Tóm tắt Luận án tiến sĩ Văn hóa học: Tư tưởng Hồ Chí Minh với việc xây dựng con người Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

74
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận án nhằm tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và xây dựng con người; chỉ ra những giá trị cốt lõi về nhân cách con người, đề xuất một số vấn đề về việc kế thừa, phát triển trong xây dựng con người Việt Nam hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án tiến sĩ Văn hóa học: Tư tưởng Hồ Chí Minh với việc xây dựng con người Việt Nam hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM Bùi Thục Anh TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỚI VIỆC XÂY DỰNG CON NGƯỜI VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành: Văn hóa học Mã số: 9229040 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA HỌC Hà Nội - 2019
Công trình được hoàn thành tại: VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Trần Văn Bính Phản biện1: Phản biện 2: Phản biện 3: Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Viện Họp tại: Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam Số 32, phố Hào Nam, phường Ô Chợ Dừa, quận Đống Đa, Hà Nội Vào hồi ......, ngày tháng năm Có thể tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc gia Việt Nam - Thư viện Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong hệ thống lý luận cách mạng của Hồ Chí Minh, tư tưởng về con người và xây dựng con người mới chiếm một vị trí rất quan trọng, thể hiện chiều sâu tư duy lý luận của Người, chứa đựng những giá trị khoa học vô cùng to lớn. Thực hiện chủ trương đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, chúng ta càng phải nghiên cứu bài bản, toàn diện tư tưởng của Bác về con người và xây dựng con người. Trong sự nghiệp đổi mới hiện nay đòi hỏi phải xây dựng văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước và tích cực, chủ động hội nhập quốc tế, đồng thời vẫn giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, phải đặt con người vào vị trí trung tâm, coi con người vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự phát triển đất nước. Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, có nhiều giá trị cốt lõi phù hợp với xây dựng con người Việt Nam hiện nay. Bởi vậy, việc nghiên cứu đầy đủ tư tưởng Hồ Chí Minh, chỉ ra những luận điểm nổi bật trong tư tưởng của Bác về con người và xây dựng con người, đặc biệt là những phẩm chất đạo đức, giá trị nhân cách con người Việt Nam; phân tích chiến lược “trồng người” và thực hành hoạt động “trồng người” của Hồ Chí Minh là vấn đề có ý nghĩa khoa học sâu sắc. Xuất phát từ giá trị, ý nghĩa của tư tưởng Hồ Chí Minh về con người đối với sự nghiệp xây dựng con người Việt Nam hiện nay, việc đẩy mạnh nghiên cứu, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đã trở thành nhiệm vụ quan trọng, xuyên suốt của cách mạng Việt Nam, là yêu cầu cấp thiết đối với cán bộ, đảng viên và nhân dân. Việc tìm hiểu đầy đủ, sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh để vận dụng
2 vào xây dựng con người Việt Nam hiện nay là rất cần thiết, có ý nghĩa thiết thực phục vụ công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đẩy mạnh sự nghiệp CNH, HĐH đất nước và hội nhập quốc tế. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và xây dựng con người; chỉ ra những giá trị cốt lõi về nhân cách con người, đề xuất một số vấn đề về việc kế thừa, phát triển trong xây dựng con người Việt Nam hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ - Nghiên cứu những vấn đề lý thuyết liên quan đến đề tài luận án; - Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và xây dựng con người; nêu lên những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu; - Xác định nội dung cơ bản, vai trò, ý nghĩa tư tưởng Hồ Chí Minh đối với xây dựng con người Việt Nam hiện nay; - Bàn về quan điểm, nội dung kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh vào xây dựng con người Việt Nam hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người, xây dựng con người và việc vận dụng tư tưởng của Người trong sự nghiệp xây dựng con người Việt Nam hiện nay. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: - Thời gian: Đề tài nghiên cứu về con người và việc xây dựng con người Việt Nam từ khi tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành và phát triển, trong đó các số liệu điều tra, phỏng vấn được lấy từ năm 2013 đến 2018. - Không gian: trong lãnh thổ Việt Nam
3 4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cách tiếp cận Luận án sử dụng cách tiếp cận tổng thể, hệ thống, liên ngành của Văn hóa học… - Tiếp cận từ cơ sở lý luận, tổng quan nghiên cứu về tư tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng con người. - Tiếp cận từ thực trạng xây dựng con người Việt Nam trong giai đoạn hiện nay qua các điều tra, phỏng vấn trực tiếp và các số liệu phỏng vấn, điều tra thứ cấp từ các đề tài khác. - Tiếp cận từ định hướng mục tiêu, chiến lược, quan điểm xây dựng con người Việt Nam hiện nay của Đảng, Nhà nước. 4.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp điều tra xã hội học - Phương pháp phân tích văn bản, hồi cứu tài liệu thực tế, kế thừa kết quả các công trình nghiên cứu về tư tưởng Hồ Chí Minh cũng như về vấn đề xây dựng con người. - Phương pháp điền dã, quan sát, phỏng vấn trực tiếp. - Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu. 5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu 5.1. Câu hỏi nghiên cứu - Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về con người cần được kế thừa trong xây dựng con người Việt Nam hiện nay là gì? - Việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong quá trình xây dựng con người Việt Nam hiện nay đang diễn ra như thế nào? Gặp những khó khăn, thách thức gì? - Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người, xây dựng con người được biểu hiện, vận dụng trong sự nghiệp xây dựng con người Việt Nam hiện nay?
4 5.2. Giả thuyết nghiên cứu Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và xây dựng con người có nhiều giá trị đến nay vẫn còn nguyên giá trị và có thể tiếp tục kế thừa trong xây dựng con người Việt Nam hiện nay. 6. Ý nghĩa khoa học, ý nghĩa thực tiễn và những đóng góp mới của đề tài 6.1. Ý nghĩa khoa học - Chỉ ra những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về con người; đưa ra quan điểm, nội dung, giải pháp kế thừa nội dung đó trong xây dựng con người Việt Nam hiện nay. - Cung cấp một số vấn đề lý luận cho việc xây dựng con người Việt Nam hiện nay nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước và hội nhập quốc tế. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Đề tài có ý nghĩa nhất định đối với nghiên cứu của ngành văn hóa học, đặc biệt là việc nghiên cứu gắn tư tưởng Hồ Chí Minh với thực tiễn xây dựng văn hóa, con người hiện nay. Đồng thời, đây cũng là việc làm thiết thực, là tài liệu góp phần khẳng định nhiệm vụ xây dựng và phát triển con người Việt Nam hiện nay đang chiếm vị trí vô cùng quan trọng trong chiến lược phát triển đất nước. Mặt khác, luận án có thể làm cứ liệu cho việc tham mưu, xây dựng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về xây dựng con người Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu đề tài còn làm tư liệu tham khảo phục vụ việc nghiên cứu văn hóa, con người Việt Nam. 6.3. Những đóng góp mới của luận án - Làm rõ những điểm nổi bật của tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và xây dựng con người, bao gồm những quan điểm và thực hành của Hồ Chí Minh về sự nghiệp trồng người.
