Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Quản lý Hành chính công: Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: Phương Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

247
lượt xem 80
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Quản lý Hành chính công: Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện nay nhằm đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam trong thời kỳ mới và những điều kiện đảm bảo cho việc thực hiện những giải pháp trên có hiệu quả.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Quản lý Hành chính công: Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện nay

B GIÁO D C VÀ ÀO T O H C VI N CHÍNH TR -HÀNH CHÍNH QU C GIA H CHÍ MINH H C VI N HÀNH CHÍNH LÊ TOÀN TH NG PHÂN C P QU N LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C VI T NAM HI N NAY Chuyên ngành: Qu n lý hành chính công Mã s : 62 34 82 01 TÓM T T LU N ÁN TI N SĨ QU N LÝ HÀNH CHÍNH CÔNG HÀ N I, NĂM 2013
Công trình ư c hoàn thi n t i: H C VI N HÀNH CHÍNH Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. VĂN THÀNH TS. NGUY N PHÚ THÁI Ph n bi n 1: ................................................................................... ....................................................................................................... Ph n bi n 2: ..................................................................................... ........................................................................................................ Ph n bi n 3: .................................................................................... ........................................................................................................ Lu n án s ư cb ov t iH i ng ch m Lu n án, H c vi n Hành chính a i m: Phòng h p , nhà A, H c vi n Hành chính, s 77 - Nguy n Chí Thanh - Hà N i Th i gian: vào h i …. gi …… ngày tháng năm 2013
PH N M U 1. TÍNH C P THI T C A TÀI Phân c p qu n lý là m t trong nh ng v n cơ b n c a qu n lý. Trong ho t ng qu n lý nhà nư c, cùng v i s phát tri n kinh t – xã h i, v i yêu c u can thi p c a Nhà nư c vào n n kinh t th trư ng nh m b o m các m c tiêu hi u qu , n nh và công b ng, vi c phân c p qu n lý nhà nư c là m t n i dung quan tr ng nh m b o m s tham gia c a các c p chính quy n vào th c hi n các ch c năng, nhi m v c a Nhà nư c m t cách hi u qu nh t. Ngân sách nhà nư c là ngu n l c tài chính c a qu c gia. qu n lý quá trình hình thành và phân b m t cách có hi u qu vi c s d ng ngân sách nhà nư c là m t v n quan tr ng và c p thi t c a các qu c gia trên th gi i. Qu n lý ngân sách nhà nư c là m t b ph n c u thành c a qu n lý nhà nư c trên các lĩnh v c kinh t – xã h i và ư c th c hi n b i h th ng các cơ quan qu n lý nhà nư c t trung ương n a phương. Trên phương di n lý thuy t cũng như t ng k t th c ti n, phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c ã ư c th a nh n là phương th c quan tr ng nâng cao hi u qu qu n lý ngân sách nhà nư c. Phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c gi i quy t các m i quan h gi a trung ương và a phương trong vi c x lý các v n liên quan n ho t ng c a ngân sách nhà nư c. Phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c giúp cho vi c xác nh rõ th m quy n, trách nhi m gi a các c p qu n lý ngân sách, m b o gi i quy t k p th i các nhi m v qu n lý nhà nư c. Vi t Nam, vi c phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c v n còn nh ng b t c p như m c ch ng v ngân sách c a a phương chưa cao, quy trình phê duy t ngân sách nhà nư c còn ph c t p, th i gian dài, hi u qu qu n lý ngân sách nhà nư c chưa áp ng nhu c u phát tri n kinh t – xã h i c a qu c gia. i u này cho th y c n ph i có ánh giá m t cách khách quan toàn di n th c tr ng phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam trong th i gian v a qua, ch ra nh ng t n t i có ư c nh ng gi i pháp úng n th c hi n phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c là m t òi h i c p thi t. Trư c nh ng yêu c u v lý lu n và th c ti n c a công tác phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam, nghiên c u sinh l a ch n tài "Phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam hi n nay" làm lu n án ti n sĩ Qu n lý hành chính công, v i mong mu n ưa ra m t s ki n ngh mang tính khoa h c, th c ti n góp ph n vào ti n trình c i cách ngân sách nhà nư c, c i cách tài chính công và c i cách n n hành chính nhà nư c c a Vi t Nam trong th i kỳ h i nh p. 1
2. M C ÍCH VÀ NHI M V NGHIÊN C U Lu n án ư c th c hi n d a trên gi thuy t nghiên c u là nh ng quy nh hi n hành v phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam hi n nay là chưa phù h p và có nhi u b t c p cho nên hi u qu c a công tác qu n lý ngân sách nhà nư c là chưa cao. Vì v y, m c ích và nhi m v nghiên c u c a lu n án là nh m thu th p thông tin, ch ng minh và tìm ra các gi i pháp th c hi n phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam phù h p hơn, em l i hi u qu cao hơn trong công tác qu n lý ngân sách nhà nư c. Lu n án nh m t ư c các m c ích thi t th c sau: - H th ng hoá lý thuy t v phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c. - Phân tích và ánh giá m t cách khoa h c v th c tr ng phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam hi n nay. Phân tích làm rõ nh ng ưu i m, t n t i trong công tác này nh m ch ra nh ng v n c n nghiên c u gi i quy t trong phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c. - xu t m t s gi i pháp y m nh phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam trong th i kỳ m i và nh ng i u ki n m b o cho vi c th c hi n nh ng gi i pháp trên có hi u qu . Nhi m v nghiên c u c a lu n án: - Nghiên c u làm rõ các v n liên quan n qu n lý ngân sách nhà nư c như: khái ni m ngân sách nhà nư c, thu chi ngân sách nhà nư c, nguyên t c và n i dung qu n lý ngân sách nhà nư c. - Phân tích cơ s lý lu n c a phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c như: khái ni m phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c, m c ích, căn c và nguyên t c phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c, n i dung phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c và các y u t nh hư ng. - Phân tích ánh giá v th c tr ng phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam, nêu lên nh ng ánh giá v ưu i m và t n t i cũng như nguyên nhân c a nh ng t n t i trong phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam hi n nay. - D báo nh ng nh hư ng và xu t m t s gi i pháp v phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam. 3. I TƯ NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U i tư ng nghiên c u: lu n án t p trung nghiên c u v phân c p qu n lý nhà nư c trong ho t ng qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam. Ph m vi nghiên c u: Lu n án t p trung xem xét nh ng n i dung phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam gi a c p ngân sách trung ương và ngân sách a phương. Lu n án t p trung nghiên c u b n v n cơ b n v phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c gi a ngân sách trung ương và ngân sách a phương, c th là nh ng n i dung như sau: 2
- Phân c p th m quy n ban hành lu t pháp, chính sách, tiêu chu n và nh m c ngân sách nhà nư c - Phân c p qu n lý ngu n thu, nhi m v chi ngân sách nhà nư c. - Phân c p qu n lý th c hi n chu trình ngân sách nhà nư c. - Phân c p trong giám sát, thanh tra, ki m toán ngân sách nhà nư c. Th i gian nghiên c u: ánh giá th c tr ng phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam m t cách t p trung, lu n án i sâu phân tích tình hình phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam giai o n t khi có lu t NSNN năm 2002 cho n nay. Tuy nhiên lu n án cũng tham kh o m t s văn b n pháp lý liên quan n ho t ng phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam trong giai o n trư c ó 4. CƠ SƠ LÝ LU N VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U C A LU N ÁN V cơ s lý lu n: tài lu n án “phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam hi n nay” ư c ti n hành nghiên c u d a trên cơ s , n n t ng c a lý lu n Mác – Lênin v v ch nghĩa duy v t bi n ch ng và ch nghĩa duy v t l ch s . Tác gi lu n gi i các v n v qu n lý nhà nư c và phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c theo tư duy lôgíc bi n ch ng mang tính khách quan và trong m i liên h v i các v n khác liên quan n ho t ng qu n lý ngân sách nhà nư c. V phương pháp nghiên c u: Trong quá trình nghiên c u, tác gi ã s d ng các phương pháp nghiên c u c th như sau: - Phương pháp phân tích, t ng h p: tác gi t ng h p có nh ng ánh giá, nh ng k t lu n, nh ng xu t mang tính khoa h c, phù h p v i lý lu n và th c ti n c a công tác phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam. - Phương pháp so sánh: tác gi s d ng phương pháp so sánh làm rõ s gi ng và khác nhau c a v n nghiên c u qua các giai o n, t ó có các nh n xét, ánh giá và xu t các gi i pháp phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c. - Phương pháp l ch s : Tác gi th c hi n phương pháp này b ng cách ti p c n và khai thác v n phân c p qu n lý ngân sách qua các th i kỳ l ch s khác nhau. - Phương pháp d báo: ư c s d ng phân tích, d báo các xu th c a ho t ng phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam - Phương pháp l y ý ki n chuyên gia: là vi c l y ý ki n t các chuyên gia v nh ng n i dung c a lu n án nh m t p h p các v n khoa h c cho tài lu n án. Ngoài ra lu n án có s d ng nh ng k t qu ã nghiên c u và ư c công b trong và ngoài nư c có liên quan n tài, lu n án. 5. NH NG ÓNG GÓP M I C A LU N ÁN: Lu n án t ư cm ts i m m i sau: 3
- D a trên lý thuy t v qu n lý hành chính công và qu n lý ngân sách nhà nư c tác gi nghiên c u và lu n gi i lý lu n phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c. - Nghiên c u kinh nghi m phân c p qu n lý ngân sách c a m t s qu c gia trên th gi i, và rút ra m t s bài h c kinh nghi m có th áp d ng vào i u ki n c th c a Vi t Nam. - ánh giá th c tr ng phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c i v i b n n i dung c th là: Phân c p th m quy n ban hành lu t pháp, chính sách, tiêu chu n và nh m c ngân sách nhà nư c; Phân c p qu n lý ngu n thu, nhi m v chi ngân sách nhà nư c; Phân c p qu n lý th c hi n chu trình ngân sách nhà nư c; Phân c p trong giám sát, thanh tra, ki m toán ngân sách nhà nư c. - xu t gi i pháp v phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam và i u ki n th c hi n các gi i pháp ó. 6. Ý NGHĨA LÝ LU N VÀ TH C TI N C A LU N ÁN - K t qu nghiên c u c a tài lu n án s cung c p lu n c khoa h c và thông tin v nh ng v n liên quan n lý lu n v qu n lý hành chính công, qu n lý công và lý lu n phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c. - K t qu nghiên c u c a lu n án có tác ng tích c c n vi c y m nh hơn n a ho t ng phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c gi a trung ương và a phương. - K t qu nghiên c u tài lu n án có th là tài li u tham kh o cho cán b nghiên c u hoa h c hành chính sinh viên, h c viên cao h c t i H c vi n Hành chính và các cán b công ch c quan tâm. 7. K T C U C A LU N ÁN K t c u lu n án g m Ph n m u; Ph n n i dung và Ph n k t lu n. Ngoài ra còn có Danh m c tài li u tham kh o. C th như sau: Ph n m u Ph n n i dung: Ph n này g m 3 chương, c th là: Chương 1: Cơ s khoa h c c a phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Chương 2: Th c tr ng phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam hi n nay Chương 3: nh hư ng và gi i pháp phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam Ph n k t lu n Danh m c các tài li u tham kh o 4
