Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu một số đặc tính của vi khuẩn Echerichia coli (nhóm VTEC) phân lập từ bò, lợn được giết mổ tại Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI<br /> <br /> NGUYỄN THỊ THANH THỦY<br /> <br /> NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC TÍNH CỦA VI KHUẨN<br /> ESCHERICHIA COLI (NHÓM VTEC) PHÂN LẬP<br /> TỪ BÒ, LỢN ĐƯỢC GIẾT MỔ TẠI HÀ NỘI<br /> <br /> Chuyên ngành: Vi sinh vật học Thú y<br /> Mã số<br /> <br /> : 62 62 50 10<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP<br /> <br /> HÀ NỘI - 2012<br /> <br /> Công trình hoàn thành tại:<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI<br /> <br /> Ng<br /> <br /> ih<br /> <br /> ng<br /> <br /> n : 1. TS. NGUYỄN BÁ HIÊN<br /> 2. TS. ĐỖ NGỌC THÚY<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> <br /> Phản biện 2:<br /> <br /> Phản biện 3:<br /> <br /> Luận án đ ợc bảo vệ tại hội đồng chấm luận án cấp tr<br /> Tr<br /> <br /> ng họp tại:<br /> <br /> ng Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br /> <br /> Vào hồi<br /> <br /> gi<br /> <br /> phút, ngày tháng năm 2012<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại th viện:<br /> -<br /> <br /> Th viện Quốc gia Việt Nam<br /> <br /> -<br /> <br /> Th viện Tr<br /> <br /> ng Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> Tính cấp thiết của đề tài<br /> Ở Việt Nam, theo ước tính và thống kê của Tổ chức y tế thế giới (WHO)<br /> có khoảng 8 triệu người bị ngộ độc thực phẩm mỗi năm, trong đó phần lớn xảy ra<br /> tại các bếp ăn tập thể, khu công nghiệp, bếp ăn của học sinh. Năm 2010, cả nước<br /> xảy ra 175 vụ ngộ độc thực phẩm, làm hơn 5.000 người mắc và 42 trường hợp tử<br /> vong. Thiệt hại kinh tế cho chi phí điều trị bệnh và nghỉ làm việc khoảng 8 triệu<br /> USD/năm (Phương Thuận, 2011) [101].<br /> Trong số rất nhiều nguyên nhân vi sinh vật gây ra các vụ ngộ độc thực phẩm<br /> ở người (Salmonella, E. coli, Vibrio cholera, Listeria, Clostridium botulism ...),<br /> những năm gần đây, các vi khuẩn E. coli thuộc nhóm Verotoxigenic (VTEC)<br /> ngày càng được biết đến như là một trong những tác nhân quan trọng.<br /> Verotoxigenic E. coli là khái niệm dùng để chỉ nhóm các vi khuẩn E. coli có khả<br /> năng sản sinh ra độc tố Verotoxin hoặc Shiga-like toxin.<br /> Gần đây nhất, tháng 6 năm 2011, một đợt dịch do E. coli đã bùng phát tại<br /> Đức và nhanh chóng lan ra các quốc gia châu Âu khác. WHO cho biết, trên phạm<br /> vi toàn thế giới có hơn 1.270 ca nhiễm và 552 ca tiến triển thành HUS; con số tử<br /> vong lên tới 18 người bao gồm 17 trường hợp ở Đức và 1 trường hợp ở Thụy<br /> Điển. Nguyên nhân của đợt dịch được xác định là do rau quả bị nhiễm E. coli<br /> O104. Vụ dịch này gây tổn thất nặng nề tới nền kinh tế thuộc liên minh châu Âu<br /> (EU), ước tính mỗi tuần người nông dân tại đây thất thu 200 triệu euro (tương<br /> đương 290 triệu USD).