Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Sinh học: Nguồn lợi sinh vật đáy trong thủy vực nửa kín ở vùng biển ven bờ Bình Định và Khánh Hòa

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM<br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ<br /> ……..….***…………<br /> <br /> PHAN ĐỨC NGẠI<br /> <br /> NGUỒN LỢI SINH VẬT ĐÁY TRONG THỦY VỰC NỬA KÍN Ở<br /> VÙNG BIỂN VEN BỜ BÌNH ĐỊNH VÀ KHÁNH HÕA<br /> <br /> Chuyên ngành: Thủy sinh vật học<br /> Mã số: 62 42 01 08<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC<br /> <br /> NHA TRANG – 2016<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> <br /> 1. PGS.TS. Võ Sĩ Tuấn<br /> 2. PGS.TS. Đoàn Nhƣ Hải<br /> <br /> Viện Hải dương học - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam<br /> Phản biện 1: ............................................................................................................................<br /> ...................................... ...........................................................................................................<br /> .................................................................................................................................................<br /> Phản biện 2:. ...........................................................................................................................<br /> ...................................... ...........................................................................................................<br /> .................................................................................................................................................<br /> Phản biện 3:. ...........................................................................................................................<br /> ...................................... ...........................................................................................................<br /> .................................................................................................................................................<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện họp tại: Viện Hải<br /> dương học - Số 01 Cầu Đá – Nha Trang – Khánh Hòa.<br /> Vào hồi giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm<br /> <br /> Có thể tím luận án tại thư viện Quốc Gia Việt Nam và thư viện Học viện Khoa học và Công<br /> nghệ.<br /> <br /> 1<br /> KHÁI QUÁT CHUNG VỀ LUẬN ÁN<br /> 1. Tính cấp thiết của luận án<br /> Sinh vật đáy (SVĐ) ở ven biển Việt Nam có nhiều nhóm giá trị kinh tế, trong đó<br /> hai nhóm Thân mềm và Giáp xác được ghi nhận có nhiều loài giá trị kinh tế cao.<br /> Ở miền Trung, các thủy vực Đề Gi, Thị Nại, Nha Phu – Bính Cang và Thủy Triều<br /> đa dạng về nơi sống của sinh vật với nhiều hệ sinh thái (HST) như rừng ngập mặn (RNM),<br /> thảm cỏ biển (TCB), vùng triều đáy mềm, đáy cứng liên kết nhau, là nơi cư trú, kiếm ăn,<br /> sinh sản và ương giống của các loài thủy sản có giá trị kinh tế. Đồng thời cung cấp cho thị<br /> trường khoảng 550 – 1.410 tấn thủy sản/năm và mang lại nguồn thu chủ yếu cho cộng đồng<br /> dân cư của 19 xã (phường) sống quanh thủy vực. Mặc dù nghiên cứu và công bố về nguồn<br /> lợi thủy sản trong bốn thủy vực nửa kìn Đề Gi, Thị Nại, Nha Phu – Bính Cang và Thủy<br /> Triều cũng đã được tiến hành trong những thập niên gần đây, song nhiều vấn đề liên quan<br /> đến nguồn lợi SVĐ như đặc trưng thành phần, sản lượng, phân bố; mối quan hệ giữa nguồn<br /> lợi SVĐ với đặc điểm sinh thái của thủy vực; hiện trạng khai thác và biến động nguồn lợi<br /> SVĐ vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ. Ví vậy nghiên cứu “Nguồn lợi sinh vật đáy trong<br /> thủy vực nửa kín ở vùng biển ven bờ Bình Định và Khánh Hòa” là việc cần thiết nhằm<br /> đạt được những hiểu biết cơ bản về nguồn lợi SVĐ và góp phần cung cấp dữ liệu cho quy<br /> hoạch, phân vùng sử dụng, khai thác nguồn lợi thủy sản hợp lý.