PH N T NG QUAN V TÌNH HÌNH NGHIÊN C U VÀ CÁC V N LIÊN QUAN N TÀI LU N ÁN - n ph m “Các lưu ý tóm t t v phân c p - Decentralization Briefing Notes” c a Jennie Litvack và Jessica Seddon (2000), Vi n nghiên c u c a Ngân hàng th gi i xu t b n. - Cu n sách "Ph c v và duy trì: C i thi n hành chính công trong m t th gi i c nh tranh” c a Ngân hàng th gi i, Nhà xu t b n chính tr qu c gia, năm 2003 - Cu n "Phân c p ông Á chính quy n a phương phát huy tác d ng" c a Ngân hàng Th gi i do NXB Văn hoá thông tin n hành năm 2005 ã cung c p nhi u v n mang tính lý thuy t v phân c p. - Cu n sách “Trao quy n trong th c t – t s phân tích n th c hi n” c a Ngân hàng th gi i, nhà xu t b n văn hóa thông tin (năm 2006) c p n v n trao quy n-cách hi u và áp d ng trong th c ti n. tài: “Th c hi n t t s phân c p gi a chính quy n Trung ương v i chính quy n a phương" Vi n qu n lý kinh t Trung ương th c hi n (2005). Cu n sách “Phân c p qu n lý nhà nư c - Lí lu n và th c ti n" c a PGS.TS Võ Kim Sơn, do NXB Chính tr qu c gia n hành năm 2004. Cu n sách “Phân c p ngân sách cho chính quy n a phương - Th c tr ng và gi i pháp” c a tác gi PGS.TS Lê Chi Mai (2006) do Nhà xu t b n chính tr qu c gia phát hành. Cu n sách “ i u hòa ngân sách gi a trung ương và a phương” c a tác gi TS Bùi ư ng Nghiêu (ch biên 2006) do Nhà xu t b n chính tr qu c gia phát hành. Nhi u các công trình nghiên c u liên quan n qu n lý ngân sách nhà nư c c a y ban Tài chính – Ngân sách c a Qu c h i, H c vi n Tài chính, Trư ng i h c Kinh t qu c dân. Các k t qu nghiên c u hi n nay cho th y: 1. Nh ng tài nghiên c u khoa h c nêu trên ch y u nghiên c u v phân c p qu n lý nhà nư c nói chung và trên nhi u lĩnh v c khác nhau, chưa nghiên c u y v phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c. 2. Các công trình nghiên c u m i t p trung vào h th ng gi i pháp i m i công tác qu n lý ngân sách nói chung ch chưa t p trung nhi u vào gi i pháp v phân c p qu n lý ngân sách ho c n u có nghiên c u v phân c p qu n lý ngân sách thì m i ch chú ý n m t s n i dung. 3. M t s nghiên c u ã xem xét v n phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c song ch y u m i ti p c n dư i giác quy nh pháp lu t v phân c p mà chưa i sâu phân tích vi c th c hi n các quy nh trên th c t . Vì v y, vi c ti p t c nghiên c u các lý thuy t v phân c p qu n lý nhà nư c và phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c ng th i xây d ng h th ng các gi i pháp y m nh phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam cùng các n i dung c th là r t c n thi t. 5
PH N N I DUNG CHƯƠNG 1 : CƠ S KHOA H C C A PHÂN C P QU N LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C 1.1. QU N LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C 1.1.1. Khái ni m và h th ng ngân sách nhà nư c 1.1.1.1. Khái ni m ngân sách nhà nư c Ngân sách là m t ph m trù kinh t g n li n v i vi c t o l p và s d ng qu ti n t c a m t ch th nh t nh. Ch th s d ng qu ti n t có th là m t cá nhân, m t gia ình, m t t ch c, m t a phương ho c m t qu c gia. Lu t Ngân sách nhà nư c năm 2002 c a Vi t Nam cũng kh ng nh: “Ngân sách nhà nư c là toàn b các kho n thu, chi c a Nhà nư c ã ư c cơ quan nhà nư c có th m quy n quy t nh và ư c th c hi n trong m t năm b o m th c hi n các ch c năng, nhi m v c a Nhà nư c.” Ngân sách nhà nư c (NSNN) thư ng bao g m: ngân sách c a trung ương (NSTƯ) và ngân sách c a a phương (NS P). Vi t Nam, NSNN bao g m NSTƯ và NS P. Ngân sách a phương bao g m ngân sách c a ơn v hành chính các c p có t ch c H i ng nhân dân (H ND) và U ban nhân dân (UBND). V i mô hình t ch c c a Nhà nư c Vi t Nam hi n nay, NS P bao g m ngân sách c p t nh, thành ph tr c thu c trung ương (g i chung là ngân sách c p t nh), ngân sách c p huy n, qu n, th xã, thành ph thu c t nh (g i chung là ngân sách c p huy n) và ngân sách c p xã, phư ng, th tr n (g i chung là ngân sách c p xã). 1.1.1.2. H th ng ngân sách nhà nư c H th ng NSNN ư c hi u là t ng th các c p ngân sách có m i quan h h u cơ v i nhau trong quá trình th c hi n nhi m v thu, chi c a m i c p ngân sách. C p ngân sách nhà nư c ư c hình thành trên cơ s c p chính quy n nhà nư c, phù h p v i mô hình t ch c h th ng chính quy n nhà nư c hi n nay, h th ng NSNN bao g m NSTƯ và NS P. 1.1.2. Thu chi ngân sách nhà nư c 1.1.2.1. Thu ngân sách nhà nư c Thu ngân sách nhà nư c là quá trình Nhà nư c s d ng quy n l c nhà nư c huy ng m t b ph n giá tr c a c i xã h i hình thành qu ngân sách nhà nư c nh m áp ng nhu c u chi tiêu c a Nhà nư c. Thu ngân sách nhà nư c bao g m các kho n thu t thu , phí, l phí, kho n thu t ho t ng kinh t c a Nhà nư c, kho n óng góp c a các t ch c và cá nhân, vi n tr và các kho n thu khác do Nhà nư c quy nh. 1.1.2.2. Chi ngân sách nhà nư c Chi ngân sách nhà nư c là quá trình phân ph i và s d ng NSNN nh m th c hi n các nhi m v c a Nhà nư c trong t ng th i kỳ. N i dung 6
