Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương trên địa bàn thành phố Đà Nẵng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài "Hoàn thiện công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương trên địa bàn thành phố Đà Nẵng" trình bày hệ thống hoá những vấn đề lý luận; nghiên cứu, đánh giá thực trạng đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hơn công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương tại thành phố Đà Nẵng. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương trên địa bàn thành phố Đà Nẵng

1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Ngân sách nhà nước ngày càng có tác động sâu rộng đến mọi mặt kinh tế - xã hội và trở thành yếu tố chủ đạo trong nền tài chính quốc gia thì mục tiêu hướng đến là quản lý ngân sách nhà nước như thế nào để phát huy được vai trò to lớn của nó đó là huy động các nguồn tài chính để tạo lập các quỹ tài chính - tiền tệ của mình, phân phối các nguồn tài chính nhà nước nhằm đảm bảo cho các nhu cầu chi tiêu của nhà nước, đồng thời góp phần điều tiết vĩ mô nền kinh tế thông qua công cụ dự toán ngân sách hàng năm. Để thực thi ngân sách được hiệu quả, vai trò của khâu lập dự toán không thể phủ nhận, nó tạo khuôn khổ cho việc chấp hành NSNN; quyết định việc thực thi ngân sách... Trong những năm qua, công tác lập dự toán ngân sách nhà nước nói chung, ngân sách địa phương tại thành phố Đà Nẵng nói riêng đã có nhiều cải tiến, đổi mới về nội dung và phương pháp để dự toán ngân sách được lập đảm bảo phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế xã hội; phản ánh các chính sách, chương trình hành động của các cấp chính quyền; góp phần tăng hiệu quả hoạt động của khu vực tài chính công, tránh bị động trong quá trình thực hiện… Dự toán ngân sách là căn cứ để các đơn vị, địa phương tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ tài chính, ngân sách trong quá trình chấp hành ngân sách, là công cụ để kiểm soát hoạt động tài chính trong năm ngân sách. Dự toán ngân sách của các cấp chính quyền địa phương, của đơn vị dự toán các cấp phải lập theo đúng yêu cầu, nội dung, biểu mẫu và thời hạn quy định của Bộ Tài chính, đồng thời phải được thuyết minh rõ cơ sở, căn cứ tính toán và phải bảo đảm cân đối giữa thu và chi. Trên thực tế quy mô các nguồn thu, nhiệm vụ chi ngày càng được mở rộng và đa dạng; mặt khác công tác lập dự toán ngân sách địa phương hiện nay vẫn còn những bất cập, hạn chế cần được khắc phục, hoàn thiện hơn và đòi hỏi tính dự kiến, dự báo ngày càng được nâng cao. Xuất phát từ ý nghĩa, vai trò và thực tế nêu trên, và để trả lời câu hỏi: nếu là người làm công tác lập dự toán ngân sách địa phương anh (chị) phải làm gì để dự toán ngân sách địa phương thực sự là công
2 cụ thực thi ngân sách được hiệu quả, đáp ứng công tác quản lý tài chính, ngân sách ngày càng cao, bản thân Tôi chọn đề tài “Hoàn thiện công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương trên địa bàn thành phố Đà Nẵng” để nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu Thông qua nghiên cứu lý luận và tình hình thực tiễn luận văn, tác giả mong muốn tìm kiếm một phương thức hợp lý cho việc lập kế hoạch phân bổ các nguồn lực ngân sách nhằm hoàn thiện công tác lập ngân sách địa phương. Qua đó nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực, cụ thể là: Hệ thống hoá những vấn đề lý luận; Nghiên cứu, đánh giá thực trạng đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hơn công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương tại thành phố Đà Nẵng. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: nghiên cứu những vấn đề về lý luận và thực tiễn đối với công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương trên cơ sở các bản dự toán ngân sách hàng năm do Bộ Tài chính giao cho thành phố Đà Nẵng, dự toán do UBND thành phố giao cho các địa phương, đơn vị thuộc thành phố Đà Nẵng. - Phạm vi nghiên cứu: nghiên cứu công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương tại Sở Tài chính thành phố Đà Nẵng và phòng Tài chính - Kế hoạch các quận, huyện thuộc thời kỳ ổn định ngân sách lần thứ 2 giai đoạn từ năm 2007 đến năm 2010 theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước năm 2002; trong đó sẽ quan tâm đặc biệt đến công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. 4. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng phương pháp tổng hợp - phân tích - so sánh, đối chiếu giữa thực tiễn với cơ sở lý luận về công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách. 5. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung nghiên cứu của luận văn được trình bày gồm 3 chương: Chương 1: Tổng quan về lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương
