Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật trang trí đền vua Đinh, vua Lê từ góc nhìn so sánh với Ấn Độ và Trung Hoa - nghiên cứu một số đồ án tiêu biểu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH<br /> <br /> VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM<br /> <br /> Trần Yên Thế<br /> <br /> NGHỆ THUẬT TRANG TRÍ ĐỀN VUA ĐINH, VUA LÊ<br /> TỪ GÓC NHÌN SO SÁNH VỚI ẤN ĐỘ VÀ TRUNG HOA<br /> - NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐỒ ÁN TIÊU BIỂU<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGHỆ THUẬT<br /> <br /> Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử Mỹ thuật<br /> Mã số: 62 21 01 01<br /> <br /> Hà Nội – 2016<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại:<br /> Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam<br /> Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch<br /> Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Kiều Thu Hoạch<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> <br /> PGS.TS Nguyễn Quốc Hùng<br /> Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam<br /> <br /> Phản biện 2:<br /> <br /> PGS.TS Bùi Văn Tiến<br /> Trường Đại học Văn hóa Hà Nội<br /> <br /> Phản biện 3 :<br /> <br /> TS Phạm Quốc Quân<br /> Bảo tàng Lịch sử quốc gia Việt Nam<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Viện họp tại:<br /> VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM<br /> <br /> Số 32, Hào Nam, Ô Chợ Dừa. Đống Đa, Hà Nội<br /> Vào hồi…..giờ….ngày….tháng ….năm 2016<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Thư viện Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Thế giới đang diễn ra một quá trình toàn cầu hóa về kinh tế vô<br /> cùng mạnh mẽ. Bên cạnh những mặt tích cực của cuộc vận động<br /> quốc tế này, toàn cầu hóa đã đem lại những tác động tiêu cực trên<br /> nhiều phương diện, đặc biệt là với văn hóa. Toàn cầu hóa làm thế<br /> giới gần như phẳng hơn, đe dọa làm biến mất những giá trị văn hóa<br /> bản địa của những cộng đồng sắc tộc địa phương.<br /> Việc tự đánh mất mình hay trở thành một bản sao mờ nhạt cũng<br /> đồng nghĩa với việc làm mất đi sự đa dạng văn hóa. Chính vì nhận<br /> thức sâu sắc nguy cơ này mà ngày 3-21 tháng 10 năm 2005, tại kỳ<br /> họp thứ 33 tại Paris, Công ước về Bảo vệ và Thúc đẩy sự đa dạng<br /> văn hóa của các biểu đạt văn hóa đã được Đại hội đồng Tổ chức<br /> UNESCO thông qua. Việt Nam là một trong những quốc gia sớm<br /> tham gia công ước này. Giá trị đặc sắc của văn hóa dân tộc chỉ có thể<br /> bảo tồn và phát triển bền vững trên cơ sở nhận thức đúng đắn của<br /> chúng ta trong mối tương quan trong khu vực. Các tác phẩm mỹ<br /> thuật cổ truyền hàm chứa những kiến thức truyền thống, tri thức bản<br /> địa cần được tích cực nghiên cứu.<br /> Đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng và Lê Đại Hành ở Trường Yên,<br /> Hoa Lư tưởng niệm hai vị tiên đế mở đầu kỷ nguyên độc lập của dân<br /> tộc, nằm trong khu danh thắng Tràng An vừa được tổ chức UNESCO<br /> vinh danh di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới. Hiện trạng di tích<br /> cơ bản có niên đại thế kỷ XVII – XVIII – XIX, mang những dấu ấn<br /> đặc sắc của văn hóa Đại Việt. Tuy vậy, cho đến nay, những nghiên<br /> cứu chuyên sâu, đặc biệt từ những nghiên cứu so sánh về giá trị mỹ<br /> thuật của hai ngôi đền này còn khá ít.