Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ

Chia sẻ: Vica999 Vica999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài góp phần bổ sung hoàn thiện hệ thống lý luận về GDPL cho phạm nhân nói chung, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng. Đồng thời, đề tài cũng là tài liệu tham khảo, sử dụng, phục vụ cho công tác học tập, nghiên cứu, giảng dạy trong các trường CAND, trường Luật, Học viện HCQG... góp phần làm phong phú thêm lý luận chuyên ngành.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA MAI ĐÌNH PHONG GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO PHẠM NHÂN LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN Ở CÁC TRẠI GIAM KHU VỰC TRUNG TRUNG BỘ Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THỪA THIÊN HUẾ- NĂM 2018
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. LÊ THỊ HƯƠNG Phản biện 1 : …………………………………………….. Phản biện 2 : …………………………………………….. Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành Chính Quốc gia Địa điểm : Phòng họp............, nhà............ – Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ Học viện Hành chính Quốc gia Số : 201 –Đường Phan Bội Châu – Thành phố Huế Thời gian : vào hồi giờ tháng năm 2018 Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài “Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người”, sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở, đề cao và quan tâm đến sự nghiệp giáo dục, đặc biệt là giáo dục thế hệ trẻ nói chung và thanh thiếu niên nói riêng. Bởi vì đối với mỗi quốc gia, dù ở thời đại nào, thanh thiếu niên bao giờ cũng có vai trò hết sức to lớn, là tương lai của dân tộc, là lớp người kế tục sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Tuy nhiên, không thể phủ nhận một thực trạng thanh thiếu niên sống hời hợt, vô cảm, thiếu trách nhiệm, thậm chí sa ngã, hư hỏng đang diễn ra khá phổ biến hiện nay. Đáng báo động hơn, khi nhiều năm trở lại đây, báo chí liên tục đưa tin về những vụ án giết người tàn bạo, dã man gây rúng động dư luận mà thủ phạm là những người trẻ tuổi. Điều đáng nói là so với những năm trước, đối tượng phạm tội ngày càng trẻ hóa, hành vi phạm tội cũng như tính chất mức độ phạm tội ngày càng nghiêm trọng hơn. Thủ đoạn phạm tội không còn đơn thuần là bồng bột, thiếu suy nghĩ mà có sự tính toán, chuẩn bị kĩ càng, thậm chí có tổ chức thành các băng, ổ, nhóm hành động phạm tội mất nhân tính. Đây là một vấn đề lớn mà toàn xã hội phải quan tâm, một thực trạng đáng báo động về giáo dục văn hóa và lối sống cho thanh thiếu niên. Hàng loạt vụ phạm tội của một bộ phận người trẻ gần đây đang dấy lên sự lo ngại về tình trạng gia tăng bạo lực trong giới trẻ, tội phạm đang bị trẻ hóa. Tình trạng ấy cũng dẫn đến hệ lụy tất yếu là phạm nhân là người chưa thành niên phạm tội đến các trại giam chấp hành án ngày càng gia tăng. Điều này gây không ít khó khăn cho công tác quản lý, giáo dục của cán bộ trại giam, đặc biệt là GDPL bởi GDPL không chỉ dừng lại ở mục đích là giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành niên biết tuân thủ NQTG, không vi phạm kỉ luật trong thời gian chấp hành án mà mục đích cao cả đặt ra là trang bị cho những đối tượng này những kiến thức pháp luật, ý thức tuân thủ pháp luật để họ nhìn ra sai phạm của mình, khi hết án có kiến thức và ý chí làm lại cuộc đời không đi vào con đường tái phạm tội. Chính vì thế, GDPL cho phạm nhân nói chung và GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên phạm tội nói riêng là một trong những nhiệm vụ hết sức quan trọng của lực lượng Cảnh sát THAHS 1
& HTTP. Trong những năm qua, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, dưới sự chỉ đạo sát sao của Tổng cục VIII và lãnh đạo các trại giam, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ. Nhiều phạm nhân là người chưa thành niên đã có sự chuyển biến trong nhận thức, tư tưởng, tích cực tham gia học tập, cải tạo, học nghề, có kiến thức pháp luật và có ý thức tuân thủ NQTG. Dù vậy, bên cạnh kết quả đạt được, công tác GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên phạm tội còn rất nhiều hạn chế, nhược điểm nhất định, như vẫn còn phạm nhân bỏ trốn khỏi trại giam, còn có phạm nhân vi phạm nội quy, quy chế trại giam, vẫn có phạm nhân phạm tội mới sau khi mãn hạn CHAPT... Hạn chế đó do từ chính đối tượng được giáo dục còn thiếu hiểu biết, tuổi đời còn non trẻ, thiếu kinh nghiệm sống, thiếu tư tưởng, nghị lực. Một mặt do chính chủ thể tiến hành gây ra bởi trình độ hạn chế, thiếu tinh thần trách nhiệm, tổ chức giáo dục mang tính chiếu lệ, đại khái, không có lòng tin vào GDPL cho số đối tượng là người chưa thành niên phạm tội. Xuất phát từ tình hình trên, tác giả nhận thấy, việc nghiên cứu lý luận về GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên, khảo sát, đánh giá thực trạng, nguyên nhân, chỉ ra những yếu tố ảnh hưởng tới công tác này để trên cơ sở đó, đề xuất các quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong các trại giam hiện nay là một việc làm có ý nghĩa thiết thực góp phần quan trọng vào công tác giáo dục thế hệ trẻ nói chung và thanh thiếu niên nói riêng. Vì thế, việc nghiên cứu đề tài: “Giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ” là hoàn toàn mang tính cấp thiết cả trên phương diện lý luận và thực tiễn. 2. Tình hình nghiên cứu GDPL là một trong những nội dung quan trọng của Khoa học Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật; GDPL cho phạm nhân cũng là một vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, tìm hiểu nhằm tìm ra nhiều giải pháp nâng cao hiệu quả công tác GDPL cho phạm nhân trong các trại giam. Ta có thể thấy có một số công trình nghiên cứu cụ thể như: Luận án Giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong các trại giam ở Việt Nam của Tiến sỹ Ngô Văn Trù; Luận án Vai trò giáo dục pháp luật đối với phạm nhân đang chấp hành án tại các trại giam thuộc Bộ Công an của Tiến sỹ Dương Văn Đại; Luận 2
văn thạc sĩ của tác giả Đàm Văn Quyến: Nâng cao hiệu quả công tác giáo dục pháp luật cho phạm nhân tại trại giam Nam Hà theo chức năng của lực lượng cảnh sát Thi hành án và hỗ trợ thi pháp;… cùng nhiều bài viết trên các trang báo, tạp chí như: Tăng cường giáo dục pháp luật cho các đối tượng tù và lang thang cơ nhỡ của tác giả Nguyễn Hưng trên Báo Mới ngày 17/10/2017; Tăng cường giáo dục pháp luật cho người đang chấp hành hình phạt tù của tác giả Hoàng Duy in trên Báo Mới ngày 24/10/2017… Tất cả đã trình bày, giới thiệu về công tác GDPL cho phạm nhân nói chung một cách khá đầy đủ và có hệ thống. Đó là nền lí luận quý báu mà thế hệ nghiên cứu đi sau như chúng tôi được tiếp thu và có những học hỏi, vận dụng trong quá trình thực hiện đề tài. Mặt khác, trước thực trạng trẻ vị thành niên phạm tội ngày càng gia tăng, tội phạm vị thành niên ngày một trở thành vấn đề nhức nhối, vấn đề giáo dục phạm nhân vị thành niên trở thành vấn đề “nóng”, đã có nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu và có những bài viết, công trình có giá trị. Có thể kể đến như: Phòng ngừa thanh thiếu niên phạm tội của Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Xuân Yêm, Giám đốc Học viện Cảnh sát nhân dân của NXB CAND năm 2004; Luận văn Nâng cao hiệu quả công tác giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam thuộc Tổng cục VII, Bộ Công an của tác giả Lê Thị Minh Trang; Nâng cao hiệu quả công tác giáo dục phạm nhân là người chưa thành niên tại các Trại giam thuộc Bộ Công an của tác giả Ngô Xuân Phương - Nguyễn Thị Tuyết Mai in trên tạp chí Khoa học và quản lý, giáo dục tội phạm số 28/11/2017. Trong những công trình, bài viết trên, các tác giả đã đề cập đến công tác GDPL cho phạm nhân và đã khoanh vùng đối tượng phạm tội, phạm nhân là những người chưa thành niên, tuy nhiên chỉ mới dừng lại ở một số địa bàn nhất định chứ chưa có sự nghiên cứu đầy đủ, kĩ lưỡng ở khu vực Trung Trung Bộ. Có thể nói, các tác giả đã gợi mở đến vấn đề GDPL cho phạm nhân, tuy nhiên, đó mới là những khảo sát chung chung, chứ chưa có sự khai thác trọng tâm và đi vào phạm vi đối tượng cụ thể trên những địa bàn khu vực trại giam xác định, cụ thể ở đây là khu vực Trung Trung Bộ. Đi sâu nghiên cứu đề tài “Giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ” là một hướng nghiên cứu hứa hẹn nhiều khám phá, phát hiện thú vị và mới mẻ. 3
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu đề tài 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên và khảo sát tình hình phạm nhân, cũng như GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên tại các trại giam vùng Trung Trung Bộ, đề xuất quan điểm và giải pháp tăng cường GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên vùng Trung Trung Bộ nói riêng và cả nước nói chung. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, trong quá trình nghiên cứu cần giải quyết những nhiệm vụ cụ thể sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên như: Khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung, hình thức, phương pháp và các yếu tố bảo đảm GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. - Phân tích đặc điểm tình hình phạm nhân là người chưa thành niên và thực trạng GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên đang chấp hành án tại các trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an trên các phương diện tổ chức quản lý, giáo dục, kết quả đạt được, ưu điểm, tồn tại, nguyên nhân. - Đề xuất quan điểm và giải pháp tăng cường GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên chấp hành án tại các trại giam thuộc khu vực Trung Trung Bộ nói riêng cũng như các trại giam trong cả nước nói chung. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên đang chấp hành án tại các trại giam thuộc khu vực Trung Trung Bộ dưới góc độ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Thời gian: Từ năm 2010 đến nay. - Không gian: Các trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an. - Nội dung: Các quy định pháp luật liên quan đến GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. 5. Phương pháp nghiên cứu đề tài Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh cùng với quan điểm của 4