chi NSNN r t phong phú, a d ng xu t phát t vai trò qu n lý c a Nhà nư c i v i phát tri n kinh t -xã h i. Chi NSNN bao g m các kho n chi phát tri n kinh t -xã h i, chi cho qu c phòng, an ninh, chi ho t ng c a b máy nhà nư c, chi tr n c a Nhà nư c, chi vi n tr , kho n chi khác. 1.1.3. Nguyên t c qu n lý ngân sách nhà nư c 1.1.3.1. Nguyên t c th ng nh t, toàn di n Nguyên t c th ng nh t: theo nguyên t c này thì m i kho n thu, chi c a m t c p chính quy n ph i ư c ưa vào m t b n k ho ch ngân sách th ng nh t. Nguyên t c toàn di n: NSNN ph i m b o tính toàn di n. i u này có nghĩa là các ho t ng liên quan n thu chi NSNN u ư c ph n ánh vào trong tài li u v ngân sách. 1.1.3.2. Nguyên t c dân ch , công khai, minh b ch Nguyên t c dân ch : S tham gia c a xã h i, công dân ư c th c hi n trong tát c các giai o n c a chu trình ngân sách là th hi n nguyên t c dân ch trong qu n lý NSNN. Nguyên t c công khai, minh b ch: Công khai có nghĩa là cho m i ngư i bi t, không gi kín. Minh b ch là làm cho n i dung công khai tr nên rõ ràng, d hi u, không th nh m l n. Qu n lý ngân sách t t òi h i ph i th c hi n theo nguyên t c công khai, minh b ch. 1.1.3.3. Nguyên t c khách quan c l p và ch u trách nhi m Nguyên t c khách quan c l p: m b o tính khách quan c l p c a NSNN là nguyên t c c n thi t. Các ho t ng liên quan n thu chi NSNN c n ph i ư c các cơ quan qu n lý nhà nư c có th m quy n ki m tra, thanh tra và ki m toán. Nguyên t c trách nhi m: Nguyên t c m b o trách nhi m c a cơ quan nhà nư c trong s d ng NSNN. Nhà nư c ph i m b o ch u trách nhi m trư c nhân dân v toàn b quá trình qu n lý NSNN, v k t qu thu, chi NSNN. 1.1.3.4. Nguyên t c cân i ngân sách nhà nư c m b o cân i NSNN là m t nguyên t c trong qu n lý NSNN. Cân i ngân sách nhà nư c ngoài s cân b ng v thu, chi còn là s h p lý trong cơ c u gi a các kho n thu và chi, gi a các lĩnh v c trong n n kinh t , gi a trung ương và a phương. 1.1.4. Chu trình ngân sách nhà nư c 1.1.4.1. Khái ni m chu trình ngân sách nhà nư c Chu trình ngân sách là thu t ng dùng ch toàn b ho t ng c a m t ngân sách k t khi b t u hình thành cho t i khi k t thúc chuy n sang ngân sách m i. M t chu trình ngân sách g m 3 giai o n n i ti p nhau, ó là l p ngân sách, ch p hành ngân sách và quy t toán ngân sách. 7
1.1.4.2. Các giai o n c a chu trình ngân sách nhà nư c Chu trình ngân sách bao g m 3 giai o n là l p d toán NSNN, ch p hành NSNN và quy t toán NSNN. L p d toán NSNN là quá trình phân tích, ánh giá, t ng h p, l p d toán nh m xác nh các ch tiêu v thu ngân sách và chi ngân sách c a Nhà nư c có th t ư c trong năm ngân sách, ng th i xác nh các bi n pháp ch y u v kinh t - tài chính m b o th c hi n t t các ch tiêu v ngân sách ã nh ra. Ch p hành NSNN là quá trình s d ng t ng h p các bi n pháp kinh t , tài chính và hành chính nh m bi n các ch tiêu thu, chi ngân sách ghi trong d toán NSNN năm tr thành hi n th c. Quy t toán NSNN là giai o n cu i cùng c a m t chu trình NSNN. M c ích c a quy t toán NSNN là t ng k t ánh giá l i toàn b quá trình thu, chi ngân sách trong m t năm ngân sác. Quy t toán NSNN s cung c p y thông tin v qu n lý i u hành thu, chi NSNN cho nh ng cơ quan nhà nư c có th m quy n như: Qu c h i, H ND, Chính ph , các nhà tài tr , ngư i dân... t ó rút ra các ưu i m, như c i m và bài h c kinh nghi m cho chu trình NSNN ti p theo. 1.1.5. N i dung qu n lý ngân sách nhà nư c Qu n lý nói chung ư c hi u như là s tác ng c a ch th qu n lý tác ng n i tư ng qu n lý thông qua vi c s d ng các công c và phương pháp thích h p nh m t ư c nh ng m c tiêu ã nh. Qu n lý NSNN là ho t ng c a ch th qu n lý NSNN thông qua vi c s d ng các phương pháp và công c qu n lý thích h p tác ng và i u hành ho t ng c a NSNN nh m t ư c các m c tiêu ã nh. N i dung qu n lý NSNN ư c hi u là các công vi c mà cơ quan qu n lý nhà nư c có th m quy n ph i th c hi n qu n lý NSNN sao cho có hi u qu , áp ng yêu c u phát tri n kinh t – xã h i c a qu c gia. N i dung qu n lý NSNN có liên quan n ho t ng thu, chi NSNN. N i dung qu n lý NSNN ư c th hi n trên các m t sau ây: - Ban hành lu t pháp, chính sách, ch , nh m c v NSNN. - Qu n qu n lý thu, chi NSNN - Qu n lý th c hi n chu trình NSNN - Giám sát, thanh tra và ki m toán vi c th c hi n NSNN. 1.1.5.1. Ban hành lu t pháp, chính sách, tiêu chu n, nh m c ngân sách nhà nư c Vi c ban hành lu t pháp, chính sách, ch , nh m c NSNN là ho t ng u tiên c a công tác qu n lý NSNN. Qu c gia nào cũng có các quy nh lu t pháp v vi c hình thành và s d ng NSNN và thông thư ng các quy nh ư c ban hành dư i các hình th c khác nhau g n li n v i th m quy n c a các cơ quan nhà nư c trung ương và a phương. 8
1.1.5.2. Qu n lý thu, chi ngân sách nhà nư c Qu n lý thu chi NSNN là n i dung quan tr ng trong qu n lý NSNN. Qu n lý thu NSNN ư c hi u là s tác ng c a cơ quan làm nhi m v thu NSNN lên các kh an thu NSNN b ng cách l p k ho ch, t ch c tri n khai thu và ph i h p ki m tra, ánh giá quá trình thu NSNN. Qu n lý chi NSNN là vi c ban hành các chính sách chi ngân sách, l p k ho ch, t ch c i u hành chi ngân sách và ki m tra, giám sát các kho n chi NSNN. 1.1.5.3. Qu n lý th c hi n chu trình ngân sách nhà nư c Chu trình NSNN ư c hi u là toàn b ho t ng c a m t ngân sách k t khi b t u hình thành cho t i khi k t thúc chuy n sang m t ngân sách m i. M t chu trình ngân sách g m ba giai o n ó là l p d toán NSNN, ch p hành NSNN và quy t toán NSNN. Tham gia vào chu trình NSNN có nhi u ch th v i nh ng quy n h n và trách nhi m c th ư c quy nh các giai o n c a chu trình NSNN. 1.1.5.4. Giám sát, thanh tra, ki m toán ngân sách nhà nư c Trong ho t ng qu n lý NSNN thì công tác giám sát, thanh tra và ki