Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o
tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp hμ néi
Lª ®øc th¶o
Nghiªn cøu chän t¹o vμ mét sè biÖn ph¸p kü thuËt nh©n,
s¶n xuÊt hoa CÈm ch−íng (Dianthus caryophyllus L.)
Chuyªn ngµnh: Di truyÒn vµ Chän gièng c©y trång
M· sè: 62 62 05 01
Tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sÜ n«ng nghiÖp
Hμ néi - 2010
C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. PGS.TS. Hoµng Ngäc ThuËn
2. GS.TS. NguyÔn Xu©n Linh
Ph¶n biÖn 1: TS. L· TuÊn NghÜa
ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp
Ph¶n biÖn 2: PGS.TS. NguyÔn ThÞ Ngäc HuÖ
Trung t©m Tµi nguyªn thùc vËt
Ph¶n biÖn 3: PGS.TS. NguyÔn Hång Minh
Tr−êng §H N«ng nghiÖp Hµ Néi
LuËn ¸n ®· ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp Tr−êng häp t¹i Tr−êng
§¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi vµo håi 8h giê 30 ngµy 26 th¸ng 11 n¨m 2010
Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i th− viÖn: Quèc gia vµ §¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi.
Danh môc c«ng tr×nh ®∙ c«ng bè liªn quan ®Õn luËn ¸n
1. Lª §øc Th¶o, NguyÔn Xu©n Linh, Lª Sü Dòng (2004), “KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ mét sè gièng CÈm
ch−íng nhËp néi”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, T¹p chÝ Khoa häc - C«ng
nghÖ cña Bé N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn N«ng th«n sè 7/2004, tr 960-962.
2. Lª §øc Th¶o, Hoμng Ngäc ThuËn, NguyÔn ThÞ Kim Lý (2008), “Nghiªn cøu quy tr×nh nh©n
gièng hoa CÈm ch−íng SP1 (Dianthus caryophyllus Topaz) b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m«
tÕ bμo”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, T¹p chÝ Khoa häc vμ C«ng nghÖ cña
Bé N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn N«ng th«n sè 1/2008, tr 26-31.
3. Lª §øc Th¶o, Hoμng Ngäc ThuËn, NguyÔn ThÞ Kim Lý, Hoμng Xu©n Lam, NguyÔn ViÕt
Dòng (2008), “KÕt qu¶ nghiªn cøu vμ tuyÓn chän mét sè gièng CÈm ch−íng ®¬n (Standard
carnation) nhËp néi t¹i Sa Pa – Lμo Cai”, T¹p chÝ Khoa häc vµ C«ng nghÖ N«ng nghiÖp ViÖt
Nam, ViÖn Khoa häc N«ng nghiÖp ViÖt Nam, sè 2/2008, tr 31-36.
4. Lª §øc Th¶o, Hoμng Ngäc ThuËn, NguyÔn ThÞ Kim Lý, NguyÔn TuÊn Phong (2009), “KÕt
qu¶ nghiªn cøu vμ tuyÓn chän mét sè gièng CÈm ch−íng chïm (Spray carnation) nhËp néi
t¹i Sa Pa – Lμo Cai”, T¹p chÝ Khoa häc vµ C«ng nghÖ N«ng nghiÖp ViÖt Nam, ViÖn Khoa
häc N«ng nghiÖp ViÖt Nam, sè 2/2009, tr 13-18.
5. Lª §øc Th¶o, Hoμng Ngäc ThuËn, NguyÔn ThÞ Kim Lý, TrÇn Hoμi H−¬ng (2009), “Nghiªn
cøu quy tr×nh nh©n gièng hoa CÈm ch−íng SP25 (Dianthus caryophyllus Make up) b»ng
ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m« tÕ bμo”, T¹p chÝ Khoa häc vµ C«ng nghÖ N«ng nghiÖp ViÖt Nam,
ViÖn Khoa häc N«ng nghiÖp ViÖt Nam, sè 2/2009, tr 76-82.
6. Lª §øc Th¶o, NguyÔn ThÞ Kim Lý (2009), “øng dông kü thuËt chiÕu x¹ In vitro b»ng tia
gamma trong chän t¹o gièng hoa CÈm ch−íng”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng
th«n, T¹p chÝ Khoa häc vμ C«ng nghÖ cña Bé N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn N«ng th«n sè
9/2009, tr 9-13.
1
më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi.