5 - Chỉ ra những giá trị cốt lõi trong tư tưởng Hồ Chí Minh về con người cần tiếp tục kế thừa xây dựng con người Việt Nam giai đoạn hiện nay. - Đề xuất quan điểm, nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng con người Việt Nam hiện nay. 7. Bố cục luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, nội dung chính của luận án gồm 3 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận liên quan đến đề tài (48 trang). Chương 2: Tư tưởng Hồ Chí Minh và thực tiễn xây dựng con người Việt Nam (47 trang). Chương 3: Những bàn luận về việc kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng con người Việt Nam hiện nay (64 trang). Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về cuộc đời, sự nghiệp và tư tưởng Hồ Chí Minh Tính đến nay đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về con người, cuộc đời, sự nghiệp và tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Nhiều công trình nghiên cứu về tư tưởng Hồ Chí Minh trên các khía cạnh như: giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội và con người; về độc lập dân tộc gắn liền với CNXH; về kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; về sức mạnh của nhân dân, về khối đại đoàn kết toàn dân tộc; về quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân; về quốc phòng toàn dân,
6 an ninh nhân dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; về xây dựng, phát triển kinh tế và văn hoá, không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân; về đạo đức cách mạng; về chăm lo, bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau; về xây dựng Đảng; về đạo đức cách mạng; về phong cách độc lập, tự chủ, sáng tạo, luôn gắn chặt lý luận với thực tiễn, làm việc dân chủ, khoa học, kỹ lưỡng, cụ thể, tới nơi, tới chốn, ứng xử văn hoá, tinh tế, đầy tính nhân văn, thấm đậm tinh thần yêu dân, trọng dân, vì dân; nói đi đôi với làm, đi vào lòng người; nói và viết ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm; sống thanh cao, trong sạch, giản dị; nêu gương,... 1.1.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến xây dựng, phát triển con người Những công trình nghiên cứu cơ bản chân dung con người Việt Nam trải qua thăng trầm của lịch sử như: Việt Nam Văn hóa sử cươngcủa tác giả Đào Duy Anh; Văn minh Việt Nam, Mấy vấn đề triết học xã hội và phát triển con người của tác giả Nguyễn Văn Huyên; Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam của Trần Văn Giàu; Tìm hiểu tính cách dân tộc của Nguyễn Hồng Phong; Về vấn đề tìm đặc sắc văn hóa dân tộc của Trần Đình Hượu. Công trình Phát triển văn hóa, con người và nguồn nhân lực thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước do Phạm Minh Hạc chủ biên [30] lấy phát triển bền vững con người là tư tưởng trung tâm, lấy lợi ích của người lao động làm nguyên tắc cơ bản, bảo đảm môi trường dân chủ, thuận lợi cho tiến trình giao lưu đồng thuận….Một số bài tham luận trong hội thảo khoa học quốc tế Nghiên cứu văn hóa, con người, nguồn nhân lực đầu thế kỷ XXI thuộc Chương trình KX 05 được tổ chức tại Hà Nội như: GS.TS Trần Văn Bính “Phát triển văn hóa, con người và nguồn nhân lực trong cộng đồng các dân tộc thiểu
7 số ở Việt Nam trong xu thế hiện đại hóa đất nước”, TS Nguyễn Hữu Dũng “Phát triển nguồn nhân lực Việt Nam đầu thế kỷ XXI”, PGS.TS Phạm Văn Đức “Nghiên cứu nguồn nhân lực ở Việt Nam: khía cạnh kinh tế và khía cạnh văn hóa”, TS Vũ Hoàng Ngân “Một số những thay đổi của quản lý nguồn nhân lực ở Việt Nam trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế sang cơ chế thị trường”, PGS.TS Phạm Thành Nghị “Khả năng áp dụng cách tiếp cận quản lý nguồn nhân lực vào điều kiện Việt Nam”... Năm 2004, Phạm Thành Nghị và Vũ Hoàng Ngân chủ biên cuốn Quản lý nguồn nhân lực ở Việt Nam: một số vấn đề lý luận và thực tiễn. Năm 2010, Chương trình khoa học cấp nhà nước KX03/11-15 Nghiên cứu khoa học phát triển văn hóa, con người và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực do PGS.TS Mai Quỳnh Nam làm Chủ nhiệm. Tác giả Trần Ngọc Thêm có công trình nghiên cứu tương đối sâu Hệ giá trị Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại và con đường tới tương lai (Nxb Văn hóa- Văn nghệ, 2016). Ngoài ra còn có các công trình như Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI của tác giả Trần Khánh Đức, Giáo trình Phát triển nguồn nhân lực của tác giả Nguyễn Hữu Long, Quản lý nguồn nhân lực ở Việt Nam, một số vấn đề lý luận và thực tiễn của Phạm Thành Nghị và Vũ Hoàng Ngân chủ biên, Vấn đề tạo nguồn nhân lực tiến hành CNH, HĐH của Vũ Hy Chương... Đây đều là những công trình nghiên cứu có tầm khái quát, đưa ra những lý thuyêt căn bản về nguồn nhân lực, phát triển nguồn nhân lực, trên cơ sở đã tham khảo và kết hợp các lý thuyết trên thế giới. 1.1.3. Nghiên cứu liên quan đến việc kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng con người Việt Nam Hiện nay, đang ít công trình nghiên cứu việc kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh vào xây dựng con người Việt Nam. Nếu có công trình nghiên
8 cứu thì chủ yếu là bàn luận một khía cạnh nhỏ của vấn đề mà chưa có công trình nghiên cứu chuyên sâu. Tác giả Cao Hùng Sơn có đề tài luận văn Thạc sĩ năm 2010 có tiêu đề Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng con người mới và sự vận dụng của Đảng Cộng sản Việt Nam trong công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay, Tác giả Chu Minh Thiện, Nguyễn Duy Tùng có bài: “Rèn luyện nhân cách cán bộ theo tư tưởng Hồ Chí Minh”, Tác giả Nguyễn Khắc Tùng có bài “Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng con người mới XHCN hiện nay”. 1.1.4. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu - Chưa có sự thống nhất về hệ giá trị chuẩn mực của con người Việt Nam hiện đại bao gồm những giá trị, yếu tố nào. Ngoài tác giả Trần Ngọc Thêm với công trình Hệ giá trị Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại và con đường hướng tới tương lai (Nxb Văn hóa-Văn nghệ, 2016) [84] có thể được coi là kết quả nghiên cứu toàn diện nhất gần đây, thì đang thiếu những công trình nghiên cứu đầy đủ, có hệ thống, bài bản về sự biến đổi hệ giá trị nhân cách con người Việt Nam truyền thống. - Có ít công trình nghiên cứu tư tưởng của Người về con người và xây dựng con người Việt Nam cũng như đề xuất việc kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng con người Việt Nam giai đoạn hiện nay. Đặc biệt, chưa thấy có những công trình nghiên cứu bài bản về thực trạng kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh trong quá trình xây dựng con người Việt Nam, nhất là trong thời kỳ đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế. - Xây dựng con người Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh chính là thực hiện quan điểm của Đảng về văn hóa, con người trong thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế. Vấn đề xây dựng nhân cách con người Việt Nam được đưa vào Nghị quyết các kỳ Đại hội của Đảng.
9 1.2. Cơ sở lý luận 1.2.1. Một số khái niệm liên quan 1.2.1.1. Con người 1.2.1.2. Nhân cách 1.2.1.3. Xây dựng, phát triển con người 1.2.1.4. Tư tưởng Hồ Chí Minh 1.2.2. Lý thuyết về con người, phát triển con người, xây dựng con người 1.2.2.1. Lý thuyết Phát triển con người 1.2.2.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng văn hóa và con người Một là, Chủ tịch Hồ Chí Minh có định nghĩa độc đáo về con người với cấu trúc nhân cách gồm hai yếu tố cốt lõi là đức và tài Hai là, Hồ Chí Minh luận giải nhiều vấn đề về mối quan hệ biện chứng của con người trong xã hội, con người giai cấp cách mạng Ba là, Hồ Chí Minh đánh giá cao vai trò, vị trí của con người, khẳng định con người vừa là sản phẩm của lịch sử vừa là động lực phát triển lịch sử Bốn là, Hồ Chí Minh yêu cầu cần phải chủ động xây dựng con người Việt Nam có nhân cách, biết đối nhân xử thế Năm là, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra nhiều cách thức để xây dựng, phát triển trí tuệ con người, đặc biệt là phép biện chứng giữa hoạt động giáo dục và thực tiễn cách mạng Sáu là, tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và xây dựng con người là hạt nhân của chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh; chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh là phương pháp luận tổng quát chỉ đạo việc nghiên cứu con người Bảy là, một nội dung tiêu điểm trong tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và xây dựng con người chính là vấn đề“chiến lược trồng