m toán vi c s d ng NSNN là r t quan tr ng, công tác này nh hư ng n hi u qu qu n lý s d ng NSNN nh m t ư c các m c tiêu kinh t – xã h i c a qu c gia. 1.2. PHÂN C P QU N LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C 1.2.1. Khái ni m phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c là vi c phân nh ph m vi trách nhi m và quy n h n c a cơ quan nhà nư c m i c p trong quá trình qu n lý, i u hành ngân sách nhà nư c. Khái ni m phân c p qu n lý NSNN như ã nêu trên ư c hi u trong lu n án này c th như sau: M t là, phân c p qu n lý NSNN bao g m th m quy n quy t nh v ngân sách và th m quy n qu n lý ngân sách nhà nư c. Hai là, phân c p qu n lý NSNN t p trung vào phân c p quy n h n, trách nhi m gi a các cơ quan có liên quan n th m quy n quy t nh và th m quy n qu n lý NSNN. 1.2.2. M c ích phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Phân c p qu n lý NSNN là nh m hư ng n các m c ích sau: M t là, làm tăng hi u qu s d ng ngân sách nhà nư c: N u phân c p qu n lý NSNN m t cách h p lý s làm tăng hi u qu công tác qu n lý NSNN ph c v cho quá trình phát tri n kinh t – xã h i c a quóc gia. Hai là, phát huy tính ch ng c a a phương: Khi a phương ư c ch ng v ngân sách thì h có kh năng tăng hi u qu s d ng ngân sách thông qua vi c cung c p d ch v công c ng cũng như phúc l i kinh t cho ngư i dân c a a phương. 9
Ba là, khuy n khích cung c p hi u qu hàng hóa công c ng: M c ích c a phân c p qu n lý NSNN là khuy n khích các a phương chi ngân sách cho vi c cung c p các hàng hóa công c ng quan tr ng và có giá tr lâu dài như giáo d c, y t , … B n là, tăng cư ng năng l c qu n lý nhà nư c c a các c p chính quy n: N u phân c p qu n lý NSNN t t hơn s góp ph n vào vi c tăng năng l c qu n lý nhà nư c c a chính quy n trung ương và a phương qua ó làm tăng hi u qu qu n lý NSNN. Năm là, t o i u ki n cho vi c giám sát ngân sách nhà nư c: Phân c p qu n lý NSNN m t cách rõ ràng, minh b ch s t o i u ki n cho vi c giám sát vi c s d ng NSNN c a các cơ quan ch c năng hi u qu hơn. 1.2.3. Căn c phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c M t là, H th ng pháp lu t v phân c p qu n lý NSNN: qu n lý NSNN có hi u qu thì Nhà nư c thư ng ban hành h th ng nh ng quy nh pháp lu t có liên quan n vi c t ch c và qu n lý NSNN, trong ó có nh ng quy nh c th v phân c p qu n lý NSNN. Hai là, tính ch t c thù c a h th ng ngân sách nhà nư c: H th ng NSNN c a m i qu c gia thư ng ư c phân thành các c p tương ng v i h th ng b máy nhà nư c. Thư ng thì h th ng ngân sách nhà nư c ư c phân chia thành NSTƯ và NS P. Ba là, tính c thù c a ho t ng qu n lý nhà nư c: i u này ư c th hi n t i các qu c gia mà quy n l c nhà nư c có tính ch t t p trung cao thì các ngu n thu ngân sách l n là c a c p trung ương, a phương ư c phân c p nh ng ngu n thu nh , t i các qu c gia mà quy n l c nhà nư c có s phân c p m nh hơn thì c p a phương có nhi u quy n c l p tương i trong vi c ban hành và th c thi nhi u quy t nh v NS P. B n là, tính hi u qu c a vi c cung c p hàng hoá công c ng: Trong công tác qu n lý nhà nư c, chính quy n trung ương và chính quy n a phương v a m b o ch c năng qu n lý nhà nư c v a ph i m b o vi c cung c p các hàng hoá công c ng. Vi c cung c p hàng hóa công c ng c p tr c ti p ti n hành chi trong phân c p qu n lý NSNN s làm cho vi c chi tiêu NSNN hi u qu hơn. 1.2.4. Nguyên t c phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c M t là, phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c ph i phù h p và ng b v i phân c p qu n lý nhà nư c: NSNN là công c tài chính c a Nhà nư c ph c v cho ho t ng c a c a b máy nhà nư c. N u th c hi n s phân c p qu n lý nhà nư c nhi u hơn cho a phương trong lĩnh v c hành chính, kinh t , xã h i thì cũng ph i phân c p nhi u hơn v qu n lý NSNN. Hai là, m b o vai trò ch o c a c a NSTƯ, ng th i t o cho NS P v trí c l p tương i trong h th ng NSNN: NSTƯ gi vai trò ch o ph i là m t ngân sách n m gi các ngu n thu quan tr ng Nhà 10
nư c th c hi n t t nhi m v c a mình và i u ti t h th ng NSNN. NS P có s c l p tương i thì ng nghĩa v i vi c a phương có nh ng quy n t ch nh t nh v NS P. Trung ương t o i u ki n cho a phương th c hi n quy n t ch ó. Ba là, m b o tính hi u qu : Tính hi u qu trong phân c p qu n lý NSNN th hi n hai khía c nh là hi u qu chung do nh ng quy nh v phân c p qu n lý NSNN t o ra (th hi n vi c phân nh nhi m v thu chi) và hi u qu khi xem xét nh ng chi phí trong quá trình th c hi n phân c p qu n lý NSNN. B n là, m b o tính công b ng: Công b ng trong phân c p qu n lý NSNN ư c t ra b i vì gi a các a phương trong m t qu c gia có nh ng c i m t nhiên, xã h i, trình phát tri n kinh t khác nhau. Nh ng quy nh v phân c p qu n lý NSNN ơn gi n áp d ng như nhau cho t t c các a phương r t có th s d n t i nh ng b t công b ng. Năm là, m b o tăng cư ng hi u l c qu n lý, ki m soát NSNN: m b o tăng cư ng hi u l c qu n lý, ki m soát NSNN thì c n xây d ng m t thi t ch ki m soát NSNN có m c c l p cao hơn, cũng như có th m quy n x lý các vi ph m trong qu n lý ngân sách. Sáu là, nâng cao năng l c qu n lý, trách nhi m gi i trình c a a phương: Khi quy t nh m c phân c p qu n lý ngân sách cho a phương thì trung ương c n ph i có ánh giá v năng l c qu n lý c a a phương. Năng l c qu n lý ngân sách c a a phương bao g m: năng l c ra quy t nh, năng l c t ch c th c hi n,năng l c giám sát và năng l c gi i trình v ngân sách. 1.2.5. N i dung phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Th c t Vi t Nam, phân c p qu n lý NSNN ư c xem xét trên b n n i dung ch y u sau: - Phân c p v th m quy n ban hành lu t pháp, chính sách, tiêu chu n, nh m c ngân sách nhà nư c. - Phân c p qu n lý ngu n thu và nhi m v chi ngân sách nhà nư c. - Phân c p qu n lý trong th c hi n chu trình ngân sách nhà nư c. - Phân c p trong giám sát, thanh tra, ki m toán NSNN 1.2.5.1. Phân c p v th m quy n ban hành lu t pháp, chính sách, tiêu chu n, nh m c ngân sách nhà nư c Trong công tác qu n lý NSNN thì nh ng quy nh v lu t pháp, chính sách, tiêu chu n, nh m c NSNN có vai trò quan tr ng. Quy nh lu t pháp, chính sách, tiêu chu n, nh m c NSNN không ch là nh ng căn c quan tr ng xây d ng d toán NSNN, ki m soát thu chi ngân sách mà còn là m t trong nh ng tiêu chu n ánh giá ch t lư ng qu n lý và i u hành NSNN c a trung ương và a phương. 11
