Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu dự phòng sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm bằng nước xúc miệng fluor cho học sinh 7-8 tuổi ở tỉnh Phú Thọ

Chia sẻ: Nguyễn Đức Nghĩa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn trình bày tình trạng sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm và một số yếu tố liên quan ở học sinh 7-8 tuổi tại 2 trường tiểu học Đinh Tiên Hoàng và Tân Dân, tỉnh Phú Thọ, năm 2015. Đánh giá hiệu quả dự phòng và điều trị tổn thương sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm của nước xúc miệng fluor 0,05% trên học sinh 7-8 tuổi sau 18 tháng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu dự phòng sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm bằng nước xúc miệng fluor cho học sinh 7-8 tuổi ở tỉnh Phú Thọ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Y DƯỢC LÂM SÀNG 108 -------------------------------------------------------- TRẦN THỊ KIM THÚY NGHIÊN CỨU DỰ PHÒNG SÂU RĂNG VĨNH VIỄN GIAI ĐOẠN SỚM BẰNG NƯỚC XÚC MIỆNG FLUOR CHO HỌC SINH 7-8 TUỔI Ở TỈNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: Răng Hàm Mặt Mã số : 62720601 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC Hà Nội – 2019
Công trình được hoàn thành tại: VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Y DƯỢC LÂM SÀNG 108 Người hướng dẫn khoa học: 1. GS.TS. Trịnh Đình Hải 2. PGS.TS. Lê Thị Thu Hà Phản biện 1 Phản biện 2 Phản biện 3 Luận án được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Viện họp tại: Viện Nghiên cứu Khoa học Y Dược Lâm sàng 108. Vào hồi giờ ngày tháng năm 2019 Có thể tìm hiểu luận án tại: 1. Thư viện Quốc gia Việt Nam 2. Thư viện Viện NCKH Y Dược lâm sàng 108
1 A. GIỚI THIỆU LUẬN ÁN ĐẶT VẤN ĐỀ Trên thế giới, sâu răng hiện vẫn được coi là một trong hai gánh nặng hàng đầu của chăm sóc sức khỏe răng miệng, bên cạnh bệnh nha chu. Theo báo cáo sức khỏe răng miệng của WHO năm 2003, bệnh sâu răng ảnh hưởng tới 60-90% học sinh và phần lớn người trưởng thành ở hầu hết các nước công nghiệp, là bệnh răng miệng có tỷ lệ mắc cao nhất ở một số nước châu Á và Mỹ La tinh. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh đang ở mức độ cao và có chiều hướng tăng lên nhất là các vùng nông thôn và miền núi. Vai trò của Fluor nói chung, nước xúc miệng fluor nói riêng trong dự phòng và điều trị sâu răng ngày càng được hiểu rõ và khẳng định những đóng góp của Fluor trong việc làm hạ thấp tỷ lệ và mức độ trầm trọng của sâu răng trên toàn cầu. Nghiên cứu của Marinho VC và cộng sự (2003), qua phân tích tổng hợp các nghiên cứu can thiệp bằng fluor thấy nước xúc miệng fluor 0,05% làm giảm sâu răng 45% (95%CI: 0,35 – 0,50), tuy nhiên những nghiên cứu này vẫn còn nhiều hạn chế như chưa đưa ra được phương pháp sử dụng hoàn hảo (hiệu quả cao, an toàn, đơn giản), chưa tìm ra liều lượng tối ưu cho các giai đoạn tổn thương sâu răng. Tại Việt Nam đến nay, mặc dù có rất nhiều công trình nghiên cứu về sâu răng ở tất cả các lứa tuổi song đa số những nghiên cứu này mới chỉ dừng lại ở việc chẩn đoán được sâu răng ở các giai đoạn muộn, vì vậy việc phòng và điều trị bệnh cho hiệu quả còn thấp. Chưa có nhiều nghiên cứu về tình trạng sâu răng giai đoạn sớm của trẻ em cũng như việc sử dụng nước xúc miệng fluor 0,05% để can thiệp dự phòng và điều trị sâu răng ngay từ những giai đoạn này. Xuất phát từ các vấn đề trên chúng tôi thực hiện đề tài “Nghiên cứu dự phòng sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm bằng nước xúc miệng fluor cho học sinh 7-8 tuổi ở tỉnh Phú Thọ” với mục tiêu: 1. Xác định tình trạng sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm và một số yếu tố liên quan ở học sinh 7-8 tuổi tại 2 trường tiểu học Đinh Tiên Hoàng và Tân Dân, tỉnh Phú Thọ, năm 2015. 2. Đánh giá hiệu quả dự phòng và điều trị tổn thương sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm của nước xúc miệng fluor 0,05% trên học sinh 7-8 tuổi sau 18 tháng.
