Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Khoa học: Nghiên cứu thành phần hóa học cây cỏ mực (eclipta prostrata (L.)L.) ở thành phố Đà Nẵng

1<br /> <br /> 2<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG<br /> <br /> Công trình ñược hoàn thành tại<br /> ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG<br /> <br /> PHAN HIỀN LƯƠNG<br /> <br /> NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN HÓA HỌC<br /> CÂY CỎ MỰC (ECLIPTA PROSTRATA (L.)L.)<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Đào Hùng Cường<br /> <br /> Phản biện 1: PGS.TS. Lê Tự Hải<br /> <br /> Ở THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG<br /> Phản biện 2: PGS.TS. Lê Thị Liên Thanh<br /> Chuyên ngành: Hóa Hữu cơ<br /> Mã số: 60 44 27<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC<br /> <br /> Luận văn ñược bảo vệ tại Hội ñồng bảo vệ chấm Luận<br /> văn tốt nghiệp Thạc sĩ Khoa học họp tại Đại học Đà Nẵng vào<br /> ngày 30 tháng 6 năm 2012.<br /> <br /> Đà Nẵng - Năm 2012<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận văn tại:<br /> - Trung tâm thông tin - Học liệu - Đại học Đà Nẵng<br /> - Thư viện trường Đại học Sư Phạm, Đại học Đà Nẵng.<br /> <br /> 3<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn ñề tài<br /> Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt ñới quanh năm nên<br /> <br /> 4<br /> <br /> Để tiêu chuẩn hóa nguyên liệu cỏ mực và góp phần thêm cho<br /> những nghiên cứu về cây cỏ mực ở Đà nẵng và Việt Nam cũng như<br /> trên thế giới, chúng tôi chọn ñề tài "Nghiên cứu thành phần hóa<br /> <br /> thích hợp cho việc trồng trọt và phát triển của nhiều loại cây cỏ thuốc<br /> <br /> học cây cỏ mực (Eclipta prostrata(L.)L.) ở thành phố Đà nẵng".<br /> <br /> quý. Cha ông ta hay dùng những cây cỏ ñể chữa những bệnh thông<br /> <br /> 2. Mục ñích nghiên cứu<br /> <br /> thường mà chúng ta hay mắc phải như: nóng, sốt, ho, cảm cúm, ñau<br /> <br /> - Xác ñịnh một số chỉ tiêu vật lý, hóa học cây cỏ mực.<br /> <br /> bụng, ñau răng, chảy máu,…Và ñược lưu truyền từ ñời này sang ñời<br /> <br /> - Khảo sát ñiều kiện chiết tách, cô lập, tinh chế và ñịnh danh<br /> <br /> khác trở thành những bài thuốc cổ truyền của dân tộc.<br /> Ngày nay với sự phát triển của khoa học, y học hiện ñại, con<br /> người ñã ñi sâu vào nghiên cứu các loài cây cỏ chữa bệnh cổ truyền<br /> ñể tìm ra các chất có ích phục vụ cho nhiều lĩnh vực khoa học mà ñặc<br /> biệt là y học.<br /> Một số loài cây ñược sử dụng nhiều trong dân gian trong ñó có<br /> cây cỏ mực. Cỏ mực, một cây thuốc nam rất thông thường mọc<br /> <br /> cấu trúc một số hợp chất tinh khiết cây cỏ mực thu hái ở Đà Nẵng.<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> - Cây cỏ mực ñược thu hái ở Đà nẵng.