Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục: Bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh thông qua việc sử dụng bài tập có nội dung thực tế trong dạy học phần “Nhiệt học” Vật lí 10 trung học phổ thông

Chia sẻ: Buemr KKK | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đề xuất được các biện pháp bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vật lí vào thực tiễn cho học sinh thông qua việc sử dụng các bài tập có nội dung thực tế trong dạy học phần “Nhiệt học” Vật lí 10.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục: Bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh thông qua việc sử dụng bài tập có nội dung thực tế trong dạy học phần “Nhiệt học” Vật lí 10 trung học phổ thông

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HỒ THANH HIỀN BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN CHO HỌC SINH THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG THỰC TẾ TRONG DẠY HỌC PHẦN “NHIỆT HỌC” VẬT LÍ 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Demo Version - Select.Pdf SDK LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Thừa Thiên Huế, năm 2019
ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HỒ THANH HIỀN BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN CHO HỌC SINH THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG THỰC TẾ TRONG DẠY HỌC PHẦN “NHIỆT HỌC” VẬT LÍ 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Demo Version - Select.Pdf SDK Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật lí Mã số: 8140111 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. LÊ CÔNG TRIÊM Thừa Thiên Huế, năm 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong một công trình khoa học nào. Thừa Thiên Huế, ngày 10 tháng 7 năm 2019 Tác giả luận văn Hồ Thanh Hiền Demo Version - Select.Pdf SDK
LỜI CẢM ƠN Những dòng đầu tiên của cuốn luận văn này, tôi muốn dành để bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS.Lê Công Triêm đã luôn luôn tạo điều kiện và tận tình chỉ dẫn tôi từ khi hình thành ý tưởng đến khi có trong tay cuốn luận văn hoàn chỉnh. Tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy, cô giáo, Ban chủ nhiệm khoa Vật lí, phòng Đào tạo Sau đại học - Trường Đại học Sư phạm Huế đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo tổ Vật lí-KTCN, trường THPT Đăk Mil, huyện Đăk Mil, tỉnh Đăk Nông đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng tôi xin cảm ơn toàn thể gia đình và bạn bè đã động viên, giúp đỡ tôi trong thời gian làm luận văn. Demo Version - Select.Pdf SDK Xin trân trọng cảm ơn! Thừa Thiên Huế, ngày 10 tháng 7 năm 2019 Tác giả luận văn Hồ Thanh Hiền
MỤC LỤC MỞ ĐẦU.............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ............................................................................. 4 3. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................... 5 4. Giả thuyết khoa học........................................................................................ 5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu...................................................................................... 5 6. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 6 6.1 Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................... 6 6.2 Phạm vi nghiên cứu......................................................................................... 6 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 6 7.1 Phương pháp nghiên cứu lí thuyết .................................................................. 6 7.2 Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn .......................................................... 7 7.3 Các phương pháp toán học ............................................................................. 7 8. Những đóng góp mới của đề tài ..................................................................... 7 9. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 7 Demo NỘI DUNG Version - Select.Pdf SDK .......................................................................................................... 8 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG THỰC TẾ ..................................................................................................................... 