Đảng và Nhà nước trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên đang CHAPT tại các trại giam khu vực Trung Trung Bộ nói riêng, phạm nhân nói chung. Trong quá trình thực hiện, đề tài còn sử dụng một số phương pháp cụ thể như quan sát, thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh, chuyên gia, tọa đàm… Trong đó đặc biệt sử dụng phương pháp thống kê, nghiên cứu điển hình. 6. Ý nghĩa khoa học của đề tài - Về lý luận: Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần bổ sung hoàn thiện hệ thống lý luận về GDPL cho phạm nhân nói chung, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng. Đồng thời, đề tài cũng là tài liệu tham khảo, sử dụng, phục vụ cho công tác học tập, nghiên cứu, giảng dạy trong các trường CAND, trường Luật, Học viện HCQG... góp phần làm phong phú thêm lý luận chuyên ngành. - Về thực tiễn: Qua nghiên cứu đề tài tìm hiểu những đặc điểm, phát hiện những khó khăn, vướng mắc làm hạn chế hiệu quả GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên khu vực Trung Trung Bộ nói riêng. Từ đó, đưa ra các kiến nghị, giải pháp có cơ sở giúp cho các đơn vị trại giam vùng Trung Trung Bộ nói riêng cũng như các trại giam trên cả nước nói chung nghiên cứu, tham khảo, vận dụng vào thực tế công tác của đơn vị mình. Đồng thời là nguồn tài liệu phục vụ cho nghiên cứu, học tập của chuyên ngành Cảnh sát THAHS & HTTP trong các trường CAND, trường Luật, Học viện Hành chính Quốc gia.. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, phần phụ lục và danh mục tham khảo đề tài được chia làm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên. Chương 2: Thực trạng giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ. Chương 3: Quan điểm và giải pháp tăng cường giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO PHẠM NHÂN LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên 1.1.1. Khái niệm phạm nhân và phạm nhân là người chưa thành niên - Khái niệm phạm nhân Nhiều khái niệm đưa ra những nét cơ bản về phạm nhân, đó là những người đã thực hiện hành vi phạm tội, xâm hại đến các mối quan hệ xã hội được LHS bảo vệ. Họ bị Tòa án xét xử, kết tội và buộc phải vào trại giam chấp hành án (tù chung thân hoặc tù có thời hạn). Theo lẽ đó, tác giả đồng nhất quan điểm một người được coi là phạm nhân khi họ phạm tội, bị Tòa án kết án phạt tù và được đưa đến các trại giam để chấp hành án. - Khái niệm người chưa thành niên Hầu hết các quốc gia đều thống nhất cùng quan điểm: người chưa thành niên là những người chưa hoàn toàn phát triển đầy đủ về thể chất, nhân cách, chưa có các quyền và nghĩa vụ như một công dân bình thường. Pháp luật của mỗi quốc gia quy định không hoàn toàn giống nhau về độ tuổi của người chưa thành niên. Theo quan điểm của Liên hợp quốc thì người chưa thành niên là người dưới 18 tuổi. Việt Nam thừa nhận Công ước quốc tế trong quy định về quyền trẻ em, theo đó, độ tuổi của người chưa thành niên ở Việt Nam được quy định là dưới 18 tuổi và có những chế định pháp luật riêng đối với người chưa thành niên trong từng lĩnh vực cụ thể. - Khái niệm phạm nhân là người chưa thành niên Luật THAHS nêu rõ: “Phạm nhân là người đang CHAPT có thời hạn, tù chung thân”. Theo cách hiểu đó phạm nhân là người chưa thành niên trước hết là những người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội, bị kết án phạt tù và đang chấp hành án tại các trại giam 6