<br /> Việc xác định chính xác loại vi khuẩn thuộc nhóm này là rất cần thiết, do<br /> mối nguy hại của vi khuẩn này liên quan đến các nạn dịch tiêu chảy trầm trọng ở<br /> người và khả năng truyền lây bệnh của chúng thông qua thức ăn có nguồn gốc<br /> động vật. Hiểu biết về các đặc tính của vi khuẩn Verotoxigenic E. coli ở các loài<br /> động vật nuôi (bò, lợn…) làm thực phẩm cho con người hoặc trong các loại thực<br /> phẩm cho con người có ý nghĩa quan trọng trong việc đưa ra các hệ thống cảnh<br /> báo sớm và tiến hành các biện pháp phòng chống bệnh thích hợp.<br /> Để có được những hiểu biết về vi khuẩn này trong thực trạng giết mổ và<br /> chế biến thực phẩm tại Việt Nam, chúng tôi đặt vấn đề tiến hành đề tài:<br /> "Nghiên cứu một số đặc tính của vi khuẩn Escherichia coli (nhóm VTEC)<br /> phân lập từ bò, lợn được giết mổ tại Hà Nội ”<br /> 2<br /> Mục tiêu của đề tài<br /> - Xác định đặc tính của vi khuẩn E. coli nhóm VTEC phân lập được từ bò,<br /> lợn tại điểm giết mổ.<br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> - Xây dựng được quy trình chẩn đoán, xác định vi khuẩn VTEC trong sản<br /> phẩm thịt tươi.<br /> 3<br /> Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài<br /> - Đề tài luận án là công trình nghiên cứu có hệ thống về vi khuẩn E. coli<br /> nhóm VTEC phân lập từ bò, lợn được giết mổ tại Hà Nội.<br /> - Kết quả nghiên cứu của đề tài giúp chúng ta xác định và hiểu được một<br /> số đặc tính cơ bản của vi khuẩn nhóm VTEC phân lập được từ bò, lợn.<br /> - Một số kỹ thuật mới và phương pháp phân tích kết quả có hệ thống của<br /> đề tài luận án có thể ứng dụng trong nghiên cứu một số vi khuẩn khác ở mức độ<br /> phân tử cũng như tài liệu giảng dạy về vi khuẩn nhóm VTEC.<br /> - Hiểu biết về vi khuẩn nhóm VTEC ở các loài động vật nuôi làm thực<br /> phẩm cho con người có ý nghĩa quan trọng trong việc đưa ra các hệ thống cảnh<br /> báo sớm và tiến hành các biện pháp phòng chống bệnh thích hợp.<br /> 4<br /> Những đóng góp m i của luận án<br /> - Đề tài luận án là công trình đầu tiên ở Việt Nam nghiên cứu đặc tính của<br /> vi khuẩn nhóm VTEC phân lập từ bò, lợn tại cơ sở giết mổ và một số sản phẩm<br /> thịt bò, lợn bày bán trên một số chợ tại địa bàn Hà Nội.<br /> - Thiết lập thành công phương pháp Multiplex PCR để xác định vi khuẩn<br /> nhóm VTEC trên thịt trong điều kiện Việt Nam.<br /> - Sử dụng phương pháp PCR, PFGE để xác định các yếu tố độc lực cao<br /> của vi khuẩn E. coli và xác định sự đa dạng di truyền của các chủng VTEC có<br /> nguồn gốc khác nhau.<br /> Cấu trúc luận án gồm 131 trang: Mở đầu 4 trang; Chương 1 Tổng quan tài<br /> liệu 40 trang; Chương 2 Nội dung, nguyên vật liệu và phương pháp nghiên cứu<br /> 12 trang; Chương 3 Kết quả và thảo luận 50 trang; Kết luận và đề nghị 2 trang;<br /> Các công trình đã công bố có liên quan 1 trang; Tài liệu tham khảo 15 trang gồm:<br /> 10 tài liệu trong nước, 90 tài liệu nước ngoài, 1 trang web; Phụ lục 7 trang.<br /> Luận án có 25 biểu bảng, 23 hình ảnh minh họa.<br /> Ch ơng 1<br /> TỔNG QUAN TÀI LIỆU<br /> Vi khuẩn E. coli<br /> E. coli là loài chủ yếu của giống Escherichia, họ Enterobacteriaceae.