Tóm tắt luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh

Chia sẻ: Nhiên Hà | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:30

Thêm vào BST

Báo xấu

53
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận án này nhằm xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh, trên cơ sở đó đề xuất biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS của thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh

1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết Hội nghị lần thứ Tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI chỉ ra một trong những nhiệm vụ, giải pháp quan trọng để thực hiện thành công mục tiêu đổi mới văn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo là: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc”. Ở cấp THCS, Ngữ văn là môn học có vị trí quan trọng. Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018 chỉ rõ: “Chương trình môn Ngữ văn vận dụng các phương pháp giáo dục theo định hướng chung là dạy học tích hợp và phân hóa;… phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập và vận dụng kiến thức, kỹ năng của học sinh”. Vì vậy, quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn có vai trò hết sức quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn nói riêng, thực hiện mục tiêu giáo dục phổ thông nói chung. Những năm qua, quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ Văn ở các trường THCS trên địa bàn Thành phố Hà Nội đã đạt được một số thành tựu nhưng cùng còn nhiều hạn chế, bất cập cả trong nhận thức, trách nhiệm đến tổ chức, chỉ đạo đổi mới phương pháp giảng dạy và phương pháp học tập;… Vì vậy, việc lựa chọn đề tài “Quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh ” để nghiên cứu là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu
2 Xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh, trên cơ sở đó đề xuất biện pháp quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS của thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Nhiệm vụ nghiên cứu Tổng quan các công trình khoa học có liên quan đến luận án. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Khảo sát, đánh giá thực trạng và chỉ rõ nguyên nhân ưu điểm, hạn chế quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trườ ng THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội. Xác định yêu cầu, đề xuất biện pháp quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Khảo nghiệm, thử nghiệm biện pháp đã đề xuất. 3. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu Khách thể nghiên cứu Quản lý dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Đối tượng nghiên cứu Quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Phạm vi nghiên cứu
3 Phạm vi nội dung: Luận án đi sâu nghiên cứu quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh phù hợp với Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018. Chủ thể quản lý là Phòng GD&ĐT, Ban Giám hiệu nhà trường, tổ trưởng chuyên môn; trong đó chủ thể chính là Hiệu trưởng và tổ trưởng tổ xã hội (luận án thống nhất gọi là tổ trưởng chuyên môn). Phạm vi khảo sát: CBQL giáo dục là chuyên viên Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT ở 4 quận nội thành, thị xã Sơn Tây và 5 huyện; hiệu trưởng, hiệu phó, tổ trưởng, tổ phó chuyên môn và giáo viên giảng dạy môn Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội, tổng số 480 người. Phạm vi thời gian: Các số liệu thống kê sử dụng trong đề tài luận án giới hạn từ năm 2016 đến nay. 4. Giả thuyết khoa học Chất lượng dạy và học môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó quản lý đổi mới PPDH có vai trò rất quan trọng. Nếu các chủ thể quản lý thực hiện tổng hợp, đồng bộ các biện pháp tác động vào nhận thức, kế hoạch hóa, chỉ đạo hoạt động của tổ chuyên môn; tổ chức bồi dưỡng phương pháp giảng dạy cho giáo viên và phương pháp học tập của học sinh theo Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018; xây dựng môi trường thuận lợi, thường xuyên kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm thì sẽ quản lý chặt chẽ và có hiệu quả đổi mới PPDH môn Ngữ văn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục THCS hiện nay. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
4 Phương pháp luận nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác Lênin, quán triệt quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục, QLGD. Sử dụng các quan điểm tiếp cận: Lịch sử lôgic, hệ thống cấu trúc, thực tiễn, quản lý sự thay đổi, các chức năng quản lý Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp nghiên cứu lý luận Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Các phương pháp hỗ trợ 6. Những đóng góp mới của luận án Luận án xây dựng khung lý thuyết về đổi mới PPDH môn Ngữ Văn, quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ Văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Đề xuất các biện pháp quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ Văn ở các trường THCS trên địa thành phố Hà Nội theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh giúp CBQL các cấp, giáo viên các nhà trường vqanj dụng vào thực tiễn mang lại hiệu quả cao trong đổi mới PPDH môn Ngữ Văn, tạo tiền đề cho thực hiện chương trình giáo dục phổ thông tổng thể. 7. Ý nghĩa của lý luận và thực tiễn của đề tài Luận án nghiên cứu thành công góp phần phát triển lý luận về đổi mới PPDH môn Ngữ văn, quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Kết quả nghiên cứu của đề tài, đề xuất được các biện pháp quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn để Ban Giám hiệu, tổ chuyên môn của các trường THCS tham khảo, nghiên cứu trong lãnh đạo,
5 chỉ đạo và tổ chức đổi mới PPDH môn Ngữ văn đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đặt ra. Đề tài có thể sử dụng làm tài liệu nghiên cứu giảng dạy, giúp cho các nhà quản ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội cũng như các trường THCS trong cả nước nghiên cứu tham khảo. 8. Kết cấu của luận án Luận án gồm phần mở đầu, 5 chương (16 tiết), kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, những công trình công bố liên quan đến đề tài luận án và phụ lục.