8 1.1 Cơ sở lí luận về năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ..................... 8 1.1.1 Khái niệm năng lực ..................................................................................... 8 1.1.2 Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ............................................... 10 1.2 Cơ sở về bài tập có nội dung thực tế trong dạy học vật lí ....................... 12 1.2.1 Khái niệm bài tập có nội dung thực tế....................................................... 12 1.2.2 Phân loại bài tập có nội dung thực tế trong dạy học vật lí theo các mức độ nhận thức ..................................................................................................................... 12 1.2.3 Phương pháp giải bài tập vật lí có nội dung thực tế .................................. 13 1.2.4 Vai trò của bài tập có nội dung thực tế với bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh trong dạy học vật lí........................................... 14
1.3 Biện pháp bồi dưỡng năng lực dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh thông qua việc sử dụng bài tập có nội dung thực tế. ..................................... 17 1.4 Sử dụng bài tập có nội dung thực tế trong dạy học để bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh ................................................ 22 1.4.1 Quy trình sử dụng hệ thống bài tập có nội dung thực tế trong dạy học ......... 22 1.4.2 Sử dụng bài tập có nội dung thực tế trong các hoạt động dạy học khác nhau nhằm bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ............................. 23 1.5 Đánh giá sự bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh trong dạy học .............................................................................................. 25 1.5.1 Sự cần thiết xây dựng công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh .................................................................................................. 25 1.5.2 Hướng dẫn đánh giá năng lực theo tiêu chí (Rubric) ................................ 25 1.5.3 Xây dựng tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của HS ................................................................................................................................ 28 1.5.4 Xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho HS trong dạy học .................................................................................................. 31 Demo Version - Select.Pdf SDK 1.5.5 Thiết kế bảng kiểm quan sát ...................................................................... 34 1.5.6 Thiết kế bài kiểm tra .................................................................................. 34 Kết luận chương 1 ............................................................................................ 34 CHƯƠNG II: SỬ DỤNG BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG THỰC TẾ PHẦN “NHIỆT HỌC” VẬT LÍ 10 ĐỂ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN CHO HỌC SINH ........................................................ 36 2.1 Đặc điểm mục tiêu, nội dung phần “Nhiệt học” Vật lí 10 ...................... 36 2.2 Hệ thống bài tập có nội dung thực tế phần “Nhiệt học” Vật lí 10 để bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh .......................... 38 2.3 Thiết kế tiến trình dạy học một số bài phần “Nhiệt học” Vật lí 10 ....... 42 CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................................................... 58 3.1 Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm .......................................... 58 3.1.1 Mục đích thực nghiệm sư phạm ................................................................ 58 3.1.2 Nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm ......................................................... 58 3.2 Đối tượng và nội dung của thực nghiệm sư phạm................................... 58