2 TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Hiểu biết về bệnh lý sâu răng, nhất là sâu răng giai đoạn sớm, một số yếu tố liên quan và những phương pháp tiên tiến giúp cho việc phát hiện, chẩn đoán sớm để từ đó có những biện pháp điều trị và dự phòng bằng nước xúc miệng fluor nhằm giữ vững sự toàn vẹn của bộ răng vĩnh viễn là rất cần thiết. Số liệu cập nhật về tình trạng sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm và hiệu quả của nước xúc miệng fluor 0,05% trên các tổn thương này cụ thể ra sao, hiệu quả tới đâu, đang còn là vấn đề cần được khảo sát, xác định, nhằm góp phần xây dựng kế hoạch phòng và điều trị bệnh sâu răng hiệu quả cho trẻ em trong lứa tuổi bắt đầu mọc răng vĩnh viễn. Ý NGHĨA THỰC TIỄN VÀ ĐÓNG GÓP MỚI 1) Cập nhật tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm và phát hiện một số yếu tố liên quan với bệnh sâu răng ở học sinh 7-8 tuổi. 2) Hiệu quả của nước xúc miệng fluor 0,05% trong phòng và điều trị giúp hoàn nguyên tổn thương sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm (D1, D2) là rất cao. 3) Thay đổi tiêu chí chẩn đoán theo hệ thống ICDAS sẽ giúp ích cho nhà quản lý đưa ra biện pháp phòng và điều trị sâu răng hiệu quả hơn. 4) Phương pháp súc miệng với dung dịch fluor để phòng và điều trị sâu răng đơn giản, chi phí thấp, an toàn, có thể thực hiện ngay tại trường tiểu học. CẤU TRÚC LUẬN ÁN Ngoài phần đặt vấn đề và kết luận, luận án gồm 4 chương: Chương I: Tổng quan vấn đề nghiên cứu, 35 trang; Chương II: Đối tượng và phương pháp nghiên cứu, 25 trang; Chương III: Kết quả nghiên cứu, 36 trang; Chương IV: Bàn luận, 35 trang. Luận án có 35 bảng, 03 sơ đồ, 08 biểu đồ, 23 hình ảnh, 111 tài liệu tham khảo (27 tiếng Việt, 84 tiếng Anh). B. NỘI DUNG LUẬN ÁN Chương 1. TỔNG QUAN 1.1. Một số đặc điểm bộ răng sữa, răng vĩnh viễn và bệnh lý răng trẻ em 1.1.1. Đặc điểm bộ răng sữa và răng vĩnh viễn: có 4 giai đoạn Giai đoạn từ thụ thai đến 3 tuổi: hàm răng sữa mọc lên hoàn chỉnh trong miệng Giai đoạn từ 3 đến 6 tuổi: hàm răng sữa Giai đoạn từ 6 đến 12 tuổi: hàm răng hỗn hợp Giai đoạn từ 12 đến 18 tuổi: hàm răng vĩnh viễn.
3 1.1.2. Đặc điểm vi thể của men răng Ở trẻ em khoảng cách giữa các trụ men lớn do quá trình ngấm vôi diễn ra chưa đầy đủ, ngược lại ở người lớn tuổi hầu như không tìm được khoảng gian trụ do quá trình khoáng hóa đã diễn ra hoàn toàn. 1.1.3. Một số đặc điểm bệnh lý răng trẻ em Các bệnh lý răng miệng đặc trưng ở trẻ em có liên quan chặt chẽ với chế độ ăn uống, hướng dẫn vệ sinh răng miệng và phương pháp dự phòng răng miệng. 1.2. Một số hiểu biết về bệnh sâu răngvà sâu răng giai đoạn sớm 1.2.1. Một số định nghĩa về bệnh sâu răng: - Sâu răng là một bệnh nhiễm khuẩn tổ chức cứng của răng, được đặc trưng bởi sự hủy khoáng của thành phần vô cơ và sự phá hủy thành phần hữu cơ. - Sâu răng sớm ở trẻ em là tình trạng xuất hiện một hoặc nhiều tổn thương sâu (có thể đã hình thành lỗ sâu hoặc chưa)trên bất kỳ răng sữa nào ở trẻ 71 tháng tuổi hoặc nhỏ hơn. - Sâu răng giai đoạn sớm là hiện tượng giảm độ pH dẫn tới sự khử khoáng làm tăng cường khoảng cách giữa các tinh thể Hydroxyapatite, mất khoáng bắt đầu ở dưới bề mặt men, tổn thương lâm sàng mất 10% lượng chất khoáng. 