6 Chương 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh 1.1.1. Những công trình nghiên cứu có liên quan đến dạy học môn Ngữ văn Cuốn sách“Phương pháp dạy Văn”(2004) giả Phan Trọng Luận; cuốn sách “Lý luận văn học”(2016) của tác giả Hà Minh Đức; Đề tài khoa học cấp Viện Khoa h ọc Giáo dục Việt Nam “Đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn của học sinh theo hướng hình thành năng lực” (2012) của tác giả Nguyễn Thị Hồng Vân; bài báo “Hoạt động học tập môn Ngữ văn trong dạy học định hướng năng lực” (2016) của tác giả Nguyễn Trọng Hoàn;… 1.1.2. Những công trình nghiên cứu có liên quan đến đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh Cuốn sách “Nền giáo dục cho thế kỷ 21, những triển vọng của châu Á Thái Bình Dương”,[59], tác giả Raija Roysingh (Ấn Độ); tác giả T. Makiguchi (1871 1944) viết cuốn sách “Giáo dục vì cuộc sống sáng tạo”;… Đề tài cấp bộ“Tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh”(2004) của Nguyễn Hữu Chí; bài viết của các tác giả: Đặng Bá Lãm, Bùi Minh Hiền, Phan Thị Hồng Vinh, Nguyễn Thị Tình,… đã đi sâu nghiên cứu về PPDH, đổi mới PPDH ở các mức độ, phạm vi, đối tượng khác nhau. 1.1.3. Những công trình nghiên cứu có liên quan đến quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực
7 học tập của học sinh Công trình nghiên cứu “Giáo dục Việt Nam hướng tới tương lai vấn đề và giải pháp” của tác giả Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Đắc Hưng (2004). Bài báo “Đổi mới đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn theo định hướng đánh giá năng lực”( 2012) của tác giả Nguyễn Thị Hồng Vân; bài báo “Quản lý chương trình giáo dục phổ thông theo định hướng phát triển năng lực người học”(2016) của tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc;... 1.2. Khái quát kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học đã công bố và những vấn đề đặt ra luận án cần giải quyết 1.2.1. Khái quát kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học đã công bố Một là, các công trình công trình nghiên cứu đều khẳng định đổi mới PPDH nói chung PPDH học môn Ngữ văn ở THCS có vai trò rất quan trọng trong dạy học ở THCS, có ý nghĩa thiết trong đổi mới dạy học môn học này ở trường THCS hiện nay. Hai là, một số công trình nghiên cứu, sách, luận văn, bài báo đã nghiên cứu cơ sở lý luận đổi mới PPDH; tiến hành, đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp đổi mới PPDH các môn học ở trường THCS trong đó có môn Ngữ Văn. Ba là, các công trình nghiên cứu về quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ Văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Bốn là, các công trình nghiên cứu chưa đề xuất được các biện pháp quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ Văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh. 1.2.2. Những vấn đề đặt ra luận án cần tiếp tục giải quyết
8 Một là, yêu cầu nâng cao chất lượng dạy học nói chung, dạy học môn Ngữ văn nói riêng là đòi hỏi khách quan, là mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay. Luận án cần luận giải những vấn đề lý luận của quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh để giải quyết những mâu thuẫn giữa yêu cầu cao về chất lượng theo Chương trình phổ thông môn Ngữ văn 2018 với thực trạng PPDH môn Ngữ văn đang diễn ra ở các trường THCS hiện nay. Hai là, luận án cần làm rõ nội dung quản lý và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS làm cơ sở khoa học cho việc đề xuất các biện pháp quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Ba là, để bảo đảm tính khả thi, giá trị thực tiễn của vấn đề nghiên cứu, luận án cần đi sâu đánh giá thực trạng đổi mới PPDH môn Ngữ văn và thực trạng quản lý Đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội; chỉ ra ưu điểm, hạn chế bất cập, nguyên nhân của thực trạng để thấy được những vấn đề cần giải quyết. Bốn là, luận án nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh góp phần nâng cao chất lượng dạy học Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội. Đồng thời, luận án kiểm chứng tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp và thử nghiệm một biện pháp để khẳng định tính khoa học, hiệu quả và phù hợp với thực tiễn. Kết luận chương 1