<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu<br /> Để thực hiện ñề tài này chúng tôi sử dụng các phương pháp sau:<br /> 4.1. Nghiên cứu lý thuyết<br /> Thu tập, tổng hợp các tài liệu, tư liệu, sách báo trong nước và<br /> <br /> hoang hầu như khắp nơi, hiện là một dược liệu ñang ñược nghiên cứu<br /> <br /> nước ngoài có liên quan ñến ñề tài.<br /> <br /> về khả năng bảo vệ gan và trừ ñược nọc ñộc của một số loài rắn nguy<br /> <br /> 4.2. Phương pháp thực hành<br /> <br /> hiểm. Cỏ mực ñược dùng trị xuất huyết nội tạng như: ho ra máu, xuất<br /> <br /> + Lấy mẫu, xử lý, sơ chế mẫu.<br /> <br /> huyết ruột, chảy máu răng, nướu, lợi, trị sưng gan, sưng bàng quang,<br /> <br /> + Xác ñịnh một số chỉ tiêu hóa lý.<br /> <br /> sưng ñường tiểu, trị mụn nhọt ñầu ñinh, bó ngoài giúp liền xương.<br /> Đã có nhiều công trình nghiên cứu về cây cỏ mực ở các nước<br /> <br /> - Xác ñịnh ñộ ẩm, hàm lượng tro bằng phương pháp trọng lượng.<br /> - Xác ñịnh kim loại nặng bằng phương pháp quang phổ hấp thụ<br /> <br /> như: Ấn Độ, Trung Quốc, Pakistan, Thái Lan, Banglades,… Còn ở<br /> <br /> nguyên tử AAS.<br /> <br /> Việt Nam hiện có rất ít công trình nghiên cứu. Tại Đà nẵng hiện<br /> <br /> - Tìm ñiều kiện chiết tách, phân lập, tinh chế các chất trong cây cỏ<br /> <br /> chưa có công trình nghiên cứu về cỏ mực.<br /> <br /> mực bằng phương pháp chiết với các dung môi và sắc ký cột.<br /> <br /> Hiện nay công ty cổ phần Dược Danapha ñang sử dụng cỏ<br /> <br /> -<br /> <br /> -Xác ñịnh cấu trúc hóa học của chất tinh chế ñược bằng phương pháp<br /> <br /> mực là một trong những nguyên liệu sản xuất thuốc VG5 (thuốc có<br /> <br /> cộng hưởng từ hạt nhân(NMR), quang phổ hồng ngoại(IR), sắc kí<br /> <br /> tác dụng hỗ trợ ñiều trị viêm gan, giải ñộc gan). Rất cần có chất<br /> <br /> khối phổ LC-MS.<br /> <br /> chuẩn hoặc chất ñánh dấu nhằm kiểm soát chất lượng nguyên liệu và<br /> <br /> 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài<br /> <br /> tiến tới kiểm soát chất lượng trong sản phẩm VG5.<br /> <br /> 5.1. Ý nghĩa khoa học<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> Cung cấp những thông tin khoa học về qui trình chiết tách,<br /> <br /> Chương 1<br /> <br /> phân lập, thành phần các chất trong cây cỏ mực.<br /> Cung cấp các số liệu thực nghiệm cho các nghiên cứu sâu<br /> <br /> TỔNG QUAN<br /> 1.1 ĐẠI CƯƠNG VỀ CỎ MỰC<br /> <br /> hơn về cây cỏ mực trong các ñề tài tiếp theo.<br /> <br /> 1.1.1 Đặc ñiểm cây cỏ mực<br /> <br /> 5.1. Ý nghĩa tực tiễn<br /> <br /> 1.1.2 Phân bố và sinh thái<br /> <br /> Tìm ñược qui trình chiết tách, phân lập, tinh chế các chất có<br /> <br /> 1.1.3. Tác dụng dược lý của cỏ mực<br /> <br /> trong cây cỏ mực từ ñó ñịnh danh, xác ñịnh cấu trúc hóa học chất<br /> <br /> 1.2. MỘT SỐ CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ CÂY CỎ MỰC<br /> <br /> chiết ñược làm chất chuẩn hoặc chất ñánh dấu từ ñó làm nền tảng cho<br /> <br /> 1.2.1. Các công trình nghiên cứu tại Việt Nam<br /> <br /> việc xây dựng tiêu chuẩn ñánh giá ñịnh tính, ñịnh lượng về chất<br /> <br /> 1.2.2. Các công trình nghiên cứu trên thế giới<br /> <br /> lượng cho cây cỏ mực ñang ñược sử dụng trong ngành dược và ñông<br /> <br /> 1.2.2.1. Thành phần hóa học của Cỏ mực<br /> <br /> y.