10 người” Tám là, từ nghiên cứu lý luận và gắn với hoạt động thực tiễn phong phú xuất phát từ những giá trị nhân văn Việt Nam truyền thống và các giá trị thời đại, phù hợp với yêu cầu của cách mạng Việt Nam, Hồ Chí Minh đưa ra nhiều nội dung về quyền con người Tiểu kết Có thể thấy, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học trong và ngoài nước về Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng như tư tưởng của Người trong việc xây dựng con người. Bên cạnh đó, việc nghiên cứu các lý thuyết, quan điểm về phát triển con người trên thế giới từ trước cho đến nay, cũng cho thấy, có rất nhiều điểm đồng nhất với quan điểm về con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Trong đó, tư tưởng xuyên suốt coi con người là trung tâm, vừa là đối tượng, vừa là động lực của quá trình phát triển. Chính vì vậy, có thể khẳng định, tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung, tư tưởng về văn hóa và xây dựng con người nói riêng, là sự kế thừa mang tính khoa học từ các tư tưởng triết học, chính trị học đi trước và cho đến nay vẫn còn vẹn nguyên giá trị thời đại. Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa và xây dựng con người cần được đặt dưới quan điểm lý thuyết phát triển con người hiện đại, để nhìn nhận sự đúng đắn mà tư tưởng của Người đã chỉ ra, từ đó kế thừa và phát huy trong xã hội hiện đại ngày nay. Chương 2 TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VÀ THỰC TIỄN XÂY DỰNG CON NGƯỜI VIỆT NAM 2.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về phẩm chất con người 2.1.1. Vấn đề phẩm chất, đạo đức trong tư tưởng Hồ Chí Minh
11 Thống kê trong di sản Hồ Chí Minh để lại có tới gần 50 bài và tác phẩm bàn về vấn đề đạo đức. Từ tác phẩm Đường Kách mệnh đến bản Di chúc thiêng liêng, đều đề cao vấn đề đạo đức và việc tu dưỡng đạo đức, coi đạo đức là “cái gốc” của người cách mạng. Phẩm chất đạo đức cách mạng theo tư tưởng Hồ Chí Minh thể hiện tập trung ở những nội dung chính sau đây: - Trung với nước, hiếu với dân - Yêu thương con người, sống có nghĩa, có tình - Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư - Tinh thần quốc tế trong sáng 2.1.2. Phẩm chất, đạo đức giá trị con người Việt Nam hiện nay Để đánh giá các phẩm chất, đạo đức của con người Việt Nam hiện nay đề tài đã tiến hành điều tra bảng hỏi. Cuộc điều tra tiến hành từ 2/5/2018 đến 2/8/2018. Đối tượng điều tra là các tầng lớp nhân dân trên cả nước. Mẫu điều tra được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên phân tầng theo nhóm tuổi. Địa bàn điều tra là Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh đại diện cho ba miền Bắc, Trung, Nam. Dung lượng mẫu điều tra là 432 người có độ tuổi từ 16 tuổi trở lên. Số phiếu điều tra phát ra là 432, thu về 4.30 (đạt 99,69%). 2.1.2.1. Các giá trị quan trọng Qua khảo sát cho thấy, hai giá trị cơ bản vẫn được coi trọng đó là kiến thức và sức khỏe đều đạt 78,7%. Các giá trị đạt trên 50% mức đánh giá đó là yêu nước, sáng tạo, sống có mục đích, cần cù, chăm chỉ. 2.1.2.2. Các giá trị quan trọng xây dựng con người Việt Nam hiện nay Kết quả điều tra cho thấy, đa phần các giá trị được đánh giá là