3 Chương 2: Thực trạng của công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương tại thành phố Đà Nẵng Chương 3: Các biện pháp hoàn thiện công tác công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương tại thành phố Đà Nẵng. Chương 1 TỔNG QUAN VỀ LẬP, PHÂN BỔ VÀ GIAO DỰ TOÁN NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG 1.1. Tổng quan về ngân sách nhà nước và ngân sách địa phương: 1.1.1 Ngân sách nhà nước 1.1.1.1 Khái niệm, đặc điểm NSNN Cho đến nay vẫn có nhiều ý kiến khác nhau về khái niệm ngân sách nhà nước. Nhưng về hình thức, ngân sách nhà nước là các khoản thu, chi của nhà nước. Còn xét về nội dung, ngân sách nhà nước phản ánh các quan hệ lợi ích kinh tế nảy sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính giữa nhà nước, một chủ thể đặc biệt, với các chủ thể còn lại trong nền kinh tế. Theo Điều 1 Luật Ngân sách nhà nước năm 2002 thì ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Từ khái niệm trên, có thể rút ra những đặc điểm cơ bản của ngân sách nhà nước như: - Ngân sách nhà nước là một bộ luật tài chính đặc biệt (yếu tố pháp lý), bởi lẽ trong ngân sách nhà nước, các thể chế của nó được thiết lập dựa vào hệ thống các pháp luật có liên quan (hiến pháp, luật thuế,…). - Ngân sách nhà nước là một bản dự toán thu, chi (yếu tố vật chất). - Ngân sách nhà nước là một công cụ quản lý… 1.1.1.2. Bản chất NSNN Ngân sách nhà nước với tư cách là một phạm trù kinh tế đã ra đời và tồn tại từ lâu. Là một công cụ Tài chính quan trọng của Nhà nước, ngân sách nhà nước xuất hiện dựa trên cơ sở hai tiền đề khách quan là tiền đề Nhà nước và tiền đề kinh tế hàng hoá- tiền tệ. Về bản chất của NSNN, thì đằng sau những con số thu, chi đó là
4 các quan hệ lợi ích kinh tế giữa nhà nước với các chủ thể khác như doanh nghiệp, hộ gia đình, cá nhân gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ ngân sách. 1.1.1.3. Nguyên tắc NSNN a. Nguyên tắc niên hạn Nguyên tắc này có thể được tóm tắt với 2 nội dung chính: (1) Mỗi năm Quốc hội phải thông qua ngân sách nhà nước một lần; (2) Chính phủ thi hành ngân sách nhà nước trong thời gian một năm. b. Nguyên tắc đơn nhất Nguyên tắc này yêu cầu toàn bộ dự toán thu, dự toán chi cần được trình bày trong một văn kiện duy nhất. Chính phủ không được đệ trình ngân sách nhà nước trước Quốc hội bằng nhiều văn kiện khác nhau. Nguyên tắc đơn nhất cho Quốc hội biết được quy mô của ngân sách nhà nước, tổng thể nguồn thu và các khoản chi tiêu của chính phủ. c. Nguyên tắc toàn diện Ngân sách nhà nước phải là một ngân sách toàn diện và bao quát. Các khoản thu và chi trong ngân sách nhà nước phải được hợp thành một tài liệu duy nhất, phản ảnh đầy đủ mọi chương trình tài chính của Chính phủ. Tất cả khoản thu và khoản chi của quốc gia phải ghi vào trong dự toán ngân sách nhà nước, không có sự bù trừ giữa thu và chi. 1.1.1.4. Vai trò của NSNN Vai trò của NSNN được thể hiện qua các khía cạnh sau: a. Ngân sách nhà nước đảm bảo nhu cầu chi tiêu của nhà nước Mục tiêu của ngân sách nhà nước không phải để Nhà nước đạt được lợi nhuận mà ngoài việc phải đảm bảo các nhu cầu chi tiêu của nhà nước để duy trì sự tồn tại của bộ máy Nhà nước còn phải xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế, xã hội để tạo ra môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động. b. Góp phần kích thích tăng trưởng kinh tế Ngân sách nhà nước được sử dụng như là công cụ tác động vào cơ cấu kinh tế nhằm đảm bảo cân đối hợp lý của cơ cấu kinh tế. Trước xu thế phát triển mất cân đối của các ngành, lĩnh vực trong nền kinh tế, thông qua quỹ ngân sách, Chính phủ có thể áp dụng các chính sách ưu
5 đãi, đầu tư vào các lĩnh vực mà tư nhân không muốn đầu tư vì hiệu quả đầu tư thấp; hoặc qua các chính sách thuế bằng việc đánh thuế vào những hàng hoá, dịch vụ của tư nhân thao túng trên thị trường; c. Điều tiết thị truờng, ổn định giá cả và kiểm soát lạm phát Để điều tiết cung - cầu, ổn định giá cả, nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng của nguời sản xuất và nguời tiêu dùng, nhà nuớc sử dụng ngân sách nhà nước can thiệp vào thị trường dưới các hình thức trực tiếp như: chi ngân sách mua hàng hoá, dịch vụ để điều chỉnh tổng cầu; trợ giá, tài trợ vốn nhằm kích cầu, kích cung... d. Giải quyết các vấn đề xã hội Với chức năng phân phối (cụ thể là phân phối tổng sản phẩm xã hội), ngân sách nhà nước được xem là một công cụ quan trọng để điều tiết làm giảm bớt khoảng cách chênh lệch về thu nhập, hạn chế sự phân hóa giữa các tầng lớp dân cư và góp phần vào thực hiện công bằng xã hội. 1.1.2 Hệ thống ngân sách nhà nước Hệ thống NSNN là tổng thể các cấp ngân sách có quan hệ hữu cơ với nhau trong quá trình tổ chức huy động, quản lý các nguồn thu và thực hiện nhiệm vụ chi của mỗi cấp ngân sách. 1.1.2.1. Tổ chức hệ thống NSNN Đối với Việt Nam, các cấp ngân sách cũng độc lập tương đối nhưng lại có sự lồng ghép giữa các cấp ngân sách. Ngân sách cấp dưới là bộ phận của ngân sách cấp trên. Theo hiến pháp 1992 của nước ta và luật NSNN năm 2002, hệ thống ngân sách nhà nước được tổ chức bao gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương. 1.1.2.2. Các nguyên tắc tổ chức hệ thống NSNN a. Nguyên tắc thống nhất, tập trung dân chủ Tập trung ở đây là trên cơ sở phát huy dân chủ thực sự trong tổ chức hoạt động ngân sách của các cấp chính quyền địa phương, các ngành, các đơn vị nhưng vẫn đảm bảo tính thống nhất trong chính sách tài chính, ngân sách quốc gia. b. Nguyên tắc công khai, minh bạch Công khai có nghĩa là để cho mọi người biết, không giữ kín.