1.1.2. Khái niệm và đặc điểm giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên - Khái niệm: GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên ở trại giam là quá trình lực lượng Cảnh sát THAHS & HTTP sử dụng tổng hợp các biện pháp theo quy định của pháp luật, phù hợp với điều kiện, khả năng nhận thức, đặc điểm tâm lý của phạm nhân là người chưa thành niên để tác động, hình thành ở họ những hiểu biết đúng đắn về các quy định của pháp luật làm cho họ nhận thức được tội lỗi, ăn năn hối cải, từ đó xây dựng thói quen sống và làm việc tuân theo pháp luật. - GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên có các đặc điểm sau đây: GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên được tiến hành trong môi trường đặc biệt là trại giam. Trại giam là những công cụ đặc biệt của nhà nước để tổ chức thi hành án phạt tù đối với người phạm tội bị xử phạt tù có thời hạn, tù chung thân; Là nơi thi hành bản án đối với người vi phạm pháp luật phải đưa vào quản lý và giáo dục. Trong thời gian CHAPT, phạm nhân bị cách ly khỏi đời sống xã hội, mọi hoạt động của họ chịu sự quản lý, giám sát của cán bộ trại giam và quy định của NQTG. GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong các trại giam chịu sự ảnh hưởng của rất nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm các yếu tố chủ quan (ý thức trách nhiệm, năng lực tổ chức, thực hiện của chủ thể GDPL; trình độ học vấn, khả năng tiếp nhận kiến thức pháp luật của các phạm nhân là người chưa thành niên; các nhân tố tâm lý) và các yếu tố khách quan (điều kiện kinh tế; môi trường giáo dục cải tạo, lao động, sinh hoạt trong TG; chính sách và thực hiện chính sách của Nhà nước đối với phạm nhân là người chưa thành niên...). 1.1.3. Vai trò của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên - GDPL giúp cho phạm nhân là người chưa thành niên nhận thức đầy đủ, sâu sắc hơn về tính chất, mức độ và hậu quả của hành vi phạm tội mà họ đã gây ra. - GDPL có vai trò cung cấp, trang bị những thông tin, kiến thức pháp luật cần thiết cho phạm nhân là người chưa thành niên trong quá trình CHAPT. 7
- GDPL góp phần định hướng, hình thành thái độ tích cực, xây dựng, củng cố niềm tin đối với pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên. - GDPL trong các TG góp phần củng cố, nâng cao ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật, tự giác và chủ động thực hiện hành vi hợp pháp cho phạm nhân là người chưa thành niên. - GDPL góp phần chuẩn bị hành trang kiến thức pháp luật cần thiết để phạm nhân là người chưa thành niên tái hòa nhập cộng đồng sau khi mãn hạn CHAPT, trở thành công dân có ích cho xã hội. 1.2. Các yếu tố cấu thành của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên 1.2.1. Mục tiêu của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên Mục tiêu chung của GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong các TG ở Việt Nam là cung cấp, trang bị cho phạm nhân những thông tin, kiến thức pháp luật cần thiết liên quan đến quá trình CHAPT; từ đó, làm hình thành ở họ tình cảm, niềm tin đối với tính công bằng, nghiêm minh của pháp luật; tạo thói quen, lối sống, hành vi xử sự tích cực theo pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên trong thời gian CHAPT cũng như sau khi trở về tái hòa nhập cộng đồng. Thông thường, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong các TG ở Việt Nam phải đạt được cả ba mục tiêu chủ yếu về nhận thức, về thái độ, về hành vi. 1.2.2. Chủ thể của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên Chủ thể GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên là lực lượng Cảnh sát THAHS & HTTP bao gồm: Giám thị, Phó Giám thị, trưởng phân trại, phó trưởng phân trại, CBQG, CBGD, cán bộ trinh sát, cán bộ trực trại, cảnh sát bảo vệ. Trong đó, chủ thể chính, trực tiếp tiến hành GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên là CBQG, CBGD. 1.2.3. Đối tượng của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên Đối tượng của GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên chính là người chưa thành niên phạm tội đang chấp hành án ở các trại giam. Đối tượng GDPL là người chưa thành niên có nhiều nét đặc biệt so với các đối tượng giáo dục khác. 8
1.2.4. Nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên - Nội dung GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên + Giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành niên nắm được quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được quy định trong Hiến pháp. + Giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành niên nắm được các quy định của pháp luật liên quan đến công tác THAHS. Giáo dục cho phạm nhân nắm được quyền và nghĩa vụ của phạm nhân trong thời gian chấp hành bản án để từ đó họ biết và thực hiện. Đồng thời, giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành niên nắm được các văn bản pháp luật liên quan đến công tác THAHS như Luật THAHS, NQTG, Luật Đặc xá, 4 tiêu chuẩn thi đua CHAPT… + Giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành niên nắm được những vấn đề cơ bản của LHS, Luật TTHS, Luật Dân sự… - Hình thức GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên Hình thức GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên là hoạt động đa dạng của CBGD tác động đến phạm nhân là người chưa thành niên thông qua hệ thống mệnh lệnh, yêu cầu, quy định khác nhau để phạm nhân là