<br /> <br /> Cỏ mực có các chất flavonoid, glycoside triterpene saponin, alkaloid.<br /> Sử dụng chất ñã ñược xác ñịnh cấu trúc ñể tiêu chuẩn hóa<br /> <br /> chất lượng ñịnh tính, ñịnh lượng ñối với các nguyên liệu cỏ mực<br /> <br /> 1.2.2.2. Các nghiên cứu về hoạt tính sinh học<br /> Hildebert Wagner và cộng sự ñã khảo sát hoạt tính bảo vệ<br /> <br /> ñược dùng trong sản xuất của công ty cổ phần Dược Danapha.<br /> <br /> gan trên mô hình gây ñộc bởi CCl4 của Wedelolactone và<br /> <br /> 7. Cấu trúc luận văn<br /> <br /> Demethylwedelolactone cho thấy cả hai chất ñều có hoạt tính tốt.<br /> <br /> Ngoài phần mở ñầu, danh mục các bảng, hình, ñồ thị, sơ ñồ,<br /> <br /> IC50 của Wedelolactone là 2.5 µM. Ngoài ra, các chất trên còn có tác<br /> <br /> kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục. Trong luận ñược<br /> <br /> dụng kích thích tái sinh tế bào gan. Echinocystic acid và<br /> <br /> chia làm các chương như sau :<br /> <br /> Eclalbasaponin II ngăn chặn sự sinh trưởng của các tế bào hình sao<br /> <br /> Chương 1 : Tổng quan (23 trang)<br /> Chương 2 : Nguyên liệu và phương pháp nghiên cứu (10 trang)<br /> Chương 3 : Kết quả và thảo luận (40 trang)<br /> <br /> của bệnh xơ gan .<br /> Các dẫn xuất tự nhiên và tổng hợp của Wedelolactone có khả<br /> năng chống lại ñộc tố từ nọc rắn lục. Nghiên cứu in vivo mới ñây của<br /> Paulo A. Melo và cộng sự cho thấy, hiệu quả kháng ñộc tố và chống<br /> phù của 8-metoxy-coumestrol rất cao với ID50 lần lượt là 0.17 mg/kg<br /> và 0.14 mg/kg. Tác dụng của Wedelolactone cũng tương ñương với<br /> hợp chất này .<br /> 1.2.2.3. Các hợp chất tiêu biểu ñã ñược phân lập từ cỏ mực<br /> Wedelolactone, Demethylwedelolactone, Luteolin, Oleanolic acid,<br /> Kaempferol, Eclalbasaponin I-IIV, Apigenin ….<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8<br /> <br /> Chương 2<br /> <br /> dung môi, ñiều chế cao thô và phân lập, tinh chế các chất từ cao<br /> <br /> NGUYÊN LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 2.1. NGUYÊN LIỆU<br /> <br /> thô, xác ñịnh thành phần và cấu tạo chất tinh chế.<br /> 2.3. THIẾT BỊ VÀ HÓA CHẤT<br /> <br /> 2.1.1. Thu hái nguyên liệu<br /> <br /> Chương 3<br /> <br /> Cây Cỏ mực ñược thu hái tại xã Hòa phong, huyện Hòa<br /> vang, thành phố Đà nẵng. Cây Cỏ mực ñược khoảng ba tháng tuổi.<br /> 2.1.2. Xử lý mẫu nguyên liệu<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> 3.1. SƠ ĐỒ NGHIÊN CỨU<br /> Sơ ñồ khảo sát chỉ tiêu hóa lý và ñiều kiện chiết xuất<br /> <br /> Cây Cỏ mực ñược sử dụng toàn bộ phần trên mặt ñất, bao<br /> <br /> Mẫu cỏ mực<br /> <br /> gồm thân, lá, hoa và quả. Mẫu nguyên liệu ñược xử lý loại cỏ dại và<br /> rửa sạch phơi khô. Xay nghiền nhỏ.