6 Minh bạch là làm cho mọi việc trở nên rõ ràng, dể hiểu, sáng sủa, không thể nhầm lẫn được c. Nguyên tắc đảm bảo cân đối Cân đối NSNN ngoài sự cân bằng về thu, chi còn là sự hài hòa, hợp lý trong cơ cấu thu, chi giữa các khoản thu, chi; các lĩnh vực; các ngành; các cấp chính quyền. 1.1.3. Ngân sách địa phương Qua nghiên cứu về ngân sách nhà nước, ta có thể rút ra khái niệm, đặc điểm, vai trò của ngân sách địa phương như sau: 1.1.3.1 Khái niệm ngân sách địa phương Ngân sách địa phương là toàn bộ các khoản thu, chi của địa phương theo phân cấp đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được tổ chức thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phương đó. 1.1.3.2 Đặc điểm của ngân sách địa phương - Ngân sách địa phương là một bộ phận cấu thành của ngân sách nhà nước, do đó ngân sách địa phương đều có những đặc điểm của ngân sách nhà nước. - Ngân sách địa phương là một bộ phận của bộ luật tài chính đặc biệt, vì ngân sách địa phương là bộ phận của ngân sách nhà nước. - Ngân sách địa phương là một bản dự toán thu, chi (yếu tố vật chất). - Ngân sách địa phương là một công cụ quản lý. 1.1.3.3 Vai trò của ngân sách địa phương - Bảo đảm các nhu cầu chi tiêu của địa phương để duy trì sự tồn tại của bộ máy Nhà nước, xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế, xã hội của địa phương, góp phần vào công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. - Ngân sách địa phương góp phần quan trọng trong ổn định thị trường, kiểm soát lạm phát… - Giải quyết các vấn đề xã hội như: điều tiết thu nhập của người có thu nhập cao, thông qua quá trình phân phối để người có thu nhập thấp cũng được hưởng lợi. 1.1.3.4 Tổ chức hệ thống ngân sách địa phương - Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là ngân sách tỉnh). - Ngân sách huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách huyện). - Ngân sách các xã, phường,
7 thị trấn (gọi chung là ngân sách cấp xã); Qua nghiên cứu về ngân sách nhà nước và ngân sách địa phương ta có thể tóm tắt hệ thống ngân sách nhà nước Việt Nam theo sơ đồ 1.1 1.1.4. Phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước 1.1.4.1 Khái niệm phân cấp quản lý NSNN Phân cấp quản lý ngân sách là quá trình Nhà nước trung ương phân giao nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm nhất định cho chính quyền địa phương trong hoạt động quản lý ngân sách. Phân cấp quản lý NSNN là việc phân giao nhiệm vụ thu, chi giữa các cấp chính quyền. 1.1.4.2 Các nguyên tắc phân cấp quản lý NSNN Để đảm bảo phân cấp quản lý ngân sách đem lại kết quả tốt cần phải quán triệt các nguyên tắc: Thứ nhất: Phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế-xã hội, quốc phòng, an ninh của nhà nước và năng lực quản lý của mỗi cấp trên địa bàn. Thứ hai: Đảm bảo vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương và vị trí độc lập của ngân sách địa phương trong hệ thống NSNN thống nhất. Thứ ba: Đảm bảo nguyên tắc công bằng trong phân cấp NSNN 1.1.4.3 Nội dung phân cấp quản lý NSNN a. Quan hệ giữa các cấp chính quyền về chính sách, chế độ Về cơ bản Nhà nước trung ương vẫn giữ vai trò quyết định các loại thu như thuế, phí, lệ phí, vay nợ và các chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu thực hiện thống nhất trong cả nước. Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định một số chế độ thu phí gắn với quản lý đất đai, tài nguyên thiên nhiên, gắn với chức năng quản lý hành chính nhà nước của chính quyền địa phương và các khoản đóng góp của nhân dân theo quy định của pháp luật. b. Quan hệ các cấp về nguồn thu, nhiệm vụ chi Trong luật ngân sách quy định cụ thể nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương được ổn định từ 3 đến 5 năm. Bao gồm các khoản thu mà từng cấp được hưởng 100%; các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm (%) cũng như nhiệm vụ chi của từng cấp trên cơ sở quán triệt các nguyên tắc phân cấp nói trên. Ngân sách cấp trên thực hiện nhiệm vụ bổ sung ngân sách cho ngân sách cấp dưới dưới hai hình thức: bổ sung cân đối và bổ sung có mục tiêu.