người chưa thành niên nắm được các quy định của pháp luật và tuân thủ các quy định đó. Các hình thức GDPL cho phạm nhân nói chung, phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng không chỉ bao gồm các hoạt động lên lớp truyền đạt cho phạm nhân là người chưa thành niên những nội dung của các văn bản pháp luật mà còn bao gồm cả các hoạt động tổ chức đời sống cho phạm nhân là người chưa thành niên tuân theo pháp luật và những Nội quy, quy định của trại giam. Cũng như các hoạt động đảm bảo quyền lợi của phạm nhân là người chưa thành niên theo quy định của pháp luật. - Phương pháp GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên Phương pháp giáo dục được hiểu là cách thức tác động sư phạm trực tiếp hoặc gián tiếp đến nhận thức, tình cảm và hành vi của phạm nhân để họ có những hiểu biết về pháp luật, thừa nhận tội lỗi, hình thành thói quen sống và làm việc theo pháp luật. Trên cơ sở quy định của pháp luật và thực tiễn tiến hành công tác, hiện nay các trại giam thường áp dụng các phương pháp GDPL chủ yếu cho phạm nhân là người chưa thành niên như sau: Phương pháp thuyết phục bằng lời nói; Phương pháp giao công việc; Phương pháp trừng phạt… 9
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên 1.3.1. Ý thức trách nhiệm, năng lực tổ chức, thực hiện của chủ thể giáo dục pháp luật cho phạm nhân Cán bộ là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, là người truyền đạt và tổ chức nhân dân thực thi chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời nắm bắt và phản hồi thông tin từ phía nhân dân để Đảng và Nhà nước có căn cứ hoạch định, điều chỉnh chủ trương, đường lối, chính sách. Vai trò của đội ngũ cán bộ là vô cùng quan trọng trong toàn bộ sự vận hành của một xã hội. 1.3.2. Trình độ học vấn, khả năng tiếp nhận thông tin, kiến thức pháp luật của phạm nhân là người chưa thành niên Bản thân đối tượng tiếp nhận giáo dục cũng đóng vai trò quan trọng trong sự thành công hay thất bại của việc truyền đạt. Cán bộ truyền đạt có trình độ, kinh nghiệm cũng như tâm huyết bao nhiêu mà đối tượng được truyền đạt không có động lực học tập, thiếu vốn sống, kinh nghiệm cũng như kiến thức thì quá trình giáo dục cũng không mang lại hiệu quả cao, kết quả thiết thực như mong muốn. 1.3.3. Điều kiện kinh tế Kinh tế là điều kiện tiên quyết, có ảnh hưởng mang tính quyết định đối với chất lượng, hiệu quả GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong các TG. Điều kiện kinh tế nói chung, nguồn kinh phí được cấp nói riêng có ảnh hưởng rất quan trọng tới các mặt hoạt động nghiệp vụ của TG và công tác GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. 1.3.4. Chế độ, chính sách và tổ chức thực hiện chế độ, chính sách của Nhà nước đối với phạm nhân là người chưa thành niên trong các trại giam Chế độ, chính sách của Nhà nước đối với phạm nhân là người chưa thành niên là sự thể chế hóa quan điểm đối xử của Nhà nước ta đối với những người bị kết án phạt tù nhằm bảo đảm hiệu quả của công tác thi hành án phạt tù, giáo dục, định hướng phạm nhân nói chung, phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng trở thành người có ích cho xã hội sau khi mãn hạn tù. Tiểu kết chương 1 Trong Chương 1, Luận văn tập trung trình bày, phân tích làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cơ bản về GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. Trong đó, tác giả tập trung làm rõ: Khái niệm 10
phạm nhân là người chưa thành niên, đặc điểm, vai trò của GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên; các yếu tố cấu thành giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên; mục tiêu; chủ thể, đối tượng của GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên; nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên; các yếu tố ảnh hưởng đến GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. Những vấn đề nhận thức lý luận cơ bản đề cập trong Chương 1 có ý nghĩa hết sức quan trọng, là cơ sở nền tảng định hướng cho việc nghiên cứu, đánh giá thực tiễn giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên tại các trại giam thuộc khu vực Trung Trung Bộ, Tổng cục VIII, Bộ Công an. 11