1.2.5.2. Phân c p qu n lý ngu n thu và nhi m v chi ngân sách nhà nư c Phân c p qu n lý ngu n thu và nhi m v chi NSNN là n i dung quan tr ng trong các quy nh v phân c p qu n lý NSNN. C th ó là vi c xác nh NSTƯ và NS P ư c thu nh ng kho n nào và th c hi n nh ng nhi m v chi c th nào trong quá trình qu n lý NSNN. Phân c p qu n lý ngu n thu và nhi m v chi NSNN là v n ph c t p và khó khăn khi ti n hành phân c p qu n lý NSNN. S khó khăn này b t ngu n t s phát tri n không ng u, s khác bi t v các i u ki n t nhiên, kinh t , xã h i gi a các a phương. 1.2.5.3. Phân c p qu n lý th c hi n chu trình ngân sách nhà nư c Phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c th hi n m i quan h gi a các c p ngân sách trong m t chu trình NSNN bao g m các giai o n: l p d toán ngân sách, ch p hành ngân sách và quy t toán ngân sách. Trong các giai o n này, th m quy n c th c a các cơ quan qu n lý nhà nư c trung ương, a phương và các cơ quan chuyên môn là th hi n tính ch t c a phân c p qu n lý NSNN trong toàn b h th ng NSNN. 1.2.5.4. Phân c p trong giám sát, thanh tra, ki m toán ngân sách nhà nư c Phân c p trong giám sát, thanh tra, ki m toán NSNN là vi c phân nh nhi m v quy n h n c a m i cơ quan nhà nư c trong vi c th c hi n các quy n v giám sát, thanh tra, ki m toán NSNN nh m m c ích qu n lý NSNN t ư c nh ng m c tiêu ra. 1.2.6. Y u t nh hư ng n phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c 1.2.6.1. Cơ c u t ch c b máy nhà nư c: Hình th c c u trúc nhà nư c quy t nh vi c t ch c b máy nhà nư c thành các c p chính quy n, m i c p chính quy n l i g n v i m t a bàn lãnh th và ph m vi qu n lý nh t nh và thư ng òi h i có phương ti n tài chính th c thi các ch c năng, nhi m v c a c p mình. i u này tác ng n quá trình t ch c và th c hi n phân c p qu n lý NSNN. 1.2.6.2. M c phân c p qu n lý nhà nư c gi a trung ương và a phương: Cách th c phân nh th m quy n qu n lý NSNN gi a trung ương và a phương không th di n ra m t cách tuỳ ti n mà nó ph thu c vào m c phân c p qu n lý nhà nư c v kinh t - xã h i gi a trung ương và a phương. M c phân c p qu n lý nhà nư c ó ư c th hi n các quy nh c th gi a trung ương và a phương trong ho t ng qu n lý nhà nư c. 1.2.6.3. c i m t nhiên, kinh t , xã h i c a a phương: Phân c p qu n lý NSNN c n chú ý n tính c thù c a a phương ó là nh ng c i m t nhiên, kinh t , xã h i c a a phương t ó d n n nh ng n i dung phân c p qu n lý NSNN cũng có nh ng tính ch t c thù. 12
1.3. KINH NGHI M PHÂN C P QU N LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C C A M T SÔ QU C GIA Lu n án xem xét kinh nghi m phân c p qu n lý ngân sách c a Philippines, Trung Qu c, C ng hòa Pháp và c a Th y i n. Qua nghiên c u kinh nghi m c a m t s qu c gia có th rút ra m t s kinh nghi m có th v n d ng vào i u ki n c th c a Vi t Nam. M t là, Thu i n và C ng hòa Pháp là nh ng qu c gia phát tri n kinh t trình cao, nên h th ng pháp lu t ng b và hoàn ch nh. Vi c áp d ng khuôn kh kinh t vĩ mô trung h n cho n n kinh t và cho công vi c qu n lý ngân sách, vi c áp d ng tr n chi tiêu ngân sách và d báo thu chi ngân sách t m t n ba năm ngân sách ti p theo là nh ng kinh nghi m t t cho Vi t Nam. Hai là, v quy n l c c a Qu c h i trong lĩnh v c ngân sách: Qu c h i có toàn quy n quy t nh ngân sách và có th thay i thu, chi, m c thâm h t hay th ng dư ngân sách do Chính ph trình. Ba là, các nư c u ang ti n hành c i cách hành chính và c i cách ngân sách. H th ng chính quy n g m 3 c p: (i) c p trung ương (Qu c h i, Chính ph , các cơ quan trung ương); (ii) c p khu v c; (iii) c p ô th . Do ó có ngân sách cho c p khu v c và ngân sách ô th . B n là, NSTƯ có s b sung cho NS P trong h th ng NSNN. Năm là,.tính t qu n c a chính quy n a phương ư c cao. Ti u k t chương 1 Chương 1 ã lý gi i cơ s khoa h c c a phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c thông qua vi c phân tích các v n lý lu n v phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c và cơ s th c ti n qua kinh nghi m c a m t s nư c trên th gi i. C th , tác gi ã t p trung làm rõ nh ng n i dung chính sau: Th nh t: Phân tích và h th ng hoá các v n qu n lý NSNN Th hai: Phân tích các quan ni m v phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c và xem xét phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c trong m i quan h v i phân c p qu n lý nhà nư c và các n i dung qu n lý NSNN. Th ba: Rút ra m t s bài h c kinh nghi m thông qua vi c nghiên c u v phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c m t s nư c trên th gi i. B ng vi c nghiên c u các v n lý lu n và kinh nghi m th c ti n các nư c, Chương 1 ã xây d ng ư c cơ s khoa h c cho vi c phân tích, ánh giá th c tr ng phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam (trong chương 2) và vi c xu t các gi i pháp phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam (trong chương 3). 13