Trong c¸c lo¹i hoa c¾t, CÈm ch−íng lμ lo¹i hoa ®−îc ng−êi tiªu dïng biÕt ®Õn nhê sù ®a
d¹ng vÒ mμu s¾c, hoa bÒn, t−¬i l©u, dÔ b¶o qu¶n vμ vËn chuyÓn ®i xa. C¸c gièng CÈm ch−íng
®−îc trång ë miÒn B¾c hiÖn nay ®Òu lμ c¸c gièng nhËp néi, c©y gièng chñ yÕu ®−îc nh©n gièng
v« tÝnh qua nhiÒu thÕ hÖ trong mét thêi gian dμi, kü thuËt vμ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cßn l¹c hËu. V×
vËy, viÖc s¶n xuÊt hoa CÈm ch−íng phôc vô xuÊt khÈu bÞ h¹n chÕ do chÊt l−îng hoa thÊp vμ vÊn
®Ò b¶n quyÒn gièng. §Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu, ph¸t triÓn s¶n xuÊt CÈm ch−íng trong
®iÒu kiÖn ViÖt Nam, cÇn cã gi¶i ph¸p tæng thÓ tõ kh©u chän t¹o gièng, kü thuËt nh©n gièng vμ
th©m canh.
ë ®ång b»ng B¾c bé, ®iÒu kiÖn khÝ hËu chØ cho phÐp trång hoa CÈm ch−íng mét vô/n¨m,
viÖc gi÷ gièng qua mïa hÌ trong ®iÒu kiÖn nãng Èm ®Ó nh©n gièng cho vô sau lμ rÊt khã kh¨n.
V× vËy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, gièng hoa CÈm ch−íng cung cÊp cho s¶n xuÊt ë c¸c tØnh phÝa
B¾c phô thuéc vμo nguån gièng nhËp néi. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nμy, viÖc nh©n gièng trªn c¸c
vïng nói cao nh− B¾c Hμ, Sa Pa,... trong vô HÌ nh»m cung cÊp gièng cho vïng ®ång b»ng lμ
®¸p øng yªu cÇu cña thùc tiÔn s¶n xuÊt. Nh»m môc ®Ých nghiªn cøu chän t¹o gièng vμ mét sè
biÖn ph¸p kü thuËt s¶n xuÊt, gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt hoa CÈm ch−íng trong ®iÒu kiÖn ViÖt
Nam, chóng t«i thùc hiÖn ®Ò tμi: “Nghiªn cøu chän t¹o vµ mét sè biÖn ph¸p kü thuËt nh©n,
s¶n xuÊt hoa CÈm ch−íng (Dianthus caryophyllus L.)”.
2. Môc tiªu cña ®Ò tµi
- TuyÓn chän mét sè gièng hoa CÈm ch−íng míi thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña c¸c tØnh
phÝa B¾c ViÖt Nam.
- Nghiªn cøu sö dông ph−¬ng ph¸p lai h÷u tÝnh vμ g©y ®ét biÕn thùc nghiÖm ®Ó t¹o nguån vËt
liÖu khëi ®Çu cho c«ng t¸c chän t¹o gièng hoa CÈm ch−íng ë ViÖt Nam.
- Sö dông chØ thÞ ph©n tö RAPD ®Ó ®¸nh gi¸ sù sai kh¸c vÒ di truyÒn cña mét sè dßng, gièng
®−îc chän phôc vô c«ng t¸c chän gièng CÈm ch−íng.
- Nghiªn cøu, hoμn thiÖn qui tr×nh kü thuËt nh©n gièng, th©m canh ¸p dông cho c¸c gièng hoa CÈm
ch−íng ®· ®−îc tuyÓn chän.
3. Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu.
-Thêi gian nghiªn cøu: Tõ n¨m 2004 - 2009
- §Þa ®iÓm nghiªn cøu:
+ Tr¹i ThÝ nghiÖm Hoa Sa Pa - Lμo Cai
+ Bé m«n §ét biÕn vμ ¦u thÕ lai - ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp
+ Bé m«n Kü thuËt Di truyÒn - ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp
+ Hîp t¸c x· N«ng nghiÖp T©y Tùu 2 - Tõ Liªm - Hμ Néi.