9 Các công trình nghiên cứu có liên quan đã nêu bật được những hạn chế và bất cập trong đổi mới PPDH và quản lý hoạt động đổi mới PPDH môn Ngữ Văn ở các trường THCS hiện nay, đề xuất được nhiều biện pháp quản lý dạy học hiệu quả và thiết thực ở các vùng, địa phương khác nhau với các đối tượng học sinh và ở các bậc học khác nhau. Đây chính là các căn cứ khoa học cho tác giả xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn của đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh, hướng tới nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện ở các trường THCS trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
10 Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH 2.1. Những vấn đề lý luận về đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh 2.1.1. Dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở Ngữ văn là môn học thuộc lĩnh vực Giáo dục ngôn ngữ và văn học. Trong chương trình giáo dục phổ thông được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 12. Ở cấp tiểu học, môn học này có tên là Tiếng Việt; ở cấp THCS và cấp trung học phổ thông được gọi là Ngữ văn. 2.1.2. Phát huy tính tích cực học tập môn Ngữ văn của học sinh Phát huy tính tích cực học tập môn Ngữ văn của học sinh ở các trường THCS là hoạt động tổ chức, hướng dẫn học sinh chủ động, sáng tạo trong lĩnh hội kiến thức, phát hiện và giải quyết vấn đề giáo viên nêu ra trong học tập môn Ngữ văn. 2.1.3. Đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở theo hướng phát huy tính tích cực học sinh PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS là tổng hợp các cách thức, biện pháp phối hợp, thống nhất giữa giáo viên và học sinh nhằm thực hiện mục đích, nhiệm vụ dạy học môn học. Một số phương pháp tích cực được sử dụng trong dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS gồm: Phương pháp thảo luận nhóm, Phương pháp đóng vai,
11 Phương pháp giải quyết vấn đề, Phương pháp kích thích tư duy, Kỹ thuật hỏi và trả lời, Lồng ghép trò chơi trong dạy học Ngữ văn,… Đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh là sự thay đổi phương pháp giảng dạy của giáo viên và phương pháp học tập của học sinh trên cơ sở kế thừa sáng tạo, có chọn lọc các PPDH truyền thống, kết hợp sử dụng các PPDH phát huy nội lực của học sinh, phù hợp với đặc điểm môn học nhằm thực hiện tốt mục tiêu, nhiệm vụ dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS. Các tiếp cận cơ bản trong đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh: Tiếp cận theo quan điểm Tâm lý học Giáo dục học. Tiếp cận theo quan điểm điều khiển học. Tiếp cận theo quan điểm công nghệ hoá quá trình dạy học. Định hướng đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh: Đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS không phải là thay đổi PPDH đã có, mà là phát huy những yếu tố tích cực của PPDH truyền thống, áp dụng những PPDH hiện đại. Đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS là kế thừa cách thức, biện pháp có chức năng trội tích cực hóa nhận thức của học sinh. Đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS là tăng cường vận dụng thành tựu mới của khoa học giáo dục, công nghệ thông tin. Đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS phải góp phần thực hiện tốt Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018. Đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS gắn liền với đổi mới đồng bộ các yếu tố của quá trình dạy học môn học.