CHƯƠNG 2 : TH C TR NG PHÂN C P QU N LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C VI T NAM HI N NAY 2.1. QUÁ TRÌNH PHÂN C P QU N LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C VI T NAM 2.1.1. Phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam trư c khi ban hành Lu t ngân sách nhà nư c 2002 Trong giai o n này, h th ng ngân sách nhà nư c ư c t ch c theo mô hình th ng nh t v i hai c p NSTƯ và NS P trong ó NS P bao g m ngân sách c p t nh, ngân sách c p huy n và ngân sách c p xã. Nét c trưng c th là h th ng ngân sách mang tính t p trung hoá cao. Trung ương quy t nh m i kho n thu ngân sách và th c hi n ph n l n các kho n chi ngân sách. 2.1.2. Phân c p qu n lý ngân sách nhà nư c Vi t Nam t 2002 n nay Ngân sách nhà nư c bao g m NSTƯ và NS P. Ngân sách a phương bao g m ngân sách c a ơn v hành chính các c p có H ND và UBND theo quy nh c a Lu t T ch c h i ng nhân dân và U ban nhân dân. Phân c p ngu n thu, nhi m v chi và quan h gi a NSTƯ và NS P ư c th c hi n theo các nguyên t c: - NSTƯ và NS P ư c phân c p ngu n thu, nhi m v chi c th . - Ngân sách trung ương b o m th c hi n các nhi m v chi n lư c, quan tr ng c a qu c gia và h tr a phương chưa cân i ngân sách. - Ngân sách a phương ư c phân c p ngu n thu b o m ch ng trong th c hi n nh ng nhi m v ư c giao. - Nhi m v chi thu c ngân sách c p nào do ngân sách c p ó chi tr . - Th c hi n phân chia theo t l ph n trăm (%) i v i các kho n thu phân chia gi a ngân sách các c p và b sung t NSTƯ cho NS P b o m công b ng, phát tri n cân i gi a các vùng, các a phương. 2.2. TH C TR NG PHÂN C P QU N LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C VI T NAM 2.2.1. Th c tr ng phân c p th m quy n ban hành lu t pháp, chính sách, tiêu chu n và nh m c ngân sách nhà nư c 2.2.1.1. Th c tr ng phân c p th m quy n ban hành lu t pháp, chính sách ngân sách nhà nư c Th m quy n c a trung ương bao g m th m quy n c a Qu c h i và c a Chính ph và các B ngành trung ương. Th m quy n c a a phương: Bao g m các cơ quan nhà nư c là H ND và UBND t nh. Qua th c ti n công tác phân c p qu n lý NSNN cho th y thì Lu t Ngân sách nhà nư c 2002 ban hành ã có s ti n b l n trong vi c xác nh 14
rõ ràng hơn th m quy n c a cơ quan nhà nư c (Qu c h i và Chính ph trung ương, H ND và UBND a phương) trong vi c ban hành chính sách và cơ ch qu n lý, quy t nh d toán và phân b NSNN, giám sát NSNN, qua ó tính trùng l p trong các quy t nh qu n lý v d toán ã ư c gi m r t nhi u và có s t p trung cao v quy t nh t ng th NSNN do Qu c h i th c hi n. 2.2.1.2. Th c tr ng phân c p th m quy n ban hành nh m c ngân sách nhà nư c nh m c NSNN bao g m nh m c phân b NSNN và nh m c chi tiêu NSNN. nh m c phân b NSNN là căn c xây d ng và phân b ngân sách cho các B , cơ quan ngang b , cơ quan thu c Chính ph , cơ quan khác trung ương và các a phương. nh m c chi tiêu NSNN là nh ng ch , tiêu chu n làm căn c th c hi n chi tiêu và ki m soát chi tiêu ngân sách. Th tư ng Chính ph quy t nh nh m c phân b NSNN. H i ng nhân dân c p t nh quy t nh nh m c phân b ngân sách c a a phương mình Chính ph quy t nh nh ng nh m c chi ngân sách nhà nư c có tính ch t quan tr ng, ph m vi nh hư ng r ng, liên quan n vi c th c hi n nhi m v kinh t – xã h i c a c nư c như: ch ti n lương, tr c p xã h i, ch i v i ngư i có công v i cách m ng, t tr ng chi ngân sách th c hi n nhi m v giáo d c ào t o, khoa h c công ngh trong t ng chi NSNN. - Th tư ng Chính ph quy t nh các ch , tiêu chu n, nh m c chi NSNN phù h p c i m c a a phương. Th tư ng Chính ph quy nh khung nh m c chi NSNN và giao cho H ND c p t nh quy t nh phương án c th . - B trư ng B Tài chính quy t nh ch , tiêu chu n, nh m c chi NSNN i v i các ngành, lĩnh v c sau khi bàn b c th ng nh t v i các B qu n lý ngành, lĩnh v c. - H i ng nhân dân c p t nh ư c quy t nh ch chi NSNN phù h p v i c i m th c t a phương. 2.2.2. Th c tr ng phân c p qu n lý ngu n thu, nhi m v chi ngân sách nhà nư c 2.2.2.1. Th c tr ng phân c p qu n lý ngu n thu ngân sách nhà nư c Vi c phân nh ngu n thu gi a các c p ư c chia thành các ngu n thu do m i c p ư c hư ng 100% và ngu n thu phân chia theo t l . Nói cách khác, ngu n thu ngân sách nhà nư c ư c chia thành ba nhóm: nhóm các ngu n thu 100% thu c NSTƯ, nhóm các ngu n thu 100% thu c NS P và nhóm các ngu n thu chung (chia theo t l gi a NSTƯ và NS P). 15
Ngu n thu c a ngân sách trung ương: Ngu n thu c a NSTƯ g m các kho n thu 100% NSTƯ ư c hư ng và các ngu n thu phân chia theo t l % gi a NSTƯ và NS P. - Các kho n thu mà NSTƯ ư c hư ng 100% bao g m: 9 kho n - Kho n thu phân chia theo t l ph n trăm gi a NSTƯ và NS P bao g m 5 kho n Ngu n thu c a ngân sách a phương bao g m: Các kho n thu 100% thu c NS P, các kho n thu phân chia theo t l ph n trăm gi a NSTƯ và NS P, thu b sung t NSTƯ, thu t huy ng u tư xây d ng các công trình k t c u h t ng. Trong các quy nh c th c a Lu t Ngân sách nhà nư c năm 2002, có m t s i m c n chú ý như sau: - Có quy nh v tăng thêm ho c gi m b t m t s kho n thu c th i v i t ng c p ngân sách, c NSTƯ và NS P. - Lu t Ngân sách nhà nư c năm 2002 ch quy nh nh ng kho n thu c a NSTƯ, NS P và trao quy n cho H ND t nh phân nh ngu n thu c th cho các c p ngân sách c a a phương. Vi c làm này ã trao nhi u quy n t ch hơn cho a phương, c th là H ND t nh. Cơ ch xác nh t l phân chia ngu n thu chung B sung ngân sách nhà nư c Khi t ng các ngu n thu ư c hư ng không trang tr i các nhi m v chi ư c giao, các a phương ư c c p trên c p b sung ngân sách. B sung ngân sách t c p trên cho c p dư i g m hai lo i chính là b sung cân i và b sung có m c tiêu. S b sung ngân sách này là kho n thu c a NS P. 2.2.2.2. Th c tr ng phân c p qu n lý nhi m v chi ngân sách nhà nư c Phân nh nhi m v chi ngân sách là vi c xác nh và quy nh c th b ng các văn b n pháp quy, các nhi m v chi c a t ng c p ngân sách. Trong quan h gi a NSTƯ và NS P, phân nh nhi m v chi ngân sách là xác nh và quy nh c th nhi m v chi cho NSTƯ và NS P. Nhi m v chi c a ngân sách trung ương: Nhi m v chi c a NSTƯ g m 7 kho n chi cơ b n sau: (1) Chi u tư phát tri n: (2) Chi thư ng xuyên: (3) Chi tr n g c và lãi các kho n ti n do Chính ph vay. (4) Chi vi n tr . (5) Chi cho vay.