<br /> Chúng là những vi khuẩn bắt màu Gram âm, hình gậy ngắn. Quan sát dưới kính<br /> hiển vi thường thấy đứng riêng hoặc thành đôi. E. coli là vi khuẩn thường thấy<br /> trong đường tiêu hóa của người và động vật.<br /> 1.1<br /> <br /> 3<br /> <br /> Trong những năm gần đây, các chủng E. coli gây tiêu chảy được chia thành ít<br /> nhất 5 nhóm. Đó là E. coli gây độc ruột (ETEC - Enterotoxigenic E. coli) - sản sinh<br /> độc tố ruột nhưng không xâm nhập, E. coli xâm nhập ruột (EIEC - Entero invasive<br /> E. coli) có khả năng xâm nhập tế bào biểu mô ruột, E. coli gây bệnh tích ruột (EPEC<br /> - Enteropathogenic E. coli) có khả năng bám dính vào tế bào biểu mô và gây bệnh<br /> tích bám dính và xâm nhập (Attaching and Effacing - A/E), E. coli gây ngưng kết<br /> (EaggEC - Enteroaggregative E. coli) có khả năng bám dính vào tế bào biểu mô nhờ<br /> một cơ quan giống lông nhung và khuếch tán vào trong biểu mô ruột. Nhóm cuối<br /> cùng là VTEC gây bệnh viêm ruột xuất huyết, huyết niệu và ban xuất huyết giảm<br /> tiểu cầu ở người. Trước đây, VTEC là một phân nhóm của EPEC vì chúng cũng có<br /> khả năng gây bệnh tích A/E ở biểu mô ruột của động vật cảm thụ. Nhưng khi phát<br /> hiện một số chủng của VTEC có khả năng sản sinh độc tố VT để trợ giúp cho yếu tố<br /> bám dính này, chúng đã được tách ra thành một nhóm riêng là VTEC.<br /> 1.1.1 Phân loại E. coli<br /> Vi khuẩn E. coli được phân loại dựa theo các kháng nguyên bề mặt, gồm<br /> có kháng nguyên thân O (Somatic), kháng nguyên lông H (Flagellar) và kháng<br /> nguyên giáp mô K (Capsular) (Lior, 1996) [53].<br /> 1.1.2 Đặc tính của vi khuẩn E. coli<br /> E. coli là trực khuẩn ngắn, hai đầu tròn, có kích thước 2 - 3 x 0,6 µm. Vi<br /> khuẩn bắt màu Gram âm. E. coli là trực khuẩn hiếu khí hoặc hiếu khí tùy tiện. Nhiệt<br /> độ thích hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của vi khuẩn này là 370C, pH thích<br /> hợp là 7,4. Vi khuẩn E. coli phát triển trên các môi trường nuôi cấy thông thường:<br /> thạch thường, nước thịt, thạch máu, MacConkey, Simmon citrate, Endo, EMB, SS...<br /> Vi khuẩn E. coli có khả năng lên men và sinh hơi một số loại đường như:<br /> Glucose, Fructose, Galactose, Lactose, Manitol, Levulose, Xylose. Lên men<br /> không chắc chắn với các loại đường như: Dulcitol, Saccarose, Salixin. Các phản<br /> ứng: Indol, Catalase, MR dương tính; Citrat, Oxidase, VP, Urease, H2S âm tính.<br /> 1.2 Verotoxigenic Escherichia coli (VTEC)<br /> Trong số E. coli có khả năng gây tiêu chảy, VTEC được xem là một nhóm<br /> quan trọng gây tiêu chảy có lẫn máu ở người (Levent Akkaya và cs. 2006) [52].<br /> 1.2.1 Danh pháp<br /> SLTEC (Shiga-like toxin-producing Escherichia coli) và STEC (Shiga<br /> toxin-producing Escherichia coli) là những tên gọi khác của VTEC.<br /> 1.2.2 Độc lực<br /> Nhìn chung, ngoại độc tố VT được coi là yếu tố độc lực của VTEC. Tuy<br /> nhiên, sự có mặt của riêng độc tố VT có thể không đủ gây ra bệnh, những yếu tố<br /> <br />