Chương 2 THỰC TRẠNG GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO PHẠM NHÂN LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN Ở CÁC TRẠI GIAM KHU VỰC TRUNG TRUNG BỘ 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ 2.1.1. Đặc thù phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ Khảo sát các bảng phụ lục, cụ thể về các mặt: - Về số lượng - Về độ tuổi - Về giới tính - Về trình độ văn hóa - Về hoàn cảnh gia đình - Về nguyên nhân, điều kiện phạm tội - Về phương thức thủ đoạn phạm tội - Về cơ cấu tội danh - Về mức án - Về thái độ chấp hành án Từ đó, Luận văn nêu ra những nhận xét, đánh giá về đặc điểm, đặc thù phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ, đó là số lượng phạm nhân là người chưa thành niên diễn biến phức tạp, biến động không đều qua các năm và nhìn chung có tăng trong tổng số phạm nhân; phạm nhân nam chưa thành niên chiếm tỷ lệ lớn hơn phạm nhân nữ chưa thành niên, tuy nhiên, hiện nay, đối tượng nữ chưa thành niên phạm tội đang ngày một diễn biến phức tạp, có xu hướng tăng và tính chất mức độ phạm tội rất nguy hiểm; trình độ văn hóa của phạm nhân là người chưa thành niên rất thấp và không đồng đều; hoàn cảnh gia đình của các phạm nhân tương đối éo le, phức tạp; có nhiều nguyên nhân, điều kiện dẫn đến người chưa thành niên phạm tội như: Từ phía gia đình phạm nhân là người chưa thành niên; từ phía nhà trường; từ phía các tổ chức, đoàn thể quần chúng; từ sự tác động của các yếu tố tiêu cực của xã hội…; phương thức thủ đoạn hoạt động phạm tội ngày càng công khai, trắng trợn thể hiện qua nhiều vụ cướp tài sản, cố ý gây thương tích, gây rối trật tự công cộng…; tội danh mà phạm nhân là 12
người chưa thành niên đang chấp hành án tại các trại giam phạm phải nhiều nhất là tội cướp, cướp giật tài sản, thứ hai là tội cố ý gây thương tích, thứ ba đó là tội trộm cắp tài sản, thứ tư là các tội về ma túy; mặc dù tội danh giết người có số lượng ít nhất nhưng đây cũng là điều đáng báo động, bởi lẽ tội danh giết người là tội phạm có tính chất rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng lại được thực hiện bởi những người ở độ tuổi còn rất trẻ. 2.1.2. Hiện trạng trại giam ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ Theo Quyết định số 731/QĐ-BCA về quy mô giam giữ các trại giam do Bộ Công an quản lý, hiện có 53 trại giam được phân bố trên cả 3 miền Bắc, Trung, Nam, riêng khu vực Trung Trung Bộ có 5 trại (Xuân Hà, Đồng Sơn, Nghĩa An, Bình Điền, An Điềm) với tổng quy mô giam giữ là 13.000 phạm nhân; gồm 13 phân trại. Riêng 3 trại giam có phạm nhân chưa thành niên đang chấp hành án có 09 phân trại. Phần lớn các trại giam trong toàn Tổng cục nói chung cũng như các trại giam khu vực Trung Trung Bộ nói riêng được xây dựng ở những vị trí xa các khu dân cư, các trung tâm kinh tế, văn hóa, xã hội, chủ yếu được đóng trên các địa bàn vùng núi, vùng sâu, vùng xa. Với vị trí như vậy, các trại giam thường có điều kiện thuận lợi về diện tích đất đai rộng lớn để tổ chức lao động sản xuất, xây dựng nhà xưởng, đồng thời thuận lợi trong công tác tổ chức quản lý, giam giữ. Tuy nhiên, các khu vực trại giam thường đóng cũng đem lại không ít khó khăn cho công tác quản lý, giáo dục phạm nhân đặc biệt đối với phạm nhân là người chưa thành niên. Qua khảo sát cho thấy, hầu hết các trại giam đóng ở vùng có địa hình phức tạp, giao thông đi lại khó khăn, thiên nhiên khắc nghiệt. 2.1.3. Đội ngũ cán bộ giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ Qua nghiên cứu khảo sát thực tế cho thấy đặc điểm của đội ngũ cán bộ làm công tác GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên thể hiện trên một số khía cạnh cơ bản như sau: - Phẩm chất đạo đức, chính trị, lòng yêu nghề Nhìn chung các cán bộ làm nhiệm vụ GDPL cho phạm nhân nói chung, phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng đều có phẩm chất đạo đức trong sáng, bản lĩnh chính trị vững vàng, đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp giáo dục phạm nhân. Thực tế công tác THAHS đã cho ngành, cho phạm nhân thấy được nhiều tấm gương của CBQG, CBGD yêu công việc này, tận tụy, hết mình với công việc. 13
Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có một bộ phận nhỏ cán bộ làm nhiệm vụ GDPL cho phạm nhân nói chung, phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng có phẩm chất đạo đức, lối sống không lành mạnh thể hiện ở cử chỉ, hành vi, lời nói thiếu văn hóa, coi thường pháp luật với phạm nhân làm ảnh hưởng xấu đến hiệu quả của hoạt động GDPL đặc biệt ở số cán bộ trẻ, phục vụ có thời hạn. Nhiều cán bộ không có niềm tin vào sự nghiệp giáo dục phạm nhân là người chưa thành niên - Số lượng cán bộ Tuy đã có sự gia tăng về số lượng tuy nhiên lực lượng cán bộ vẫn còn mỏng, một số trại giam đóng ở khu vực miền núi hẻo lánh xa trung tâm thì lại càng thiếu cán bộ. Đây cũng là một khó khăn đối với GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên, số lượng phạm nhân ngày càng nhiều, hoạt động GDPL đa dạng, phong phú trong đó số lượng CBGD thì hạn chế sẽ ảnh hưởng đến việc tổ chức các hoạt động GDPL cũng như việc kiểm tra, giám sát phạm nhân là người chưa thành niên - Trình độ chuyên môn nghiệp vụ Trình độ trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ nói chung, CBGD nói riêng được nâng lên rất nhiều đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp giáo dục phạm nhân. Các số liệu thống kê cho thấy trình độ chủ yếu của cán bộ, chiến sỹ công tác ở các Trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an là trình độ trung cấp. Số có trình độ cao đẳng, đại học, trên đại học phần lớn được đào tạo bằng hình thức tại chức, chuyên tu, từ xa. Vẫn tồn tại một số lớn cán bộ, chiến sỹ chủ yếu là số phục vụ có thời hạn có trình độ khiêm tốn là sơ cấp, thậm chí chưa được đào tạo. Một hiện tượng còn tồn tại là thất thoát cán bộ, thất thoát nguồn kinh phí đào tạo vì nhiều cán bộ, chiến sỹ thuộc Tổng cục VIII nói chung, cũng như các Trại giam thuộc khu vực Trung Trung Bộ nói riêng được tạo điều kiện, cho đi học, sau khi tốt nghiệp ra trường công tác một thời gian, sau đó lại xin chuyển công tác sang các bộ phận hoặc đơn vị khác ngoài Tổng cục VIII. - Độ tuổi, thâm niên công tác Các con số thống kê cho thấy, số cán bộ dưới 30 tuổi và có thâm niên công tác dưới 15 năm chiếm số lượng đông đảo hơn số cán bộ trên 30 tuổi và có thâm niên công tác trên 15 năm. Do độ tuổi còn trẻ, chưa có nhiều kinh nghiệm trong giáo dục phạm nhân cũng như 14
xử lý các tình huống trong hoạt động giáo dục sẽ ít nhiều ảnh hưởng đến hiệu quả của giáo dục phạm nhân nói chung, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng. 2.2. Hoạt động giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ Trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm tâm sinh lý, đặc điểm hình sự của phạm nhân là người chưa thành niên, thông qua khảo sát nghiên cứu thực tế về hoạt động GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên ở một số trại giam, tác giả đánh giá hoạt động GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên thể hiện qua nội dung, hình thức, phương pháp GDPL như sau: 2.2.1. Về nội dung Chương trình bài giảng GDPL cho phạm nhân nói chung trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng được chia làm ba phần như sau: Phần một: Chương trình dành cho những phạm nhân khi mới đến trại giam chấp hành án gồm 4 bài: Phần hai: Chương trình dành cho những phạm nhân đang CHAPT tại trại giam. Chương trình này bao gồm hai phần đó là phần bắt buộc và phần linh hoạt, tự chọn. Phần ba: Chương trình dành cho phạm nhân sắp chấp hành xong án phạt tù bao gồm 4 bài: 2.2.2. Về hình thức * Tổ chức mở các lớp học pháp luật tập trung * Tổ chức giáo dục riêng cho phạm nhân là người chưa thành niên * Thông qua các khẩu hiệu, pa nô, áp phích, tranh ảnh, bảng tin, sách, báo, phát thanh, truyền hình * Thông qua tổ chức các hoạt động hàng ngày cho phạm nhân là người chưa thành niên * Thông qua hoạt động đấu tranh, tố giác tội phạm * Phối hợp với các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội, Tòa án, Viện kiểm sát và thân nhân gia đình phạm nhân trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên 2.2.3. Về phương pháp Phương pháp giáo dục là phương thức tác động sư phạm trực tiếp hoặc gián tiếp của chủ thể giáo dục (Ban Giám thị, Trưởng phân trại, CBGD, CBQG) lên đối tượng được giáo dục (phạm nhân là người 15
chưa thành niên) nhằm loại trừ những mặt xấu, xây dựng phẩm chất, nhân cách tốt ở họ. Cách sử dụng các phương pháp cụ thể trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên được thể hiện: - Phương pháp thuyết phục bằng lời nói - Phương pháp nêu gương - Phương pháp rèn luyện - Phương pháp cưỡng chế 2.3. Nhận xét về giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ Quá trình nghiên cứu khảo sát thực tế tình hình đặc điểm của phạm nhân là người chưa thành niên cũng như GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an từ năm 2010 đến năm 2015, tác giả xin đưa ra một số nhận xét, đánh giá như sau: 2.3.1. Kết quả đạt được Các trại giam được khảo sát đã xây dựng được nội dung, hình thức, phương pháp GDPL đa dạng, phong phú để CBGD, CBQG thực hiện GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. Tất cả phạm nhân là người chưa thành niên đến chấp hành án tại trại giam đều được học tập pháp luật như: Luật THAHS; NQTG; 4 tiêu chuẩn thi đua CHAPT; Luật Đặc xá; Bộ LHS; Bộ luật TTHS; Pháp lệnh Phòng chống HIV/AIDS, Luật Giao thông đường bộ và các Thông tư hướng dẫn liên quan đến quyền và nghĩa vụ của phạm nhân.... Các trại giam được khảo sát đã đầu tư một nguồn kinh phí tương đối lớn cho các hoạt động GDPL cho phạm nhân nói chung trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên. Mua sắm các trang thiết bị, hệ thống loa đài, xây dựng các sân bóng, sân tập, bàn ghế, tài liệu… phục vụ cho GDPL đạt hiệu quả. Các cán bộ GDPL cho phạm nhân trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên được Ban giám thị các trại giam quan tâm, tạo điều kiện mọi mặt để học tập, nâng cao trình độ bản thân đáp ứng yêu cầu công tác. Nhận thức về pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật của phạm nhân là người chưa thành niên được nâng cao rõ rệt, điều đó được thể hiện qua kết quả xếp loại thi đua chấp hành án của phạm nhân là người chưa thành niên ở ba trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII từ năm 2010 đến năm 2015. Kết quả trên đã khẳng định GDPL cho phạm 16