8 c. Quan hệ giữa các cấp về quản lý chu trình NSNN Mặc dù, ngân sách Việt Nam vẫn nằm trong tình trạng ngân sách lồng ghép giữa các cấp chính quyền trong chu trình ngân sách nhưng quyền hạn, trách nhiệm Hội đồng nhân dân các cấp trong việc quyết định dự toán, phân bổ ngân sách đã được tăng lên đáng kể. 1.2. Lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương 1.2.1. Lập dự toán ngân sách nhà nước và ngân sách địa phương 1.2.1.1 Căn cứ và yêu cầu đối với lập dự toán Để dự toán NSNN thực sự trở thành công cụ hữu ích trong điều hành ngân sách, lập dự toán NSNN phải căn cứ vào các nhân tố chủ yếu như: Nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh nói chung và nhiệm vụ cụ thể của các cơ quan ở trung ương, ở địa phương. Chính sách phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi NSNN. Chính sách, chế độ thu ngân sách; định mức phân bổ ngân sách, chế độ, tiêu chuẩn … Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách. Thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính về lập dự toán ngân sách. Số kiểm tra về dự toán thu, chi NSNN. Lập ngân sách phải tính đến các kết quả phân tích, đánh giá tình hình thực hiện ngân sách các năm trước đặc biệt là năm báo cáo. Việc lập dự toán ngân sách nhà nước được đánh giá là tốt khi đáp ứng được những yêu cầu như: Đảm bảo quán triệt đầy đủ, đúng đắn các quan điểm của chính sách tài chính quốc gia trong từng thời kỳ. Dự toán ngân sách của các đơn vị dự toán các cấp phải lập theo đúng quy định và rõ ràng cơ sở, căn cứ tính toán. Dự toán NSNN phải bảo đảm tổng số thu thuế và phí, lệ phí phải lớn hơn chi thường xuyên và các khoản chi trả nợ; bội chi phải nhỏ hơn chi đầu tư phát triển. 1.2.1.2 Vai trò của khâu lập dự toán Vai trò của khâu lập dự toán được thể hiện tổng hòa quan điểm, đường lối, chiến lược và mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của nhà nước; phản ánh sự thiết lập kỷ luật tài chính cho hoạt động của khu vực công thông qua việc xác lập các chỉ tiêu tài chính cơ bản: tổng thu NSNN, tổng chi NSNN, mức thâm hụt NSNN/GDP. Phản ánh mối quan hệ giữa tiết kiệm, đầu tư và tiêu dùng,...; tạo khuôn khổ cho việc chấp hành
9 NSNN; quyết định việc thực thi ngân sách được hiệu quả; là công cụ để Chính phủ và các cấp chính quyền địa phương kiểm soát hoạt động tài chính trong năm tài khóa. 1.2.1.3 Phương pháp lập dự toán Lập ngân sách hàng năm thường được tổ chức như sau: Tiếp cận từ trên xuống, Tiếp cận từ dưới lên, Trao đổi, đàm phán, thương lượng 1.2.1.4 Quy trình lập dự toán ngân sách Để việc lập dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn, dự toán thu, chi ngân sách địa phương tại các địa phương đảm bảo trình tự, thời gian thì quy trình lập được thực hiện theo các giai đoạn sau: Giai đoạn 1: Hướng dẫn lập dự toán ngân sách và thông báo số kiểm tra.. Giai đoạn 2: Lập và thảo luận dự toán ngân sách.Giai đoạn 3: Quyết định, giao dự toán ngân sách Quy trình lập dự toán ngân sách địa phương được thể hiện qua sơ đồ 1.2. 1.2.2. Phân bổ, giao dự toán ngân sách địa phương 1.2.2.1 Căn cứ để thực hiện Ngoài những căn cứ pháp lý theo quy định chung đối với ngân sách nhà nước, thì việc phân bổ dự toán ngân sách địa phương còn phải căn cứ vào các yếu tố liên quan đến địa phương như: nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, định mức phân bổ ngân sách của địa phương... 1.2.2.2 Tiêu chí và phương pháp thực hiện a. Về dự toán thu: Theo quy định về phân cấp nguồn thu thì việc phân bổ dự toán thu ngân sách được thực hiện trên cơ sở nguồn thu được phân cấp cho từng cấp chính quyền và đơn vị quản lý tổ chức thu và phân bổ theo từng lĩnh vực thu, nguồn thu, sắc thuế. Tổng dự toán thu được phân bổ tối thiểu đảm bảo bằng với dự toán thu do Thủ tướng Chính phủ và Bộ Tài chính giao hằng năm. b. Về dự toán chi: Đối với chi đầu tư phát triển: Việc lập, phân bổ dự toán chi đầu tư phát triển thuộc ngân sách địa phương được quy định: nguồn vốn xây dựng cơ bản tập trung được lập và phân bổ tổi thiểu hàng năm