12 rất cần thiết phát huy trong việc xây dựng con người Việt Nam hiện nay. Đặc biệt là các giá trị như sức khỏe (95,3%), yêu nước (84,9%), yêu gia đình (85.6%)… 2.1.2.3. Sự kế thừa các giá trị đạo đức trong tư tưởng Hồ Chí Minh Đa phần người dân chỉ nắm được một số giá trị đạo đức tiêu biểu mà Hồ Chí Minh đề cập đến trong tư tưởng về con người và xây dựng con người. Các giá trị này hầu hết đều là các giá trị mang tính truyền thống, bền vững, tồn tại qua nhiều thế hệ người Việt Nam. Hệ thống 25 giá trị tiêu biểu mà đề tài đưa ra, có 21/25 giá trị được đa số nhận định là giá trị truyền thống, chỉ có 4 giá trị được đánh giá là các giá trị đạo đức mới, đó là: có tinh thần quốc tế trong sáng, sáng tạo, khả năng bao quát, tính thích nghi và biết quan hệ tốt. 2.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến lược xây dựng con người 2.2.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về chiến lược trồng người Nghiên cứu đầy đủ tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến lược trồng người để thấy rõ giá trị sâu sắc, vận dụng vào thực tiễn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN trong giai đoạn hiện nay là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc. Đặc biệt là ý nghĩa đối với công tác cán bộ của Đảng ta hiện nay và hoạch định chiến lược phát triển giáo dục - đào tạo phục vụ sự nghiệp CNH, HĐH đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu sắc; hướng vào mục tiêu xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; xây dựng và phát triển con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước. Tìm hiểu nhiều bài viết, bài nói chuyện của Hồ Chí Minh, chúng ta có thể nêu lên một số vấn đề quan trọng trong chiến lược trồng người như sau: - Về yêu cầu khách quan của chiến lược trồng người
13 - Về yêu cầu, mục tiêu của sự nghiệp trồng người - Về nhiệm vụ của chiến lược trồng người - Về phương pháp xây dựng con người 2.2.2. Hồ Chí Minh với việc “trồng người” Xuất phát từ nhận thức, việc bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là việc rất quan trọng và rất cần thiết và cách mạng muốn giành thắng lợi thì không chỉ cần có một chính đảng lãnh đạo mà còn cần phải có đội ngũ cán bộ đủ năng lực, tâm huyết với cách mạng nên trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến sự nghiệp trồng người. - Giai đoạn trước năm 1945, Hồ Chí Minh mở nhiều lớp huấn luyện chính trị, chủ yếu trên đất Trung Quốc. - Đào tạo cán bộ ở Khu học xá Trung ương giai đoạn 1951-1958. - Người đã đào tạo ra các thế hệ cán bộ góp vào xây dựng vườn hoa cách mạng Việt Nam thắng lợi. Việc bồi dưỡng thanh niên, đào tạo cán bộ cách mạng Việt Nam nói chung, giai đoạn ở Trung Quốc nói riêng đã thể hiện chủ trương đúng đắn, nhạy bén, sáng tạo, kịp thời của Bác Hồ đối với công tác cán bộ, khẳng định một chân lý là trước khi làm cách mạng, tất yếu phải chuẩn bị những con người cách mạng. Tiểu kết Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và chiến lược trồng người là hệ thống quan điểm chặt chẽ, phong phú, hợp logic trong tiến trình phát triển tư tưởng của Người thể hiện tính khoa học và tính nhân văn sâu sắc, bao gồm những nội dung cơ bản về tính khách quan, yêu cầu, mục tiêu, biện pháp của chiến lược trồng người... Bản thân Hồ Chí Minh đã là một tấm gương vĩ đại về học tập, sống, chiến đấu, hoạt động để thành người và làm người cách mạng chân chính.
14 Xuất phát từ nhận thức, việc “bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là việc rất quan trọng và rất cần thiết” [67, tr.612] và cách mạng muốn giành thắng lợi thì không chỉ cần có một chính đảng lãnh đạo mà còn cần phải có đội ngũ cán bộ đủ năng lực, tâm huyết với cách mạng nên trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến sự nghiệp trồng người. Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và chiến lược trồng người cùng với thực hành “trồng người”, đạo tạo, bồi dưỡng cán bộ cho sự nghiệp cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của đất nước ta ở mọi giai đoạn lịch sử.Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và chiến lược trồng người có ý nghĩa cực kỳ quan trọng đối với đất nước ta, nhất là nội dung cốt lõi về công tác cán bộ, bao gồm việc phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng và đãi ngộ cán bộ. Trong công cuộc đổi mới hiện nay, cần xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đủ đức và tài theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Muốn vậy, phải quan tâm đến sự nghiệp trồng người; phát hiện, bồi dưỡng, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ cán bộ nhân tài sao cho họ phát huy tối đa khả năng sáng tạo đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng. Tư tưởng về con người của Đảng Cộng sản Việt Nam nhất quán với tư tưởng về con người của Hồ Chí Minh. Trong sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay, tư tưởng đó tiếp tục được Đảng ta quán triệt vận dụng và phát triển. Chương 3 NHỮNG BÀN LUẬN VỀ VIỆC KẾ THỪA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH TRONG XÂY DỰNG CON NGƯỜI VIỆT NAM HIỆN NAY 3.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội đặt ra với việc xây dựng con người Việt Nam
15 3.1.1. Tác động của bối cảnh kinh tế - xã hội đến hệ giá trị con người Việt Nam Theo kết quả một khảo sát về định hướng giá trị nhân cách con người Việt Nam cho thấy: trước thời kỳ đổi mới, giá trị nhân cách con người Việt Nam được xếp theo thứ bậc từ cao đến thấp là: ít biết tính toán hiệu quả kinh tế: 69,4%; chịu đựng gian khổ, ít đòi hỏi: 64,7%; kém năng động, tháo vát trong ứng xử 64,5%; hướng vào những giá trị tập thể là chính: 61,2%; sống nặng về tình nghĩa: 54,7%; thích bình quân chủ nghĩa: 54,6%. Sau thời kỳ đổi mới, định hướng giá trị nhân cách con người Việt Nam đã có sự chuyển dịch, thứ bậc các giá trị nhân cách xếp theo thứ tự từ cao đến thấp là: đòi hỏi mức tiêu dùng hàng ngày cao 83,2%; biết tính toán hiệu quả kinh tế 79,4%; chấp nhận ganh đua, cạnh tranh 74,4%; hướng vào những lợi ích cá nhân là chính 64,0%; quan hệ người - người dựa trên kinh tế 60%; dám chấp nhận phiêu lưu, mạo hiểm 55,7% [76, tr.30]. Một kết quả khảo sát khác của Viện Khoa học Xã hội nhân văn Quân sự năm 2006 cho thấy: “Sự tác động tiêu cực của kinh tế thị trường đến từng con người và xã hội” là rất lớn. 31,15% số người được hỏi cho rằng kinh tế thị trường “xô đẩy con người hướng vào các giá trị trước mắt hơn các giá trị lâu dài, giá trị tương lai” và 37,98% cho rằng quan niệm đó đúng nhiều hơn sai; 26,70% cho rằng kinh tế thị trường “hướng con người vào việc coi trọng lợi ích cá nhân, lợi ích bộ phận hơn lợi ích tập thể, lợi ích toàn xã hội” là hoàn toàn đúng và 38,87% cho rằng quan niệm đó đúng nhiều hơn sai; 27,29% cho rằng kinh tế thị trường “là một trong những nguyên nhân xuống cấp về các giá trị đạo đức” là hoàn toàn đúng và 34,14% cho rằng đúng nhiều hơn sai [91, tr.147-148].
16 Không chỉ với xã hội nói chung, thanh niên nói riêng, ngay cả trong cán bộ, đảng viên “nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nước và chế độ” cũng có sự biến đổi to lớn trong định hướng giá trị nhân cách.theo số liệu điều tra của tác giả Nguyễn Thị Phương Hoa trong đề tài khoa học mã số KHBĐ(2015)-1 thu được, 18 giá trị nhân cách được coi là rất quan trọng đối với con người Việt Nam hiện nay là (xếp theo thứ tự được coi trọng): Sức khỏe, Yêu nước, Gia đình, Ham học hỏi, Sống có mục đích, Tôn trọng pháp luật, Có ý chí vươn lên, Trách nhiệm, Đoàn kết, Yêu con người, Kiến thức, Sáng tạo, Coi trọng truyền thống, Trung thực, Tự trọng, Thông minh, Thực tế, Cần kiệm. Tác giả Trần Ngọc Thêm có khảo cứu tương đối toàn diện về biến động hệ giá trị Việt Nam truyền thống. Trong đó, bao gồm những biến động của nhóm các giá trị phổ biến; những biến động liên quan đến tính cộng đồng làng xã; những biến động liên quan đến tính trọng âm và tính ưa hài hòa; những biến động liên quan đến tính chủ toàn và tính linh hoạt; những biến động tổng hợp. Theo chúng tôi, mặc dù đây chưa hẳn là kết luận hoàn toàn được các nhà văn hóa học đồng thuận, nhưng nó đã gợi mở nhiều vấn đề để chúng ta tiếp tục nghiên cứu, thảo luận, tạo nên tiếng nói có tính thống nhất về sự biến động hệ giá trị Việt Nam truyền thống và xây dựng hệ chuẩn giá trị Việt Nam hiện đại. 3.1.2. Tác động đến việc xây dựng con người Việt Nam hiện nay Trong bối cảnh hội nhập, giao lưu quốc tế, yêu cầu về xây dựng, phát triển con người Việt Nam hiện nay phải đối mặt với không ít thách thức, cần nhấn mạnh một số điểm sau đây: (1) Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, kể cả những cán bộ giữ vị trí cấp cao trong bộ máy lãnh đạo của Đảng, Nhà nước đến thanh thiếu niên và