1.2.2. Bệnh căn sâu răng: sâu răng là bệnh lý tổng hợp sự tác động từ nhiều yếu tố. 1.2.3. Sinh lý bệnh quá trình sâu răng 1.2.4. Tiến triển của tổn thương sâu răng: thời gian cho một tổn thương tiến triển từ sâu răng giai đoạn sớm cho tới lúc hình thành lỗ sâu trên lâm sàng có thể từ một vài tháng cho tới trên 2 năm, tùy thuộc vào sự cân bằng của hai quá trình hủy khoáng và tái khoáng. 1.2.5. Phân loại sâu răng: Phân loại theo “site and size”, phân loại theo ngưỡng chẩn đoán của Pitts và phân loại theo ICDAS là những cách phân loại hay áp dụng cho nghiên cứu khoa học và trong cộng đồng. 1.2.6. Chẩn đoán sâu răng: Có nhiều phương pháp được áp dụng để chẩn đoán sâu răng, mỗi phương pháp có một ngưỡng chẩn đoán và tiêu chuẩn chẩn đoán khác nhau như: thăm khám bằng mắt thường, phim cánh cắn, máy kiểm tra sâu răng điện tử (ECM), Laser huỳnh quang (DIAGNOdent), ánh sáng xuyên sợi (DIFOTI), định lượng ánh sáng huỳnh quang (QLF), dùng chất chỉ thị màu, chẩn đoán sâu răng qua ảnh kỹ thuật số… 1.2.7. Dịch tễ học bệnh sâu răng và sâu răng giai đoạn sớm ở trẻ em 1.2.7.1. Trên thế giới: Đầu thế kỷ 21, bệnh sâu răng vẫn còn là một vấ n đề sức khỏe răng miệngở hầu hế t các nước công nghiệp hóa, ảnh huởng đế n 60-90% ho ̣c sinh và đa số người lớn.
4 1.2.7.2. Tại Việt Nam: Tỷ lệ sâu răng ở trẻ em nước ta vẫn đang ở mức cao và có chiều hướng tăng lên. 1.2.8. Kiểm soát và dự phòng sâu răng 1.2.8.1. Kiểm soát sâu răng: Kiểm soát nguy cơ sâu răng là chủ yếu. 1.2.8.2. Các biện pháp can thiệp:năm 1984, WHO đã đưa ra các biện pháp dự phòng sâu răng bao gồmdự phòng sâu răng bằng fluor, trám bít hố rãnh, chế độ ăn uống, hướng dẫn vệ sinh răng miệng, sử dụng chất kháng khuẩn. 1.3. Vai trò của nước xúc miệng fluor trong dự phòng sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm ở trẻ em 1.3.1. Cơ chế tác dụng của nước xúc miệng fluor - Tăng cường năng lực của men răng, giúp bảo vệ răng chống lại hủy khoáng và tăng tái khoáng. - Bảo vệ chống lại sự hủy khoáng và xói mòn men răng. 1.3.5. Một số nghiên cứu về nước xúc miệng fluor - Nghiên cứu tại nước ngoài: các nghiên cứuđã chứng minh và làm rõ được cơ chế phòng sâu răng của nước xúc miệng fluor, hiệu quả làm giảm tỷ lệ bệnh sâu răng.Các mặt còn hạn chế như chưa chứng minh được thời gian sử dụng nước xúc miệng fluor trong thời gian bao lâu là tốt nhất, chưa đưa ra được phương pháp sử dụng an toàn, đơn giản và hiệu quả cao.Vì vậy cần phải có những nghiên cứu để làm rõ các vấn đề này. -Tình hình nghiên cứu trong nước:nước xúc miệng fluor 0,2% có hiệu quả tốt dự phòng bệnh sâu răng ở trẻ em. 1.4. Vài nét đại cương về dân số và tình hình kinh tế-xã hội tỉnh Phú Thọ 1.4.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội và tình hình sức khỏe:Phú Thọ là tỉnh Trung du miền núi phía Bắc, thiếu thốn trang thiết bị và cơ sở hạ tầng y tế xuống cấp. 1.4.2. Tình hình thực hiện chương trình Nha học đường tại Phú Thọ:hầu hết các trường trong tỉnh vẫn chưa triển khai được chương trình Nha học đường. Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Nghiên cứu mô tả cắt ngang 2.1.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu - Thời gian nghiên cứu: từ tháng 8/2015 đến 12/2015. - Địa điểm nghiên cứu:Trường Tiểu học Đinh Tiên Hoàng và Tân Dân, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ; Viện nghiên cứu Khoa học Y Dược lâm sàng 108.