<br /> <br /> Làm<br /> <br /> 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 2.2.1. Xác ñịnh ñộ ẩm : Phương pháp mất khối lượng do làm khô<br /> <br /> Sấy<br /> <br /> 2.2.2. Xác ñịnh hàm lượng tro của nguyên liệu : Phương pháp tro<br /> <br /> Xay<br /> <br /> hóa hoàn toàn trong lò nung nhiệt ñộ 600oC ± 25oC cho ñến trọng<br /> <br /> Ether dầu<br /> hỏa<br /> n-hexan<br /> <br /> Xử lý nguyên<br /> <br /> Chlorofooc<br /> <br /> lượng không ñổi.<br /> 2.2.3. Phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC)<br /> <br /> Kim loại nặng<br /> <br /> Phương pháp HPLC ñược sử dụng ñể ñịnh tính, ñịnh lượng, kiểm<br /> tra thành phần các chất có mặt trong các phân ñoạn chiết trong dung<br /> <br /> Độ ẩm mẫu<br /> <br /> Xác ñịnh<br /> các chỉ<br /> tiêu<br /> <br /> Khảo sát<br /> thành phần<br /> chiết trong<br /> các dung môi<br /> <br /> Ethyl<br /> acetat<br /> Ethanol<br /> <br /> môi khác nhau và các phân ñoạn ñiều chế sắc ký cột mẫu cỏ mực..<br /> 2.2.4. Phương pháp phổ hấp thu nguyên tử (AAS)<br /> <br /> Hàm lượng tro<br /> <br /> Methanol<br /> <br /> Dùng phương pháp phổ hấp thu nguyên tử ñể xác ñịnh hàm lượng<br /> Nước cất<br /> <br /> các kim loại Pb, Cu, Cd, As, Hg trong mẫu cỏ mực.<br /> 2.2.5. Phương pháp xác ñịnh cấu trúc hóa học bằng quang phổ<br /> hồng ngoại (IR): sử dụng ñể xác ñịnh nhóm chức trong các chất.<br /> 2.2.6. Phương pháp cộng hưởng từ hạt nhân (NMR)<br /> Phương pháp NMR ño phổ 1H NMR và 13C NMR , phổ Cosy,DEP,<br /> <br /> Khảo sát tỷ lệ<br /> dung môi /<br /> nguyên liệu<br /> <br /> Khảo sát thời<br /> gian chiết<br /> <br /> HMBC, HMQC ñể xác ñịnh công thức cấu tạo của các chất..<br /> 2.2.7. Khảo sát thành phần các chất chiết ñược trong một số loại<br /> <br /> Sơ ñồ 3.1: Sơ ñồ khảo sát ñiều kiện chiết xuất<br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> 3.2. XỬ LÝ NGUYÊN LIỆU<br /> <br /> sẽ lâu bị hư hỏng, giữ ñược chất lượng trong quá trình làm thử<br /> <br /> 3.2.1. Thu hái nguyên liệu<br /> <br /> nghiệm.Đạt tiêu chuẩn dược ñiển Việt nam qui ñịnh không quá 12%.<br /> <br /> Cây cỏ mực ñược thu hái tại xã Hòa phong, huyện Hòa vang,<br /> <br /> 3.3.2. Xác ñịnh hàm lượng tro<br /> <br /> thành phố Đà nẵng. cây cỏ mực ñược khoảng ba tháng tuổi, khối<br /> <br /> Kết quả xác ñịnh hàm lượng tro trong mẫu cỏ mực nghiên cứu cỏ<br /> <br /> lượng mẫu 6,5 kg.<br /> <br /> mực thể hiện trong bảng (3.2)<br /> Bảng 3.2: Kết quả xác ñịnh tỉ lệ tro trong mẫu cỏ mực<br /> <br /> 3.2.2. Xử lý mẫu nguyên liệu<br /> Cây cỏ mực ñược sử dụng toàn bộ phần trên mặt ñất, bao<br /> gồm thân, lá, hoa và quả. Mẫu nguyên liệu ñược xử lý loại cỏ dại và<br /> <br /> Stt<br /> <br /> Khối lượng mẫu (g)<br /> <br /> Khối lượng tro (g)<br /> <br /> Tỉ lệ tro<br /> <br /> rửa sạch sấy khô trong tủ sấy nhiệt ñộ sấy 50oC. Nguyên liệu sau khi<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2,006<br /> <br /> 0,249<br /> <br /> 12,413<br /> <br /> sấy ñược bảo quản trong bao nilon có chứa chất hút ẩm silicagel.