17 người dân lao động. Tệ nạn tham nhũng, chạy chức chạy quyền diễn biến phức tạp, ngày càng tinh vi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của Đảng và sự trong sạch, nghiêm minh của bộ máy công quyền. (2) Sự đứt gãy hệ giá trị, chuẩn mực văn hóa giữa các thế hệ. (3) Sự trỗi dậy của một số thói quen xấu, nhất là thói quen lãng phí thời gian, tác phong sinh hoạt lề mề. 3.2. Quan điểm, chủ trương của Đảng về xây dựng con người trong bối cảnh hiện nay 3.2.1. Chủ trương của Đảng về vấn đề xây dựng, phát triển con người Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn khẳng định con người là vốn quý nhất và lấy việc chăm lo hạnh phúc của con người là mục tiêu cao nhất.Đảng đã đặt lên hàng đầu nhiệm vụ xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, trọng tâm là: (1) Đúc kết, từng bước xây dựng trong thực tế các chuẩn mực giá trị văn hoá và con người Việt Nam, tạo môi trường và điều kiện để phát triển về nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân. (2) Tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật; làm cho mọi người Việt Nam đều hiểu biết sâu sắc, tự hào, tôn vinh lịch sử, văn hoá dân tộc; khẳng định, tôn vinh cái đúng, cái tốt đẹp, tích cực, cao thượng; nhân rộng các giá trị cao đẹp, nhân văn. (3) Đấu tranh phê phán, đẩy lùi cái xấu, cái ác, thấp hèn, lạc hậu; chống các quan điểm, hành vi sai trái, tiêu cực ảnh hưởng xấu đến xây dựng nền văn hoá, làm tha hoá con người; ngăn chặn và đẩy lùi sự xuống cấp về đạo đức xã hội, khắc phục những mặt hạn chế của con người Việt Nam.
18 3.2.2. Định hướng xây dựng con người Việt Nam hiện nay Để xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, Đảng nhấn mạnh vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng của chiến lược xây dựng, phát triển con người; coi phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những khâu đột phá để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn hiện nay. Nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng là: “Phát huy nhân tố con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; tập trung xây dựng con người về đạo đức, nhân cách, lối sống, trí tuệ và năng lực làm việc; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh” [27, tr.121]. 3.3. Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh cần kế thừa trong xây dựng con người Việt Nam hiện nay Khảo sát trong 15 tập sách Hồ Chí Minh toàn tập (Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011), , chúng tôi lựa chọn một số giá trị cốt lõi trong nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về con người, để đề xuất kế thừa để xây dựng con người Việt Nam giai đoạn hiện nay như sau: 3.3.1. Con người có sức khỏe Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến vấn đề sức khỏe con người. Ngay từ đầu năm 1946, trong thời khắc đất nước chúng ta hết sức non trẻ, vận mệnh dân tộc hết sức mong manh, Người đã chỉ rõ: “giữ gìn dân chủ, xây dựng nước nhà, gây đời sống mới, việc gì cũng cần sức khỏe mới thành công”, “mỗi một người dân yếu ớt, tức là cả nước yếu ớt, mỗi một người dân mạnh khỏe tức là cả nước mạnh khỏe”; “Dân cường thì quốc thịnh”, “luyện tập thể dục, bồi bổ sức khỏe là bổn phận của mỗi một người yêu nước”. Trong thời kỳ lãnh đạo dân tộc tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: “sức khỏe của cán bộ và nhân dân được đảm bảo thì tinh thần càng hăng hái. Tinh thần và sức khỏe