5 2.1.2. Đối tượng nghiên cứu - Tiêu chuẩn lựa chọn:Là những học sinh từ 7-8 tuổi (khối lớp 2) đang học tại Trường Tiểu học Đinh Tiên Hoàng và Tân Dân, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ trong năm 2015 – 2016. Có sự đồng ý và tự nguyện tham gia nghiên cứu của cả học sinh và phụ huynh học sinh. - Tiêu chuẩn loại trừ:Là những học sinh không nằm trong độ tuổi từ 7- 8; Trẻ đang điều trị chỉnh nha bằng mắc cài cố định; Chưa mọc hoặc thay răng vĩnh viễn trên cung hàm; Đang mắc các bệnh toàn thân hoặc răng miệng cấp tính; Không có sự đồng ý và tự nguyện tham gia nghiên cứu, của cả học sinh và phụ huynh học sinh. 2.1.3. Phương pháp nghiên cứu * Thiết kế nghiên cứu: là một nghiên cứu mô tả cắt ngang. * Mẫu nghiên cứu Cỡ mẫu được tính theo công thức: pq n = Z (21− / 2 ) DE d2 - Trong đó: n: cỡ mẫu; Z(1- α/2): hệ số tin cậy ở mức xác suất 95%; p: tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm của học sinh 7-8 tuổi(p = 78,8%) qua nghiên cứu của Vũ Mạnh Tuấn 2013; q: tỷ lệ ước lượng không sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm của học sinh 7-8 tuổi (q = 21,2%); d: Độ chính xác tuyệt đối (chọn d = 5%); DE: hệ số thiết kế =1,2. - Cỡ mẫu tính được theo công thức là 308 học sinh. Thực tế nghiên cứu tiến hành trên 444 học sinh. * Cách chọn mẫu: - Bước 1: chọn chủ đích hai trường Tiểu học Đinh Tiên Hoàng và Tân Dân thuộc thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ vào nghiên cứu. - Bước 2: phỏng vấn và lựa chọn học sinh vào nghiên cứu dựa trên sự đồng ý tham gia nghiên cứu của học sinh và gia đình. 2.1.4. Tiến hành nghiên cứu 2.1.4.1. Kỹ thuật thu thập số liệu - Tập huấn và định chuẩn cho cán bộ nghiên cứu về cách thức khám, cách sử dụng đèn laser huỳnh quang Diagnodent. - Thu thập số liệu bằng việc sử dụng một bảng câu hỏi để phỏng vấn từng trẻ và phiếu khám để ghi nhận tình trạng răng miệng của trẻ. 2.1.4.2. Quy trình thực hiện khám lâm sàng - Bước 1: hướng dẫn học sinh vệ sinh răng miệng bằng bàn chải, kem đánh răng P/S và nước trước khi vào bàn khám.
6 - Bước 2: khám phát hiện sâu răng bằng phương pháp quan sát thông thường theo tiêu chí của hệ thống ICDAS. - Bước 3: khám phát hiện sâu răng và ghi nhận mức độ mất khoáng bằng thiết bị Diagnodent 2190 2.2. Nghiên cứu can thiệp 2.2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu - Thời gian nghiên cứu: từ tháng 01/2016 đến 12/2018. - Địa điểm nghiên cứu:Trường Tiểu học Đinh Tiên Hoàng và Tân Dân, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ.Viện nghiên cứu Khoa học Y Dược lâm sàng 108. 2.2.2. Đối tượng nghiên cứu - Tiêu chuẩn lựa chọn:Từ kết quả của nghiên cứu mô tả cắt ngang chọn ngẫu nhiên các học sinh: Có răng vĩnh viễn trên cung hàm; Đồng ý và tự nguyện tham gia nghiên cứu (có phiếu chấp thuận và đồng ý của phụ huynh hoặc người giám hộ). - Tiêu chuẩn loại trừ:Học sinh chưa mọc hoặc thay răng vĩnh viễn; Không tự nguyện tham gia nghiên cứu; Trẻ đang hoặc mới ngừng điều trị sâu răng bằng các biện pháp Fluor tại chỗ