4. ý nghÜa cña ®Ò tµi
4.1. ý nghÜa khoa häc:
- §Ò tμi ®· ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr−ëng, ph¸t triÓn còng nh− n¨ng suÊt, chÊt l−îng hoa vμ kh¶
n¨ng chèng chÞu s©u bÖnh cña c¸c gièng CÈm ch−íng nhËp néi, lμm c¬ së ®Ó tuyÓn chän gièng míi
vμ lμm phong phó thªm vËt liÖu cho chän t¹o gièng.
- §· t¹o ®−îc c¸c vËt liÖu khëi ®Çu phôc vô cho c«ng t¸c nghiªn cøu chän t¹o gièng CÈm ch−íng
míi trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam.
- §Ò tμi ®· nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nh©n gièng vμ s¶n xuÊt chÊt l−îng cao cho c¸c gièng
®−îc tuyÓn chän.
- C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tμi còng lμ c¸c dÉn liÖu khoa häc phôc vô cho c«ng t¸c chän t¹o
2
gièng CÈm ch−íng, ®μo t¹o vμ h−íng dÉn cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt.
4.2. ý nghÜa thùc tiÔn:
- §Ò tμi ®· tuyÓn chän ®−îc 8 gièng CÈm ch−íng cho n¨ng suÊt vμ chÊt l−îng hoa ®¸p øng ®−îc yªu
cÇu cña s¶n xuÊt, hai gièng SP11 vμ SP13 ®· ®−îc cho phÐp nh©n gièng vμ s¶n xuÊt thö trªn diÖn
réng. Gièng SP25 ®ang ®−îc kh¶o nghiÖm t¹i mét sè tØnh phÝa B¾c.
- §Ò xuÊt vμ øng dông thμnh c«ng h−íng ph¸t triÓn nh©n gièng CÈm ch−íng t¹i vïng Sa Pa cung cÊp
cho vïng ®ång b»ng.
- §· hoμn thiÖn ®−îc qui tr×nh nh©n gièng vμ qui tr×nh s¶n xuÊt cho c¸c gièng ®−îc tuyÓn chän, gãp
phÇn ®−a nhanh c¸c gièng míi ra s¶n xuÊt.
5. Nh÷ng ®iÓm míi cña luËn ¸n
- §Ò tμi lμ mét c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Çu tiªn cã hÖ thèng bao gåm c¸c néi dung vÒ tuyÓn chän
vμ t¹o gièng míi b»ng c¸ch lai h÷u tÝnh vμ ®ét biÕn thùc nghiÖm, øng dông chØ thÞ ph©n tö trong
chän t¹o gièng, hoμn thiÖn quy tr×nh nh©n gièng v« tÝnh b»ng gi©m cμnh, in vitro vμ mét sè biÖn
ph¸p kÜ thuËt s¶n xuÊt hoa CÈm ch−íng.
- KÕt qu¶ ®Ò tμi ®· ®ãng gãp c¬ së lý luËn trong viÖc nghiªn cøu t¹o vËt liÖu khëi ®Çu phôc vô
c«ng t¸c chän t¹o gièng CÈm ch−íng trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam b»ng lai h÷u tÝnh vμ ®ét biÕn
thùc nghiÖm.
- §Ò tμi ®· tiÕp cËn vμ b−íc ®Çu thμnh c«ng trong viÖc øng dông chØ thÞ ph©n tö phôc vô chän
t¹o gièng CÈm ch−íng t¹i ViÖt Nam. X¸c ®Þnh ®−îc 2 lo¹i måi dïng ®Ó nhËn d¹ng dßng SP25-1
®ét biÕn, 2 lo¹i måi nhËn d¹ng c¸c gièng ®¬n vμ 2 lo¹i måi nhËn d¹ng c¸c gièng chïm. Sö dông
chØ thÞ ph©n tö RAPD x¸c ®Þnh ®−îc hÖ sè t−¬ng ®ång di truyÒn cña c¸c dßng, gièng ®−îc chän
phôc vô lai t¹o gièng.
6. Bè côc cña luËn ¸n: LuËn ¸n gåm 159 trang, bè côc qua c¸c phÇn: më ®Çu (6 trang), tæng
quan (38 trang), vËt liÖu, néi dung vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu (20 trang), kÕt qu¶ nghiªn cøu vμ
th¶o luËn (93 trang), kÕt luËn vμ ®Ò nghÞ (2 trang). LuËn v¨n cã 52 b¶ng, 17 h×nh vμ 9 trang h×nh
¶nh thÝ nghiÖm.