<br /> 2. Mục tiêu của luận án<br /> - Mục tiêu chung: đạt được những hiểu biết cơ bản về nguồn lợi SVĐ trong một số thủy vực<br /> nửa kìn ở vùng biển ven bờ Bính Định và Khánh Hòa và đề xuất các giải pháp khai thác<br /> hợp lý và quản lý phù hợp với từng thủy vực.<br /> - Mục tiêu cụ thể:<br /> Xác định được các đặc trưng của nguồn lợi SVĐ (Thân mềm và Giáp xác).<br /> Đề xuất được các giải pháp khai thác hợp lý và quản lý phù hợp với từng thủy vực.<br /> 3. Nội dung của luận án<br /> - Đánh giá đặc trưng nguồn lợi SVĐ (Thân mềm và Giáp xác) của các thủy vực nửa kìn:<br /> Thành phần, sản lượng, phân bố nguồn lợi trong từng thủy vực; So sánh các đặc trưng của<br /> nguồn lợi giữa các thủy vực.<br /> - Tím hiểu mối quan hệ sinh học và sinh thái của những nhóm, loài nguồn lợi chủ đạo với<br /> đặc điểm sinh thái của từng thủy vực.<br /> - Đánh giá hiện trạng khai thác nguồn lợi SVĐ (Thân mềm và Giáp xác) trong từng thủy<br /> vực và giữa các thủy vực nửa kìn.<br /> - Đánh giá thực trạng quản lý và đề xuất các giải pháp khai thác hợp lý và quản lý phù hợp<br /> với từng thủy vực dựa trên đặc trưng nguồn lợi và hiện trạng khái thác và quản lý.<br /> <br /> 2<br /> 4. Ý nghĩa của luận án<br /> - Ý nghĩa khoa học: Cung cấp dữ liệu cho nghiên cứu sâu hơn về từng loài SVĐ có giá trị<br /> kinh tế; làm cơ sở cho nghiên cứu nguồn lợi thủy sản và bảo tồn trong các thủy vực nửa kìn<br /> khác ở vùng biển ven bờ Việt Nam.<br /> - Ý nghĩa thực tiễn: cung cấp cơ sở khoa học cho việc quy hoạch, phân vùng và đề xuất các<br /> giải pháp khai thác hợp lý và quản lý hiệu quả nguồn lợi SVĐ trong các thủy vực nửa kìn.<br /> 5. Cấu trúc của luận án<br /> Luận án gồm 157 trang, trong đó có 22 bảng số liệu, 108 hính và được cấu trúc<br /> như sau:<br /> Mở đầu<br /> 3 trang<br /> Chương 1. Tổng quan tính hính nghiên cứu<br /> 32 trang<br /> Chương 2. Tài liệu và phương pháp<br /> 9 trang<br /> Chương 3. Kết quả và thảo luận<br /> 88 trang<br /> Kết luận và kiến nghị<br /> 2 trang<br /> Những đóng góp mới của luận án<br /> 1 trang<br /> Danh mục các công trính đã công bố<br /> 1 trang<br /> Tài liệu tham khảo<br /> 16 trang<br /> Phụ lục<br /> 5 trang<br /> CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU<br /> 1.1. KHÁI NIỆM VÀ PHÂN LOẠI THỦY VỰC NỬA KÍN<br /> Theo định nghĩa của Pritchard (1967), thủy vực nửa kìn (semi – enclosed<br /> bodywaters) là vũng biển hoặc vũng cửa sông (vùng có thủy triều) có liên hệ trực tiếp với<br /> biển, chịu tác động mạnh mẽ của thủy triều, nước biển ở trong vịnh hòa lẫn với nước ngọt<br /> của các con sông chảy từ lục địa ra", bao gồm cửa sông, vịnh ven bờ, đầm lầy ngập triều,<br /> thủy vực nằm sau các đập chắn. Theo thống kê của Trần Đức Thạnh & cs (2008, 2010),<br /> vùng biển ven bờ Việt Nam có 16 vũng, vịnh (gồm Nha Phu – Bính Cang); 11 cửa sông<br /> điển hính (cửa sông liman, cửa sông hính phễu, cửa sông châu thổ); và 12 đầm phá. Theo<br /> định nghĩa trên thí Đề Gi, Thị Nại (Bính Định), Nha Phu – Bính Cang và Thủy Triều<br /> (Khánh Hòa) thuộc loại thủy vực nửa kìn.