7 khối hai của trường còn lại vào nhóm chứng Cụ thể: nhóm can thiệp n = 197, nhóm đối chứng n = 247. Sau can thiệp, cả nhóm can thiệp (n = 195) và nhóm đối chứng (n = 247) đều có cỡ mẫu lớn hơn cỡ mẫu tối thiểu cần có (n=168). Vì vậy cỡ mẫu trong nghiên cứu đảm bảo tính khoa học. 2.2.3. Tiến hành nghiên cứu 2.2.3.1. Quy trình kỹ thuật thực hiện can thiệp Nhóm chứng chải răng theo lịch cố định: thời gian cho mỗi lần chải răng là 4 phút, mỗi ngày chải 1 lần vào buổi sáng, lịch chải răng được duy trì trong 18 tháng.Nhóm can thiệp súc miệng dung dịch fluor theo lịch cố định: thời gian cho mỗi lần súc miệng là 2 phút, mỗi ngày 1 lần vào buổi sáng, lịch súc miệng được duy trì trong 18 tháng. 2.2.3.2. Các chỉ số trong nghiên cứu can thiệp Chỉ số DMFT, DMFS, chỉ số hiệu quả (CSHQ), chỉ số can thiệp (CSCT). 2.3. Một số tiêu chuẩn đánh giá trong nghiên cứu cắt ngang và can thiệp 2.3.1. Các tiêu chuẩn sử dụng trong đánh giá tổn thương sâu răng Sử dụng tiêu chuẩn của hệ thống đánh giá và phát hiện sâu răng quốc tế ICDAStrên lâm sàng, kết hợp sử dụng laser huỳnh quang Diagnodent pen 2190 để hỗ trợ chẩn đoán, phân loại và ghi nhận lại mức độ khoáng hóa của men, ngà răng. 2.3.2. Nhận định kết quả D0: không sâu răng; D1, D2, D3: có sâu răng; D1, D2: có sâu răng giai đoạn sớm; D3: có sâu răng giai đoạn muộn. 2.4. Xử lý và phân tích số liệu: Số liệu được nhập bằng phần mềm EPI DATA 3.1, phân tích trên phần mềm SPSS 20.0 theo phương pháp thống kê y học. 2.5. Hạn chế sai số trong nghiên cứu:các biện pháp được áp dụng để hạn chế sai số từ khi chọn mẫu, sai số đo lường, sai số nhớ lại cho tới xử lý số liệu. 2.6. Đạo đức trong nghiên cứu:tất cả học sinh tham gia nghiên cứu đều được giải thích và có sự đồng ý của bố mẹ và nhà trường. Quy trình khám, vấn đề vô khuẩn được đảm bảo không gây ra bất kỳ một ảnh hưởng xấu nào. Trong quá trình nghiên cứu không tiến hành bất kỳ một thử nghiệm nào khác. Nếu tổn thương sâu răng tiến triển nặng lên, tất cả những răng này đều được điều trị miễn phí. Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 3.1. Tình trạng sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm và một số yếu tố liên quan ở học sinh 7-8 tuổi 3.1.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu: Trong tổng số 444 học sinh được nghiên cứu, tỷ lệ học sinh nữ chiếm 50,2% cao hơn so với tỷ lệ học
8 sinh nam chiếm 49,8%, trong đó ở trường Tiểu học Đinh Tiên Hoàng tỷ lệ học sinh nam (51,8%) cao hơn học sinh nữ (48,2%). Ngược lại ở trường Tiểu học Tân Dân tỷ lệ học sinh nam (47,2%) thấp hơn tỷ lệ học sinh nữ (52,8). Tuy nhiên sự khác biệt về tỷ lệ học sinh nam và nữ không có ý nghĩa thống kê với p>0,05. 3.1.2. Tình trạng sâu răng vĩnh viễn 3.1.2.1. Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn 80 70 67.5 Đinh Tiên Hoàng 65 57.9 Tân Dân 60 56.1 Chung 49 50.2 50 40 30 20 7.7 9.1 8.3 10 0 Sâu răng sớm Sâu răng muộn Sâu răng (D1, D2) D3 2 test: p10,05; p30,05 sớm D1 Sâu giai đoạn 54 21,9 73 37,1 127 28,6 0,05 muộn D3 2 p ( test)