nhân là người chưa thành niên thực sự có ý nghĩa đối với công tác quản lý, giam giữ, giáo dục phạm nhân. Ngoài ra, hàng năm các trại giam còn tổ chức cho phạm nhân là người chưa thành niên khai báo tố giác tội phạm và thu được nhiều tin cung cấp về tội phạm và người phạm tội phục vụ cho công tác điều tra khám phá tội phạm và đấu tranh phòng chống tội phạm ngoài xã hội. Các trại giam còn tổ chức cho phạm nhân là người chưa thành niên thăm gặp thân nhân, gửi, nhận thư quà. Nhiều phạm nhân là người chưa thành niên có quá trình cải tạo tốt đã được xét cho gặp thêm giờ. Điều đó đã khuyến khích họ tích cực học tập, lao động, tin tưởng vào đường lối chính sách của Đảng, yên tâm cải tạo. 2.3.2. Một số hạn chế Trong thực tế GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như: nội dung, hình thức GDPL nghèo nàn; chưa tổ chức được các lớp học tập trung dành riêng cho số phạm nhân là người chưa thành niên, nội dung và các phương pháp sử dụng chưa phù hợp với riêng đối tượng phạm nhân là người chưa thành niên; Một bộ phận CBGD làm công tác GDPL cho phạm nhân còn hạn ché về trình độ, kiến thức, tâm huyết, trách nhiệm...; không có hình thức GDPL thường xuyên, liên tục; sự phối hợp với các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội, Tòa án, Viện kiểm sát chưa thực sự tích cực; Chính quyền và nhân dân địa phương nơi trại đóng quân chưa tham gia tích cực và có hiệu quả vào hoạt động GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên; một số đối tượng xấu xung quanh khu vực các trại giam vì lợi nhuận vẫn mua bán, tiếp tay cho phạm nhân là người chưa thành niên vi phạm NQTG chủ yếu là hành vi đưa vật cấm vào trại giam. Các hoạt động tổ chức dạy văn hóa cho phạm nhân là người chưa thành niên chủ yếu vẫn do CBGD ở trại đảm nhiệm, việc phối hợp với trung tâm giáo dục thường xuyên, Phòng giáo dục chưa được tốt. Hoạt động dạy nghề, hướng nghiệp mang tính hình thức, khả năng đáp ứng yêu cầu của thực tiễn thấp nên cơ hội tìm kiếm việc làm của phạm nhân là người chưa thành niên sau khi hết án không cao, ảnh hưởng đến tái hòa nhập cộng đồng của họ. 2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế - Nguyên nhân khách quan: Hệ thống các văn bản pháp luật của Bộ Công an, Tổng cục VIII quy định về nội dung, hình thức, phương pháp GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên còn nghèo nàn, chủ yếu vận dụng từ quy định GDPL chung cho tất cả 17
phạm nhân; Đặc điểm của đối tượng GDPL cũng là một trong các nguyên nhân khách quan ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác này như nhận thức, kiến thức pháp luật hạn chế, thiếu kinh nghiệm cuộc sống, diễn biến tâm sinh lý diễn biến không ổn định, hay bị ảnh hưởng từ các yếu tố bên ngoài; Tình trạng quá tải về phạm nhân, số lượng phạm nhân vượt quá quy mô giam giữ và số phạm nhân là người chưa thành niên vào trại giam chấp hành án diễn biến ngày một phức tạp…. - Nguyên nhân chủ quan: Đội ngũ cán bộ, chiến sỹ công tác ở trại giam còn thiếu và yếu; Mối quan hệ phối hợp giữa CBGD tiến hành GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên với các lực lượng nghiệp vụ khác như CBQG, cán bộ trực trại, cảnh sát bảo vệ, trinh sát chưa được chặt chẽ; Việc phối hợp giữa cán bộ GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên với các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, Tòa án, Viện kiểm sát mang tính hình thức, thực tế chưa phát huy được hiệu quả. Thông tin giữa trại giam và gia đình phạm nhân là người chưa thành niên phục vụ cho hoạt động GDPL cho họ còn hời hợt, nhiều gia đình còn tiếp tay cho phạm nhân là người chưa thành niên vi phạm NQTG. Tiểu kết chương 2 Xuất phát từ tình hình đặc điểm các trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, tình hình đặc điểm đội ngũ cán bộ giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên, tình hình đặc điểm phạm nhân là người chưa thành niên, tác giả phản ánh thực trạng giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an từ năm 2010 đến năm 2015. Thực trạng giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên được phản ảnh chủ yếu trên ba nội dung đó là: Nội dung giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên, hình thức giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên, phương pháp giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên. 18