<br /> 1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU THỦY VỰC NỬA KÍN<br /> 1.2.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRÊN THẾ GIỚI<br /> Có nhiều công trính nghiên cứu về thủy vực nửa kìn của các tác giả khác nhau<br /> như: Động lực và tiến hóa đầm phá của Kjerfve (1994), Phleger (1981), Troussellier & cs<br /> (2007); đặc trưng và hiện trạng khai thác nguồn lợi thủy sản trong thủy vực nửa kìn của<br /> <br /> 3<br /> Iwasaki Shimpei, Rajib Shaw (2008), Pombo & cs (2002), Dayaratne & cs (1995); đa dạng<br /> các quần cư trong thủy vực nửa kìn của Aburto-Oropeza & cs (2008); Đa dạng loài của Da<br /> Fonseca1 & cs (1999), Pombo & cs (2002), Pliûraitë (2003), Schifino & cs (2004), Miranda<br /> & cs (2005), Cenzano & Würdig (2006), Mouillot & cs (2007), Kouadio & cs (2008); Đặc<br /> điểm hóa lý, môi trường và năng suất sinh học của Troussellier & cs (2007), Bricker & cs<br /> (1999), Vollenweider & cs (1998), Daams Kristofer (2005), Sakuno Yuji & cs (2007); Thực<br /> trạng và giải pháp quản lý thủy vực nửa kìn của Chapman (2012), Pérez-Ruzafa & cs<br /> (2011), UNEP (2008).<br /> 1.2.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Ở VIỆT NAM<br /> 1.2.2.1. Nghiên cứu về thủy vực nửa kín ở vùng biển ven bờ Việt Nam<br /> Ở Việt Nam, các nghiên cứu về thủy vực nửa kìn tập trung chủ yếu vào các lĩnh<br /> vực như đa dạng loài, nguồn lợi, hiện trạng khai thác và giải pháp quản lý với một số công<br /> trính: Nguyễn Văn Khôi (1978), Vũ Trung Tạng & Đặng Thị Sy (1978), Bùi Văn Dưỡng<br /> (1980), Võ Văn Phú (1991), Nguyễn Văn Chung (1993), Nguyễn Văn Khôi (2000), Nguyễn<br /> Thị mai Anh (2001), Nguyễn Cho (2001), Nguyễn Hữu Phụng (2001), Nguyễn Văn Chung<br /> (2003), Nguyễn Trọng Nho & cs (2003), Hoàng Thị Bìch Đào (2003), Phạm Hồng Nga<br /> (2006), Lương Quang Đốc & Tôn Thất Pháp (2007), Trần Đức Thạnh & cs (2008), Tôn<br /> Thất Pháp & cs (2009), Đặng Ngọc Thanh & Nguyễn Trọng Nho (2009), Phan Thị Kim<br /> Hồng & cs (2011), Hứa Thái Tuyến (2011). Quần cư trong đầm phá với công trính: Nguyễn<br /> Văn Tiến (2005), Nguyễn Hữu Đại & cs (2002), Mai Văn Phô & Đoàn Ngọc Đình (1993),<br /> Nguyễn Khoa Lân (1999), Hoàng Công Tìn (2008), Nguyễn Xuân Hòa & cs (2010),<br /> Nguyễn Thị Thanh Thủy (2011). Năng suất sinh học và chất lượng môi trường với công<br /> trính: Đặng Trung Thuận (2001), Trịnh Thế Hiếu (2003), Trần Thị Thu Hà (2005), Nguyễn<br /> Văn Hợp (2007), Nguyễn Hữu Hoàng (2007), Phạm Văn Thơm (2008), Nguyễn Tác An<br /> (2008), Phạm Hữu Tâm (2010), Nguyễn Hữu Huân (2006, 2008, 2009), Lê Thị Vinh (2010,<br /> 2011, 2012), Phạm Minh Thụ (2013). Về phương diện quản lý, Kế hoạch Hành động Quốc<br /> Gia về Đa dạng Sinh học với công trính: Thủ tướng chình phủ (2007), UNEP (2008)<br /> 1.2.2.2. Nghiên cứu nguồn lợi thủy sản trong thủy vực nửa kín Đề Gi, Thị Nại, Nha Phu –<br /> Bình Cang và Thủy Triều<br /> Đầm Đề Gi: Viện kinh tế và quy hoạch – Sở thủy sản Bính Định (1992), Nguyễn<br /> Văn Lục & cs (2004), Hứa Thái Tuyến (2011).<br /> Đầm Thị Nại: Lê Xanh (1979), Nguyễn Đính Mão (1996), Lê Thị Thu Thảo & cs<br /> (2001), Nguyễn Tác An (2001), Bùi Hồng Long (2005), Trần Thị Thu Hà (2005), Võ Sĩ<br /> Tuấn & cs (2007), Nguyễn An Khang & cs (2010, 2013).<br /> Thủy vực Nha Phu – Bính Cang: Nguyễn Văn Chung & cs (1978), Nguyễn Cho &<br /> cs (1996), Nguyễn Đính Mão (1996), Phạm Thị Dự (1997), Bùi Hồng Long (1997), Nguyễn<br /> <br />