9 (43,0% - có vết đổi mầu trên răng sau thổi khô 5 giây và có chỉ số laser >13). Sự khác biệt về tỷ lệ sâu răng theo mức độ tổn thươngcó ý nghĩa thống kê với p13). Sự khác biệt về tỷ lệ sâu răng theo ngưỡng chẩn đoán từ mức độ D1 và D2 có ý nghĩa thống kê với p0,05 0,05 0,05
10 Bảng 3.9. Chỉ số DMFS theo trường Chỉ số (mean ± SD) Trường D1S D2S D3S DS MS FS DMFS Đinh Tiên 1,2±1,8 0,6±1,3 0,2±0,6 1,9±2,4 0,0 0,02±0,3 1,9±2,5 Hoàng Tân Dân 1,5±2,6 1,0±1,6 0,2±0,7 2,7±2,9 0,0 0,02±0,3 2,7±2,9 Tổng 1,4±2,2 0,8±1,5 0,2±0,6 2,3±2,7 0,0 0,02±0,3 2,3±2,7 p >0,05 0,05 0,05
11 răng sớm. Trong đó yếu tố răng có trũng rãnh sâu có liên quan mạnh nhất (làm tăng nguy cơ mắc sâu răng lên 4,53 lần và sâu răng sớm lên 4,45 lần). Còn khi trẻ đánh răng với kem có F ít nhất 2 lần/ngày sẽ làm giảm nguy cơ mắc sâu răng xuống 0,37 lần và sâu răng sớm xuống 0,34 lần. 3.2. Hiệu quả của nước xúc miệng fluor (NaF 0,05%) trên tổn thương sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm 3.2.1. Sự thay đổi tỷ lệ sâu răng Bảng 3.17. Thay đổi tỷ lệ sâu răng sớm D1, D2 ở 2 nhóm theo thời gian Tỷ lệ sâu răng sớm D1, D2 Trước Sau 6 Sau 12 Sau 18 p CT tháng tháng tháng (prtest test) n (%) n (%) n (%) n (%) p12 > 0,05 Nam 65 37 32 64 (68,8) p13 0,05 128 140 83 76 Tổng p13
12 tổn thương D1, D2) tăng từ 65,0% trước can thiệp lên 71,1% sau 6 tháng sau đó giảm xuống còn 42,6% sau 12 tháng, 39,0% sau 18 tháng và giảm ở cả nam và nữ ở các thời điểm 12, 18 tháng. Sự khác biệt tỷ lệ sâu răng sớm giữa trước và sau can thiệp 12, 18 tháng ở cả nam và nữ có ý nghĩa thống kê với p 0,05 can Nữ 8 14 28 30 p13
13 tháng và 18 tháng và tăng ở cả nam và nữ ở các thời điểm 6, 12 tháng. Sự khác biệt tỷ lệ sâu răng muộn giữa trước và sau can thiệpở cả nam và nữ có ý nghĩa thống kê.Sự khác biệt tỷ lệ sâu răng muộn giữa nhóm can thiệp và nhóm chứng sau can thiệp có ý nghĩa thống kê với p 0,05 Nam 67 68 49 46 p13 < 0,01 (n=93) (72,0) (73,1) (52,7) (49,5) Nhóm p14 0,05 thiệp (n=104) (63,5) (74,0) (56,7) (57,7) (n=197) p12 > 0,05 133 145 108 106 Tổng p13 < 0,01 (67,5) (73,6) (54,8) (53,8) p14 < 0,01 p12 < 0,05 Nam 61 77 93 97 p13
14 Bảng 3.22. Hiệu quả thay đổi tỷ lệ sâu răng các mức độ ở 2 nhóm sau can thiệp 18 tháng Nhóm Nhóm can thiệp Nhóm chứng Sau 18 Sau 18 CS Trước CT CS Trước CT CS tháng tháng CT HQ HQ SR n % n % n % n % D1 87 44,2 56 28,7 35,1 104 42,1 83 33,6 20,2 14,9 D2 73 37,1 38 19,5 47,4 54 21,9 133 53,9 146,1* 193,6 D3 18 9,1 49 25,1 175,8* 19 7,7 108 43,7 467,5* 291,7 D1,2 128 65,0 76 39,0 40,0 121 49,0 175 70,9 44,7* 84,7 D1,2,3 133 67,5 106 53,8 20,3 124 50,2 199 80,6 60,6* 80,9 p(Prtest)
15 Ở nhóm chứng, chỉ số DMFT tăng từ 1,8 lên 2,6 sau 6 tháng, 3,1 sau 12 tháng và 3,4 sau 18 tháng. Ở nhóm can thiệp, chỉ số DMFT tăng nhẹ từ 2,3 trước can thiệp lên 2,5 sau 6 tháng, sau đó chỉ số giảm còn 1,8 sau 12 tháng và 1,9 sau 18 tháng. Sự khác biệt chỉ số DMFT giữa nhóm can thiệp và nhóm chứng ở thời điểm 12 và 18 tháng có ý nghĩa thống kê với p