10 là 30% tổng chi cân đối ngân sách địa phương (không kể tiền sử dụng đất và nguồn vốn huy động), và bằng với dự toán trung ương giao. Đối với chi thường xuyên: Để phù hợp với khả năng ngân sách và đặc điểm tình hình ở địa phương, HĐND thành phố đã ban hành định mức phân bổ chi ngân sách địa phương và hệ thống tiêu chí theo từng lĩnh vực (kể cả quy đổi từ định mức theo dân số sang định mức theo tiêu chí khác cho phù hợp) một số để làm căn cứ lập, phân bổ dự toán trong thời kỳ ổn định gồm 17 lĩnh vực chi thường xuyên. Ngoài ra, tùy tính chất hầu hết các lĩnh vực, sự nghiệp đều được phân bổ ngân sách để thực các nhiệm vụ ngoài tiêu chí dân số và tiêu chí quy đổi ở trên. 1.2.2.3 Quy trình phân bổ, quyết định và giao dự toán: Quy trình phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương được thể hiện tại sơ đồ 1.3 Chương 2 THỰC TRẠNG CỦA CÔNG TÁC LẬP, PHÂN BỔ VÀ GIAO DỰ TOÁN NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG GIAI ĐOẠN 2007 – 2010 Để phù hợp cho việc nghiên cứu và thuận lợi cho công tác đánh giá, Tác giả tiến hành nghiên cứu và trình bày các nội dung liên quan về thực trạng trong thời kỳ ổn định thứ 2 từ năm 2007-2010. 2.1 Thực trạng về quản lý ngân sách và phân cấp ngân sách nhà nước tại địa phương 2.1.1. Thực trạng về quản lý, điều hành ngân sách tại địa phương Trong thời gian qua công tác quản lý, điều hành ngân sách tại thành phố Đà Nẵng được quan tâm đúng mức, trong điều hành luôn đảm bảo các nguyên tắc, quy định của Luật NSNN và các quy định của thành phố. Đặc biệt trong công tác tham mưu quản lý điều hành của cơ quan Tài chính luôn thể hiện tính tích cực, chủ động linh hoạt trong việc sử dụng các nguồn lực cho đầu tư phát triển. Ưu tiên kinh phí cho việc thực hiện các chính sách, chế độ của nhà nước và của thành phố, nhất là các chính sách an sinh xã hội... đảm bảo kinh kinh phí cho công tác giữ gìn an ninh quốc phòng, thực hiện bình ổn giá các mặt hàng thiết yếu. Dự
11 phòng ngân sách để ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai, hỏa hoạn xảy ra. 2.1.2. Thực trạng về phân cấp ngân sách nhà nước tại địa phương Việc thực hiện phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi tại thành phố được thể hiện qua các nội dung sau: - Nâng cao tính chủ động và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, địa phương và cá nhân trong việc quản lý, điều hành và sử dụng ngân sách theo Luật NSNN; phù hợp với yêu cầu phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh và trình độ quản lý của mỗi cấp trên địa bàn thành phố; đảm bảo nguồn thu đáp ứng kịp thời cho các nhiệm vụ chi phát triển kinh tế xã hội và giữ gìn an ninh trật tự. - Thực hiện phân cấp nguồn thu theo hướng tập trung các nguồn thu lớn cho cấp thành phố quản lý thu, nguồn thu thuộc lĩnh vực ngoài quốc doanh được phân cấp chủ yếu cho cấp quận, huyện quản lý thu, nguồn thu nhỏ từ các hộ kinh doanh cá thể được phân cấp cho cấp phường, xã quản lý thu. Nhiệm vụ chi được phân cấp theo hướng những nhiệm vụ có liên quan, tác động trên phạm vi tòan thành phố được phân cấp cho ngân sách cấp thành phố đảm nhận, ngân sách quận, huyện đảm nhận những nhiệm vụ chi liên quan trong phạm vi địa bàn mình. Như vậy, việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi trong thời gian qua đã góp phần tăng cường công tác quản lý thu, chi ngân sách; tập trung được nhiều nguồn lực cho đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật, chỉnh trang đô thị, cải thiện môi trường để thu hút đầu tư; tạo điều kiện cho các quận, huyện trong thành phố tích cực khai thác nguồn thu, chủ động thực hiện các nhiệm vụ chi. 2.2 Thực trạng công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương 2.2.1. Những cơ sở pháp lý về lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương 2.2.1.1 Những cơ sở pháp lý do trung ương ban hành Ngoài những cơ sở pháp lý chính như: Chỉ thị của Thủ tướng, Thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính, định mức phân bổ ngân sách của Chính phủ, quyết định giao dự toán thu, chi ngân sách nhà nước…