<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2,003<br /> <br /> 0,245<br /> <br /> 12,232<br /> <br /> Nguyên liệu ñược nghiền nhỏ trong máy xay ñược dùng làm mẫu<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2,002<br /> <br /> 0,244<br /> <br /> 12,187<br /> <br /> nghiên cứu.<br /> 3.3. XÁC ĐỊNH CÁC CHỈ TIÊU<br /> <br /> Trung bình<br /> Kết quả : Hàm lượng tro trong mẫu trung bình 12,187%,<br /> <br /> 3.3.1. Xác ñịnh ñộ ẩm nguyên liệu<br /> <br /> Đạt tiêu chuẩn Dược ñiển Việt nam qui ñịnh; tro toàn phần không<br /> <br /> Kết quả xác ñịnh ñộ ẩm của mẫu nguyên cứu ñược thể hiện trong<br /> <br /> vượt quá 20%.<br /> <br /> bảng 3.1<br /> <br /> 3.3.3 Xác ñịnh hàm lượng kim loại nặng<br /> Bảng 3.1: Kết quả xác ñịnh ñộ ẩm trong cỏ mực<br /> <br /> 3.3.3.3. Kết quả xác ñịnh hàm lượng kim loại trong mẫu cỏ mực<br /> <br /> Stt<br /> <br /> KL mẫu trước<br /> <br /> Khối lượng mẫu<br /> <br /> Khối lượng nước<br /> <br /> Độ ẩm<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2,0083<br /> <br /> 1,9028<br /> <br /> 0,1055<br /> <br /> 5,25<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2,0045<br /> <br /> 1,9014<br /> <br /> 0,1031<br /> <br /> 5,14<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2,0049<br /> <br /> 1,9267<br /> <br /> 0,0801<br /> <br /> 4,00<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2,0058<br /> <br /> 1,9248<br /> <br /> 0,0810<br /> <br /> 4,04<br /> <br /> 5<br /> <br /> 2,0035<br /> <br /> 1,9242<br /> <br /> 0,0793<br /> <br /> 3,96<br /> <br /> Độ ẩm bình quân<br /> <br /> 12,187<br /> <br /> 4,48<br /> <br /> Nhận xét: Độ ẩm trong mẫu nguyên liệu cỏ mực khô, sau khi sấy<br /> 105oC ñộ ẩm trung bình mẫu là 4,48 %. Với ñộ ẩm thấp nguyên liệu<br /> <br /> Kết quả xác ñịnh hàm lượng kim loại nặng mẫu cỏ mực ñược thể<br /> hiện trong bảng 3.5.<br /> Bảng 3.5: Kết quả PT hàm lượng kim loại nặng và QCKT quốc gia<br /> Stt<br /> <br /> Khối lượng<br /> mẫu (gam)<br /> <br /> 0,8916<br /> 0,8430<br /> 0,9899<br /> Trung bình<br /> QCKT quốc gia<br /> <br /> Cd<br /> 1,2057<br /> 1,5925<br /> 1,4143<br /> 1,4042<br /> 1,0000<br /> <br /> Đánh giá<br /> <br /> Không ñạt<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> <br /> Hàm lượng (mg/kg)<br /> As<br /> Hg<br /> Pb<br /> 0,0447<br /> 0,0252<br /> 1,4917<br /> 0,0563<br /> 0,0326<br /> 0,7384<br /> 0,0556<br /> 0,0354<br /> 3,4549<br /> 0,0532<br /> 0,0323<br /> 1,8950<br /> 1,0000<br /> 0,0500<br /> 2,0000<br /> Đạt<br /> <br /> Đạt<br /> <br /> Đạt<br /> <br /> Cu<br /> 8,3558<br /> 8,7960<br /> 8,7105<br /> 8,6208<br /> 30,0000<br /> Đạt<br /> <br />