<br /> <br /> 2. Mục đích nghiên cứu<br /> 2.1. Luận án tập trung khảo cứu những biểu hiện mỹ thuật của<br /> quá trình giao lưu và tiếp biến văn hóa với Trung Hoa và Ấn Độ<br /> trong suốt khoảng thời gian từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX đã tạo<br /> nên những hiện tượng mỹ thuật đặc sắc, có giá trị thẩm mỹ cao ở đền<br /> vua Đinh, vua Lê (Hoa Lư, Ninh Bình).<br /> 2.2. Tìm ra những minh chứng khẳng định môi trường văn hóa,<br /> tự nhiên của không gian văn hóa làng người Việt đã góp phần quan<br /> trọng tạo nên những sáng tạo truyền thống ở đền vua Đinh, vua Lê.<br /> 2.3. Vận dụng hệ thống lý thuyết phương pháp luận của lĩnh<br /> vực nghiên cứu so sánh vào nghiên cứu một trường hợp cụ thể (nghệ<br /> thuật Trang trí đền vua Đinh, vua Lê).<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> Như tên gọi của luận án, đối tượng nghiên cứu của đề tài luận<br /> án là các hiện tượng tiếp biến văn hóa ở đền vua Đinh, vua Lê được<br /> thể hiện trên nghệ thuật Trang trí đền vua Đinh, vua Lê. Chính vì<br /> thế, đối tượng nghiên cứu của luận án được xem xét một cách biện<br /> chứng trong các mối quan hệ có một chiều kích không gian và thời<br /> gian tương đối rộng. Công việc này thực sự có kết quả và có sức<br /> thuyết phục khi thông qua những so sánh, đối chiếu, chúng ta có<br /> được những căn cứ minh chứng xác đáng.<br /> Khách thể nghiên cứu của luận án chủ yếu là các hiện vật điêu<br /> khắc đá như nghê đá, sập đá, bia đá, chân tảng đá và một số mảng đồ<br /> án chạm khắc trên các hạng mục kiến trúc gỗ.<br /> Phạm vi nghiên cứu của đề tài:<br /> Về không gian phạm vi nghiên cứu của luận án: được giới hạn<br /> trong phạm vi đền vua Đinh, vua Lê (xã Trường Yên, huyện Hoa Lư,<br /> tỉnh Ninh Bình). Do đặc trưng của phương pháp luận Nghiên cứu so<br /> <br /> sánh, luận án có mở rộng phạm vi bàn luận, đối chiếu với một số<br /> hiện tượng mỹ thuật tương đồng và khác biệt ở một số nền mỹ thuật<br /> khác. Tuy nhiên, thao tác so sánh này sẽ không ảnh hưởng đến mức<br /> độ tập trung vào phạm vi nghiên cứu của luận án.<br /> Về thời gian: tập trung xem xét từ khi dân làng Trường Yên và<br /> cha con Bùi Văn Khuê xây dựng lại hai ngôi đền vào những năm<br /> cuối cùng của thế kỷ XVI, đầu thế kỷ XVII cho đến lần trùng tu cuối<br /> thế kỷ XIX của cụ Bá hộ Dương Đức Vĩnh.<br /> 4. Giả thuyết khoa học<br /> Nghệ thuật Trang trí đền vua Đinh, vua Lê chứng tỏ khả năng<br /> dung hợp, tiếp biến văn hóa trong quá trình giao lưu và tiếp xúc văn<br /> hóa với bên ngoài – chủ yếu với Ấn Độ và Trung Hoa đã làm nên<br /> những sáng tạo bất ngờ và đặc sắc, tạo nên những giá trị riêng có của<br /> người Việt. Những sáng tạo mang kiểu thức Ấn-Hoa đó dù nhỏ bé<br /> nhưng chứa đựng tâm hồn, trí tuệ và bản lĩnh văn hóa người Việt.<br /> 5. Phương pháp luận<br /> Phương pháp luận của nghiên cứu so sánh nhấn mạnh đến sự<br /> đối chiếu, đối sánh, liên hệ, liên tưởng các hiện tượng mỹ thuật của<br /> nhiều tộc người, nhiều quốc gia với nhau. Ngoài phương pháp so<br /> sánh, còn có những phương pháp được sử dụng trong luận án như<br /> Phương pháp thực chứng lịch sử, Phương pháp cấu trúc, Phương<br /> pháp thống kê, Phương pháp loại hình, Phương pháp hệ thống,<br /> Phương pháp nghiên cứu liên ngành.<br /> 6. Những đóng góp mới của luận án<br /> Về phương diện lý luận và lịch sử mỹ thuật: Vận dụng phương<br /> pháp luận của Mỹ thuật học so sánh để kiểm chứng, thức nhận các<br /> giá trị tinh hoa trong tạo hình Việt. Luận án cho thấy qua một số đồ<br /> án trang trí tiêu biểu kiểu thức Ấn – Hoa là kiểu thức trang trí đã rất<br /> <br />