3.2.1 Đối tượng của thực nghiệm sư phạm ........................................................ 58 3.2.2 Nội dung thực nghiệm sư phạm ................................................................ 59 3.3 Phương pháp thực nghiệm sư phạm ......................................................... 59 3.3.1 Tiến trình thực nghiệm sư phạm ............................................................... 59 3.3.2 Cách đánh giá thực nghiệm sư phạm ........................................................ 60 3.4 Kết quả thực nghiệm sư phạm ................................................................. 60 3.4.1 Phân tích hoạt động dạy và học qua bài học cụ thể trong quá trình thực nghiệm sư phạm .......................................................................................................... 60 3.4.2 Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm .................................................... 61 3.5 Kết luận quá trình thực nghiệm sư phạm ................................................ 68 Kết luận chương 3 ............................................................................................ 68 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 71 I. Tiếng việt........................................................................................................ 71 II. Website ......................................................................................................... 73 Demo Version - Select.Pdf SDK
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN TT VIẾT TẮT CỤM TỪ 1 BTCNDTT Bài tập có nội dung thực tế 2 BTVL Bài tập vật lí 3 DH Dạy học 4 ĐC Đối chứng 5 GV Giáo viên 6 HS Học sinh 7 NLVDKTVTT Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn 8 THPT Trung học phổ thông 9 TN Thực nghiệm 10 TNSP Thực nghiệm sư phạm Demo Version - Select.Pdf SDK
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ Bảng 1.1.Bảng mô tả các năng lực thành tố và biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ................................................................................................ 11 Bảng 1.2. Tiêu chuẩn đánh giá một Rubric tốt ................................................... 27 Bảng 1.3. Các tiêu chí và các mức độ đánh giá việc bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ....................................................................................... 29 Bảng 2.1. Kết quả thí nghiệm ............................................................................. 51 Bảng 3.2 Bảng thống kê điểm số (Xi) của bài kiểm tra ...................................... 62 Bảng 3.3.Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài k ểm tra ................ 63 Hình 3.1 Biểu đồ phân bố điểm (Xi) của hai nhóm TN và ĐC .......................... 63 Hình 3.2. Đồ thị phân phối tần suất tích lũy bài kiểm tra .................................. 64 Bảng 3.4 Bảng tổng hợp kết quả học tập qua bài kiểm tra ................................. 64 Hình 3.3. Biểu đồ phân loại kết quả học tập bài kiểm tra .................................. 64 Demo Version - Select.Pdf SDK
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Đất nước ta đã và đang trên đà phát triển công nghiệp hóa hiện đại hóa, vấn đề chất lượng nguồn lực con người là vấn đề rất cần được quan tâm. Có thể nói trong những năm gần đây nhiều nhà khoa học trên bình diện lí luận và thực tiễn đều thừa nhận rằng trong quá trình dạy học ở trường phổ thông chưa phân hóa và chưa đánh giá toàn diện được năng lực của học sinh. Vì vậy, thay đổi chương trình sách giáo khoa và đổi mới phương pháp giảng dạy là một trong những yêu cầu cấp thiết đối với ngành giáo dục nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, là sự sống còn của mỗi cơ sở đào tạo. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực [1]. Đổi mới giáo dục là một trong những vấn đề đang được xã hội quan tâm một cách sâu sắc.Demo Version Văn Kiện - Select.Pdf Đại hội SDKlần thứ XII tiếp tục khẳng định Đảng toàn quốc “giáo dục là quốc sách hàng đầu, phát triển giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; học đi đôi với hành, lí luận gắn với thực tiễn”. Hiện tại sản phẩm của giáo dục nước ta chưa đáp ứng được đòi hỏi ngày càng cao của xã hội, chưa tiếp cận được với trình độ giáo dục của nhiều nước phát triển trong khu vực và trên thế giới. Vì thế nâng cao chất lượng giáo dục là vấn đề cấp bách và cần thiết nhất hiện nay. Luật giáo dục, Điều 28 qui định:“Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc điểm của lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui hứng thú học tập cho học sinh”. Vì thế đổi mới phương pháp dạy học hiện nay là dạy học nhằm phát huy tính tích cực, tự lực, chủ động chiếm lĩnh kiến thức của học sinh (HS), phát triển được năng lực sáng tạo, 1