16 Ở nhóm chứng, chỉ số DMFS tăng từ 1,9 lên 2,8 sau 6 tháng, 3,6 sau 12 tháng và 4,0 sau 18 tháng. Ở nhóm can thiệp, chỉ số DMFS không thay đổi sau 6 tháng can thiệp, giảm từ 2,7 xuống còn 1,9 sau 12 tháng và 2,1 sau 18 tháng. Sự khác biệt chỉ số DMFS giữa nhóm can thiệp và nhóm chứng ở thời điểm 12 và 18 tháng có ý nghĩa thống kê. Bảng 3.32. Hiệu quả thay đổi chỉ số DMFSở 2 nhóm sau 18 tháng can thiệp Nhóm Nhóm can thiệp Nhóm chứng Trước Sau 18 Trước Sau 18 CSCT CT tháng CSHQ CT tháng CSHQ Chỉ số Mean ± SD Mean ± SD D1S 1,5 ± 2,6 0,8 ± 1,7 46,7 1,2 ± 1,8 1,1 ± 2,4 8,3 38,3 D2S 1,0 ± 1,6 0,4 ± 1,1 60,0 0,6 ± 1,3 1,6 ± 2,4 166,7* 226,7 D3S 0,2 ± 0,7 0,7 ± 1,4 250,0* 0,2 ± 0,6 1,4 ± 2,4 600,0* 350,0 DS 2,7 ± 2,9 1,9 ± 2,6 29,6 1,9 ± 2,4 4,0 ± 4,3 110,5* 140,2 DMFS 2,7 ± 2,9 2,1 ± 2,7 22,2 1,9 ± 2,5 4,0 ± 4,2 110,5* 132,7 p(Prtest)
17 giữa.Nghiên cứu của chúng tôi phù hợp với kết quả nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước. Các kết quả này đều cho thấy tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn của học sinh là rất cao, mặc dù các nghiên cứu diễn ra ở các thời điểm khác nhau, các địa phương khác nhau và cũng trên các lứa tuổi khác nhau của học sinh. Nghiên cứu của Trần Văn Trường và cs trong điều tra sức khỏe răng miệng toàn quốc năm 2001 cho thấy tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn ở học sinh 6-8 tuổi là 25,4%, tỷ lệ này tăng lên cao hơn ở học sinh 9-11 tuổi (54,6%). Trần Thị Mỹ Hạnh năm 2006 nghiên cứu tại Hà Nội trên học sinh 7 và 11 tuổi, cho thấy tỷ lệ sâu răng của học sinh 7 tuổi là 17,0% và học sinh 8 tuổi là 49,3%, kết quả nghiên cứu này thấp hơn kết quả trong nghiên cứu của chúng tôi. Lý giải cho sự khác biệt này chúng tôi nhận thấy cũng giống tác giả Trần Văn Trường năm 2001,tiêu chí khám sâu răng trong nghiên cứu của Trần Thị Mỹ Hạnh sử dụng tiêu chí theo hướng dẫn của WHO năm 1997, coi tổn thương là sâu răng khi đã tạo lỗ sâu trên lâm sàng, trong khi chúng tôi sử dụng hệ thống tiêu chí chuẩn đoán và ghi nhận sâu răng theo ICDAS và có cả laser huỳnh quang hỗ trợ khi thăm khám, vì vậy tránh được tối đa bỏ sót tổn thương sâu răng, nhất là sâu răng giai đoạn sớm mà trong nghiên cứu của Trần Văn Trường và Trần Thị Mỹ Hạnh đã không được ghi nhận. Nghiên cứu của Vũ Mạnh Tuấn năm 2013 trên 320 học sinh 7-8 tuổi tại trường Tiểu học Đông Ngạc A, Hà Nội. Tác giả sử dụng tiêu chuẩn chẩn đoán sâu răng theo ICDAS có hỗ trợ bằng Diagnodent như trong nghiên cứu của chúng tôi. Kết quả cho thấy tỷ lệ mắc bệnh sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm của học sinh 7-8 tuổi rất cao: 78,8%; chỉ số DMFT là 2,21 ± 1,52. Kết quả này cao hơn so với kết quả nghiên cứu của chúng tôi, tuy nhiên thời điểm tác giả tiến hành nghiên cứu đã diễn ra cách thời điểm nghiên cứu của chúng tôi 6 năm. Theo thời gian và sự phát triển của xã hội, điều kiện kinh tế nước ta đã tốt hơn trước vì vậy trẻ có điều kiện chăm sóc răng miệng tốt hơn nên tỷ lệ sâu răng đã giảm hơn so với trước đây. Một số nghiên cứu tại nước ngoài cũng cho thấy tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn cũng ở mức cao.Faraz A. Farooqi và cs (2015), nghiên cứu cắt ngang trên 711 trẻ từ 6-12 tuổ i ở Dammam, Arập Xê út, kết quả cho thấy tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn là gần 73%. Do LG và cs (2015) nghiên cứu ở 2214 trẻ 5-8 tuổ i và 3186 trẻ 9-14 tuổ i ở vùng của Queensland cho thấy, tỷ lệ sâu răng sữa và răng vĩnh viễn là 47,1% và 38,8%. Trẻ ở vùng không có fluor hóa nước có tỷ lệ sâu răng cao hơn so với vùng có fluor