12 thành phố Đà Nẵng là địa phương thực hiện thí điểm mô hình không tổ chức Hội đồng nhân dân quận, huyện, phường nên còn thực hiện theo Thông tư số 63/2009/TT-BTC ngày 27/3/2009 quy định về công tác lập dự toán, tổ chức thực hiện dự toán và quyết toán ngân sách huyện, quận, phường nơi không tổ chức Hội đồng nhân dân. 2.2.1.2 Những cơ sở pháp lý do địa phương ban hành Ngoài những cơ sở pháp lý do trung ương ban hành còn phải căn cứ vào những cơ sở pháp lý chính do địa phương ban hành như: Chỉ thị của Chủ tịch UBND thành phố, nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, định mức phân bổ ngân sách địa phương, các chính sách, chế độ do địa phương ban hành theo thẩm quyền... 2.2.2 Tổ chức công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương Việc lập và xây dựng phương án phân bổ ngân sách địa phương theo đúng phương pháp và trình tự. 2.2.2.1 Tiêu chí, phương pháp lập, phân bổ a. Về tiêu chí lập, phân bổ: - Đối với dự toán thu: Căn cứ vào những tiêu chí như: tình hình thực hiện năm hiện hành, tốc độ tăng thu ngân sách so với đánh giá của năm hiện hành; các chính sách về thu; thuế suất quy định cho từng loại thuế; nguồn thu phân cấp cho từng đơn vị, địa phương ..để lập, phân bổ dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn theo phương pháp quy định. - Đối với dự toán chi: + Đối với chi đầu tư phát triển: Nguồn vốn xây dựng cơ bản tập trung được lập đảm bảo tối thiểu 30% tổng chi cân đối ngân sách địa phương (không kể tiền sử dụng đất và nguồn vốn huy động), khi phân bổ và giao cho các đơn vị chủ đầu tư và địa phương bằng với dự toán trung ương giao hằng năm. Nguồn tiền sử dụng đất, phân bổ căn cứ vào dự toán thu tiền sử dụng đất hàng năm để bố trí cho các công trình đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và các công trình quan trọng khác của thành phố. + Đối với chi thường xuyên: Việc lập, phân bổ được thực hiện theo các tiêu chí tương ứng trên 17 lĩnh vực chi, ngoài ra, căn cứ vào từng nhiệm vụ chi đặc thù và chính sách, chế độ mới phát sinh để tính toán phân bổ ngân sách
13 thực hiện các đề án, nhiệm vụ, mục tiêu… thực hiện hằng năm. b. Về phương pháp lập, phân bổ: Công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương của thành phố Đà Nẵng được thực hiện theo phương pháp tiếp cận từ trên xuống (phân bổ từ trên xuống) và từ dưới lên (tổng hợp từ dưới lên). Theo đó tiến hành trao đổi, mạn đàm ngân sách giữa các đơn vị, địa phương với cơ quan tài chính để xác định dự toán. Về phương pháp tính toán xác định dự toán được căn cứ vào số liệu của các chỉ tiêu cơ bản, định mức phân bổ, tiêu chí phân bổ và chính sách, chế độ để lập, phân bổ dự toán hàng năm. 2.2.2.2 Trình tự lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương a. Về lập dự toán ngân sách địa phương Việc lập dự toán ngân sách ở thành phố Đà Nẵng cũng được tiến hành đầy đủ các bước theo trình tự, quy định, đảm bảo các nguyên tắc, căn cứ và yêu cầu. Cụ thể: - Về lập dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn: Lập dự toán thu ngân sách là xác định quy mô tổng thu và cơ cấu của từng khoản thu vào ngân sách. - Về lập dự toán chi ngân sách địa phương: Lập dự toán chi ngân sách là lập kế hoạch phân bổ nguồn lực cho các nhu cầu chi tiêu của nhà nước để nhà nước thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình và đầu tư phát triển nền kinh tế. - Cân đối dự toán thu chi ngân sách: Cân đối dự toán thu, chi ngân sách là xác định mức chênh lệch giữa dự toán thu và dự toán chi ngân sách trên cơ sở đó đề ra các biện pháp xử lý. - Dự toán thu, chi ngân sách: + Dự toán thu, chi ngân sách lập báo cáo Bộ Tài chính theo các năm như sau:
14 * Tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn: Biểu đồ 2.1: Dự toán thu NSNN lập báo cáo Bộ Tài Chính * Tổng chi ngân sách địa phương: Biểu đồ 2.2 : Dự toán chi NSĐP lập báo cáo Bộ Tài chính
15 + D ự to á n th u , c h i n g â n s á c h đ ư ợ c B ộ T à i c h ín h g ia o th e o c á c n ă m : * Tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn: Biểu đồ 2.3 : Dự toán thu NSNN Bộ Tài chính giao * Tổng chi ngân sách địa phương: Biểu đồ 2.4 : Dự toán chi NSĐP Bộ Tài chính giao Chi tiết dự toán thu, chi Bộ Tài chính giao các năm được thể hiện qua Bảng 2.1 b. Về phân bổ, giao dự toán ngân sách địa phương Căn cứ nhiệm vụ thu, chi ngân sách và mức bổ sung từ ngân sách trung ương cho thành phố được Thủ tướng Chính phủ giao, tiêu chí, phương pháp phân bổ nêu trên, Sở Tài chính phối hợp các ngành, địa phương xây dựng phương án phân bổ ngân sách theo quy trình: * Tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn: Biểu đồphân: bổ dự toán thu ngânUBND Thành phố giao bàn: - Về 2.5 Dự toán thu NSNN sách nhà nước trên địa - Về phân bổ dự toán chi ngân sách địa phương: - Dự toán thu, chi ngân sách địa phương được Hội đồng nhân dân thành phố quyết định, UBND thành phố giao qua các năm:
16 * Tổng chi ngân sách địa phương: Biểu đồ 2.6 : Dự toán chi NSĐP UBND Thành phố giao Chi tiết dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn, chi ngân sách địa phương UBND thành phố giao các năm được thể hiện qua Bảng 2.2 Căn cứ phương án phân bổ ngân sách cấp thành phố được HĐND thành phố quyết định UBND thành phố quyết định giao dự toán chi ngân sách các đơn vị cấp thành phố để thực hiện qua các năm [26]. Căn cứ phương án phân bổ ngân sách và mức bổ sung cho ngân sách quận, huyện được HĐND thành phố quyết định, UBND thành phố quyết định giao dự toán thu, chi ngân sách quận, huyện để thực hiện qua các năm được thể hiện qua Bảng 2.3. 2.2.3 Đánh giá chung về công tác lập, phân bổ và giao dự toán NSĐP
17 2.2.3.1 Những kết quả cụ thể đạt được - Việc lập dự toán ngân sách địa phương trong những năm gần đây của thành phố Đà Nẵng đã đảm bảo những căn cứ theo quy định, xem xét các chỉ tiêu phân bổ dự toán từ trên xuống, nhu cầu chi tiêu dự toán từ duới lên. Xem xét các điều kiện, đặc điểm, tình hình cụ thể, chế độ chính sách, định mức và bố trí đảm bảo kinh phí cho các ngành, đơn vị, địa phương thực hiện nhiệm vụ - Việc lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách đảm bảo theo từng khoản mục gắn với mục tiêu, nhiệm vụ thực hiện trong năm ngân sách. Đã xác định những công trình, dự án trọng điểm, những nhiệm vụ quan trọng ở các lĩnh vực giáo dục - đào tạo, khoa học công nghệ, quốc phòng, an ninh… đồng thời còn phải thực hiện triệt để tiết kiệm, chống lãng phí. - Qua số liệu thu, chi và cân đối ngân sách các năm cho thấy khả năng và tiềm lực của ngân sách địa phương. Thể hiện được công tác dự báo, dự toán ngân sách địa phương khá sát làm cho quá trình chấp hành dự toán đảm bảo được cân đối, thể hiện được tính vững chắc, tích cực, hiện thực của cân đối ngân sách. - Việc thí điểm không tổ chức HĐND cấp quận, huyện, phường đã tác động tích cực đến công tác dự toán ngân sách quận, huyện, phường hàng năm đó là đã rút ngắn được quy trình quyết định, phân bổ và giao dự toán ngân sách quận, huyện, phường 2.2.3.2 Những mặt hạn chế tồn tại Công tác lập, phân bổ và giao dự toán chi ngân sách cũng còn những hạn chế, tồn tại, bất cập sau: - Việc lập dự toán ngân sách vẫn được dựa trên cơ sở đánh giá tình hình thực hiện ngân sách năm hiện hành. Với phương thức này đã làm cho dự toán ngân sách vừa thừa lại vừa thiếu. Thừa là do không loại ra nhũng nhiệm không cần thiết phải duy trì; thiếu là không phản ánh được những nhiệm vụ mới phát sinh cần bổ sung … vào dự toán ngân sách. - Về căn cứ lập dự toán còn nặng về hình thức, có phần chủ quan theo các chỉ tiêu phân bổ dự toán từ trên xuống, còn xem nhẹ nhu cầu chi tiêu dự toán từ dưới lên.
18 - Vẫn còn tình trạng: khi lập dự toán ngân sách cho đơn vị mình, cấp mình, một số cơ quan, đơn vị, địa phương tính toán sao cho số chi nhiều hơn, số thu ít hơn so với khả năng của mình để dễ bề thực hiện. - Việc lập, phân bổ dự toán ngân sách thiếu mối liên hệ chặt chẽ với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trung hạn, nên thiếu sự điều hoà giữa các năm ngân sách. - Công tác phân bổ vốn đầu tư còn nhiều bật cập như: phân bổ vốn còn dàn trải, chưa tập trung, phân bổ không phù hợp với nhu cầu vốn đầu tư. Cùng một lúc vừa mở ra nhiều công trình quá lớn đòi hỏi vốn nhiều, vừa mở ra nhiều công trình nhỏ lẻ làm phân tán nguồn vốn. - Thời gian lập, phân bổ và giao dự toán cho từng cấp ngân sách ngắn, nhất là thời gian phân bổ dự toán tại địa phương lại quá ngắn (khoảng 1 tháng). - Công tác dự báo chỉ mới thực hiện cho từng năm mà chưa có được những dự báo ở tầm trung - dài hạn. Gây thất thu cho ngân sách nhà nước, không phát huy được vai trò điều tiết của Nhà nước đối với nền kinh tế. 2.2.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại - Do có sự chồng chéo về chức năng và nhiệm vụ giữa cơ quan Tài chính và Kế hoạch và Đầu tư trong lập, phân bổ dự toán ngân sách nên chưa có mối liên hệ chặt chẽ trong việc bố trí kế hoạch đầu tư các chương trình, dự án trung hạn với dự toán ngân sách hàng năm. - Chính sách về thu ngân sách trong những năm gần đây luôn có sự thay đổi và còn nhiều nội dung chưa thật sự hoàn thiện làm cho dự toán thu ngân sách chưa thật sự thuận lợi trong quá trình chấp hành thu. Chính sách, chế độ về chi ngân sách cũng thay đổi và được ban hành mới khá nhiều, nhất là các chính sách về an sinh xã hội; hệ thống định mức phân bổ dự toán còn nhiều điểm chưa cụ thể. - Về phương pháp theo cơ chế chung hiện nay thì việc lập, phân bổ dự toán ngân sách chưa gắn kết nguồn lực ngân sách với các kết quả và đầu ra nên dự toán ngân sách thiếu thực tế, dễ bị điều chỉnh khi đi vào thực hiện nên có thể tạo ra những kết quả ngoài mong đợi. - Còn một số cơ quan, đơn vị trình độ lập dự toán còn hạn