hình thành kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, bồi dưỡng tình cảm và thái độ học tập của HS. Thực trạng giáo dục hiện nay vẫn còn nhiều bất cập, hạn chế. Một trong những hạn chế đó là chưa phát huy được tính tích cực, chủ động của HS trong việc tiếp thu kiến thức. Ngoài ra, ở bậc học phổ thông trang bị nhiều về kiến thức nên chương trình giáo dục mang nặng tính lí thuyết sách vở, không phù hợp với tâm sinh lí, khả năng tiếp thu của người học. Chương trình quá rộng cùng với chế độ thi cử nên HS hầu như không còn thời gian để tự tư duy và tìm hiểu kiến thức đã học để vận dụng trong cuộc sống. HS do áp lực quá lớn của khối lượng kiến thức nên chỉ còn một cách duy nhất là học thuộc lòng để đi thi. Tình trạng này tạo thành thói quen không tốt cho người học không chỉ diễn ra ở bậc phổ thông cũng như trong các các trường đại học và đào tạo nghề. Việc đổi mới phương pháp dạy học còn gặp nhiều khó khăn, chưa tạo hứng thú học tập cho HS. Đây là hạn chế chung cho nhiều môn học, trong đó có môn Vật lí. Môn Vật lí là một môn khoa học thực nghiệm, phần lớn các kiến thức vật lí trong chương trình trung học phổ thông (THPT) gắn liền với các hiện tượng tự nhiên và thực tế đờiDemo Version sống. Tuy nhiên, -thực Select.Pdf SDK trạng dạy học (DH) vật lí ở một số trường THPT hiện nay cho thấy: tình trạng “dạy chay, học chay” vẫn diễn ra phổ biến, giáo viên (GV) thường thiếu liên hệ kiến thức vào thực tế, ít quan tâm đến việc sử dụng thí nghiệm cũng như rèn luyện kĩ năng thực hành cho HS; HS chỉ tập trung ghi chép đầy đủ, học thuộc lòng, giải bài tập theo thói quen một cách máy móc. Kết quả là đa số HS tiếp thu kiến thức một cách thụ động, không phát triển được tư duy sáng tạo, không có khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học chưa được đáp ứng một cách đầy đủ, việc đổi mới phương pháp dạy học chưa thực sự mang lại hiệu quả, phương pháp kiểm tra đánh giá còn nặng ghi nhớ tái hiện, xem nhẹ vận dụng thực tiễn, chưa quan tâm đến đánh giá kỹ năng. Việc giải bài tập đóng vai trò rất quan trọng trong dạy học vật lí. Để việc vận dụng kiến thức vào giải bài tập nói chung và những vấn đề thực tiễn nói riêng một cách có hiệu quả không những yêu cầu HS nắm vững các hiện tượng, nguyên lí, định 2
luật vật lí mà còn đòi hỏi các em phải hiểu được mối liên hệ và quan hệ giữa chúng. Nhất là những bài tập có nội dung thực tế (BTCNDTT) đề cập đến những quá trình, hiện tượng xảy ra trong cuộc sống hàng ngày gần gũi với các em. Khi giải loại bài tập này, HS sẽ có điều kiện phân tích, nhận xét, đánh giá các hiện tượng xảy ra từ đó giúp các em phát triển tư duy, óc sáng tạo, hình thành thói quen nghiên cứu. Làm được điều này có nghĩa là các em thực sự am hiểu các kiến thức vật lí, biết cách vận dụng kiến thức vào thực tế. Thực tế cho thấy, HS rất thích thú học vật lí khi giáo viên nêu lên những hiện tượng tự nhiên mà kiến thức vật lí có thể giải thích được. Tuy nhiên, hiện nay phần lớn HS phổ thông chỉ chú ý tập trung vào những bài tập phục vụ cho thi cử mà ít quan tâm đến những bài tập gắn với đời sống. Vì vậy, nếu sử dụng bài tập có nội dung thực tế một cách hợp lí thì vừa có thể kích thích hứng thú học tập cho HS, vừa giúp HS có kĩ năng giải quyết những vấn đề trong thực tiễn và tiếp thu được kiến thức một cách sâu sắc hơn, đồng thời giúp cho lí thuyết gắn với thực tiễn mà trong nguyên lí giáo dục đã chỉ rõ: “Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lí luận gắn liền với thực tiễn”. Từ đó làm cho HS thấy được ý nghĩa và thích thú hơn khi học môn Vật lí [4]. Là GV Demo Version đang giảng - Select.Pdf dạy môn SDK Vật lí ở trường THPT, ai cũng luôn trăn trở làm thế nào để nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học môn Vật lí? Vì vậy việc tìm giải pháp để phát huy những phẩm chất và năng lực về tính tự lực, tích cực hoạt động, sự tư duy và sáng tạo phải được rèn luyện. Cần bồi dưỡng các năng lực đó ngay khi còn HS phổ thông. Ở lứa tuổi THPT, HS bắt đầu hình thành những phẩm chất mới về trí tuệ, nhân cách phù hợp cho việc bồi dưỡng các năng lực tự học, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, hợp tác, làm việc nhóm,… cho các em. HS dần hoàn thiện về nhân cách và lối sống. Đây là giai đoạn quan trọng để mỗi HS có cái nhìn đúng đắn, lựa chọn nghề nghiệp riêng cho mình sau này. Do đó, việc DH các môn học nói chung, môn vật lí nói riêng ở bậc THPT cần đề cao việc bồi dưỡng năng lực vận dung kiến thức vào thực tiễn (NLVDKTVTT) cho HS. Qua nhiều năm giảng dạy tôi nhận thấy phần “Nhiệt học” Vật lí 10 THPT đề cập đến những kiến thức tương đối trừu tượng, tuy nhiên có nhiều vấn đề, kiến thức vật lí gắn liền với thực tế, gần gũi và hấp dẫn đối với HS nhưng GV chưa khai thác mối 3