18 hóa nước. Thiếu fluor làm tỷ lệ sâu răng tăng 21% ở răng sữa và 31% ở răng vĩnh viễn của trẻ. * Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn theo mức độ tổn thương Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn khi tổn thương đã tạo lỗ sâu trên lâm sàng (từ mức D3) chiếm 8,3%, tỷ lệ này tăng lên 31,3% khi coi tổn thương sâu răng tính từ mức D2 (có đổi mầu khi răng ướt và chỉ số laser>20), tỷ lệ sâu răng tăng cao lên 57,9% khi tổn thương sâu răng bao gồm cả giai đoạn sớm D1 (có vết đổi mầu trên răng sau thổi khô 5 giây và có chỉ số laser>13) (Bảng 3.6). Kết quả này cho thấy nếu khi khám lâm sàng mà không có phương tiện hỗ trợ như laser huỳnh quang thì khả năng bỏ sót các tổn thương sâu răng là rất cao, nhất là với mức tổn thương D1 và D2 chỉ khác nhau trên lâm sàng qua quan sát bằng mắt trên bề mặt răng khô hoặc răng ướt (khi áp dụng tiêu chí khám và chẩn đoán sâu răng theo ICDAS), mức bỏ sót tăng lên rất cao tới gần 50% khi áp dụng tiêu chí ghi nhận sâu răng theo hướng dẫn của WHO (năm 1997) chỉ coi tổn thương là sâu răng khi đã tạo lỗ sâu và mắc thám trâm. Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn theo các mức độ trong nghiên cứu của chúng tôi thấp hơn so với nghiên cứu của Trần Thị Bích Vân và cộng sự, khi khảo sát và theo dõi sâu răng vĩnh viễn trên học sinh 12 tuổi tại Thành phố Hồ Chí Minh, sử dụng hệ thống đánh giá và phát hiện sâu răng quốc tế (ICDAS) thấy: ở mức độ S3 (sâu từ ngà đã tạo hố) tỷ lệsâu răng là 67,1%, ở mức độ S1 (sâu răng mức ICDAS 1 và 2) tỷ lệ sâu răng là 99,3%. Nghiên cứu của Nguyễn Thị Mai năm 2012 trên 555 học sinh 7-11 tuổi tại Hoàng Mai, Hà Nội. Kết quả tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn là 54,8% theo phương pháp thăm khám bằng mắt thường sử dụng tiêu chuẩn ICDAS II. Tỷ lệ sâu răng hàm lớn thứ nhất theo tiêu chuẩn WHO 1997 là 30,6%, theo ICDAS II là 33,6% và khi có phương tiện laser huỳnh quang hỗ trợ, tỷ lệ sâu răng được ghi nhận lên tới 80,0%. * Chỉ số DMFT và DMFS Chỉ số DMFT trong nghiên cứu là 2,1±2,2 trong đó thành phần DT (Số răng sâu trung bình: 2,0±2,2) chiếm chủ yếu trong chỉ số DMFT, cao nhất là thành phần D1T (sâu răng mức D1: 1,2±1,8) (Bảng 3.7). So sánh với kết quả điều tra răng miệng toàn quốc năm 2001, chỉ số DMFT của học sinh 6-8 tuổi là 0,48, thì chỉ số DMFT trong nghiên cứu của chúng tôi cao hơn. Điều này có thể là do cách ghi nhận tình trạng sâu răng khác nhau trong hai nghiên cứu. Chỉ số DMFT trong nghiên cứu của chúng tôi cũng cao hơn kết quả nghiên cứu của Vũ Mạnh Tuấn và cộng sự năm 2011 tại Quảng Bình (1,91), điều đó là do nghiên cứu của