12 2.2. Những vấn đề lý luận về quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh 2.2.1. Khái niệm quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh Quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh là sự tác động của chủ thể quản lý đến đổi mới phương pháp dạy và học môn Ngữ văn theo chiều hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh nhằm quản lý chặt chẽ, có chất lượng dạy và học môn Ngữ văn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường THCS hiện nay. 2.2.2. Nội dung quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ Văn ở các trường trung học cơ sở theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh 2.2.2.1. Quản lý mục tiêu, xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh 2.2.2.2. Chỉ đạo đổi mới phương pháp giảng dạy môn Ngữ văn của giáo viên theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh 2.2.2.3. Chỉ đạo đổi mới phương pháp hoc t ̣ ập môn Ngữ văn của học sinh theo hướng phát huy tính tích cực của người học 2.2.2.4. Bảo đảm các điều kiện cho đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh 2.2.2.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh
13 2.3. Các yếu tố tác động đến quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ Văn ở các trường trung học cơ sở theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh 2.3.1. Tác động từ chủ trương, yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục và đổi mới quản lý giáo dục ở nước ta hiện nay 2.3.2. Tác động từ yêu cầu đổi mới dạy học ở các trường trung học sơ sở theo Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018 2.3.3. Tác động từ phẩm chất, năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên dạy môn Ngữ văn ở các trường trung học sơ sở 2.3.4. Tác động từ đặc điểm, trình độ, phẩm chất của học sinh ở các trường trung học cơ sở 2.3.5. Tác động từ điều kiện cơ sở vật chất, kỹ thuật đảm bảo cho đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn Kết luận chương 2 Chương 2 luận án đã làm rõ những vấn đề lý luận về đổi mới PPDH môn Ngữ Văn và quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ Văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính cực học tập của học sinh; đã phân tích các khái niệm cơ bản như: đổi mới PPDH môn Ngữ văn, quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ Văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh... xác định nội dung đổi mới PPDH môn Ngữ văn và nội dung quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ Văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh. Chương 3
14 CƠ SỞ THỰC TIẾN VỀ QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI 3.1. Khái quát tình hình về kinh tế, văn hóa, giáo dục trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội 3.1.1. Tình hình kinh tế, văn hóa xã hội của thành phố Hà Nội 3.1.2. Tình hình giáo dục trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội 3.2. Tổ chức khảo sát thực trạng 3.2.1. Những vấn đề chung về điều tra, khảo sát thực trạng * Mục đích điều tra, khảo sát * Nội dung điều tra, khảo sát * Phương pháp điều tra, khảo sát * Đối tượng, địa bàn, thời gian điều tra, khảo sát 3.2.2. Phương thức xử lý số liệu 3.3. Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội 3.3.1. Khái quát thực trang d ̣ ạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội Thực trạng chương trình, nội dung, dạy học môn Ngữ văn Thực trạng sử dụng phương pháp giảng dạy môn Ngữ văn của giáo viên ở các trường trung học cơ sở Thực trạng động cơ, thái độ, phương pháp học tập môn Ngữ văn của học sinh Các điều kiện bảo đảm dạy học môn Ngữ văn
15 Kết quả dạy học môn Ngữ văn 3.2.2. Thực trang đ ̣ ổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội 3.2.2.1. Thực trang ̣ đổi mới phương pháp giảng dạy môn Ngữ văn của giáo viên ở các trường trung học cơ sở 3.2.2.2. Thực trang đ ̣ ổi mới phương pháp học tập môn Ngữ văn của học sinh ở các trường trung học cơ sở 3.4. Thực trang qu ̣ ản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội 3.4.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở 3.4.2. Thực trạng chỉ đạo đổi mới phương pháp giảng dạy môn Ngữ văn của giáo viên ở trường trung học cơ sở 3.4.3. Thực trạng chỉ đạo đổi mới phương pháp hoc t ̣ ập môn Ngữ văn cua h ̉ ọc sinh ở các trường trung học cơ sở 3.3.4. Thực trạng bảo đảm các điều kiện cho đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở 3.4.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở 3.5. Thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động đến quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội
16 3.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội và nguyên nhân 3.6.1. Đánh giá chung về thực trạng 3.6.1.1. Những ưu điểm Nhận thức của CBQL, giáo viên và học sinh về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của đổi mới PPDH môn Ngữ văn ngày càng được nâng cao. Đa số các trường THCS trên địa bàn Thành phố đã xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH môn Ngữ văn theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở các mức độ khác nhau. Ban Giám hiệu các trương quan tâm tổ chức các hình thức giáo dục, bồi dưỡng nâng cao nhận thức, trách nhiệm của giáo viên trong đổi mới PPDH, đồng thời tổ chức bồi dưỡng kỹ năng sử dụng PPDH hiện đại cho giáo viên giảng dạy môn Ngữ văn. Chỉ đạo phát huy vai trò của tổ chuyên môn trong đổi mới PPDH môn Ngữ văn được quan tâm làm cho chất lượng chuyên môn và năng lực sư phạm đáp ứng được yêu cầu đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS. Công tác quản lý, chỉ đạo hoạt động học tập, đổi mới phương pháp học tập môn Ngữ văn của học sinh ngày càng được coi trọng. Trách nhiệm trong tự quản lý đổi mới phương pháp giảng dạy của giáo viên và chỉ đạo học sinh đổi mới phương pháp học tập được nâng cao. Ban Giám hiệu các trường THCS đã phát huy được vai trò của tổ chuyên môn, CBQL nhà trường trong quản lý, kiểm tra, đánh giá kết quả đổi mới PPDH của giáo viên. 3.6.1.2. Những hạn chế, bất cập Sự phát triển của các ngành khoa học, kỹ thuật, công nghệ,… tác động đến dạy học các môn khoa học xã hội, trong đó có môn Ngữ văn. Một số trường THCS chưa có những quy định cụ thể về đổi mới PPDH môn Ngữ văn.
