỡng là 1.232 em. Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác bảo trợ xã hội của tỉnh cũng còn nhiều hạn chế. Công tác cứu trợ đột xuất: Nghị định số 13/2010/ NĐCP ngày 27 tháng 2 năm 2010 của Chính phủ quy định đối tượng được trợ cấp đột xuất gồm: những người, hộ gia đình gặp khó khăn do hậu quả thiên tai hoặc những lý do bất khả kháng như hộ gia đình có người bị chết, mất tích; hộ gia đình có hộ có người bị thương nặng, hộ có nhà ở bị đổ, sập, trôi, cháy, hỏng nặng; người thiếu đói; người gặp rủi ro ngoài vùng cư trú mà bị thương nặng hoặc bị chết, gia đình không biết để chăm sóc hoặc mai táng; người lang thang xin ăn trong thời gian tập trung chờ đưa về nơi cư trú. 3.5. Bảo đảm mức tối thiểu các dịch vụ xã hội cơ bản cho người dân 3.5.1. Chính sách bảo đảm giáo dục