quan hệ này trong quá trình dạy học nhằm kích thích hứng thú học tập của học sinh. Mặc dù vậy, qua tìm hiểu thực trạng dạy học ở trường phổ thông hiện nay, tôi nhận thấy các GV ít chú trọng và sử dụng bài tập có nội dung thực tế mà thiên về bài tập có tính hàn lâm, hoặc các bài tập áp dụng công thức, tính toán; Việc vận dụng kiến thức vật lí vào thực tiễn đối với đa số HS còn rất nhiều hạn chế nếu không muốn nói là thực sự yếu kém. Chính vì vậy, việc dạy và học vật lí chưa đáp ứng được mục tiêu đề ra, sản phẩm con người chưa đáp ứng được nhu cầu xã hội. Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn đề tài “Bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho HS thông qua việc sử dụng bài tập có nội dung thực tế trong dạy học phần “ Nhiệt học” Vật lí 10. 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Hiện nay, ở trong nước cũng như trên thế giới có nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu về việc xây dựng và sử dụng BTCNDTT trong dạy học vật lí, trong đó phải kể đến các tác giả như: M.E. Tultrinxki, Nguyễn Đức Thâm, Phạm Xuân Quế, Phạm Hữu Tòng, Nguyễn Ngọc Hưng, Nguyễn Thanh Hải, … Tuy nhiên, xuất phát từ những mục đích nghiên cứu khác nhau mà các tác giả chưa đi sâu vào việc xây Demo dựng và sử dụng Versionvào BTCNDTT - Select.Pdf SDK dạy học những nội dung cụ thể trong chương trình vật lí phổ thông. Liên quan đến vấn đề nghiên cứu có các công trình đã được công bố như: “Những bài tập định tính về vật lí cấp ba” của M.E. Tultrinxki do Nguyễn Phúc Thuần, Phạm Hồng Tuất biên dịch vào những năm 70 của thế kỉ XX; “Bài tập định tính và câu hỏi thực tế” của Nguyễn Dũng, Nguyễn Đức Minh, Ngô Quốc Quýnh; “Bài tập định tính và câu hỏi thực tế” của Nguyễn Thanh Hải viết cho các lớp 6, 7, 8, 9, 10, 11 và 12; “Bài tập vật lí có nội dung thực tế” của Nguyễn Linh Quỳ, Bùi Ngọc Quỳnh, Văn An Chiêu. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên cũng đã đưa ra được khá nhiều dạng BTCNDTT nhưng chưa đề cập đến cách sử dụng loại bài tập này trong tổ chức hoạt động dạy học cũng như các biện pháp cụ thể giúp GV có thể sử dụng một cách có hiệu quả BTCNDTT trong việc tổ chức hoạt động nhận thức của HS [16]. Trong những năm gần đây, có một số luận văn thạc sĩ đã nghiên cứu xây dựng và đề xuất một số biện pháp sử dụng bài tập định tính và câu hỏi thực tế trong DH 4
vật lí như: Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thanh Hải “Nghiên cứu sử dụng bài tập định tính và câu hỏi thực tế trong dạy học vật lí ở trường phổ thông” ; Luận văn thạc sĩ của Phạm Thị Hoài Thu “Xây dựng và sử dụng bài tập định tính trong dạy học vật lí 8 THCS”; Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Vân Sa “Khai thác, xây dựng và sử dụng bài tập định tính theo hướng trực quan trong dạy học phần Quang học Vật lí nâng cao, THPT” [16]; Gần đây nhất là luận văn thạc sĩ của Đỗ Tấn Khương “Khai thác và sử dụng bài tập thực tế với sự hỗ trợ của phương tiện nghe nhìn trong dạy học phần Quang hình học Vật lí 11 THPT”; Luận văn thạc sĩ của Trần Thị Như Quỳnh “Phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho HS thông qua việc sử dụng bài tập có nội dung thực tế trong dạy học chương “Tĩnh học vật rắn” Vật lí 10 nâng cao”[22]; Luận văn thạc sĩ của Đặng Văn Minh “Sử dụng bài tập có nội dung thực tế trong dạy học phần Nhiệt học Vật lí 10 THPT theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS” [4]. Trong đó, luận văn của Trần Thị Như Quỳnh và Đặng Văn Minh chưa đi sâu nghiên cứu sử dụng BTCNDTT và bồi dưỡng NLVDKTVTT cho HS. Như vậy, việc sử dụng bài tập để tích cực hóa hoạt động nhận thức cho HS đã được các nhàDemo Version giáo dục - Select.Pdf nghiên cứu dưới nhiều SDK hình thức khác nhau, tuy nhiên chưa có công trình nào đi sâu tìm hiểu và nghiên cứu việc bồi dưỡng NLVDKTVTT cho HS trong dạy học vật lí thông qua việc sử dụng các bài tập vật lí có nội dung thực tế. Đó là lí do tôi quyết định lựa chọn và giải quyết vấn đề này trong luận văn. 3. Mục tiêu nghiên cứu Đề xuất được các biện pháp bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vật lí vào thực tiễn cho HS thông qua việc sử dụng các BTCNDTT trong dạy học phần “Nhiệt học” Vật lí 10. 4. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất được các biện pháp bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vật lí vào thực tiễn cho HS thông qua việc sử dụng các BTCNDTT và vận dụng được các biện pháp đó vào dạy học phần “Nhiệt học” Vật lí 10 thì có thể bồi dưỡng NL VDKT vào thực tiễn cho HS, góp phần nâng cao kết quả học tập môn Vật lí. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, đề tài phải thực hiện các nhiệm vụ 5
nghiên cứu sau: Nghiên cứu cơ sở lí luận về NLVDKTVTT và các biện pháp bồi dưỡng năng lực đó trong dạy học vật lí ở trường phổ thông. Nghiên cứu cơ sở lí luận về BTCNDTT và vai trò của nó trong bồi dưỡng NL VDKTVTT cho HS. Xây dựng các tiêu chí đánh giá NLVDKTVTT cho HS THPT. Đề xuất các biện pháp bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vật lí vào thực tiễn cho HS thông qua việc sử dụng các BTCNDTT. Nghiên cứu đặc điểm của phần “Nhiệt học” Vật lí 10. Khai thác và lựa chọn được kho tư liệu về BTCNDTT phần “Nhiệt học” Vật lí 10. Thiết kế tiến trình dạy học có sử dụng các biện pháp đã đề xuất trong phần “Nhiệt học” Vật lí 10. Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở trường THPT để đánh giá kết quả và rút ra kết luận. 6. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 6.1 Đối tượng nghiên cứu Demo Hoạt động dạy Version - Select.Pdf và học phần “Nhiệt học” SDK Vật lí 10 ở trường THPT theo hướng bồi dưỡng NLVDKTVTT cho HS. 6.2 Phạm vi nghiên cứu Các BTCNDTT phần “Nhiệt học” Vật lí 10. 7. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng kết hợp nhiều phương pháp như: nghiên cứu lí thuyết, điều tra khảo sát qua các phiếu xin ý kiến từ người dạy, người học, thực nghiệm sư phạm, xử lí và phân tích số liệu. 7.1 Phương pháp nghiên cứu lí thuyết Nghiên cứu các văn bản chỉ đạo của Bộ GD&ĐT về chủ trương đổi mới PPDH, kiểm tra đánh giá trong trường THPT hiện nay. Nghiên cứu các tài liệu lí luận dạy học bộ môn vật lí, tâm lí dạy học, giáo dục học, tham khảo các đề tài đã nghiên cứu về bồi dưỡng NLVDKTVTT. Nghiên cứu mục tiêu, nội dung chương trình Vật lí và nhiệm vụ của dạy học 6
Vật lí ở trường THPT trong giai đoạn hiện nay. Nghiên cứu các ứng dụng của kiến thức Vật lí trong kỹ thuật và đời sống liên quan đến phần “ Nhiệt học” Vật lí 10. 7.2 Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Xây dựng bộ câu hỏi điều tra để tìm hiểu thực trạng việc dạy, học bộ môn Vật lí trong thực tế hiện nay. Dự giờ, trò chuyện, trao đổi ý kiến với GV, HS. Phỏng vấn một số GV có kinh nghiệm giảng dạy lâu năm. Tổ chức hoạt động dạy học ở các lớp thực nghiệm và các lớp đối chứng để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của việc bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh thông qua việc sử dụng BTCNDTT trong quá trình tiến hành thực nghiệm sư phạm. 7.3 Các phương pháp toán học Phương pháp thống kê toán học để xử lí số liệu, đưa ra những kết quả phân tích định tính, định lượng từ đó rút ra kết luận cho đề tài. 8. Những đóng góp mới của đề tài Demo Xây dựng đượcVersion - Select.Pdf các biện pháp SDK cụ thể về việc sử dụng BTCNDTT để bồi dưỡng NLVDKTVTT cho HS trong dạy học phần “Nhiệt học” Vật lí 10. Xây dựng được các tiêu chí đánh giá NLVDKTVTT cho HS THPT. Xây dựng được tiến trình các bài dạy cụ thể phần “Nhiệt học” Vật lí 10 nhằm bồi dưỡng NLVDKTVTT cho HS thông qua việc sử dụng BTCNDTT. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được chia làm ba chương Chương 1. Cơ sở lí luận của việc bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh trong dạy học vật lí thông qua việc sử dụng bài tập có nội dung thực tế Chương 2. Sử dụng bài tập có nội dung thực tế phần “Nhiệt học” Vật lí 10 để bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh Chương 3. Thực nghiệm sư phạm 7