(6) Chi b sung Qu d tr tài chính c a Trung ương. (7) Chi b sung cho ngân sách a phương. Nhi m v chi c a ngân sách a phương: bao g m 5 nhi m v chi sau: (1) Chi u tư phát tri n c a a phương bao g m:. (2) Chi thư ng xuyên c a NS P (3) Chi tr n các kho n ti n huy ng cho u tư c a a phương. (4) Chi b sung Qu d tr tài chính c a c p t nh. (5) Chi b sung cho ngân sách c p dư i. 16
Nhìn chung, vi c phân c p nhi m v chi ngân sách theo Lu t Ngân sách nhà nư c ư c ánh giá là “ ã nh t quán v i nguyên t c lý thuy t trong nhi m v chi ngân sách. Nhi m v ư c giao các c p chính quy n tương x ng v i khu v c a lý và ngư i hư ng l i" theo báo cáo ánh giá chi tiêu công c a Ngân hàng th gi i t i Vi t Nam. 2.2.3. Th c tr ng phân c p qu n lý th c hi n chu trình ngân sách nhà nư c Chu trình NSNN thư ng b t u t trư c năm ngân sách và k t thúc sau năm ngân sách. Trong m t năm ngân sách ng th i di n ra c ba giai o n c a chu trình ngân sách ó là: ch p hành ngân sách c a chu trình ngân sách hi n t i, quy t toán ngân sách c a chu trình ngân sách trư c ó và l p ngân sách cho chu trình ti p theo. Phân c p qu n lý trong th c hi n chu trình ngân sách nhà nư c Vi t Nam ư c xem xét thông qua chu trình NSNN, chu trình NSTƯ và chu trình NS P. 2.2.3.1. Chu trình ngân sách nhà nư c và ngân sách trung ương Chu trình ngân sách nhà nư c và NSTƯ bao g m ba giai o n: L p d toán NSNN và NSTƯ, ch p hành d toán NSNN và NSTƯ, quy t toán NSNN và NSTƯ. Giai o n 1: L p d toán NSNN và NSTƯ Công vi c chu n b , l p, th m tra, phê chu n d toán NSNN Vi t Nam hi n nay ư c th c hi n theo tám bư c c th như sau: Giai o n 2: Ch p hành d toán NSNN và NSTƯ Ch p hành ngân sách là ph n vi c ch y u c a cơ quan nhà nư c. Vai trò giám sát c a Qu c h i trong giai o n ch p hành ngân sách ch y u ư c th c hi n thông qua vi c Qu c h i quy nh các trình t , th t c ch p hành ngân sách trong Lu t Ngân sách nhà nư c. Ngoài ra, ph c v nhu c u giám sát ngân sách, Qu c h i cũng s d ng các báo cáo nh kỳ cũng như các k t qu giám sát. Giai o n 3: Quy t toán NSNN và NSTƯ Hi n nay, Vi t Nam, quy t toán NSNN ư c l p t dư i lên. B Tài chính th m nh quy t toán thu, chi ngân sách c a các b , cơ quan ngang b ... s d ng NSTƯ và quy t toán NS P; t ng h p, l p quy t toán NSNN trình Chính ph Chính ph trình Qu c h i phê chu n. 2.2.3.2. Chu trình ngân sách a phương Chu trình NS P cũng ư c xây d ng và th c hi n theo m t chu trình th ng nh t v i chu trình NSNN nói chung. C th bao g m các giai o n: (i) L p d toán NS P (ii) Ch p hành NS P và (iii) Quy t toán NS P. Giai o n 1: L p d toán NS P Giai o n 2: Ch p hành NS P Giai o n 3: Quy t toán NS P 17
2.2.4. Th c tr ng phân c p trong giám sát, thanh tra, ki m toán ngân sách nhà nư c 2.2.4.1. Th c tr ng phân c p trong giám sát ngân sách nhà nư c V n i dung giám sát Qu c h i v i tư cách là cơ quan quy n l c nhà nư c cao nh t, th c hi n ch c năng giám sát v NSNN trên các n i dung sau: (i) Giám sát v d toán NSNN hàng năm; (ii) Giám sát phân b NSTƯ và s b sung t NSTƯ cho NS P; giám sát vi c giao nhi m v thu, chi ngân sách cho các B , ngành trung ương, t nh, thành ph tr c thu c trung ương; (iii) Giám sát quá trình ch p hành NSNN; (iv) Giám sát vi c phê chu n quy t toán NSNN. H ND th c hi n giám sát vi c ch p hành d toán NS P, phân b NS P, s b sung t ngân sách c p trên cho ngân sách c p dư i ( a phương) và phê chu n quy t toán NS P; giám sát vi c th c hi n Ngh quy t c a H ND trong lĩnh v c tài chính – ngân sách và các văn b n pháp lu t c a c p trên trên a bàn. V i tư ng giám sát i tư ng giám sát c a Qu c h i là các cơ quan hành pháp, bao g m Chính ph , các b , ngành trung ương và chính quy n c p t nh, các ơn v s d ng NSNN. (Trong ó, B Tài chính là cơ quan t ng h p các báo cáo v NSNN, trình Chính ph và trình Qu c h i xem xét, quy t nh) i tư ng giám sát c a H ND là UBND và các cơ quan nhà nư c khác a phương trong vi c qu n lý và i u hành NS P. (Trong ó, S Tài chính là cơ quan t ng h p các báo cáo v NS P, trình UBND và trình H ND xem xét quy t nh). V hình th c giám sát Theo quy nh c a Lu t ho t ng giám sát c a Qu c h i, v n d ng trong lĩnh v c NSNN thì các hình th c giám sát thu c lĩnh v c NSNN bao g m: Nghe báo cáo v , T ch c các oàn giám sát chung và giám sát chuyên. C thành viên c a oàn giám sát n cơ quan, t ch c xem xét và xác minh các v n v tài chính – ngân sách. T ch c nghiên c u, l p báo cáo giám sát và xem xét, x lý các ki n ngh , i v i công tác qu n lý tài chính – ngân sách . Công c th c hi n giám sát NSNN M t trong nh ng công c quan tr ng th c hi n giám sát NSNN có hi u qu là ho t ng c a cơ quan Ki m toán Nhà nư c, Thanh tra Chính ph , Thanh tra Tài chính, Vi n Ki m sát nhân dân, Toà án nhân dân t i cao ( i v i Qu c h i), Vi n ki m sát nhân dân t nh, Toà án nhân dân t nh ( i v i H ND t nh) ph c v cho công tác giám sát NSNN. 18