17 Một số CBQL, giáo viên giảng dạy môn Ngữ văn năng lực quản lý và năng lực sư phạm, nhất là năng lực đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh còn hạn chế. Trong chỉ đạo, hướng dẫn đổi mới phương pháp học tập của học sinh, một số giáo viên chưa xem học sinh là chủ thể của hoạt động học Văn học, chưa trao cho các em tính chủ động trong học tập. Một bộ phận học sinh chưa có thói quen tự điều chỉnh cách học, cách giao tiếp, hợp tác và rèn luyện để tiến bộ. Việc tổ chức kiểm tra đánh giá kết quả đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở một số trường THCS còn có biểu hiện hình thức, chưa thực sự tích cực đổi mới. 3.6.2. Nguyên nhân của thực trạng 3.6.2.1. Nguyên nhân của những ưu điểm Một là, việc xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH đã được đa số lãnh đạo, CBQL các trường THCS trên địa bàn Thành phố quan tâm Hai là, đa số các trường, CBQL giáo dục đã quan tâm đổi mới, nâng cao chất lượng thực chất đổi mới PPDH môn Ngữ văn Ba là, CBQL các cấp đã có sự quan tâm tổ chức bồi dưỡng đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp giảng dạy môn Ngữ văn cho giáo viên Bốn là, việc kết hợp chặt giữa quản lý chương trình, nội dung vởi quản lý đổi mới PPDH và tạo môi trường thuận lợi cho đổi mới PPDH mon NGữ văn đã có nhiều chuyển biến tích cực 3.6.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập Thứ nhất, việc xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch, nhất là kế hoạch dài hạn cho đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở một số trường chưa cụ thể.
18 Thứ hai, việc phát huy vai trò, trách nhiệm của tổ trưởng chuyên môn trong chỉ đạo đổi mới PPDH chưa được phát huy thường xuyên Thứ ba, một số trường chưa kịp thời cập nhật, tổ chức bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, năng lực đổi mới phương pháp giảng dạy môn Ngữ văn theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 Thứ tư, việc chỉ đạo đổi mới phương pháp học tập của học sinh chưa thật sự được quan tâm Thứ năm, một số trường THCS chưa xây dựng được môi trường dạy, học môn Ngữ văn thuận lợi, chưa quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, điều kiện bảo đảm cho dạy, học môn Ngữ văn Thứ sáu, tổ chức kiểm tra đánh giá kết quả và rút kinh nghiệm đổi mới mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh chưa được thực hiện thường xuyên Kết luận chương 3 Thông qua nghiên cứu thực trạng cho thấy, bên cạnh những ưu điểm, thành tựu đã đạt được, vẫn đang tồn tại những hạn chế, bất cập trong quản lý đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS trên địa bàn phố Hà Nội. Một số trường chưa quan tâm xây dựng và thực hiện kế hoạch đổi mới PPDH môn Ngữ văn một cách phù hợp; chỉ đạo đổi mới phương pháp giảng dạy của giáo viên và chỉ đạo đổi mới phương pháp học tập của học sinh thiếu những biện pháp kiên quyết, chưa kịp thời khắc phục những trở ngại trong quá trình đổi mới. Những biểu hiện hình thức trong quản lý
19 đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS chưa được khắc phục triệt để.
20 Chương 4 YÊU CẦU VÀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH 4.1. Yêu cầu quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh 4.1.1. Đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở theo hướng phát tính tích cực học tập của học sinh phải bám sát Chương trình giáo dục phổ thông 2018 4.1.2. Quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở phải đặt trong mối quan hệ với thành tố của quá trình dạy học môn học 4.1.3. Quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn phải phù hợp với điều kiện cụ thể của các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội 4.2. Biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh 4.2.1. Kế hoạch hóa đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở các trường trung học cơ sở Kế hoạch hóa đổi mới PPDH môn Ngữ văn ở các trường THCS thiết thực, khả thi là biện pháp cơ bản, quan trọng trong hệ thống các biện pháp.