19 chế như: công tác phân tích, đánh giá, dự báo, dự kiến chưa cao. - Hệ thống định mức, các tiêu chí phân bổ ngân sách hiện nay chưa phù hợp. - Hệ thống ngân sách mang tính lồng ghép, quy trình ngân sách chưa hợp lý. Chương 3 CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC LẬP, PHÂN BỔ VÀ GIAO DỰ TOÁN NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG 3.1. Phương hướng mục tiêu của công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương Với mục tiêu chiến lược về đổi mới quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước của đảng, nhà nước ta là “Huy động, quản lý, phân phối và sử dụng ngân sách nhà nước phải có hiệu quả và công bằng, tăng cường kiểm soát các khoản chi, kiên quyết chống lãng phí, thất thoát. Nâng cao hiệu quả đầu tư bằng vốn ngân sách nhà nước từ xác định chủ trương, lập và duyệt dự án đến thực hiện dự án. Đảm bảo nguồn tài chính cho những nhiệm vụ ưu tiên chiến lược” Và những mục tiêu cụ thể như: Xác định rõ hơn trách nhiệm, quyền hạn của từng cấp trong công tác quản lý tài chính – ngân sách nhà nước tại phương trong việc lập, quyết định ngân sách. Tăng cường trách nhiệm quản lý, sử dụng ngân sách của các cấp, các cơ quan, đơn vị… Đổi mới phương thức quản lý sử dụng ngân sách gắn với kết quả thực hiện nhiệm vụ, đảm bảo nguyên tắc hiệu quả và tiết kiệm. Tăng cường công tác dự báo tài chính – ngân sách nhà nước trung hạn, gắn với công tác xây dựng dự toán ngân sách hàng năm để việc định hướng và phân bổ nguồn lực NSNN có hiệu quả hơn. 3.2. Các giải pháp hoàn thiện công tác lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương 3.2.1. Hoàn thiện hệ thống định mức lập, phân bổ dự toán ngân sách địa phương; chế độ, chính sách a. Hoàn thiện định mức, các tiêu chí phân bổ ngân sách hiện nay cho phù hợp hơn theo hướng:
20 - Về tiêu chí phân bổ dự toán chi: Ngoài tiêu chí phân bổ cơ bản theo số dân số thì ở tất các lĩnh vực đều phải có các tiêu chí bổ sung để khắc tình trạng các địa phương có dân số thấp, diện tích rộng, vị trí địa lý khó khăn mới đảm bảo kinh phí thực hiện các nhiệm vụ chi theo phân cấp của Luật ngân sách nhà nước. - Về hệ số giữa các vùng: Xây dựng định mức vùng đô thị của các lĩnh vực cần xem xét thêm tính đặc thù của từng vùng, từng địa phương để áp hệ số tăng thêm từ 0,25 - 0,5 lần định mức cho các địa phương có dân số đô thị chiếm tỷ trọng lớn trên tổng dân số. - Về định mức chi đối với từng lĩnh vực: Định mức phân bổ chi ngân sách nhà nước giai đoạn mới, Chính phủ ban hành cần có mức tăng hợp lý để đảm bảo kinh phí cho các lĩnh vực chi, nhất là lĩnh vực: giáo dục, y tế, đảm bảo xã hội, văn hoá thể thao và du lịch, chi hành chính, an ninh quốc phòng. b. Chế độ, chính sách, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu cần được ban hành, điều chỉnh, bổ sung cho kịp thời phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội và xu thế hội nhập kinh tế quốc tế. 3.2.2 Phân cấp ngân sách trong lập, phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương triệt để hơn Phân cấp triệt để hơn cho địa phương theo hướng giao địa phương căn cứ vào nguồn thu ngân sách địa phương được hưởng, nhiệm vụ chi theo phân cấp, chế độ, chính sách và tốc độ tăng trưởng kinh tế của địa phương để xây dựng và tự quyết định dự toán cấp mình cho phù hợp với sự phát triển. 3.2.3. Phân định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ giữa cơ quan Tài chính với cơ quan Kế hoạch và Đầu tư trong lập, phân bổ ngân sách đầu tư phát triển Phân định rõ về chức năng và nhiệm vụ giữa cơ quan Tài chính với cơ quan Kế hoạch và Đầu tư trong lập, phân bổ ngân sách đầu tư phát triển, mà cụ thể là phân định rõ việc xây dựng kế hoạch đầu tư các chương trình, dự án với việc phân bổ ngân sách đầu tư hàng năm,